ՄԱՄՈՒԼ.ամ
Hay / Հայ | Рус | Eng | Tür
USD 402.56, EUR 440.64, RUB 4.58, GBP 505.01
+16 °C, +15 °C ... +26 °C Vaghy:+26 °C
Vahan Totovenc / Kyanqy hin hrovmeakan tchanaparhi vra (2)
09:31, 18.07.2014
9272 | 0
SKIZBN' AYSTEGh

Vahan Totovenci cnndyan 120-amyaki artiv
Kyanqy hin hrovmeakan tchanaparhi vra

ZhA

Ancnum ein mer dran arajic ughteri qaravannery, voronq galis ein Mijagetqic, gnum ein minchev Sbastia, Phoqr Asiayi zanazan vatcharashah qaghaqner ev ashunqin, erb mer parteznern argasavorutyan lrumn ein arnum, veradarnum ein depi ancayracir anapatnery, depi babelonakan ev arabakan harust, adamandov, lusastgheri pes paycar qarerov liqy qaghaqnery։
Ughtery berum ein mez haravi qaghcr armavy։ Erb qaravannery galis ein, mer shukan verakendananum er, amboghj qaghaqy darnum er nranc bozhozhneri ergy, qaghaqy lcvum er ughteri xaghagh, imastun nayvacqnerov ev nranc erkar, hognac, aghersakan dzaynov։

Ughti nayvacqy xaghagh e, inchpes anapati erkinqy։ Ayd nayvacqi hishoghutyuny hamarum er mnal mer tesoghutyan mej nranc heranaluc heto el։
Qaylelis: nranq lur harum ein irenc haravi anezrutyany sovor achqery mer phoghoci paterin, karces voronelov anhun ev xaghagh horizony, antarber manukneri amboxin, vory ynknum er nranc etevic: dzmerayin gulpayi burdy dzerq berelu hamar։
Aha ancnum e mi ught, zardarvac arevelyan harsi nman, phoqrik hayelu ktornerov, garnan hnchunakutyan bozhozhnerov, metaqsi ktornerov, guynzguyn brdya hyusvacqnerov։
Da qaravani tiroj yntaniqin patkanac ughtn e։
Qaravani tery berum e ir het naev yntaniqy: cuyc talu hamar hyusisi tarorinak erkrnery։
Zardarvac, bardzr, mecghi ughti krnakin zeteghvac e mi patgarak, guynzguyn metaqse varaguyrnerov, voronq ororvum en ughti ritmik sharzhmany hamyntac։ Kananc demqy cackvac e nerqevic minchev qti kesy, isk verevic: minchev honqery miayn sev achqern en phaylum, phaylum en inchpes haravi aregaky։
Anverj camum en, nranc cnotneri elevejy hnazandum e ughti ororumin, camum en xaghaghutyamb ev culutyamb, nayum en mer qaghaqi lusamutnerin, kturnerin, tghamardkanc, kananc, ynkoghmanac guynzguyn, varogh guynerov phoqrik stinqneri pes urac bardziknerin։

Anapatneri ayd kanayq unen erazun achqer, ughty ororum e nranc anverj, ororum e gisher ev cerek, babelonakan erkrneric minchev phoqrasiakan qaghaqnern u gyughery։
***
Qaravany sharzhvum e, petq e herana qaghaqic։ Ver e kenum ughty, harum e nayvacqy sahmanaphak horizonin, tiroj havatarim caran atchaparum e phoqrik sandughy berel, dnel ughti phorin։ Tery bardzranum e ver, ynkoghmanum e knoj koghqin։
Hambuyr, bozhozhneri erg, ughti ritmik oror: qaravanatiroj tchanaparhordutyuny։
Qaravany tchamphordum e gisher ev cerek, kang e arnum miayn ayn zhamanak, erb harkavor e bernern ijececnel, phoxanakel urish apranqneri het, vatcharel ev apa tchanaparh ynknel։
Erb qaravany qaghaq hasner kes gisherin, hervic lsum einq bozhozhneri ergy, vor qnqshoren zrngum er parz, astghazard erknqi tak։ Dandagh, bayc hamaroren motenum er qaravany։ Kisaqun terery sksum ein ororvel ughtayin ritmov: minchev qaravany kang arner mer qaghaqi hraparakneric mekum kam aranc mer qaghaqum kang arnelu: heranar, ev bozhozhneri zrngocy gerezmanver mer parz, kapuyt֊kapuyt, astghashat erknqi cocum։

***
Mer phoghocum bacvogh hraparakneric mekum ereq or e, inch mi qaravan e kang arel։

Ughteri burgi, xmori, ughtapanneri taghiqneri yurahatuk hot, ughteri hognac dzayner ev xaghagh nayvacqner։ Ughtapanneri taghiqe cacr vranner։ Erekoyan ojaxnery varvum en։ Parz, parz mi kencagh։ Ughtapannery kerakrum en irenc ughterin ev anverj shoyum u phayphayum nranc։ Nranq bardzr chen cicaghum, zhptum en miayn։
Nranc zhpity dzhguyn, marogh guynerov haziv gcagrvum e demqeri vra ev anhetanum։ Bayc anapati mardu nayvacqy hrayin e, arevashogh, kizich, xonav, phaylphlacnogh, misht artun, xosun achqer, voronq berum ein mez irenc avazneri jermutyunn u andorry։
Qaravann arden tchanaparh ynkav։ Ughteri kerkerun, aghersakan ev karotagin dzayny brnel e voghj qaghaqy։
***
Bayc ughteric meky chi sharzhvum, nstac e, ver chi kenum, miayn nayum e։
Havaqvum en ughtapannery, taphancum nra achqeri xorqy ev haskanum ughti bovandak hogin — brnel e nra hamarutyuny — dzhgunum e nran kerakrogh ev xnamogh ughtpany: qaravani tiroj zayruyti vaxic։
Ughty vshtacel e mardkayin mi koptutyunic։ Et e darnum qaravani tery։
— Mnaughti het: minchev hamarutyunn ancni, khasnes mer etevic, — hramayum e ughtapanin qaravani tery։

Ughtapany hnazandvum e։ Qaravany zrngacnum e bozhozhnery։ Hamarogh ughty dardznum e ir vizy, erkar nayum ev erkar mi aghersanq e dzaynum։ Qaravani tery kangnecnum e amboghj qaravany miguce ughty cankana qaravanic chbazhanvel, bayc zur, ughty nstac e ev chi uzum ver kenal։ Qaravany sharunakum e tchanaparhy depi Mijagetq, depi babelonakan ev arabakan anapatnery։
Hamarogh ughti pahapany phrum e ir taghiqy ughti koghqin, vran qashum e ir aban u qnum e ayn huysov, vor minchev zartnely: ughti sirty kqnqshana, klini anhishachar ev erekoyan khasni qaravanin։
Ancan orer, ev ughty sharunakec ir anasnakan hamarutyuny։ Ughtapany hognec nran shoyelov։ Ughti sirty karcracel er, inchpes mer erkri zhayry։
Ashnan curty sksec sarsaphecnel haravi bnakchin։ Uteliqy prcav։ Voch voqi chi tchanachum, vor dimum katari, utum e ughti hamar patrastac tuyl xmoric, haskacnum e ughti qamakic burd goghacogh erexanerin, vor ete hac tan, inqy kqashi ev kta։
Mi qani oric ughty merkacav, ughtapany vatcharec bolor burdy։ Ughtn inqn el e mrsum: anapati ayd herosy։ Aylevs burd chka, vor haci het phoxanaki, hasnum en murackanutyan orery։
Taghi erexanery hac en tanum, kerakri mnacordner։ Ughtapany grkum e manuknerin, shnorhakalutyan hamar hamburum։
Mi qani huzhku eritasardner voroshum en ognel anapati mardun։

— Angam my vor kayni, kerta, minchev anapaty mek solux kerta, — mtacum en nranq։
Berum en erku syun, mec dzhvarutyunnerov koxum nstac ughti votneri aranqy ev 20 hogov ver en bardzracnum nran։ Aghersakan, dzgdzgun, erkar voghbov bardzranum e ughty, kangnum։ Hrtchvum en bolory, anapati mardy chi karoghanum ir hrtchvanqn artahaytel, zhptum e meghm, sran֊nran grkum։ Bayc mek֊erku rope heto: ughty ororvum e et u araj, choqum ev nstum։ Mrayly patum e anapati mardun։
— Hama inad e ha, —- asum en bolory։
Taphvum e arajin dzyuny erkrum, haziv getnin e hasnum, bayc erb nstum e mer sev hagustneri vra, tesnum enq mardkayin amenanurb aseghnagorcic aveli nrbaguyn banvacqy bnutyan dzyan arajin ayd spitak hatikneri mej։
Menq ditum enq dzyuny ev hrtchvum, bayc anapati mardu hamar ahavor en dzyan arajin phatilnery։
Ughtn el nayum e tarorinak spitak phatilnerin, ev erb mi xoshor phatil ynknum e tartichneri vra: phakum e achqery glxi jghayin sharzhumov։
Ughtapany cnki ekav ughti araj, phatatvac abayi mej, ev xory husahatutyunov sksec lac linel arajin angam։ Menq kangnac enq moty, hac enq tarel nran։ Anapati qaghcac mardy aylevs hacin el ushq chi dardznum։ Arcunqnery, hakarak dzyuni phatilnerin, ayrum en nra kopery, glorvum en qti erku koghmi aruneric var ev korsvum begheri ev miruqi cancarutyan mej։

Ughty agahutyamb harel e ughtapanin, harel e nra achqeri xorqy, harel e nra arcunqnerin, ughtapani nayvacqn el arcunqneri mijic ynkel e ughti xorunk achqeri mej, arcunqnery glorvum en, ayrvum en nra kopery։
Dzyuni phatilneric steghcvac mer hrtchvanqin xarnvum e anapati mardu voghby։
Hankarc ughty erkarec tchity: minchev erkusi shnchery xarnvecin irar։ Ughtn aghersagin dzaynec mi qani angam, hevac ev sksec bardzranal։
Menq tchchacinq։
— Deven ela, deven elav
Ughtapany srbec ir arcunqnery, havaqec mer berac hacy, tchankec ughti tamby, maglcec ver u tchanaparh ynkav depi anapaty: zhptun ev urax։
Phoghoci erku koghmerum mardik kang ein arnum ev ditum hamar ughtin, vor ororvelov qaylum er, aghersum, achqery herun֊herun harac։
Ughtapany voghjunum er phoghocum kangnac mardkanc, havaqum nranc netac dramnery, haci ktornery lcnum topraki mej ev heranum qaghaqic depi avaznery, depi haravi aregaky։
Na heracav mer erkric, vortegh sksvel er dazhan dzmery karmrac ev deghnac terevnerov ashunqic heto։

Ashunn ush er heranum mer erkric, hamarum er: minchev aghqat kanayq verjacnein irenc bashaghy, minchev kturi vra ephvein arevov patrastvac qaghcraveninery։

Miayn ashunqin zgum einq, vor arev ka ev qaghcr e, durekan։
Mer partezi carery deghnum ein ev karmrum: aryan guyn։ Mec, apatki chaph terevner ein ynkum caric, culoren ororvum odum, arevi tcharagaytneric lusavarvelov, nman hrdehi mec boceric ktrvac lezuneri։
Sksvum er aharku mi payqar ashnan qamu ev arevi mijev։ Amenahzor arevy verj i verjo teghi er talis qamun, vor kamac֊kamac darnum er angut mi sarnamaniq։
Dazhan, erkaratev dzmer։ Dzyuny taphvum er mec, terevi chaph phatilnerov, lcnum er phoghocy, bardzranum, hasnum er minchev lusamutnery, tnery gerezmanvum ein erkri xorqum, drnery phakvum, phoghocy havasarvum er motavorapes taniqnerin, ev phoghocic ughghaki qaylum ein depi taniqy ev taniqi drnic ijnum tan nerqnaharky։
Dzyuny, phoghocnery lcneluc heto, miarzhamanak dadarum er։ Anoghoq curty sarecnum er dzyuny, karcracnum, ev dzyuny sksum er votneri tak tchghrtal, xshxshal։ Phoghocneric ancnoghneri tivy imanalu hamar harkavor cher lusamutneric ditel nranc, voronq arden cackvac ein dzyunov, votnadzayneric karogh einq gushakel։ Minchev angam harevanneri votnadzayneric karogh einq tchanachel andznavorutyuny։
Ancnum e meky, mayrs anmijapes tchanachum e nran: qaylvacqic։
Kes֊gisher e։

— Kirakos aghan e, — asum e mayrs, — as zhamun ur kerta, chylli qi hivand uni, ersun tari e ed mardy kes֊gisherin tunen durs chi gacer, ban mi pataher e։
Aravotyan mors arajin gorcy klinr mekin ugharkel Kirakos aghayi tuny ev harcnel, te inch er patahel ardyoq kes֊gisherin։
Caran veradarnum er ev asum.
— Barev ere, yse qi: ban chika, chojuxin phory sanji er kper: gaci degh beri։
Mayrs anhangstanum er, qani vor mah kar, miayn mahn er, vor mors mtahogutyun er pattcharum։
— Mernel e: tchara chka, amen ban kancni, dun yse qi mah chrlli, — philisophayum er na։
Dzyunn u sarnamaniqy tevum ein ereq amis։
Mer phoghoci chqavor tnery zbaghvac ein bambaki bozhozhner maqrelov, isk harust yntaniqnery utum ein andadar ev vorotchum։
Marminnery anhamachaph urchum ein, vzeric tcharpot mser qshein kaxvum, darnum ein dandagh, cuyl, qnkot, xosum ein anhog, berannery camacrelov, cicaghelov anteghi, qnum ein erkar, karces zartnum ein miayn utelu, vorotchalu ev noric qnelu hamar։ Marmni tcharpot urucqneric baci, vra ein hasnum hghiutyan urucqnery։ Dzmerva keserin ayd urucqnery darnum ein chaphazanc aknbax։ Dzmran keserin mer tan bnakichnery, baci hayrikic ev eghbayrneric, urchum ein aydpes, kloranum, anverj ttu ein utum,

utum ein myusneric gaghtni, ev qich anc sksvum ein tan mej, zanazan gaghtni ankyunnerum, kanaci tchicher, irarancum tan kananc shrjanum, ev kanaci tchicherin hajordum ein nor cnvac erexaneri «yngha» ֊nery։ Tan amen mi senyakum, amen mi ankyunum lsvum er nranc tchvvocy։ Xohanocic ancnel cher kareli, mardahasak bardzr toker ein qashac ev vran phrac erexaneri shorer։ Amboghj vec amis ayd tokery chein merkanum, shorery lvacvum ein anverj ev anverj kaxvum, shat angam mi qani shor irar vra kaxvac: tokeri kartchutyan pattcharov։
Sksvum er hors jghaynutyan shrjany, dursy: dzyun, sarnamaniq, nersy: anverj tchvvocner։ Na amen or harcnum er.
— Esor amsu qanisn e։
Uraxanum er, vor patasxanum ein:
— Amsu eresunn e։
— Eh, as amisn al gltyrecinq, — mrtmrtum er na inqn iren ev sksum er tchanaparhordutyan patrastutyun tesnel։
Na phaxchum er depi Stambul azatvelu hamar erexaneri tchvvocneric։Gnaluc araj na erexaneri mi cucak er hety tanum, vorpeszi voch voqin chmorana։ Bolorin nverner er berum։ Gnaluc heto el nor cucak er ugharkum nran mayrs: nor cnvacneri cucaky։ Erbemn chaphazancvac cucak er ugharkum։
— Togh bere, petq kylli, — asum er na։
Hayrs veradardzin mi snduk er handznum mors ev aylevs vochnchi cher xarnvum։

Bayc sovorutyun kar, vor bolorn el irenc manuknerin grkac: gnum ein nra dzerqy hamburelu։ Hayrs phoxadardz «apris» er asum yuraqanchyurin ev erexanerin hamburum։ Erb sharqy verj cher gtnum: hayrs mrtmrtum er. — Ba, ba, ba, urish gorc cheq unecel։
***
Ova Baghlarium menq aygi uneinq։
Ova Baghlarin qaghaqin kic, bayc yndardzak taracutyamb mi aygestan er: bacarapes xaghoghi ev nshenineri։ Mer aygin gtnvum er ayd yndardzak aygineri grete mejteghum։ Ashnan verjum, aygekuti zhamanak. bolor aygi unecoghnery 10—15 orov phoxadrvum ein ayntegh, spitak vranner ein xphum ev sksum ein erun aygekuty։ Gishernery curt er linum, usti amen mi aygum xaruyk er varvum։
Ayd oreri gishernerum Ova Baghlarin, erb ditum ein saric, nman er bocavarvac xaruyknerov erknqi։ Xaruyki shurjy parum einq, ergum։ Bolor aghjiknerin azatutyun er trvum ayd orerin xaruyki shurjy parelu։ Xaruyknern aynqan bocavar, arcarcun ein linum, vor shurjy paroghneri eresnery karmrum ein։ Ayd orerin aghjikneri mecaguyn masy gtnum er ir nshanacin։ Paric, ergic ev xaruykic taqacac varvum ein ev nranc srtery։ Nranq, voronq gtel ein mi jahel sirt, korsvum ein mec tpheri etevum, xaruykneric heru, karmrac, qaghcracac voghkuyzneri tak, ev varum ein havitenakan xaruyky, siro xaruyky։

Curt, kapuyt gisherum, lusni katnahord phrphurneri tak, shrtunqnery hpum ein irar, ancnum er nranc vogu mijic tiezerakan shunchy։
Erb tghan grkum er aghjkan, nran tvum er, vor amboghj bnutyuny phatatvum e iren krake teverov, ev tghayin tvum er, vor grkel e voghj bnutyuny ir bolor mrgerov, ir bolor arevanerk voghkuyznerov, aha kckvel e ir teveri mej anhun mi dasht tarm xoti buyrov, ev verjapes sa ayn Zaruhin che, ayl bocavarvac xaruykn e ir teveri mej։
— Tesnanq syvonq ur gacin, — hankarc lsvum e։
Erku jahelnery kurcq֊krcqi, shrtunq֊shrtunqi ansharzhanum en։
Charatchtchi ynkernery heracel en xaruykic ev uzum en xagh xaghal voghkuyzneri ev terevneri tak pahvogh jahelneri het։
Aveli en seghmvum irar, tevern aveli en prkvum, ev pahy darnum e havitenakan։
Erb aygekuty verjanum er, veradarnum ein tun, tan ceruninery tesnum ein, vor irenc aghjiky kam tghan artakarg xandavarutyan mej e, jrov tacacnum e mazery, sanrum, aynpes vor luysi tak sati nman phayli։ Parz er, vor bnutyuny, ashnanayin, beghmnavorvac, kurcqy liuli lcvac bnutyuny hpvel e nranc hogun, ayrel e nranc srti aghvamazy։
Ev aha tghayi cnoghnery handisavor galis ein aghjka cnoghneri mot։
Tany voch voq, baci aghjkanic, cher imanum skzbum nranc galu npataky։

Aghjikn imanum er, vorovhetev tghan kturi vra tught drac kliner te: «Irikuny paps, mars ti gan qez uzen, qez harcnen ne: chamchnas, yse: es yl kuzem» ։
«Ete myzi harcneq: mer kamqovn e, ama tesnanq aghjiky kuze» —patasxanum ein aghjka cnoghnery tghayi cnoghnerin։
Ev kes֊gisherin aghjka mayry, anpayman mayry, harc er talis aghjkan.
— Qa, Zaruk, qez kuzen, inch kyses։
Aghjiky chi patasxanum, karmrum e, apa cicaghelov phaxchum։
Mayry haytnum e ir xorhrdakcutyan ardyunqn amusnun: «espes, espes»
— Eh, tanq vor erta, xelqy tegh e yrer։
Minchev aravot amen inch haytni e, bayc anmijakan patasxan chen talis, da ezhanutyun e, erbemn minchev angam ancnum e mi amis, ibr te aghjkan hamozum en, bayc erb patasxan er trvum, tghayi koghmic anmijapes nshany berum ein, cuyc talu hamar, vor irenc yntrac aghjka hamar nranq cankutyun unen shut sharzhvelu։
Ev patahum er, vor voghkuyzneri tak bocavarvogh sery, lusiny, kapuyt erkinqy bolorovin anhamapatasxan ein linum erku jahelneri cnoghneri haraberutyan։ Sev ampery kutakvum ein, cayr er arnum voghbali mi tragedia։
Voch mi xrat: cnoghnerin hamozelu: cher ognum։ Qarayin hamarutyuny cher phshrvum, che vor gavaraci ein ev hay։

Ev taracvum er aghetali lury, tghan iren gcel e kturic nerqev, gangn amboghj criv ekac։ Ev aha mi urish aghetali lur: aghjiky tunavorel e iren։ Tghan ir mahvanic araj ir dzerqov e tarel aghjkan xndrac tuyny։
ZhB

Ev goyutyun chuner, bacardzakapes goyutyun chuner petakan kam hasarakakan voch mi himnark, vor xnamer xenterin...
Xenter...
Phoghocnery liqn ein zanazan tesaki xenterov։ Nrancic vomanq ekel ein gyugheric, vomanq: urish qaghaqneric, isk shatery naxkin bnik xeloqner ein, vor gzhvelov: durs ein ynkel tan shrjaphakic։
Terevs nrancic mecamasnutyuny, ayzhm mtacum em, karogh er buzhvel, bayc ynknelov phoghocnery anxnam: dardzel er bolorovin anbuzheli, vorovhetev erexanern u ankirtnern ynknum ein nranc etevic ev jghaynacnum, aveli evs mtagnelov nranc hogekan qaosy։
Gavarakan qaghqeniutyuny, vor amen mi hnacac, phtac sovorutyan hamar, inch֊or baroyakani hamar mardkanc kaxaghan er bardzracnum, chuner voch mi tesaki baroyakan: get xghtchalu ayd tarabaxt mardkanc։
Ayd qaghqeniutyuny hrtchvum er, erb erexanern u ankirtnery sksum ein divayin xaghery xenteri het։
Hishum em paron Baghdasarin։ Sa erkarahasak, sev, erkar u xit moruqov ev sev u tav honqerov mi mard er։

Na eghel er usucich, xentacel er siruc: taghakani aghjka er uzel, merzhel ein te: «xafan lecun, phory parap varzhapet e» ev aha, fransiakan sev redingoty hagin: ynkel er tnic durs, ahabekvac։
Inch֊or banic vaxenum er u phaxchum։ Inch er tesnum, voch voq cher haskanum, voch voq cher cankanum haskanal։
— Paron Baghghasar, ekav, ..— tchchum ein ankirtnery։
Ev aha paron Baghghasary phrphrum er, kataghum ev sksum er vazel azat ardzakvac sev dziu nman: ahabekvac, sarsaphahar achqerov։ Mek֊mek etev er darnum, nayum ev aveli kataghac u sarsaphac phaxchum, phaxchum er phoghocic phoghoc։ Amen ketic: drneric, lusamutneric, kturneric, phoghoci ankyunneric, hrhrum ein ev lrboren tchchum.
— Paron Baghdasar, ekav
Inch er utum ayd naxkin mardy, vortegh er qnum, voch voq cher imanum։ Nra eghungnery kartchanum ein kotrveluc, mazery erkarum ein anverj: keghtot ev aylandak։ Minchev hima el, erb hishum em, sarsur em zgum, marmins phshaqaghvum e։
Paron Baghghasary menak cher։
Kar mi turq xent, vor sovorabar shat hangist ev xeloq mard er, giter normal xosel amen mi nyuti masin, bayc hankarc gazananum er ev demy gtnvac amen inch kotrum u phshrum։ Na gazananum er, vor meknumeky «fyst» er asum nran։

Henc vor «fyst» bary lser, bolorovin aylandakvum er։ Isk «fyst» bary voch mi nshanakutyrւn chuner, lok bacakanchutyun er։ Ays xenty paron Baghdasaric ayn tarberutyunn uner, vor sa xghtchali cher, sranic mardik ahabekvac ev sarsaphac phaxchum ein։ Ays xenty hangstanum er ayn zhamanak, erb mi qani mardkanc canroren vnasum er, xanutneri araj vatcharqi hanvac mrgeri dezern er korcanum kam apakinern er jardum։
Ayd boloric heto: nra kataghutyan hevqy sksum er meghmanal, bayc hankarc mi klasik cinik noric er «fyst» tchchum, mievnuyny krknvum er aveli dazhan ev antchorni patkernerov։
Kar mi aghjik, aylandak glxov, mazery gzgzvac ev keghtot, pheshery ver qashac, anvarti, tchaqtchqac ev sevacac srunqnerov։ Kang er arnum yuraqanchyur ancordi araj, antchorni ev divayin cicaghum ev pheshern aveli ver qashelov: cinikoren cuyc er talis։
Hayrs erb tun gar ev merzher tchashel, menq bolors el imanum einq, vor patahel er ayd aghjkan։
Kar mi urish xent, vor amen or yntrum er mi phoghoc ev ayd phoghoci mi vorosh ketic mi urish ket anyndhat gnum er u galis, xor mtacmunqneri mej ynkghmvac, dzerqery etin kapac, bacardzakoren hangist, erbeq ushadrutyun chdardznelov shrjapati bghavocnerin, miayn erbemn kang er arnum, mi knoj nayum, shat tetev ev hegnakan zhptum ev apa noric xorasuzvum mtqeri mej: sharunakelov erteveky geraguyn andorrutyamb։

Ays xenty bnik cher, voch voq cher imanum, te vorteghic er ekel, kartchahasak er, giruk, hast, klor, karmir tsherov ev shek mazerov։
Ete nran hac tvogh liner, hangist kerpov yndunum er ev kanchum er shnerin: phrtum er nranc amboghj hacy։ Spasum er, vor uten, prcnen, apa honqery kitum er, xorasuzvum ev sksum qaylel։
Shat ev bazmatesak ein xentery u gnalov bazmanum ein։ Voch voq cher naxadzernum, vor havaqen, xnamen։ Chein tesel, chein el zgum։
Lav hishum em, erb Amerikayic meky ekav ev haytnec, vor ayntegh havaqum en xenterin u palatneri nman tnerum xnamum, bolory zarmacan ev asacin — Toaf erkir e egher Amerikan, ha
Mi or hayrs inch-or banic jghaynacac: haytararec.— «Hima kxentanam», es sarsapheci, anmijapes patkeracri, vor hayrs el karogh er ynknel phoghoc
Xentery inchqan shat ein։
Meky kar, vor erevutapes xeloq er, bayc inch xent — yot tari na dzernery grpanic durs cher hanel, bruncqi nman calac: koxel er grpannery։ Mi angam mi qani uzhegh tghamardik havaqvecin ev brni kerpov durs berin dzerqery amboghjovin borbosnac ein, amboghjovin bambak kapac: hoghi tak mnacac diaki nman։ Nran kercnum ein ir erku aghjiknery ev miak dzhbaxt vordin։ Mi urish xent yuraqanchyur or bardzranum er mi bardzr ktur, nstum er qivi vra, votnery kaxelov nerqev ev sparnum er ynknel։

Voch voq cher karogh motenal — mi guce iskapes iren gcer nerqev։ Verj i verjo mi or, korcnelov havasarakshrutyuny, ynkav ereq harkani kturic ev teghnuteghy taphakacav։ Es tesa, vor nra ugheghn amboghj durs er taphvel։
Patahum er, vor mi voreve gzhvac mard yntaniq ev azgakanner unenar։ Nranq chein toghnum, vor xenty darnar phoghoci sephakanutyun, pahum ein tany ev «xnamum» ։ Inch ein anum։ Kapkpum ein nran, mi uzhegh ev angut mard vardzum, vor dzger dzhbaxtin tan nerqnaharky — phaytanocr kam acxanocy — ev skser phaytov anverj cecel։
— Bashxa bichim xelqy gluxy chi gar— asum ein «xeloqnery» ։
Ev araghov ev uteliqov hyurasirum ein ayd vardzkanin, vorpeszi aveli sirt arni u erandov ceci։
— Duq ynci cac achqov mi nayeq, kxeloqcynem, — haytararum er vardzkany ev ijnum nerqnaharky nor erandov։ Nerqnaharkn ijneluc heto: sksum er anasnakan barachy, vorovhetev phayt er, vor kotrtvum er dzhbaxt mardu voskorneri vra։
Miak bzhshkakan metody, vor goyutyun uner ayd hin, hin erkrum։
ZhG

Mi amar, hankarc, mer qaghaqum haytnvec mi mard merk srunqnerov, bobik, glxabac, aghvesi mi morti hagin, vor minchev cnknery cher hasnum,

dzerqin erkar, ir hasakic bardzr mi gavazan, erkate barak shghtayov tevic kax arac mi qashqur, morty tux, inchpes arab kam hndik, cancar, bayc sirun, sracayr miruqov, tchakatin xal, karmir ev krqot shrtunqnerov։
Ays mardy cher xosum, miayn man er galis ev togh havaqum ir qashqurov։
Shutov lur taracvec, vor Astcu hramanov yot taruc heto ays mardu lezun piti bacvi, ev Astvacy verjin patgamy piti ta mardkutyan: nra beranov։
Ete cher karogh xosel, vov, vorteghic, inchpes imacvec ays mardu hamrutyan histerian: voch voq chharcuphordzec։
Ev ays mardy, vor karcvum er, te ekac kliner haravi erkrneric, dardzav yndhanuri harganqi ararka։ Nra harganqn aveli ev aveli mecacav, erb tesan, vor shahamol che, inch vor cher teghavorvum ir phoqrik qashquri mej, cher vercnum, tekuz da liner shat tankagin ir։ Ayspes, mardik stipvac ein miayn phogh tal: minchev angam voski phogh։
Gishern erb na qnum er trqakan gerezmanocum, mi phoqrik vrani tak, aghot mi luys plplacnelov։ Asum ein, vor gishernern aghotum e ev erbeq chi qnum։ Cereky man er galis, gishery cher qnum, isk vov er harc talis iren, te apa inchpes e aprum։
Yot tari chpiti xoser, yot tari chpiti qner, yot tari piti aghoter miayn — yot taruc heto mardkutyuny piti lser Astco nor xosqy։

Amen or na bardzranum er qaghaqi marmarya mzkiti minaren, amboghj mi zham achqery harum er erknqin, dzerqery krcqi vra calac ev gavazany grkac։ Nerqevum mec bazmutyun er havaqvum ev ditum։
Cayr er arnum araspelneri mi sharan: Astco het e xosum, henc Astvac koghqin kangnac e, bayc meghavor mardkutyuny chi karogh tesnel։
Shatery minchev angam asum ein, vor ayn. inch erevum e, da nra lok patkern e, inqy trel e Astcu mot ev shutov kveradarna։
Bayc qaghaqum gtnvogh mi qani zhulikner chtoghin, vor yot taruc heto mardkutyunn arzhanana Astco nor patgamin, ev mi gisher, gushakelov, vor ays mardu aghvesi mortu takin bavakanin xoshor gumar havaqvac klini, hardzakvecin vran u koghoptecin։
Goghery chbrnvecin, bayc nranc patmutyuny taracvec qaghaqum։
Ev ayd patmutyunic parzvec mi ban, amenaeakany, parzvec, vor Astco hramanov hamracac mardy sarsapheli kerpov hayhoyelis e eghel ir vra hardzakvogh gogherin ev vogi i brin ashxatelis e eghel — Astco nvirvac ays mardy — chhandznel phoghy։ Ayn bazmativ manr phoghery, vor na havaqelis e eghel, veracel e vosku։
Goghery voch mi manr phogh nra mot chein gtel։
Koghoptvelu hajord orn isk ayd mardy cherevac mer qaghaqum։
Ayn gnaln er։ Ur gnac, inch eghav: voch voq chimacav։

Sra kapakcutyamb es kpatmem mi ayl depq mi ayl demqi masin։
Amerikayic mer qaghaqn ynkav mi bnik amerikaci: mr Jeykyb anunov։
Ays mr Jeykyby mi boghoqakan misionar er, vor surb hogi er bazhanum։
Voch avel, voch pakas: surb hogi er bazhanum։
Inchpes er anum։
Havaqum er boghoqakan hasarakutyuny zhoghovaranum, anglerenov qaroz er kardum (meky targmanum er), qarozic heto, achqery phak, aghotum er, dzerqery taracac odum, aghotqic heto: mi qani rope xstaguyn lrutyun er azdararum ev i verjo haytararum.
— Vov vor surb hogin stacav: togh voti kangni։
Skzbnery qich tvov, bayc hetagayum bazmutyunner ein voti kangnum։
Voch voq cher karogh bacatrel, te inch ein zgum, erb «surb hogi» ein stanum, bayc kangnum ein, kangnum ein massayabar։
Surb hogi arnoghnern inch vor phogh unein grpannery datarkum ein mr Jeykybi gandzarany։ Ayd gandzarann steghcvac er, vorpeszi hnaravorutyun trver mr Jeykybin surb hogin tartghnelu amen tegh։
Gtnvecin mi qani boghoqakanner, voronq ashxatecin dadarecnel ayd xaghy, bayc ajakcutyun chgtan ev verj i verjo irenq el gnacin u stacan surb hogin։ Amboghj mi amis voghj qaghaqy miayn surb hogu masin er xosum։

Kayin boghoqakan klasik keghcavorner, voronq dadarecin surb hogi charnoghneri het haraberutyun aneluc։ Surb hogi charnoghnerin chein barevum։
Cayr aran amusnalucumner, yntanekan amen kargi anhamutyunner, bazhanumner, (cnoghnery surb hogin arnum ein, hankarc vordinern u aghjiknery dimadrum ein arnel, vordinern u aghjiknery arnum ein, cnoghnery chein arnum, eghbayrnern arnum ein, quyrery chein arnum, amusinn arnum er, kiny cher arnum, kam yndhakaraky) ։
— Vaghy kertas u karnes, hynk֊mynk chynes, — patvirum er surb hogi arac amusiny։
Sksvum er vetchy, ev surb hogi arnogh amusiny kam eghbayry, hanun surb hogu, qashum er phayty kam votnamani meky ev sksum er cecel surb hogun dimadrogh knojy kam qrojy։
Nranq, voronq skzbnerum surb hogi arnoghneri vra ein cicaghum, irenq el stacan ev sksecin charnoghneri vra cicaghel։ Surb hogi arnoghnern aylevs xanut chein bac anum: arevturov zbaghvelu hamar, minchev angam parz, anmegh arhestov zbaghvely meghq ein hamarum։ Ayspisov, bavakan xanutner phak ein։
Hankarc mi aravot mi xanut (or minchev ayd bac er) cher bacvum։ Aylevs parz er: xanuti tery arel er surb hogin։
Koghqi xanutpannery, tesnelov, vor xanuty chbacvec, asum ein irar.

— Ishu dzagy surb hogin arav:
— Arav u arav:
Surb hogu komedian aynqan yndhanracav, vor mi boghoqakan urish boghoqakani drnic ancnelis: txkacnum er lusamuty ev harcnum
— Murad agha, arar։
— Nor ti arnem, co, esh, megha, megha, utn or e arer im, — patasxanum er Murad aghan։
— Es daha chara։
— Vaghy gna ar, amot e, co, sarsax։
Phoqr horaquyrs, vor boghoqakan mardu er gnacel, mr Jeykyri zhamanumic ereq or heto surb hogin arav ayspes asac: arajin arnoghneric mekn er։ Lur berin hors te: «Eghsa quron surb hogi e arer» ։
— Kancheceq: ga, — patvirec hayrs։
Gnacin, kanchecin։ Chekav phesayin kanchecin։ Na ekav ev haytnec.
— Haji efendi, kvaxna, vor ga։
Hayrs nran patasxanec.
— Ed inch jiveris surb hogin e arer, vor kvaxna, — ev mug guyni mi hayhoyanq shprtec mr Jeykybi hascein։
Verjapes, haziv matneri vra hashvac mi qani hogi mnacin, voronq hamaroren charan surb hogin։
Ays hamaroghneri — yst myusneri: anhuys meghavorneri hamar— mr Jeykyby verjin mi aghotq arav ev phoghery havaqac: heracav, verj talov komediayi arajin gorcoghutyan։ Nra gnaluc heto sksvec komediayi erkrord gorcoghutyuny։

Surb hogi arnoghnery hetzhete sksecin durs gal tneric ev xanutnery bac anel, toghnelov surb girq kardaly (arneluc heto miayn surb girq ein kardum), vorovhetev tan ekamuty pakasec։
Xanutnery bac anelu het miasin sksvecin phoghocayin skandalnery։
Vov vor surb hogi er arel ev aha durs er galis: gnalu ev arevtury sharunakelu, phoghocum entarkvum er caghracunaki։ Caghracunaky sksvec inqnaberabar, bac lusavorchakan qahananery varaguyri etevic hrahrum ein։ Nranq ayn astitchan arcarcecin caghrucanaki xaruyky, vor hascrin kataryal voghbergutyan։
— Hy, surb hogin intor er, kotosh uner
— Hy, surb hogin banis nman er,
— Co, erevi surb hogin jiverus pes er,
Ayspes aghaghakum ein u caph talis։
Bayc surb hogi arnoghneric vomanq, ays caghry nmanecnelov «tiroj charcharanqnerun», mi tesak hpartutyamb taran։
Orinaki hamar: es hishum em, nrancic mekn aghaghakum er caghri zhamanak: achqery erkinq harac ev bazkatarac.
— Ter Hisus Qristos, qo tchamphayen kertam kor
Qristosi tchanaparhn ayn er, vor nra nman irenq el caghrvum ein surb hogu hamar։
Shatery bavakan spasecin xanuty bac anelu, minchev vor bazmutyuny hogner ev moranar, bayc bazmutyuny voch hognec ev voch el moracav։

Bolorn el gitein, te vov durs chi ekel ev erb e mtadir durs galu։ Ev amenaverjinn el chazatvec caghric։ Mi amis heto lur stacvec, vor mr Jeykyby Tigranakertic depi Musul gnalis: spanvel e anhayt charagorcneri dzerqov։
Erb ays lury hors haytnecin, asac.
— Charyac mecaguynn i chiq eghav։

***
Boghoqakanner... Inchpes er steghcvel boghoqakanneri hamaynqy։
Vov ekeghecu mi pashtonyayic srtnegher, vardapetic kam qahanayic, tiracuic kam zhamkochic, gnum er zhoghovaran, aghotq er anum ev «dardzi» galis։ Mi hyusn kar, vor gzhtvel er lusavorchakan ekeghecu zhamkochi ev nra knoj het (nranq harevanner ein) ev gnacel, boghoqakan dardzel։ Anuny Mambre er։ Sovorutyun er, vor erb meky boghoqakan darnar, nran paron ein kanchum։ Mek oric myusy Mambre axpary dardzav paron Mambre։ Paron Mambren zhoghovaranum ayspes er aghotum. «Ter, — asum er sut lacov, — qo surb hogid gazyaghiuv mer srtery vare» ։
Germanaci mr. Eymany, vor kolej er bac arel mer qaghaqum ev erandun propagand er mghum qristonyanerin qristonya dardznelu hamar, shat er havanel paron Mambrein ev, kanchelov ir mot, nran ashxatanq er tvel bardzry rotchikov, nvirelov nran naev ir hnacac shorery։

Hankarc mi or Mambren erevac mer phoghocnerum evropakan shorerov, oslayac odziqov ev phoghkapov։ Ete hrovmeakan toga hagner meky, aynqan tarorinak chpiai tvar։ Shorery partadrecin nran, vor mec beghery phoqracni։ Phoqracrec։
Paron Mambren, cankanalov aveli araj gnal, mtacel er shat tarorinak mi ban։ Mtaceluc heto el (amenatarorinaky) cankacel er gorcadrel։
Mi kiraki, zhoghovaranic heto, paron Mambren apushacac kerparanqov (aydpisi apush kerparanq stanum ein zhoghovaranic durs ekogh boghoqakannery, ibr te maqrvum ein meghqeric) mtnum e mr Eymani arandznasenyaky ev taxcot sheshtov sksum
— Mr Eyman, shat ky cavim, vor hay cnvac em։
Mr Eymany, aranc mek erku aselu, teghnuteghy tqum e paron Mambrei eresin ev durs vrndum, isk aravotyan nra arajin gorcn e linum heracnel Mambrein ashxatanqic։
Paron Mambren bolorovin ayl ban er aknkalum, na hamozvac er, vor mr Eymany piti shoyi nra «cavy» ev aveli araj qashi։ Hyusny mi qani shabat el erandun aghotec zhoghovaranum, bayc mr Eymany nran et chvercrec։ Tesnelov, vor boghoqakanneric aylevs huys chka, paron Mambren, hin arhestavori shorery hagac, veradardzav lusavorchakan ekegheci։ Nra arajin angam ekeghecum erevaly tesaran er amboghj pataragi tevoghutyan: bardzr ev antchorni hekekum er, aghotum, kranum, getni karpety hamburum, bardzradzayn aghaghakelov «Ter, megha, megha, ishutyun yri, nere» ։

Pataragic heto, handisavor kerpov, Mambren hashtvec zhamkochi ev nra knoj het: neroghutyun xndrelov։ Mr Eymanic stacac shorery nver tvec mi gyughakan varzhapeti, bac arav ir naxkin krpaky, beghern stacan arajva patkareli dzevy, ev eraxtagitutyamb yndunec ir naxkin hatchaxordnerin։
Erbemn, erb char kataki hamar nran paron Mambre ein asum, Mambren xndrum er «Myseq, marmins phush֊phush kylli» ։

Menq mi azgakan uneinq, shat heravor mi azgakan, vorin Manuk phesa einq anvanum։ Ev voch miayn menq, aylev voghj qaghaqy nran Manuk phesa er kanchum։ Manuk phesan chaphazanc nihar, voskrut, bardzrahasak, shat phoqrik, kapuyt ev xorn ynkac achqerov mi mard er։ Nra achqern aynqan ein phoqr, vor horaquyrs asum er: «maxatov en caker» ։
Amen angam, erb Manuk phesan haytnvum er mer tany (petq e asel, vor shat qich er galis), tan hasakavornery xet achqerov ein nayum ev nranic bacardzakapes fizikakan sarsaph ein zgum։
Horaquyrs misht asum er.
- Gyopegyory ekav:
Manuk phesan karevorutyun cher talis ayd xosqerin ev nayvacqnerin, yndhakarakn, qti tak manrik zhptum er ev:
Hy, intor eq, aghek eq, — harcnum er։
Voch voq cher patasxanum։

Erkar lrutyunic heto horaquyrs te:
— Manuk phesa.
Manuk phesan anmijapes yndhatum er, vorovhetev horaqrojs sksac tonic na giter, te inch petq e asi:
Xosqd sheqerov kotrim mi xosa:
Ev horaquyrs lrum er, cher el karogh chlrel, vorovhetev Manuk phesan karogh er shat «vran bac» sraxosutyun anel։
Horaqrojs lreluc heto: Manuk phesan sksum er zbaghvel mezmov: manuknerov։
Menq Manuk phesayin shat einq sirum, vorovhetev na anvax mardu hambav uner ev mez patmum er herosakan patmutyunner։
— Tiphi, buq֊boran, leran cern enq, gelery mez shrjapatecin:
Ev ayspes anverj patmutyunner, voronq mez haphshtakum ein։ Erb yndhatum er, bolors miasin.
— Aman, Manuk phesa, votqd pagninq:
Ev na sharunakum er erandov u vogevorutyamb։
Patmac zhamanak achqery mi qich mecanum ein, aynqan mecanum, vor kapuyty parz erevum er։
Kamac֊kamac mez hamar el parzvec Manuk phesayi «gyorpegyor» linelu misterian։
Manuk phesan voch xanut uner ev voch el arhestov er zbaghvum, bayc aprum er bavakanin barekecik։
Erb asum em arhest chuner: uzum em asel sovorakan arhest chuner։
Nra arhesty turq merelnerin qashel֊durs bereln er gerezmanic։

Inchpes er anum ayd։ Turq merelnery phatatvac ein linum patanqi (qefin) mej ev ayd qefiny arhasarak linum er tankagin metaqsic kam voreve tankagin kerpasic։ Na zbaghvum er qefin caxelov։
Erevakayeceq mi mard, vor gishery men֊menak mtnum e trqakan gerezmanocy, motenum e nor taghvac gerezmanin, bac e anum, kranum nerqev, grkum merelin, qashum, ver bardzracnum, dzgum getnin, qefiny qandum, mejqin phatatum, merely dnum teghy, vran cackum, aynpes, vor aravotyan nshmareli chlini, apa motenum e parspin, bardzranum ev catkum phoghoc, qaylum tun ev hangist qnum։
Ays gaghtniqn imanaluc heto: mer achqin Manuk phesan aveli herosakan dardzav, teev menq el sksecinq fizikakan sarsaph zgal nranic։
Erb nran xratum ein, vor dzerq qashi ayd arhestic, get hasakn arneluc heto, na patasxanum er.
— Shat rahat gorc unim:
Manuk phesan mi urish hatkutyun el uner, na karogh er amenabnakan kerpov hachel։ Ev ayd hatkutyuny nran shat angam er phrkel brnveluc։ Erb voti dzayn er arnum gerezmany qandac zhamanak, sksum er hachel, ev bolory phaxchum ein sarsaphac։ Minchev angam gerezmanoci dimaci tnerum aprogh hayery, erb kes֊gisherin hachoc ein lsum, bolory sphrtnum ein, xachaknqum ev phsphsum.
— Manuk phesan gyor kbana kor, vuy, Mayrik astvacacin...

Cereky, erb phoghocic ancnum er hugharkavor taphory, Manuk phesan ditum er lusamutic, manrik zhptum ev cinikoren asum.
— Vay, haji Mustafas merer e, Astcu qov kerta kor, togh erta, bari tchanaparh, es mey my chylbyxcnem de, togh anank erta։
Ev parkum er, qnum, vorpeszi gishern ashxuyzh zga iren։
***
Manuk phesan mi esh uner։ Ayd eshy erkar tariner carayel er nran, aylevs anpetq er ev uzum er caxel։ Shatern asum ein, vor «azat yre», bayc Manuk phesan cankanum er caxel։
Azat aneln el ayn er, vor anasunin toghnum ein bac dashty, ir hamar aracum er, parkum, ver kenum ev mi or el satkum։
Manuk phesan eshy caxec։ Bolorn el zarmacan։
Hayrs asac.
— Ed eshn arnoghn inqn e eshy։
Vatcharqic ut or heto eshy gnoghy dimec dataran: vatcharqy cheghyal hamarelu hamar։ Gnoghy dataranum pattcharabanec, vor eshy garin chi karogh aghal, inchpes utum e, aynpes el durs e galis, ev uremn shutov petq e satki։
— Phoghoci haverun ker ti tam, — asum er gnoghy։
Daty lsoghnery bolorn el karcecin, vor Manuk phesan xrvec, inch karogh er patasxanel, bayc Manuk phesan patasxanec
— Im caxacy jaghac che, esh e։

Datarany gtav, vor gnoghi pattcharabanutyunn anhimn e, ev voroshec iravunq chtal vatcharqy cheghyal hamarelu։
ZhE
Hin hrovmeakan ayd tchanaparhi vra aylazan ev tarorinak er kyanqy, ev amenatarorinaky Amerikayic veradardzac mardik ein: amerikahayer, voronq irenc het berel ein miayn artaqin taraz, mi qani angleren barer ev camacrvac beranner։
Voch miayn angleren xoselis, ayl minchev angam hayeren xoselis nranq camacrum ein irenc berannery։
Orinak: mez shat canot esh Ovannesy, vor Amerikayic veradardzin, chgitem inchu, darel er paron Hovhannes, hayeren xoselis, karces mayreni lezun caghr er gcum — inch֊or karces beranum mi taq ban er lghtchorum։
— Enqan inkliztche gite, vor phezevenki tghan hayeren angam inkliztchei pes kxosa — asum ein miamit teghacinery։
Ev angleren lezvi masin gaghaphar kazmelov miayn tget amerikaci misionarneric ev amerikahayeric: es atum ei ayd lezun։
Hetagayum, erb indz vitchakvec tirapetelu anglerenin ev amerikyan krtutyun stanalu, hamozveci, vor Sheqspiri, Dikkensi ev Bayryni lezun xoselu hamar camacrutyunner harkavor chen։
Bayc amerikahayeri camacrutyunnery tevum ein miayn mi qani tari.

henc vor Amerikayic berac hagustnery mashvum ein ev teghakanov phoxarinvum, lezun el mashvum er ev phoxarinvum er mayreni lezvov։ «Chem krnar» mimosakan dzevy darnum er parz ev mardavari «chem krnar» ։
Amerikayic veradardzoghnery hatkanshakan ein ev mi urish banov: unein voske atamner։ Chkar voch mi amerikahay, vor voske atam chunenar — bacardzakapes։
Ev ayd voske atamy mezanum bonton er hamarvum։ Ev vorovhetev nranq voske atam unein, karoghacan dzerq dzgel sirun aghjikner knutyan hamar։ Nranc 99 tokosy dardzav arzhanavor miayn voske atamneri hamar։ Im mec quyrs zoh gnac mi voske atamnavori: Bayc es chei uzena patmel ays patmutyuny, da indz mormoqum e, ayd hishoghutyunn ayrum e im sirty։
Esh Ovannesy (paron Hovhannesy) erku voski atam uner verin cnoti arajamasum։ Ayd bolor ekoghneri mej paron Hovhannesy chkaroghacav aghjik gtnel, vorovhetev nax: chaphazanc geragnahatec ir voske atamnery ev sksec shat bardzrery qity xotel ev apa: parzapes esh er։
Esh Ovannesi veradarnaluc mi qani tari heto: nra demqi vra nor calqer avelacan, vorovhetev misht cicaghum er: ir atamnery cuyc talu hamar։
Erb cicaghum er, voske atamnery shat lav erevum ein, dra hamar vordegrec misht cicaghelu mi antchorni sovorutyun։ Misht cicagheluc: demqi vra arajacan arhestakan calqer։

— Paron Hovhannes, hac es arer, — harcnum e meky։
— Ha, hac arer em, hi, hi, hi, hi, — cicaghum er anshnorhq kerpov։
— Inchpes es, paron Hovhannes։
Aghek em, hi, hi, hi
Mi shat parz ban։ Orinak: mekn asum er, vor andzrev e galis.
— Ha, andzrev kuga, hi, hi, hi
Ev ayspes verj chuner ayd antchorniutyuny։
Esh Ovannesy merav։ Amboghj erku zham, inch֊or phoracavic, bghavec, bghavec ev merav։
— Eshy chi kerac xotn e kerer, chi marser, — asum ein։
Merneluc heto shrtunqnery phakvel ein, ev, bnakanabar, voske atamnery chein erevum։ Nra azgakannery voroshecin, vor taghmany voske atamnern anpayman erevan։ Inchqan shrtunqnery bac ein anum, noric phakvum ein։ Azgakannern ynkan lurj mtahogutyan mej։
Inchpes anein, vor voske atamnery erevayin։
— Hypy voski atamnern yl chervan, — harc er talis moraquyry։
Shaterin harcrin, voch voq chkaroghacav mi mijoc cuyc tal։ Verjapes, hangucyali azgakanneric meky gtav tchary: erku luckov heracrec shrtunqnern iraric ev luckinery cackec begheri cayrerov։
Taghmany nra parav moraquyry lac er linum ev aghaghakum.

— Vay, es qu voski akranerud ghurban yllim
Ev esh Ovannesy, shrtunqnery bac, karces cicaghum er erknqi jinj kapuyti dem։
***
Amerikahayery veradarnum ein: erbemn «kulturakan» hivandutyunnerum (sifilis ev ayln) ev nrancic vomanq el chein moranum irenc naxkin feodalakan sovorutyunnery։
Mez harevan er mi yntaniq: mayr, vordi ev aghjik։
Asum ein, vor ayd yntaniqn unecel e hayr, vor vaghuc gaghtel er Amerika։ Nra gnaluc erku amis heto er cnvel nra vordin: Hovsephy։ Hovsephi hayry Amerika gnaluc heto grel er mi te erku namak ev apa lrel։
Mayry lvacq anelov, urishneri drnern ashxatanq katarelov: mecacrel er aghjkan ev vordun: minchev verjinnery dprocn avartelov: usucichner ein darel ev azatel irenc mory fizikakan tarapanqic։
Nranq aprum ein chaphazanc hamest, bayc erjankutyamb arevvac mi kyanq։
Mi or ays yntaniqum haytnvec mi mard: kracac mejqov, spitakac mazerov, nihar, voskracac, anverj hazov։
Aghjiky ev vordin chein tchanachel ayd mardun, bayc mayrn asel er nranc, vor ayd mardy dzer hayrn e։
Quyry ev eghbayry yndunecin nran sarnasrtutyamb, bayc patshatch harganqov, teev amboghj 18 tari na ter cher eghel ir zavaknerin ev knojy, matnelov nranc tshvarutyan։

Chancav mi qani or, mi aravot mer taghum taracvec mi ahavor lur: «Hovsephy spanel e horr» ։ Iskapes, mi qani ropeum stugvec lury։ Hovsephy spanel er hory egherakan mahov: xoghxoghel er nran, gluxy patin talov ev jardelov։
Vorqan vor lury stugvec, bayc anhavatali er tvum Hovsephin tchanachoghneri hamar, vorovhetev Hovsephy verin astitchani bari, xeloq ev hangist bnavorutyamb mi eritasard er։
Na voch te hory, aylev mi aqlori angam cher karogh spanel։
Hovsephin taran bant, ev mi amis heto teghi unecav datavarutyuny։
Bayc minchev datavarutyuny shat ban parzvec, ev grete amboghj qaghaqy voti kangnec: Hovsephin pashtpanelu։ Havaqvecin hanragrutyunner, ev dataranin matucvecin bazmativ xndragrer, mi qani phastabanner dzri tramadrecin irenc carayutyuny, bayc Hovsephy merzhec phastabannerin, aselov, vor inqy petq e pashtpani iren։
Votchiry teghi e unecel hetevyal paymannerum։ Hovsephi hayry: paron Jony, (Amerikayum Hovhannesy darel er Jon) veradardzi arajin isk ory sksum e kshtambel knojy, vor ibr te ir bacakayutyan zhamanak (18 tari) na anbaroyakan kyanq e varel, eghel e inch֊or (bolorovin anhayt) mardkanc het։
Hovsephy ev quyry mijamtel en, vor irenc mayry eghel e shat patvavor mi kin, gtnvel e tshvar ev anognakan mor baroyakan bardzrutyan vra,

ev minchev angam ete na chi eghel aydpisin, paron Jonn iravunq chuni datapartelu knojy, qani vor inqr erku zavaknery toghel e nra vzin ev heracel e: aranc voreve kap pahpanelu, kap chi pahpanel voch miayn dramakan ognutyun chugharkelov, aylev zlacel e mi «chor namak» ։
Bayc paron Jony hamarel e, inch֊or teghekutyunner e unecel ev uzum e patzhel knojy։ Amboghj erku֊ereq or aghjiky ev tghan janacel en hamozel hamar ev anamot hory, bayc hamar ev anamot hayry qashel e erkate hartuky, netel e knojy: gluxy jaxjaxelu hamar, bayc barebaxtabar dpel e voti matin։
Ays eghelutyunic heto el zavaknery chen korcrel irenc ev sharunakel en hordorel, bayc paron Jony aynqan e araj gnacel, vor qashel e Amerikayic hety berac atrtchanaky:
Hovsephy kckel e horn ir uzhegh teveri mej, dzerqicy xlel e atrtchanaky ev erku zham cecelov, gluxy xphelov patin: spanel e kyanqum arajin angam handipac hamar ev anamot hory։
Ays bolory parzveluc heto: voghj hasarakakan karciqy zinvec spanvoghi dem pashtpahelu mi anmegh knoj ev mi anmegh votchragorci։
Dataranum Hovsephy miayn patmec ir tshvar mor patmutyuny։
Ays patmutyunn aynqan srtaruch ev cncogh er, vor arcunqner korzec te datavorneric ev te handisakanneric, patmec, te inchpes mayry gisher ev cerek lvacq e arel,

ayd lvacqic mor phaphkacac matneric aryun e katktel, patmec, te qani֊qani harust ev eritasard mardik nra dzerqy xndrel en ev na merzhel e, vorpeszi ir zavaknery chtchashaken xort hor dazhanutyunnery, ev aha, ays boloric heto: inch֊or mi ancanot mard, inch֊or mi paron Jon, ekel e irenc tuny: erjankutyan bazhaky lcnelu darnutyamb։
Trqakan datarann azat ardzakec Hovsephin։
Erb Hovsephy dataranic tun ekav, mayry grkec nran, voghoghec arcunqnerov ev asac.
— Inch kyller, mardavari aprer myzi het։
Hovsephn aylevs chuzec mnal hin qaghaqum, vercrec morn u qrojy ev heracav, gnac urish qaghaq, azatvelu hamar ayn shrjapatic, vor nran misht hishecnum er katarvac ahavor tragedian։

ZhZ

Bac ari «Arevelyan mamul» shabataterty, vor hratarakvum er Zmyurniayum, bac ari henc phosti patuhani araj, vorteghic menq stanum einq mer namaknern u tertery (namaknerr tun berelu sovorutyun chkar) ev kardaci im anuny mi votanavori tak։
Indz tvac, minchev hima el indz tvum e, vor im ayd storagrutyuny tpvac er voskya tarerov։
Indz tvac naev, vor im votnery ktrvecin getnic, mi savarnum zgaci, inch֊or trichq։
Es vaghuc ei haphshtakvel banasteghcutyamb,

kardum ei ev grum mer dproci dzeragir ev xmoratip terterum, inqs el xmbagrel ei mek֊erku dzeragir amsatert, bayc der chein tpagrvel։ Mayrs, erb tesnum er indz im phoqrik senyakum gishernery: kardalis ev grelis, asum er. «Elir parke, yavrus, mer tchinsen Poghos֊+Peyros chellar» ։ Poghos֊Peyros aselov: groghn uzum er asel։ Ayd votanavori tpagrveluc heto es chhpartaca, miayn mi qich ev mi arzhamanak, chgitem inchu lrjaca, miayn mayrikis asaci. «Tesar, kyseir qi mer tchinsen Poghos֊Peyros chellar, elav» ։ Iharke, mayrs cher karogh gnahatel im grvacqnery, bayc xoraguyn harganq unenalov depi tpagrvac tary: zhptac ev hamburec indz։
Im phoqrik senyaky... Ayd senyaky gtnvum er erkrord ev errord harki mejteghum, arandzin sandughov, phoqrik, shat phoqrik senyak er, liqy grqerov (bacarapes votanavor) ev patkernerov։ Erku phoqrik lusamutn erb nayum ein erkrord harki kturi vra, amboghj horizonn er dimaci harevani ttenu gagaty ev terevneri mijic erevacogh kapuyty։ Ayd phoqrik senyakum es grel em im arajin tpagrvac votanavory, ayd senyakum kardacel em Duryany, ev lac eghel, husk apa kardacel em Mecarency։
Mecarency gavarakan patanekutyan pashtamunqi ararkan er։ Menq atelutyamb hetevum einq nra dem sksvac payqary tetevsolik, anarzheq groghneri koghmic, namakner einq grum Misaqin gotepndelu hamar։
Es staca «Nor tagher» ֊y Misaqic nver։

Ayd nveric heto, tchishtn asac, hpart ei zgum indz։ Zhamerov nayum ei Misaqi lusankarin ev haphshtakvum, zhamerov krknum «U ky photi covakn hogvuys meghmavar» ։
Shat ei uzum nran nmanvel moruq toghnelov, bayc avagh, derevs aghvamaz angam chei shoshaphum eresis vra։ Cankaca, vor im arajin girqs tpvi «Ciacan» ֊i nman, mievnuyn tghtov, dzevov, shapikov, mievnuyn tparanic։
Aydpes el eghav։ Bayc, eli avagh, voch mi tpavorutyun chtoghec, ayn zhamanak miayn es zgaci, vor goyutyun uni inch֊or nerqin mi ban, vor artacolvum e tpagrutyan mej, goyutyun uni inch֊or mi ban, vor Duryann uner, Mecarencn uner, bayc es chunei։ Banasteghcutyunneri im arajin grquyky indz hamar mi arzheq uni: nvirvac e Misaq Mecarenci gerezmanin։ Nvern anarzheq er. bayc ayn zhamanakva im amboghj sirtn er։
Tariner heto, erb Polsum es kraca Misaqi curt shirimy hamburelu, indz tvac, vor Misaqy xosec indz het, xosec arevi hamar tacac burn karotov։
Guyneri ays chnashxarhik ergichy qnum er anguyn mi taracutyan mej։
Misaq, ardyoq voch mi kapuyti vra chen harum qo achqery։
Ayzhm es mecacel em, dardzel em chaphahas, du mnacir patani։ Ayzhm, im chaphahasi dzerqerov ev chaphahasi xorin gurguranqov, shoyum em qo patani, chqnagh gluxy ev arcuqners vazum en qo ergeri vra։

Erb mrsum em ays ashxarhum, mec patani, grkum em qo ergery, ev aha arevy, qo ergac arevy, suzvum e im curt hogu mej katil ar katil։

ZhL

Menq uneinq ev turq harevanner։
Shemsin mer turq harevani vordin er, vori het menq hasakakic einq, grete miasin einq mecacel։ Mecacel einq erku eghbor pes irar veg einq tvel, tnic vercrac qaghcraveniqner einq hyurasirel iraru, miasin loghacel ev miasin kmshtel nra mec qrojy: irenic erku tarov mec: lacacrel nran miasin։
Sanien, nra quyry, karces eteric er shinvac, aynqan tetev, aynqan spitak ev voskeguyn er, hakarak ir eghbor tux mortin, sev mazerin, honqerin ev manavand sevasev achqerin։
Nranc partezum kar mi mec akaciayi car։ Es nran shat ei nmanecnum akaciayi spitak carin։
Sanien mi qich qtic er xosum — inch֊or ynkel er phoqrik eghac zhamanak ev vnasvel — bayc indz chaphazanc dur er galis ayd qti mijic xosely, aynqan er dur galis, vor uzum ei bolor aghjiknern el qtic xosein։ Sanien arajin aghjikn er, vori marmni amenaphaphuk tegherin dpel ein im matnery, hatchuyq ei zgacel ev karcum ei, vor iskakan kiny petq e qtic xosi, vorpeszi indz hatchuyq pattchari։
Shemsii hamar aydpes cher, na anyndhat caghrum er Saniein, vor qtic er xosum։

Ev Sanien indz motenum er ansahman jermutyamb, zgalov, vor, yndhakarakn, indz dur er galis ir caghri ararka pakasutyuny ev toghnum er, vor im dzerqers azatoren pttecnem ir marmni bolor maseri vra
Isk ayd marminn inchqan maser uner:
Amen angam es nra marmni mej gtnum ei indz hamar bolorovin ancanot mi vayr, aveli ev aveli phaphuk ev spitak, aveli sarsrot ev hotavet։
Nman heravor ev ancanot erkri, nman mtin ev tavshya tavutneri: es amen vayrkyan gtnum ei mi nor ev noraguyn bardzrunq kam xorutyun, mi nor ev ansovor sarsur։ Erb mi nor xorsh kam mi nor calq, kam mi bardzunq ei gtnum, indz tvum er, vor el nory chka, hanel ev tirel em arden ancanot ev zglxich erkramasi bolor keterin։
Voch։
Eli nor calqer, eli mi phoqrik urucq, eli mi tavshya, spitak, phoqrik, bayc anhun mi taracutyun gcer, vor vazum en, klorutyunner, vor aliqavorvum en ev bardzranum։
Hetevum em mi gci֊gnum e, darnum, volorvum, tavalvum ev hankarc aneanum mi spitak ev hghkvac marmarya dashtum։
Gnum em ancanotic aveli ev aveli ancanoty, aha petq e hasnem...
Indz tvum e, vor aha petq e parzem amboghj mtin ancanoty: Piti lini aravot, piti hosi aregaki katy ashxarhi vra, bayc Sanien chka, vazel e partezi kerasenineri tak, cicaghum e...

Pokel ei araspelakan caghki hazaravor tertery, bayc derevs petq e pokei hazar hazaravor terter: hasnelu hamar caghiki hogu hogun։
Cicaghum er Sanien։
Karkachum er erkinqneric hosogh kapuyt arun:

***
Bayc erbemn es ev Shamsin krvum einq irar het։ Krvum einq aranc pattchari։
Na indz hankarc anvanum er «kyavur», isk es anmijapes nran anvanum ei «it» ։
Ays barery menq sovorel einq mer tneric ev dprocneric։
Bolor turqery hayerin kyavur ein anvanum, ev bolor hayery turqerin: it։
Hors mot galis ein turqer, arzhananum ein mecaguyn hyurasirutyan, bayc erb gnum ein, siralir ev hargalir voghjuynnerov bazhanvum, hayrs nranc etevic mrtmrtum er «itler» ։
Iharke, erb hayrs er durs galis mi chaphazanc hargalic hyurasirutyunic, nra etevic turqery mrtmrtum ein «kyavur» ։
Kyavury ev ity, anhavaty ev shuny chein karogh aprel irar het։
Voreve turq erb indz kyavur er anvanum, es inqnaberabar it ei anvanum phoxadardz, baci Sanieic։
Sanien akaciayi caghikn er, vor burum er garnanayin zov gisherum։

Erb dzerbakalvac ev shghtayakap mi hayi kam mi xumb hayeri anckacnum ein phoghocic depi bant, hayery glxikor ancnum ein, isk turqery kangnac: hrtchvum ein, xndutyamb lcvum։
Isk erb mi trqakan dagagh er ancnum phoghocic, hayery, achqery depi erkinq harac, mrmnjum ein. «Pharq qez Astvac» ։

Uraxanum ein, vor mi turq pakasel e։
Inchu er aydpes: es chei ymbrnel, ev aranc harcuphordzi im mej xoracav atelutyun depi «shnery», ev Shemsii mej atchec atelutyun depi «kyavurnery» ։
Sanien anhetacav vandakapat lusamutneri etev, mi dazhan amp ekav ev cackec arcatya lusiny, ev es chkaroghaca parzel buravet. zglxich ev caghkavet acanoty, indz ancanot mnacin anhunoren taqun calqer, gcer, tavshya taracutyunner, es chkaroghaca tirel amboghj marmarya dashtin։
Sanien ancnum er mer dran arashic: phatatvac mi manishakaguyn ampov, im achqery mxrtchvum ein nra chadrayic ners ev tapharum ancanot erkri astghaborb taqstocnerum։
***
Amen aravot ev amen ereko vandakapat lusamutic mi achq e nayum u mi dzerq e erkarum durs ev mi caghik netum votneris tak։
Vandakapat lusamuty mer drnic mi qani dur nerqevum e, patkanum e mi turq kronavori։

Urbat orery na voch mi qristonyayi chi barevum ev ayd ory voch mi qristonyayi barevin chi patasxanum։
Bayc urbat orn el mievnuyn dzerqy, phaphuk, inchpes aravoti hasmiky, erkarum e durs, mi caghik netum ev qashvum ners։
Vandakapat lusamutic lsvum e nra meghm cicaghy, uraxutyan zspvac tchichy։
Turq kronavori errord kinn e, patani mi aghjik, bantarkvac vandakneri mej։
Im mej bocavarvum e mi karot, uzum em tesnel nran, xosel hety։
Vercnum em netac caghiky, tanum em tun, hototum em anverj։ Ayd caghkic ancnum e im hogun mi animanali dogh, xaytanqov lecun mi sarsur։
Kronavory vatsunn anc e, kracac mejqov, char, deghin achqerov։ Acilum e ccvac aytoskrnery, miruqy klorum, hinayum։ Amen durs galun xstiv patvirum e myus kananc — hskel Bahriein, chtoghnel lusamuti mot gnal, tchantch chpetq e ancni anic ners։
Bayc Bahrien, garunqic krakvac, mijoc e gtnum voch miayn lusamutin motenalu, aylev dzerqy durs hanelu, caghik netelu ev shshnjalu։
— Vaghy partezn ijir, qaftarnery gnalu en, — lseci mi or lusamuti etevic։
Ayd dzayny karkachec im akanjin, zartecrec im mej kiny... Lseci u anca, bayc karces na pokec sirts ev lusamuti negh vandakneric qashec ners։
Heraca, bayc dzayny sharunakec hnchel im hogum, aveli ev aveli uzhgin։

Kang ara mi cari shvaqi tak, arevy caghikner e hyusel getni vra, tesnum em Bahriein ayd hyusvacqi mej, hovy shnkshnkum e terevneri mej — Bahrien e xosum
— Vaghy partezn ijir:
Gishery kangneci kturi vra, akaciayi tchyughery kracel en, lusiny: tchisht mer kturi vra, Bahriei demqn em tesnum lusni vra: xoshor, sev achqerov, mazy kartch ktrac, taphvel e tchakati vra։ Zhptum e։
Aravotyan bardzraca mer partezi pati vra, catkeci harevani partezy, shorers trjvecin aravoti coghic։ Petq e ereq partezic ancnel Bahriei partezy mtnelu hamar։
Bardzraca nranc partezi pati vra։ Doghum em, bayc indz tvum e, vor karogh em trchel։
Bahrien tesav indz։ Vazec։
Es nerqevumn em, caghkac nrnenu tak, qich herun gtnvogh eghrevanin cackum e indz։ Bahrien erevac, kang arav, hevum e, doghum, dzerqr drac urac krcqi vra։ Grkeci nran, harbeci nra burumic, ayrvecin shrtunqners
— Gnanq, — asum e, — ners gnanq։
Kronavory gisherov gnacel e hin qaghaqn ir erku kanancov inch֊or zharangakan dat ka, drsi dury phakel en Bahriei vra, voch mi kaskac chka, vor na karogh e durs gal tnic։
Dzerqs brnac: Bahrien tarav indz ners, nnjarany։
Phatatvum e, lac e linum, zhptum, hamburum։ Ankoghiny derevs chi shinac, nor e durs trel mijic։

Grkeci tarm, patani aghjkan, tavalvecinq ankoghnu vra։ Harbecucich e knoj burumy։
Ayrec indz kinn arajin angam im kyanqum։
Vaxy ev arajin uraxutyuny pasharecin indz, shghtayecin, ev ynkghmveci arajin hancanqi qaghcrutyan mej։
Ergecin bolory, irery tchchacin xaytanqic:
— Bahrie:
Ansharzh parkac e, lrutyamb aprum e mi qani vayrkyani daravor berkranqy։
— Gna, shut heracir։
Sksum e lac linel։
— Erekoyan piti gan, — asum e։
Nra arcunqnery xarnvum en erjankutyan kapuyt katilnerin։
Erevi ccvum e nra dem cerunin: deghin achqerov։
Galis e minchev caghkac nrnenin։ Pokeci mi karmir caghik, phakcri nra krcqin, brneci dzerqy, hamburum em...
Bardzranum em pati vra, lsum em nra lacy ev uraxutyan hevqy։ Bahrien kang e arnum mug֊kanach eghrevanu hovanu tak, karotagin nayum։
Catkum em myus partezy ev havitenapes bazhanvum arajin knojic։
***
Hajord ory es handipeci Veronikayin։ Qristinei horeghbor aghjkan։ Veronikan erknughesh aghjik er, xartyash achqerov, eghniki nman tetev ev vardi guynov։

Amen angam, erb es nran handipum ei, merkanum er im hogin nra araj, bayc ays angam im hogin cackvel er vardaguyn amoti qoghov։ Es chkaroghaca nayel nra achqeri mej։ Brneci dzerqy, hamburum em u lac linum։ Uzum em xostovanel, bayc hogis chi merkanum, es inqs kangnac em im hogu phak drneri araj։
— Mayrikd hivand e, — anmeghoren harcnum e Veronikan։
— Voch, mayriks hivand che։
Voch mi kerp na chi karogh gushakel։ Na man e galis derevs anmeghutyan kapuyt blurneri vra։ Iharke, nra krcqum evs shshnjum e bnutyuny inch֊or dyutich, kaxardakan erg, brւyc heru e im hancanqy gushakeluc։ Veronikan erbeq, erbeq cher karogh patkeracnel, vor mi caghkati kin, bac e arel ir marmni taqun gandzery im araj voch miayn aranc amachelu, aylev borboqalic karotov, karotovy gishery bacvogh ev lusabaci shogherin spasogh caghkin։
Gnum enq partezi xorqy։ Caghikner en tchzmvum mer votneri tak, isk careric mrger en kaxvel։ Voroshum em, vor erb hasnenq bardzr ttenun, xostovanem im hancanqy, bayc erb hasnum enq ttenun, Veronikan sksum e vazvzel ev aghaghakel «Indzi brne» ։ Vazum em, chem uzum shut brnel, verjapes brnum em, ev mer shrtunqnery, animanali inch֊or mghumic, pharvum en irar։ Bolor terevnery tvum e, caph en talis, mrgery ergum en, isk partezy, ibrev voskya cncgha, trtrum e։

— Veron, — lsvum e cacr։
Darnum enq։ Qristinen։ Motenum enq։ Qristinen amboghj marmnov doghum e։ Haziv shshnjum e.
— Benon kuga։
— Togh ga, — asum e Veronikan ev tevery ver bardzracnelov: mirg e qaghum։ Nra stinqnery karces uzum en erkinq trchel։
Benon Veronikayi eghbayrn er ev im dasynkery։ Nra motenaluc cher, vor Qristinen doghum er, na doghum er mer hambuyric։
Benon motecav։ Miasin bardzracanq ttenin։ Tutn ayrvel e arevic, camaqel, qaghcracel։
Veronikayi glxi vra evs phshrvec erknqi phiruzy, phchec anapati mahashunch xorshaky, ev nra marminy cackvec avazneri tak։
Miayn aravotyan astghy mi qani katil arcunq toghec nra vra, apa erekon ijav aryunalic achqerov։

Aravot։ Gorsh, mrayl erkinq, bayc dzyunn amboghj gisher taphvel e, caghkel erkiry shushannerov։
Payusaky krnatakis durs em galis tnic: vazelu dproc։ Shnery voghjunum en im aravoty։
Tesnum em: mardik qaylum en arag, lur, ahabekvac achqerov։ Mi kin e kangnac arajin phoghoci ankyunum, nra achqerum andndaxor lrutyun ka։
Yndhanur lrutyun e tirum, karces dzyuny mi vitxari dagaghi spitak savan e։ Bnazdoren zgum em, vor mi ban ka, vorn indz ah e nershnchum, ayd ahn atchum e, inchqan araj en sharzhvum qaylers։

Mi tan lusamuti varaguyry xorhrdavor kerpov qashum en nersic, karces chen cankanum, vor orva luysy taphanci ners։ Meky dury bac e anum, erkyughalic achqerov nayum e phoghocin veric var u phakum։
Handipum em Grigor aghayin, dandaghasharzh mi mard, bayc atchaparum e։
— Ur kertas, — harcnum e։
— Dproc, — patasxanum em։
Uzum e mi ban asel, bayc dzerqy taph e talis u ancnum։ Karces vazum e, ezan nman ayd dandaghasharzh mardy, karces phaxchum e verahas vtangic։
Mi xumb mardik kuch ekac, bayc arag qaylerov atchaparum en qaghaqi mec hraparakic։ Uzum em mi ban harcnel, bayc voch voq gluxy ver chi bardzracnum։ Arag ancnum en։
Xanutnery phak en։ Voch kiraki e, voch el urbat։ Mek֊mek kisabac xanutner kan։ Ners em nayum pheghkeric։
Mardik nstac en ankyunnery, kckvac, chen xosum, miayn cxum en։
Voch voq, voch voq chi xosum, nayum en indz mek֊mek cavagin zhptum։
Vorqan motenum em mec hraparakin, aynqan xoranum e lrutyuny։ Mi kin ahabekvac durs e galis, chsanrac mazerov, grete gisherayin shorerov, brnum e tasy tarekan mi mankan usic ev atchaparanqov qashum ners, dury phakum։

Hasnum em hraparak։
Hraparaki mejteghum, yndhanur dzyuni spitakutyan mej, mi sev kuyt։ Chors zinvor: phaylphlacogh svinnerov, kangnel en ayd sev kuyti bolortiqy, hat֊hat mardik, kckvac ev ahabekvac, motenum en, ditum, achqery phakum ev ancnum lur։
Motenum em։
Tesnum em aranc marmni mi glux։
Dzyan vra aryuny sarel E, sevacel։ Gluxy parkac e, qnelu nman։
Darnum em myus koghmy — tevery dzyan mej xrac mi mard: aranc glxi։
Sarac mnacel em, votqers chen sharzhvum։
Zinvorneric meky hramayum e
— Heracir։
Heranum em։
Aravotyan, mtnshaghin, sultanakan brnakalutyuny ktrel e erku heghaphoxakani glux։
Myusy qaghaqi verevi hraparakumn e։
Arajin angam tesnum em char brnakalutyan patkery, zarhureli patker։
Txrec im mankakan hogin։
Uzum em tun darnal, bayc hraparaki verevum bardzranum e mi aghmuk։ Bazmutyun։ Vazum em։
— Fuad beyy, Fuad beyy...
Fuad beyy geghecik glxov, xartyash, erazun achqerov mi turq e, eritasard, laynatchakat, nrbakazm, bayc arnakan, hagnum e cherqezi shorer, qaylum e dandagh u hpart։

Fuad beyy Polsic aqsorvac turq heghaphoxakanneric mekn er, vor aghmuk er bardzracrel heghaphoxakanneri glxatman hamar։
Aha bardzracav na mi xanuti qare astitchanneri vra ev xosum e havaqvac bazmutyan։ Na aylevs ayn erazun achqery chuni, molegin mi nayvacq, vsemoren vayrenacac, phaphaxy dzerin, nra xartyash mazery taphvac en layn tchakati vra։ Haziv karoghanum em lsel ev haskanal mi qani bar ankci ev ayln։ Vra en hasnum brnakalutyan havatarim vostikannery, pasharum en Fuad beyin, hrum, kapum dzerqery, qshum tanum։
Bazmutyuny, ahabekvac, zarhurac, crvum e։
Ijnum e noric lrutyuny: canr, canr։
Darnum em tun։ Bolor lusamutneri varaguyrnery qashvac en։
Ners em mtnum։
Voch voq chi xosum։
Phatatvum em mors։
Na lur shoyum e gluxs։
Xeghdum e indz ayd lrutyuny։
Uzum em tchchal, bayc shghtayvac em lrutyamb։ Amboghj qaghaqy dardzel e mi gerezman։
Srtis mej erbemn lsvum e tndyun, xul ardzaganqum ev marum։
Ktrvac glux: Che vor miayn vochxari gluxn en ktrum։
Vov e ktrel ayd gluxnery։
— Ahmed Chavushy, Ahmed Chavushy... — shshnjum en։

Ahmed Chavushy darnum e im achqin ayn araspelakan hreshy, vori masin shat ei lsel, bayc erbeq chei tesel ev chei el karogh patkeracnel։

***
Mi andzrevot gisher dashunahar spanvec mer dproci tesuch Hakob Simonyann ir tan arajy gtnvac phshenu cari tak։
Aravotyan lury kaycaki pes taracvec — turqery dashuyni harvacnerov spanel en Hakob Simonyanin, turqery, shnery:
Lurn inchqan taracvum er, atelutyunn aynqan xoranum er ev phrphrum։
Qaghaqi mi qani phoghocnerum arden yndharumner ein teghi unecel hayi ev turqi mijev։ Turqery ancnelis: hayery hayhoyel ein — nranc krony, Muhammedin, ev sksel er krivy։
Amboghj orn arajnordaranum zhoghov er teghi unenum, uzum ein heragrel Polis: patriarqin: boghoqelu teghi unecac votchragorcutyan dem։
Qaghaqy pasharvec zinvornerov, amen mi phoghoci ankyunum zinvac vostikanner ein kangnac u argelum ein ancqy ev ancnoghnerin dzerbakalum։ Dzerbakalum ein miayn hayerin։ Shatery, dzerbakalutyunic xusaphelu hamar, spitak aparosh ein kapum irenc fesi shurjy ev durs dnum։ Vostikannery, tesnelov aparoshy ev karcelov mollanner, azat ancq ein talis։
Minchev ereko qaghaqy lcvec «mollanerov» ։

Ereq or sharunakvec ayd drutyuny ev gnalov dardzav mi mut mghdzavanj։ Diaky mnac ir bnakaranum: harazatnerov shrjapatvac։
Hnaravorutyun chkar taghelu։
Ereq or heto katarvec taghumy, ev dzerbakalvacnern azat ardzakvecin, vorpeszi masnakcen taghmany։ Bazmahazar massa er havaqvel taghmany, ekel ein mardik ev heravor gyugheric։ Taghumy teghi unecav aranc voreve cayraheghutyunneri, bolorn el hangstacel ein, gluxnery kax arel, bolorn el erevum ein mi tesak amotahar։
Inchu։
Parzvel er, vor Hakob Simonyanin spanoghy turq chi eghel, ayl mi eritasard hay, ayn el teschi saneric meky, vory erku tari araj avartel er ev zbaghvum er usucchutyamb։
Inchu er spanel Hakoby Hakob Simonyanin։
Spanoghi anunn el Hakob er։
Hakob Simonyany unecel er mi azgakanuhi, sirun mi aghjik, vorin votchragorcy siraharvac er eghel։
Aghjka cnoghnery teschic xorhurd en harcrel ir ashakerti masin, vorpeszi verjnakanapes voroshen aghjka tchakatagiry։
— Anmit ev xent tghayin mekn e, — patasxanel er tesuchy։
Cnoghnery, irenc aghjkan hamozelu hamar, haytnum en nran azgakan teschi: ibrev qaghaqum amenamec mtavorakani, karciqy,

aghjikn el, ir hertin, haytnum e Hakobin teschi ayd karciqy: bacatrelu hamar ayn dzhvarutyunnery, voronq caracel en ir dem: nra het kapvelu tchanaparhin։
Ev aha Hakoby, anmit ev xent, ktrel e teschi araj kes֊gisherin ev dashunahar arel teghnuteghy։
Qaghaqi amenaverjin turqy mazachaph masnakcutyun cher unecel ays votchragorcutyan mej։ Hayery, amotahar, lrecin, bayc turqern ashxatecin chmoranal ayn։
Ays depqic mi amis anc, qaghaqi amenakataghi turqeric meki: Ahmed Chavushi kiny xeghdamah gtnvec ir sephakan ankoghnum։
Ahmed Chavushy munetik er, bardzr ev xrpot dzaynov։
Ete karavarutyany hark liner mi voreve haytararutyun anel, kanchum er Ahmed Chavushin ev nran er handznararum anel ayd haytararutyuny։ Hankarc ghoghanjum er Ahmed Chavushi dzayny «chansacoghnery kbardzranan kaxaghan» ։ Nra haytararutyunnery misht verjanum ein patzhi geraguyn chaphi anoghorm haytararutyamb։
Ev hankarc, kes֊gisherin, mer taghum lsvec Ahmed Chavushi dzayny «Hayery knojs xeghdecin u phaxan, phaxan» — ays bareric heto lsvec mi kataghi mrnchoc, karces mi gazan er voghbum։
Dzayny lsvum er kturic, na bardzracel er ktury, ptuyt er galis ir arancqi vra ev gorum, dzernery ver bardzracnelov ev tchotchelov odum: «hayery knojs xeghdecin u phaxan»:

Kes֊gisherin bolory nstecin irenc ankoghinneri mej, qnic zartnac ev sarsaphac, xachaknqecin ev lrecin: spaselov, te inch aghet piti pataher aravotyan։
Bayc aghety chspasec aravotyan, ekav hasav kes֊gisherin։
Ahmed Chavushi tuny lcvec vostikannerov u turqerov։
Hayery ekel ein, mtel tuny, Ahmed Chavushin kapel, berany bambakov phakel, ev erb tchgnel er iren azatel, cecel ein, knojy xeghdamah arel ankoghnum ev phaxel, — ays er Ahmed Chavushi patmutyuny vostikannerin ev turqerin։
Hayern angam havatum ein ays patmutyan, vorovhetev vrezhxndrutyun ein karcum։ Amisner araj Chavushn er eghel, vor msagorci yataghanov ktrel er erku hay heghaphoxakanneri gluxnery hraparakov, miak mardy, vor hamadzaynel er dahtchi der katarel, gluxnery ktreluc heto el: aphov vercrel er aryuny, qsel miruqin ev ktrvac gluxneric mi qayl heru choqel ev aghotel allahin։
Kes֊gisherin sksvecin dzerbakalumnery ev tevecin minchev aravot։ Aravotyan banty lcvec hayerov։ Minchev bant hascnely cecum ein, viravorum, tqum, anpatvum։
Depqi erekoyan Chavushy knojn asel er, vor gnum e gyugh։ Shat angam er na gyugh gnum։
Gnacel er shuka dzi vardzelu։ Xostacel ein dziapannery, bayc spasecrel։

Ahmed Chavushy minchev kes֊gisher spasel er dziun, cher stacel ev husahat tun er veradardzel kes֊gisherin, tesel er mi jahel turq ir tany, kinn el nra grkum։ Chavushy, kataghac, jahel turqin xeghdel er ev netel hory, knojy xeghdel er ev toghel ankoghnum, bardzracel ktury ev sksel er vornal: «Hayery knojs xeghdecin u phaxan» ։
Aha ayspes er patahel depqy։
Jahel turqi diaky hanecin horic, dzerbakalecin Ahmed Chavushin։ Hory netvac turqi cnoghnery harust ein ev azdecik, hetapndecin ardaradatutyuny ev Ahmed Chavushin aqsorecin Konya: argelelov nran veradarnal։
Bolor dzerbakalvac hayerin miasin azat chardzakein, ayl mek֊mek, kamac֊kamac, amenaverjinin: amenaverjin orn el harcaqnnelov Ahmed Chavushi votchiri kapakcutyamb։

Mi turq motenum er mi hay xanutpani ev havanelov mi apranq: arzheqn er harcnum։
— Arshiny tasy ghurush, — patasxanum er hay xanutpany։
— Hingov tur, — arajarkum er turqy։
— Chem krnar tal, ynci arden uty ghurush mal e egher։ Turqy pahanjum er, vor hingov ta, hayy cher talis, turqy heranum er atelutyamb, atamnery krtchtacnelov։
Ancnum er mek֊erku or, ev aha phoghocum mi irarancum — turqery cecum en inch֊or hayu։

Arshiny hing ghurushov apranq chtvogh hay xanutpann e cec utoghy։
Turqn eli er handipel nran phoghocum։ Turqy harcrel er.
— Hing ghurushov ches tar, gyavur։
— Voch,
Ev turqn sksel er bghavel։
— Dinime seokti haseq, es xaghagh ancnum ei, Muhammedin hayhoyec, surb krony hayhoyec:
Aha amboxy kotrtum er hay xanutpani qitn u berany, isk hay xanutpann amen mi harvacin patasxanum er
— Hing ghurshov chem tar, ama dzri kutam, tareq։
Voch voq cher harc talis, te inchu cec utogh mardn ayd xosqern e aghaghakum, inch kap unen ayd xosqery surb kroni het։

Patahum er urish depq։
Mi qani hay, amayi mi vayrum, handipum en mi turqi, bolorovin ancanot։
— Hayde, co, aghek brnecinq
Motenum ein turqin, xosakcutyan brnvum, anargakan xosqer asum, turqy patasxanum er phoxadardz anargakan xosqerov։
Co, dun vor shunn es, vor edpes kpatasxanes, havkyle, co։
Dzerac spanum ein, gcum mi phos ev heranum։ Mi qani oric gtnum ein diaky ev sksum ein dzerbakalutyunnery։

Voskerich Tigrany mi aygi uner qaghaqi spandanoci mot։ Es gnacel ei mer azgakani aygin, vorr gtnvum er voskerich Tigrani aygun kic։
Kesorin mi turq mtav aygin mi koghov shalakac ev xaghogh uzec։ Tigrany chuzec tal, bayc mayry mijamtec.
— Tur, shun e, ky dushmynna։
Tigrany tvec nran xaghogh, bayc voch koghovy lcvelu chaph։ Turqy pahanjec, vor amboghj koghovy lcni։
— Koghovy lcnem, ches karogh shalakel, canr e, — asac Tigrany, katakelov ev haskacnelov, vor avelin chi cankanum tal։
Turqy pahanjec, vor anpayman koghovy lcni։ Mayrn el mijamtec, bayc Tigrany zayracav ev merzhec։
— Aydqany vor dzri tvi, heriq e, — haytararec Tigrany։ Turqn eli pahanjec։ Nranq kpan irar։
Tigrany nihar ev tulakazm mi mard er, isk turqy: uzhegh ev haghtandam։ Tigrany partvec, kusht cec kerav ev mi atamn er vra tvec։ Voch voq chmijamtec։
— Shun e, kerta hazar u mek xarnakchutyun kene, — asin bolory ev tuyl tvin, vor Tigrany cecn ute։
Hing or heto Tigranin kanchel ein dati։
Es gnacel ei dataran ayd daty tesnelu, hakarak mors patverin, vor aydpisi tegher chgnam։
Turqy dataran nerkayacav: tchakaty spitak tashkinakov kapac։
Ibr te Tigrany xphel er qarov nra tchakatin ev jardel։

Turqy nerkayacrec dataranin bzhshki teghekanqy verqi masin։ Tigranin erku amis bant vtchrecin ev cecelov taran bant, isk Tigrany dataranum miayn mi ban er xndrum.
— Qandeceq tashkinaky ev teseq te: verq ka։
Datarany gtav, vor karavarakan bzhshki teghekanqy ka ev bavakan e։
Erb Tigranin taran bant, ev menq el durs ekanq, es im ays achqerovs tesa, vor turqy ijav phoghoc ev hangist srtov qandec tchakati tashkinakn u drav grpany — voch mi verqi hetq, minchev angam tchankrtuqi hetq chkar tchakati vra։
Mi or, cerekov, mi sarsapheli lur taracvec — mi hay saphrich acilvogh mi turqi vizn e ktrel։
Lury taracvec kaycaki aragutyamb։ Amen mard janac anmijapes xanuty phakel ev tun gnal։ Tasnhing ropeum qaghaqi shukan stacav kiraknorya kerparanq: datarkvec։
Inch er patahel։
Hay saphrichy turqin acilelis e eghel, erb saphrichin mi canot hay ners e mtnum ev nra akanjin shshnjum.
— Dursy turqn u hayn irar en xarnver, dun inch kenes hos։
Ayd eghel er parz mi katak։ Saphrichy, mi vayrkyan mtacelov, vor dursn arden sksel en, ir araj ka kendani patehutyun, lav e dzerac ogtvel ayd patehutyunic, kes qni mej acilvogh turqi vizy ktrum e, ynknum durs: aceliov xarnvelu drsum sksvac payqarin։

Tesnum e, vor drsum amen inch xaghagh e ev ahabekvac zarhureli herankaric: dzin nstum e u phaxchum qaghaqic durs։
Erekoyan saphrichi knojy vostikannery tanum en bant cecelov ev stipelov.
— Amusnud taqstocn asa։

Hrchakvec osmanyan sahmanadrutyuny։
Hambuyrner, grkaxarnumner, voghjagurumner, siro ev eghbayrutyan lirikakan zeghumner։
Bac arin banti drnery, durs ekan qaghaqakan bantarkyalnery, voronc mej ev im erku usucichnery։
Karavarakan shenqi araj katarvec azatutyan handes, durs ekan ev xosecin turq heghaphoxakannery Kanuny Esasii masin։
Arajin angamn er, vor es tesnum ei turq heghaphoxakanner. mite turqy erbevice karogh er heghaphoxakan linel— ayspes ein indz asel, aydpes el havatacac ei։
Ayd handesic ei veradarnum, hognac, phoshetatav, qaghcac ev berkranqov lecun։
Phoghocum handipec indz Shemsin։
Erkar zhamanak er menq irar cheinq barevum։ Na im hors er gyavur anvanel, es el ir hory it anvanel։ Menq shat einq ayd acakannern asel iraru ev hashtvel, bayc ays angam menq viravorel einq mer cnoghnerin։ Manavand es dashunahar viravorvel ei nra xosqic, vorovhetev ayn zhamanak, erb Shemsin hayhoyec hors: na gerezmanum hogh er darnum…

Shemsin indz nayec achqi pochovy։
Es el։
Zhptaci։
Na el։
Es chem karogh asel, te inchpes mer votnery sharzhvecin u motecan irar ev mer tevery phatatvecin iraru։
Shemsin indz qashec֊tarav irenc tuny։ Otaroti tvac ayd hin tuny, vaghuc er chei tesel։ Shemsin indz arajnordec ners, votnakoxelov tan haremakan sovorutyunnery։ Hambureci nra mor dzerqy, dardza ev tesa Saniein, vor kangnac zhptum er։ Im ev nra dzerqery erkarecin irar, inchpes mardu sephakan dzerqery, erb sirty cankanum e caphaharel։
Shat vaghuc er es Saniein chei tesel aranc manishakaguyn ampi։
Na mi qich, shat qich, korcrel er ir eteraynutyuny, bayc dardzel er aryunali։
Erb es dzerqn uzhgin seghmeci, karmrec, shrtunqnery doghacin ev inch֊or shshnjac: mory darnalov։ Ayd shshuki mej aynqan kanaciutyun kar, vor es nran anmijapes patkeracri avazanum loghanalis, ev avazani sary jury sarsrum e nra marmni arevayin jermutyunic։
Hambuyrnern u grkaxarnumnery vochinch chognecin, vorovhetev mi qani or heto isk, «imastun» hayer shshnjacin urish akanjneri:
— Chi xabviq։
Ev «imastun» turqer evs shshnjacin: — Zguysh, hayery kuzen mer erkiry ishxen ev veracnen krony։

Karces zhamanaky et dardzav։

Erb menq phoqr einq, mi xagh einq xaghum, vor kochvum er «hay ev turq» ։ Da parz mi xagh er: mejteghy mi qarakuyt, vor amroc er kochvum, manuknery bazhanvum ein erku masi: amrocy gravelu։ Bazhanvac xmberic meky kochvum er hay, isk myusy: turq։
— Co, turqery mtan...
— Hayery berdin kmotenan, tveq glxnerun։
Ev sa hamarvum er anmegh xagh։
Ayd xaghy sharunakvec minchev imperialistakan paterazmy։ Ayd paterazmum xaghacvec nuyn xaghy, miayn ayn tarberutyamb, vor ays angam koghmern iskakan hayer ev turqer ein, xaghum ein lurj ev irakan hoghi vra, ansahman atelutyamb bocavarvac։
Voch voq, bacardzakapes voch voq mez cher asum te: mi xaghaq ayd xaghy։ Erb menq xaghum einq, mecery, begherov mardik, shat lurj ev imastun mardkanc hambav unecogh mardik, ditum ein ayd xaghy ev zhptum։ Ev, arhasarak, ditoghnery hrtchvum ein, erb «turqerr» partvum ein։ Xaghi pafosn aynqan er xoranum, vor «hayery» «turqerin» xaghi zhamanak kanchum ein ayn anargakan acakannerov, inch vor irakan kyanqum, xaghic durs։
Erb taqanum einq: sksum einq aghaghakel.
— Vurun itlere... (Zarkeq shnerin) ։
— Kyavurlar kirdiler... (kyavurnery mtan) ։

Xaghn skselu hamar menq misht kangnac einq linum mi dzhvarutyan araj: voch voq cher cankanum «turq» linel։ Stipvac einq linum vitchak gcel։ Vov vor «hay» er qashum, ansahman uraxanum er, isk «turq» qashoghnery txrum ein, akama masnakcum xaghin, parzapes mankakan xaghi kargapahutyan kargov։
Menq mecanum einq ays vogov։
Piperi hamar phoxanak aselu «kcu e», asum einq «tatchik e»:
Mer barbarum tatchkynal kam trqanal, ky nshanaker: zayranal, vayrenanal։
— Hamberanqs hatav, tatchkyca, — asum einq...
Ev galiq serundnery ky patmen mi zarmanali heqiat։
«Linum e, chi linum, mi phoqrativ ev hin zhoghovurd e linum, vor aprum er Vana covic minchev Mijerkrakany, Baghdatic minchev Byughandiony։ Linum e ayd hin zhoghovurdy hoghagorc, aghqat, arhestavor, mtavorakan, vatcharakan, kalvacater, bankir, petakan bardzr pashtonatar, phoghocneri keghtn havaqogh, cara, tchort ev ayln։ Ayd zhoghovrdin siraborboq sirum en ir harust ceghakicnery nra sahmanneric durs, siraborboq sirum en nranc ev Arevmtyan petutyunneri ministrnery, vorovhetev ayd zhoghovurdn uner sev u sirun achqer ev taracum er kultura voghj xavar Arevelqum։ Siraborboq siruc mghvac: ir harust ceghakicnery ev Arevmtyan ministrnery hrum en ayd zhoghovrdin depi kriv ir harevanneri dem,

harevanner, voronq tarber ein kronov, aryunov ev kulturayov, unein surer ev zrah, zorq, razmatormigh ev gerakshir tiv։ Linum e, chi linum, mec paterazm e linum։
Voghj ashxarhy brnum e varodi cuxy, ev aryan geter en hosum։
Hin ayd zhoghovrdi akanjin gorum en ministrnery ev harust ceghakicnery. «Ekel e azatutyan zhamy, xphir qo harevanin, xphir nra mahakin qo xachov» ։ Hin ayd zhoghovrdi sev u sirun achqery phaylum en azatutyan tenchic, sksvum e anhavasar kriv, zarkum en, zarkvum, ev hin ayd zhoghovrdic mnum e miayn mi phshur: ibrev koshmarayin hishatak։
Apa geraguyn u vsem cinizmov hrhrum en ministrnery ev harust ceghakicnery: voskorneri ev moxirneri vra։
Ev erknqic ynknum e ereq xndzor...»

ZhY

Ayd ashxarhum mi serund kar, vor mecacel er baghniqneri etevum dizvac kaycer parunakogh moxrakuyteri mej։
Ays serundy turqeren lezvov kochvum er qyulxan beyi — moxrakuyteri ishxan, — voronc cnundy har ev nman er mezanic 1930 tari araj cnvac Nazovreci Hisusi cnundin: anhayr, vorovhetev mer darum cher tcharvi mi durgar Hovseph, vor knutyan arner mi kuys: erexan grkum։

Ayd kuysery tanum, dzgum ein irenc voti elac manuknery baghniqneri etevum dizvac moxrakuyteri mej, ev nranq mecanum ein aranc Hovsephi u aranc «surb kuys» mor։
Dzmernery nranq bac ein anum moxirnerr, mtnum mejy, parkum, moxiry qashum vranery ev qnum: azatvelov angut ev ankarekic crtic։
Moxrakuyteri ays ishxannern aprum ein kisamerk, mejidneri drnerin slqtalov, aptak utelov։
Tchashum ein aghbakuyterum, dzmeruki, sexi, xndzori keghevnerov, katuneri tchankeric msi ktorner goghanalov, msagorci xanutneric: vochxari mi totik kam mi glux, qaghaqum havkitner ein trcnum, tagherum harustneri phoqrik erexaneri dzerqic korzum ein karkandak ev mrger։
Kesorin havaqvum ein zoranoci etevy ev ogtvum taphvac xaravanayic։ Hardzakvum ein gyughic qaghaq ekogh ishaberneri, sayleri vra, cecvelov, qit u beran jardotelov: dzerq ein berum mi qani aph coren kam alyur, hardzakum ein gorcum, manavand, tchakndeghi berneri vra, vorovhetev karogh ein tchakndeghnery xashel baghniqi nor durs taphvac ayrogh moxri mej ev utel։
Petakan, kronakan, hasarakakan ev baregorcakan voch mi kazmakerputyun goyutyun chuner, vor mtacer ayd «ishxanneri» masin։ Meracnerin taghum ein irenq, moxrakuyteric mi qich heru, mi qani glux jardelov nra cncotineri bazhanman payqarum։

Tarin mi angam baghniqi tery, hamadzayn qaghaqayin orenqi, partakan er maqrel amboghj moxrakuyty։ Ayd maqrutyan yntacqum tasnyak diakner ein durs galis։
Shatery henc qnel ein ev chein zartel։

Moxrakuyteri ishxanneric mekn er Alin, nranc amenic geghecik herosy, bardzrahasak, sirun kazmvacqov ev uzhegh։
Alin 25 tarekan er, erb hayrs kanchec ir mot ev nshanakec nran mer agaraki pahapan։ Mer agarakn averoghnery moxrakuyti ishxannern ein։ Alii pashtoni glux ancneluc heto: voch mi «ishxan» chmtav mer agaraky, miayn Alin ir sephakan xmbin erbemn matakararum er mer agarakic mrgeghen ev banjareghen։
Hayrs goh er Alii pashtpanutyunic։ Agaraky miangamayn phrkvec phchanaluc։
Alin havatarim er, ankeghc ev handugn։ Na krvi er brnvum vostikanneri het ev haghtum։
Mer agaraky mtneluc heto: na phoxec ir shorery, kyanqum errord angamy linelov: loghacav, acilvec, mazery xuzec, layn, erkar ev kanach goti kapec mejqin ev nra mej xrec danakn u mard cecelu phayti kam gavazani chaph hast ev erkar mushtuky։
Ays kerparanaphoxutyunic heto el mardik chmoracan nra socialakan cagumy ev amen ariti nra eresin shprtum ein naxkin arhamarhakan xosqy
— Qyulxan beyi...

Mi or Alin ekav hors mot, amachelov kangnec ev asac
— Haji efendi, es mtacum em urish qaghaq gnal, aystegh bolorn el giten, vor qyulxan beyi em։
Amachelov ir cagumic, kyanqumy lac cheghac ays birt mardy lac eghav, taphec ayrogh arcunqner, vor minchev ayn zhamanak ancanot ein nra koperin։ Na lac er eghel miayn phayti harvacneric ev vostikanneri hankarcaki hascrac mtrakneric։
— Akanj mi kaxer, Ali, — asac hayrs, — mi qani tarien amen mard kmorana qu qyulxan beyi ylleld, mard kdarnas, — ev nra dzerqy drav mi qani mejid arcat dram։
Alin phogh cher pahum ir mot, horics arac phoghy pah er talis im parav horaqrojs։ Na, uteluc ev hagneluc baci, voch mi pahanj chuner, utum er mez mot, hagnum er hors gnac chuxan, parav horaquyrs el matakararum er nran cxaxot: hors Trapizoni pahestic։
Alin mtahogvac er ir xmbi ynkernerin mi mi pashton gtnelov։ Mi qanisin spasavor dardzrec, shnorhiv mer tan mijocov dzerq berac ir canotutyunneri, mi qanisin karapani pashtoni bardzracrec, mi qanisin: dzi pahogh, isk mnacacnern el mard spanecin u phaxan sary ev daran ah u sarsaph azdogh banditner։
Xosum ein, vor Alii bandit ynkernery mek֊mek ijnum en saric ev hyurynkalvum mer agarakum Alii koghmic, bayc menq erbeq cheinq tesel։

Qaghaqayin ishxanutyuny mi qani angam gaghtni vostikanner pahec mer agarakum: brnelu Alii ynker banditnerin, bayc bolor phordzern ancan anhajogh։ Mi phoqrik nshan parspi dran vra bavakan er, vor saric ijnogh mardik chmtnein agaraky։ Bayc vorpeszi izur chancner saric qaghaq ijnely, koghoptum ein handipac mardun ev heranum։
Mayrs misht mtahogvac er, vor mi guce mi or el hayrs pataher nranc ev koghoptver։
— Gishernery shut ekur agaraken, — asum er mayrys, — or myl qez ky koghoptin, gone sahatd ev pharanerd hetd mi taner։
— Akanj mi kaxer, knik, — patasxanum er hayrs, — ynci ky tchanchnan, edpes apur chen uter։
Ev mi or el ayd apury keran, hayrs tun ekav koghoptvac։ Mayrs hishecrec nran ir naxazgushacumy։
— Shat mut er, aghji, dzens el chtchanchcan, — patasxanec hayrs։
— Enqan mut er, vor chtchanchcan։
— Ete tchanchnayin, ed apury chein uter։
Hayrs kes֊gisherin mard ugharkec mer agaraky ev Aliin kanchel tvec։
Alin shnchaspar ekav։ Hayrs patmec nran eghelutyuny։ Alin txrec, durs ekav tnic aranc mi ban aselu։
Aravotyan kanux ancanot mardik mer lusamutic ners netecin koghoptvac zhamacuycy, verarkun, phoghery ev mi qani tghter։

Alin kesoric araj tun ekav, kangnec hors araj amotahar։
— Haji efendi, chen tchanchcer, — asac։
— Anoti mardik en, — patasxanec hayrs, — chem meghadrer։
Alin havatarmutyamb ev herosutyamb pashtpanec mer agaraky: amen 8 ev 10 ory mek angam aryun taphelov mi tphi ev kam annshan mi terevi hamar։
Mi or Alin tnkvec hors dimac: inch֊or mtqerov pasharvac։ Achqery phaylum ein, karces mi ban er gtel ev uzum er hors haytnel, bayc amachum er u qashvum։.
— Inch ka, Ali, — harcrec hayrs։
— Haji efendi, ban my piti ysem, ama kamchnam, vaxenam vras xndas։
— Yse, mi vaxnar, ete xndalu e, kxndanq, inchu kqashvis։
Alin kmkmalov, bayc xorapes hamozvac sheshtov, sksec
— Haji efendi, vorosheci bobik votqov Meqqe ertam, haji yllam u et gam։ Uxt em drer, kuzem katarel։
— Shat aghek ban es mtqid drer, Ali, gna, bayc inchu bobik votqov։
— Bobik votqov, vorpeszi mitqs drac murazs katarvi։
— Shat aghek, shat aghek, — ezrakacrec hayrs։
Alin mi ban el uner aselu, aveli shut ays bani hamar er, vor na skzbic amachum ev qashvum er։
— Haji efendi, es qu votqid ghurban yllim, — paghatec Alin։

Hayrs haskacav։
— Ali, yse, es qezi shat ban em partakan։
Alin hamardzakvec։
— Haji efendi, erku voski tas indz, tchanaparhin anoti chmernem, — kmkmac։
— Erku voskin qich e, — patasxanec hayrs, — qyzi tasnhing voski kutam։
Alin kracav ev hors verarkui qghancqnery hamburec։
Hajord orn isk Alin haytararec ir uxtagnacutyuny։ Islamakan sovorutyan hamadzayn petq e nvernerov tchamphu dnein Aliin ir islam kronakicnery։
Hajord ory, erb hayrs Alii brumy hamrec tasnhing voskin, mors kronakan zgacumnerin dipav։ Na asac.
— Ete hay qristonya my Erusaghem gna: ches tar։
— Es im gorcy gitem, — patasxanec hayrs, — Alin togh et ga, es haryurner ky vastakem։
Mi qani oric, erb Alin tchanaparh ynkav, cncotiner hagac, bobik ev dzerin mi erkar ev antash gavazan, ir islam kronakicneric shatery voghjert maghtecin nran։ Nver grete chstacav։ Nra socialakan cagumy haghtec kronakan zgacumnerin ev yndhanur havatqin։
Alin noric hamburec hors verarkui qghancqnery ev hamar, handugn u vtchrakan tonov asac.
— Haji efendi, ashxarhqin xery piti anicem։

Hayrs Alii tchakatic hamburec ev gaghtagoghi mi voski evs dnelov nra aphi mej: asac.
— Erusaghemen vor ancnis, entegh mi jrhor ka, Hakovba jrhory, ur mer Qristosy handipav Samaraci knoj, ed jrhorin vra, im hogu hamar, mi mom vare։
— Mi qani hat ky varem, haji efendi, anhog yllir, — eghav Alii verjin xosqy ev tchanaparh ynkav depi Meqqe։
Alin gnac, ancav erku tari։ Nranc voch mi lur։
— Gnac mi qaghaq, tvac dramd dramaglux shinec ev bacec mi xanut u kapri ir hamar, — asum ein shatery hors։
Hayrs hamaroren pndum er.
— Alin verjy֊verjy kuga, duq ktesneq։
Mer qaghaqic mi qani turqer veradardzan Meqqeic։
Hayrs harcuphordz arav։
— Es tesa nran Erusaghemum, — asac nrancic meky, — na derevs ush kga, votov er gnum։
Islam uxtavornery taracecin amboghj qaghaqum Alii jermerandutyuny, nra kronakan kraky։ Na ayd zohaberutyamb piti srber socialakan ir amboghj «basiry», ir cagman amboghj «keghty» ։
Ereq tari ancneluc heto: mi or mer qaghaqi pateri vra yaftaner phakcrin, vor Alin galis e Meqqeic bobik votqerov, hognac ev uzhaspar, ev vor amen islami partakanutyunn e dimavorel u hototel nranic islamnerin xostacvac draxty։

Lur taracvec, vor Alin galis e margareic stacvac chtesnvac shnorhov։ Ayd shnorhin arzhanacel er na bobik votqerov minchev Meqqe qaylac linelun hamar, ayrelov ir tchakaty ev votnery arabakan kizich arevi tak ev avazneri vra։
Erku oric Aliin bey hrchakecin — Ali bey։ Ays titghosy na stacav inqnabux kerpov havatacyal zhoghovrdic ir zhamanumic araj։
Amen mi havatacyal islam patrastvec dimavorel nran nvernerov։

Amar e։ Dashti odn aliqavorvum e mijorei tapic, ayrvum e hoghy, mi dazhan ev ankarekir arev varum e dashti corennery։
Bazmahazar zhoghovurd lcvac e phoshetatax tchanaparhin, erku֊ereq mghon getnin phrvac arevelyan gorgery korcrel en irenc kaxardakan guynery phoshuc։
Hervic nshmarvum e mi ket։ Tchanacheli e darnum։ Alin e glxin mi kanach aparosh, hagin erkar ev kanach aba, dzerqin nuyn erkar ev antash gavazany, kurcqy bac, bobik na bac e arel naev ir arutyuny, vori vra, margarei hatchutyamb, droshmvac e hajin aha ayn shnorhy, vorin na arzhanacel e i phoxaren ir bobik ev cncotiapat uxtagnacutyan։ Xrnvum e zhoghovurdy nra shurjy lur ev andzkagin atchaparanqov, sksum en erkyughacutyamb hamburel margarei shnorhin arzhanacac nra arutyan xorhrdanshany: haghordakic linelov islamakan draxti shnchin։

Amen hamburogh, nra qghancqnerin ev gavazanin dipchogh amen mi mard matucanum e ir nvery bobik yntryalin։
Vomanq berum en dzier ibrev nver, vomanq nvirum en irenc kalvacneri mi masy, mi amboghj xanut, haytararum en irenc nvernery hamburelis, berum en metaqsner, arcatner, voskiner, berum en kah֊karasiner, xalichaner, sphrocner, xutni֊xumash ankoghinner, mahtchakal, vararan, hagusteghenner։ Nverneri hamar patrastvac karqery lcvum en, ev sharqy qani gnum erkarum e։
Alin lur e, phoshetatax ev doghahar։
Mtnum e qaghaq։
Taniqnery liqn en hetaqrqrvogh zhoghovrdov, lusamutneri vandakneri etev cakum en achqery kananc, marmrum en srtern islam mayreri: irenc phoqrik aghjiknerin yncayaberelu margarei yntryalin։
Alin lur e։ Phoshin ev qrtinqn akosner en phorel nra tchakati vra ev qunqeric var։ Qaylum e dandagh, partasun։
Hasnum e qaghaqi mejidy, choqum e dran shemqin, hamburum e mashvac marmary, aghotum e eresy depi haram, mtnum e ners, eli aghotum։
Aliin arajnordum en mejidi koghmic iren nvirvac mi gavarakan palat: ur hasnelis na cankutyun e haytnum qnel։
Hayrs nra mot chgnac, bayc kes֊gisherin Alin mard er ugharkel hors ev xndrel nranic: «shnorh berel» ir mot։

Erb hayrs mtnum e Alii senyaky, na votqi e kangnum, vazum ev hamburum e nran։
— Haji efendi, qu shnorhiv ashxarhqin xern aniceci, — asum e na։
Bazhanveluc araj Ali beyy stipum e hors et vercnel ir tvac phoghy։ Hayrs ktrakanapes hrazharvum e։
— Es im hogu hamar em tvel, — asum e hayrs։
Ali beyy xostanum e minchev angam ir kyanqi gnovn ognel hors ir neghutyunneri mej։ Hayrs shnorhakalutyun e haytnum։

Mi amsic heto Alin nparegheni xanut bac arec, vori mej ksherq ev chaph chkar, vorovhetev hatchaxodnerin apranq cher caxum։
Na nstum er xanutum, metaqs, xutni֊xumash bardzerov shrjapatvac, margareakan kanach aran hagin, mi arshin erkar mushtuky bernin, kanach aparoshov։ Ancnogh harustnerin na hravirum er xanuty։
— Dzer tunn inch ugharkem, — harc er talis։
Harustnery nranic xndrum ein ugharkel xanuti apranqi amen tesakic ev dnum ein metaqse bardzeri vra mi qani deghin voski։
Ali beyn aprum er animanali tchoxutyan, shraylutyan ev shvaytutyan mej, aprum er na zhamanakakic hazar u mek gisherner։
Irar etevic na knutyan arav 8 aghjik, bolorn el 12 tarekan։

Na shat ashxatec ir ynkernerin saric qaghaq berel, xostacav nranc phogh, tun, xanut ev pashtpanutyun, bayc nranq chhamadzaynecin toghnel sary ev qaghaq ijnel։
Mi or qaghaqum irarancum er։ Alin aptakel er mi kataghaci hambav unecogh vostikanapeti։ Alin tesel er, vor vostikanapety dzgel er ir mtraki tak mi qyulxan beyi ev cecum er։ Qyulxan beyin tchchum er mtraki harvacneri tak aynpes, inchpes haryuravor angamner tchchacel er Alin, inqy na nax mtacel er antarber ancnel, bayc tchichy nran partadrel er et darnal ev mi aptak ijecnel vostikanapetin։
— Qyulxan beyin kpashtpane, — asum ein bolory gaghtni, ankyunnerum, chhamardzakvelov hraparakov dem gnal margarei yntryalin։
Moxrakuyteri bolor ishxannern orakan ereq angam xrnvum ein Ali beyi tan araj։ Alin nstum er lusamuti etev, amboxic annshmareli, minchev spasavornery yuraqanchyur angamin 50֊akan oxa hac ein phrtum։ Steghcvum er mi dazhan tesaran, «ishxannery» irar ein bzktum mi ktor aveli korzelu hamar, qashqshum ein irar, tasnyakner taphvum ein irar vra, tchxltelov taki mnacacnerin։
Ev verj i verjo mnum ein amenatshvarnery, voronc dzerqy mi phshur angam cher ancnum։ Alin nranc kanchum er ners ev ir dzerqov bolorin el mek֊mek bazhin talis ev ugharkum։
Alin mi or asel er hors
— Moxirneru mej parkeln enpes em karotcer...

Metaqsneri, islam hurineri ev voskineri mtnolortum tenchum er erbemn ancyal kyanqy։ Hramayum er ir spasavorneric mekin: kapel karmir ev keghtot gognoc, drsi turq ghayfetchineri nman, ev trqakan mi surtch berel, xmeluc heto xndrum er spasavoric, vor phogh chuni vtcharelu, petq e aparik gri։
Spasavory senyaki dran etev acuxov mi gic er qashum ibrev surtchi partq, aynpes, inchpes drsi mardik anum ein ghayfexananerum։
Alin mec bavakanutyun er zgum ays sut ghayfaxanan hatchaxeluc։ Boshayic phasha durs chi ga, — asum er hayrs։
Alii Meqqeic veradardzic heto: hayrs nra mijocov glux berec zanazan gorcer: et arav gravvac hogher, ir barekamnerin ev azgakannerin bantic hanel tvec, minchev angam artonutyun stacav yndardzakelu hayoc gerezmanocy, mi harc, vori hamar mi amboghj serund charcharvel er, minchev angam Polis, sultani mot, patgamavorutyun er gnacel ev merzhvac veradardzel...
ZhT

Menq mi harevan uneinq, vor aghavni er xaghacnum: aghvynik xaghcnogh Akoby։ Motavorapes haryur tev aghavni uner na։
Aghvynik xaghcnely hamarvum er amenastor zbaghmunqy։
Cerern asum ein. «Aghvynikn anmegh e, bayc mah e» ։

Minchev angam, erb aghavni ein tesnum erazum — sarsaphum ein nranq։
Amen angam, erb mayrs tesnum er aghavnin mer kturi vra ijac, ahov er brnvum։
— Aghvyniky tenerin (kturin) vre e nster, asum er ev xachaknqum doghahar։
Hin ayd erkrrւm voreve mekin anargelu hamar «aghvynik xaghcnogh» ein kanchum, ete minchev angam aghavnineri het kap el chunenar։
Dprocum mer kroni varzhapety das chimacogh ashakerti eresin tqum er ev bghavum.
— Dasd ches giter, aghvynik xaghcnogh։
Menq karogh einq gangatvel dproci teschin, vor xosakcutyan yntacqum mi ashakert mi urish ashakerti «aghvynik xaghcnogh» acakanov e vorakel։ Sa aveli stor hayhoyanq er hamarvum, qan mory hayhoyely։
Isk iskakan aghvynik xaghcnoghin matov ein cuyc talis, inchpes ******in ev goghin։
Voch miayn aghvynik xaghcnoghin aghjik chein talis ev aghvynik xaghcnoghi tghin, ayl naev aghjkan chein uzum։ Voronum ein, minchev angam, te: tghi kam aghjka «tchinsin» mej aghvynik xaghcnogh egher e, te che։
Ete meknumeky aser te:
— Krsen qi aghjka (kam tghi) mory horhghbor phesi axparn aghvynik xaghcnogh e egher։
Ev ezrakacutyuny parz er: anmijapes nshany (ete minchev angam tvel ein) et ein ugharkum, xnamiakan bolor kapery xzum։

Bayc menq: manukners, sirum einq aghavninery, isk aghvynik xaghcnoghnery mer achqerum herosner ein։
Manukneri hamar ayd bolorn anhaskanali, ayd bolory tarorinak, ayd bolorn apshecnogh ein։
Che vor ekeghecum voskya aghavnu beranic ein katecnum myurony: tevabac voskya aghavnu։
Aghavnin govabanvum er, ibrev anmeghutyan nshan, bolor ergerum։
Mankutyunn anmeghutyun e:
Ev menq sirum einq aghavninerin։

Menq mi phoqrik marmarya ardzan uneinq։
Da mi merk, sirun aghjik er: aj usin mi aghavni tarac։
Ayd ardzany hayrs Stambulic er berel։
Drvac er ir senyakum, ynkuze phaytic shinvac patvandani vra, etevum tavshya sev fon։
Vorqan vor mayrs sarsaphum er aghavnuc, bayc eli lav banery nmanecnum er aghavnu։
Erb mec eghbors erexa er cnvum, grkum er, sirum, ver֊ver trcnum ev asum.
— Dzaguks, aghvyniki kylmanis։
Isk erb baghniqum mi sirun, jahel aghjik er tesnum, asum er.
— Lusinkayi pes marmin uni, tamam tchermak aghavnik։
Es hrtchvum ei, vor mayrs aydpes bardzr er gnahatum aghavninery, txrum ei, vor sarsaphic xachaknqum er։

Indz ayrum er mi tenchanq: uzum ei, vor cnoghner chunenayi, linei vorb, bolorovin azat ev darnayi aghvynik xaghcnogh։
Hrdehum er indz ayd cankutyuny։
Es amen or bardzranum ei ktury, vorpeszi ditem Akobi aghavninery։
Ktur ei bardzranum gaghtni, vor voch voq chimana։ Amot er mer yntaniqi voreve andami hamar, tekuz indz nman annshan andami hamar, bardzranal ktury: ditelu aghvynik xaghcnogh Akobin, amot er hrtchvel aghavnineri trichqov։ Bayc es, andimadreli mghumov, bardzranum ei ev ditum։
Nranq gluxkonci ein talis maqur, jinj, kapuyt odum։
Hrtchvum ei es xelagari nman։
Erbemn pahvum ei kturi loghturi etev, vorpeszi aghavninery chvaxenan, ijnen mer kturi vra ev es karoghanam, terevs, brnel nrancic meknumeky, kpcnel matners pheturnerin։
Voch mi angam el cher hajodvum ayd։
Loghturi etevum pahvac: es tesnum ei, vor nrancic mi qanisn ijan mer kturi qivi vra։
Es miayn tasy qayl heru em nrancic, ditum em agahutyamb, aynpes zguysh, shunchs phors gcac, vorpeszi shut chtrchen։
Es erazums tesnum ei Akobi aghavninery։
Ijel en nranq glxis, useris, teveris։
Lsum em nranc mrmunjy։
Sksum em catkel, parel։

Nrancic voch meky chi phaxchum, brnum em, shoyum, sirum, ggvum, hamburum, dnum cocis mej։
Hankarc zgum em, vor eraz e, bayc sharunakvum e erazy, aghavninerr glxis vra en, useris, cocums։
Zartnum em, amen inch chqanum e, miayn derevs, karces, sharunakum em lsel nranc mrmunjy։ Erkar sharunakvum e spitak aghavnineri erazi animanali xaytanqy։
Es chei karoghanum haskanal, te inchu arhamarhum ein aghavninery, inchu ein anargum, anpatvum aghvynik xaghcnoghnerin, manavand aghvynik xaghcnogh Akobin։
***
Ereko e։ Arevy der chi taghvel heravor sareri etevy, qich teghacogh andzrevy maqrel e erkri demqy։
Paycar luys e։ Lusamutneri apakinery phackltum en։
Akoby bardzracav ktury, bac arec aghavnineri drnaky։
Aghavninery tran durs urax hamergov։
Vomanq spitak en, katnaguyn։ Trchelis mi bmbul e pokvum, ororvelov ynknum getin, manuknery vazum en, irar dzerqic xlum, dzerq beroghy amracnum e gdakin։ Vomanq zhayrayin mug֊kapuyt guyn unen, vomanq: tegh֊tegh spitak, mug guynov, lusnkayi katnayin skavaraki vra mug guyni tghti ktorner phakcvaci nman, vomanq: cxaxarn boci guynov, arevmari verjin shogheri nman, vomanq: deghnaguyn karmir, karces ashnan terevner en hagel։

Odum erb katnaguynnery handipum en bambaki kuyteri nman spitak amperi fonin, el chen erevum, karces halchum en, isk erb ampery mtin ein linum: moxraguynnern ein aneanum, karces lucvum ein amperum։
Aha mi zuyg, krcqnery kloradzev kanachin e talis, bayc erb mi akntart phoxvum en dirqery, kanachy korchum e ev manishakaguynin e talis։
Nazanqov ev mrmunjnerov kturi vra qaylum e mi urish xumb, amboghjovin shaganakaguyn֊surtchi ev shaqari phoshu xarnurd — erb trchum en, pochern agheghnadzev bacac, qchqchum en, vizery haratev sharzhman mej, jri nman sharzhun — aynqan tetev, dardzdardzik u luyc: aliqi vra netvac gndaki nman։
Ev aghavninery mah ein, char, sev mah։
Es erbeq chei karogh haskanal mtin ays areghcvacy։
«Aghvynik xaghcuc, tuny moxir dardzav», — asum ein hin mi aghvynik xaghcnoghi masin։

Aghvynik xaghcnoghnery mshtakan krvi mej ein։
Erb nranq tesnum ein aghavniner odum tchaxrelis, bac ein toghnum irenc lavaguyn aghavnin, vorpeszi gna, nrancic meknumekin qashi, beri։
Irar dzerqic aghavniner ein xlum — sa er aghavni xaghcnelu hmayqy։
Aghavnin chaphazanc darpasogh trchun e, dyutogh u dyutvogh։
Sern aghavnu amenuzhegh bnazdn e։

Taqacac taphak kturi vra, erb arevi shoghy katktum e heghuki nman, ktucnern ayrvum en siruc, qchqchum en, trvotum, ktucnern ynkghmum irenc pheturneri mej, ktcaharum en marminnery: xaytanqic harbac, motenum en irar: siruc krakvac, qsvrtvum en, ktucnery zarnum irar, trnum irar vra։
Aghvynik xaghcnoghy tesnum e, vor mi kturic hamardzak ody bardzracav mi mari (eg) ։
Geghecik e։ Phophoxaki manishakaguyn ev kanach kurcqy phrvum e arevi shogheri tak։
Hanum e mi darpasogh papi (aru), «tchins» aghavni, tasnyak haghtanakner tarac։
Papin gnum er, odum dardzdardzik sharzhumner gorcum, darnum er, anverj darnum, minchev hmayer myusin, qasher berer ir buyny։
Aghavnineri ayd payqari zhamanak erku aghavnineri terery, tarber kturneri vra, brnvum ein ansahman andzkutyamb։ Nranq otaroti spasum ein vaxtchanin, nerqevic yntani sulocner bac toghnelov: vogevorelu ev qajalerelu irenc payqarogh aghavninerin։
Minchev payqari vaxtchany nranq aprum ein kes hogevarq։ Muty patum er nran, vori aghavnin — hmayvac myusic — gnum er nra etevic։
Dranic sksvum er mahacu tshnamutyuny: minchev aryun, minchev mah։
Partvac aghavnu tery zgum er iran cexi mej trorvac, anpatvac։

Nra hamar aveli naxyntreli er, vor inqy xaytarakver amboghj qaghaqum, qan te ir aghavnin partver payqarum։
Tshnamutyuny tevum er serundic serund, cher moracvum ahavor anpatvutyuny։
Ev hatchax partvac aghavnu tery, chhamberelov, vor mi or ancni ev patahary darna patmutyun, galis, kangnum er haghtanakogh aghavnu tiroj tan shemqin։
Phaylum er danaky։
Havaqvum er aghvynik xaghcnoghneri ev aghavnu siraharneri xumby, bazhanvum erku masi։
— Xardaxutyamb tarav aghvyniks, — gochum er partvoghy։
Inch xardaxutyun karogh er linel anmegh trchunneri sirayin payqarum, ayn el odum։
— Et ti tas aghvyniks, che ne — ev cuyc er talis danaky։
Haghtanakogh aghavnu tery, shoghacnelov mi urish danak, haytararum er.
— Ur kuzes ne gna, chim tar, erik mard es: dimacir։
Danaknery zarkvum ein irar, nranc zil ev sur zrngocy tcheghqum er ody — irarancum, xrnvum, qashqshoc, shoreri patarotum, kananc ev erexanerri lac ev hosum er aryuny meknumekic։
Ete partvogh aghavnu tern er aryun taphoghy, amisnerov nran cher kareli tesnel qaghaqi phoghocnerum։

Na phakvum er tany, lusamutneri varaguyrnery qashum։
— Knkany vartiqn e mter, durs cheller, — asum ein nra hakarakordnery։
Isk ete haghtanakogh aghavnu tern er aryun taphoghy, verqy kapeluc heto durs er galis phoghoc, gluxy bardzr brnac, fesy hascrac minchev honqery ev copn arajy — amenagoroz ev amenalkti fes dnelu dzevy — qaylum er voch voqin chbarevelov, voch voqi eresin mtik chtalov։ Razmi dashtic veradardzac aryunarbu herosi nman։
Aha te inchu cerern asum ein, vor aghvynikn anmegh e, bayc mah e, aghavnu katnaguyn teveri tak aryun kar ev mah։ Bayc ayd zarhuranqic ev aryunic heto el im hogin dzgtum er depi aghavninery։
Erb phoghocum danakner ein shoghum ev atelutyamb zarkvum irar, verevum, paghpajun ev kapuyt erknqum, aghavninery sharunakum ein tchaxrel u darnal irenc anmeghutyan pary։
Inch kap unein aghavninery mardkanc patvi, dirqi ev charutyan het։ Nranq tchaxrum ein arevi shogheri covum, shogheri heshtagin aliqnerum, inch phuyt, te nerqevum mardik aryun ein taphum ev taphvac aryan hancanqr phatatum irenc spitak ev anmegh vzerin։ Meky hmayvum er myusic, handznvum er nran, hetevum er, galis, ijnum er nra taquk buyny, amboghj gishern qchqchum, ktucy ktucin zarkum, harbum siruc ev aravotyan, arevi shogheri tak, sharunakum siro anmegh xaghy։

Mer harevan aghvynik xaghcnogh Akobn arhestov saphrich er։
Na ayd arhestin orva qich zhamanakn er nvirum։ Grete misht kturi vra er, aghavninern er trcnum, et kanchum, noric bac toghnum, hetevum yuraqanchyur aghavnu trichqin, hetevum srtatroph ev haphshtakvac։
Akoby teev lav acilogh, maqraser saphrich er, bayc sakavativ hatchaxordner uner, vorovhetev hatchaxord vastakelu janq cher taphum։
Menq: manukners, gnum einq nra krpaky։ Akoby gorci vra e, sapnel e hatchaxordi eresy, spitak phrphurov lcrel, miayn qitn u achqern en azat։ Akoby henc phordzum e acelin srel kashvi vra, vorpeszi sksi saphrel, menq sksum enq xosel qaghaqum mi voreve anun hanac aghavnu masin։
— Kysen qi: Peyrosi chily erku dzag haner e, —asum e mezanic meky ev gaghtagoghi zhptum։
Menq miayn irar het enq xosum ev ibr te spasum enq mazernis xuzelu, bayc Akoby chi dimanum, toghnum e hatchaxordin ev motenum e mez.
— Urke lseciq, vov ysav, — harcnum e andzkagin։
— Minasn ysav։
— Che, janym։
— Ha, irav e, erku dzag։
— Minasy sut ky xosa...
Hatchaxordy gorum e, eresi otchari phrphurnerr hetzhete smqum en։ Qti taky otchari pghpjakneri payteluc: qorvum e։

— Acile ertam, be janym։
— Shat mi xosa, estegh gorc unim, — patasxanum e Akoby ev sharunakum vitchel charatchtchi manukneri het aghvynik xaghcnogh Peyrosi Chil aghavnu masin։
— Co, shut yse, vov ysav, qezi kysim, — noric harcnum e Akoby mtahog։
Achvynerovs tesanq։
Akoby txrum e։ Da nshanakum e, vor Peyrosy shutov aravelutyun e dzerq berelu։
Peyrosi Chily Diarbeqiric en berel, hamarvum e Phoqr Asiayi amenaazniv tchinseric meky, erknqic karogh e qashel֊tanel voreve aghavni ev na atchel e erkusov։
Muty patum e Akobin։
— Chili anuny menc e, ama adqan che, — harum e Akobn iran mxitarelu hamar, bayc taxicy tandzranum e nra achqerum։
Hatchaxordy zayranum e։
— T՚aciles te che, — ev hayhoyum e։
Akobi achqery tars u turs en nayum, hatchaxordy vaxenum e ayd achqeric Akoby, hankarc, karogh e phoxel acelii iskakan dery։ Akoby motenum e hatchaxordin: acelin dzerqy։
— Inch kuzes, — harcnum e hangist, bayc sarsapheli e ayd hangist tony, vorovhetev da zayruyti bardzraguyn ketn e։
Hatchaxordy meghmanum e ev aghachakan asum.
Kuzim qi, aciles ertam։

Akoby qashum e srbichy, maqrum hatchaxordi eresi otchary ev:
— Verjacav, yalla
Hatchaxordy ver e kenum nstaranic, fesy dnum ev heranum, ezrakacnelov, vor azatvec stuyg vtangic։
— Urish gorc chunim de: iren eresy tacilim, — mrtmrtum e Akoby hatchaxordi etevic։
Menq el heranum einq, Akobin toghnelov lur tanjanqum։
Isk na mi sigara e phatatum, qashum arag֊arag, phakum krpaky, gnum tun, tchanaparhin achqery erknqin, tesnelu hamar, te um aghavninern en tchaxrum erknqum։
Akoby tun gnaluc heto: bardzranum er ktury, durs berum ir aghavninery, moranum Peyrosi Chily, inqn el uni phoqrasiakan hrchak vayeloghner։
Brnum er vomanc, gluxnery koxum berany (da nra sirelu dzevn er) ev bac toghnum։
Kturi vra, Akobi glxaverevr, shrxkum ein aghavnineri tevabaxumnery։ Amen mi tevabaxman: Akoby nerqevic haphshtakutyamb bacakanchum er
— Ox, teverud ghurban, ox...
Mi or, mi partvac aghavnu ter kangnec Akobi drany, hetn arac koghmnakicnerin (grete bolorn el Akobi aghavnineric daghvac aghvynik xaghcnoghner) ։
Ekav, kangnec ev asac.
— Durs ekur։
Erb Akobi kiny lsec gorocy ev phoqrik lusamutic tesav phoghocum kangnac aghvynik xaghcnoghnerin,

manavand erb tesav phaylphlacogh danaky, glxabac, nihar, momi nman dzhguyn dzerqerr parzac: vazec depi ktur tanogh sandughy։
Ayd zhamanak Akoby, dandagh, canr qaylerov, ijnum er kturic։
Demqn amboghjovin aylaphoxvac er, shrtunqnery doghum ein zayruytic։
Kinn ynkav amusnu voty
— Votqd pagnim, m՚erta։
Bayc Akoby havi nman shprtec knojy։
— Erik mard em, shat mi xosa։
Na lur arajacav depi paharany, vori banalin miayn ir mot er linum։
Banalin caky xrelu het miasin: kinn ynkav salahatakin ushagnac։
Akoby bac arav paharany, durs berec hin, papenakan danaky, qashec patyanic, hamburec sary poghpaty, noric drec patyany ev gnac durs։ Aghjiky tany cher, kiny mnac salahatakin ynkac։
Akobi dran araj erevnaly ev danaky boci nman shoghacnely bavakan eghav, vor hakarakordnery nahanjen, vorovhetev minchev ayd Akobi koghmnakicnern el havaqvecin։
Qich anc voch voq chmnac Akobi drany, ayn zhamanak Akobn amot chzgac ners gnalu։
Akoby tesav knojn ynkac getnin, bardzracrec nran, mi qich jur srskec eresin, ev erb kinn ushqi ekav, asac
— Hech jiger chunis, knik, meghq vor im kniks es։

Bayc Akobi knoj sirtn urish verq er krcum, na danakic vaxecoghy cher, shat er tesel, tesel er ev amusnu aryun taphely, shat angamner er nra verqy kapel։
Kiny mtacum er ayn bani masin, vor aghjiky mecacel er, ev ete amusiny dzerq chqasher aghvynik xaghcneluc, sirun aghjiky tann er mnalu։
Arhasarak, erb aghavni xaghcnoghnery hasakn arnum ein, toghnum ein aghavninery։
Minchev angam shatery toghnum ein amusnutyunic anmijapes heto։ Bayc voch mi huysi nshuyl cher erevum, vor Akoby toghni aghavninery ev xaghagh zbaghvi ir arhestov։
— Vaz ancir aghvynikneren, ay mard, — aghachum, paghatum er kiny, — aghjik zavak unis, tuny ky mna, meghq e։
Akoby cncvum er, marminy phush֊phush linum, erb kinn aghjik zavaki xosqn er mej gcum։
Nra hogu araj kangnum ein katnaguyn aghavninern u katnaguyn, sev mazerov aghjiky ev cher karoghanum azatvel meknumekic, mraylvum er, tanjvum, taxicy, tandzr, mtin mshushi nman, ijnum er tchakati vra ev chgtnelov voch mi elq: aptakum er knojy ev gorum
— Kene sksar vrvral heriq e, mashecir։ Kanchum er aghjkan, ditum nra hasaky, dzmeruki kteri nman sev achqery, nstecnum cnkany, shoyum mazery ev arcunqot achqerov shshnjum
— Kyzym, chinar boyli kyzym...

Arcunqnery chein toghnum, vor sharunaki, ver er kenum, bardzranum ktury, bac toghnum aghavninery depi paghpajun ev kapuyt erkinqy, moranum ashxarhn u ir char orenqnery։
Erb odum shrxkum ein aghavnineri tevery, mrayly pharatvum er Akobi achqeric, tchakati taxicy srbvum, ev nra amboghj demqy phaylum er andzrevic lvacvac kanachi nman։
Bayc kiny hangist cher talis nran, krknum er andadar,
— Aghjik zavak unis, hoghy dir, azatvi։
Bayc Akobn inchpes azatver aghavnineric։
Aghavnineri amen mi bmbuly kapvac er nra hogu het։
Orva amen mi ropein, inch el vor aner, qnac te artun, na aprum er aghavnineri het, lsum er nranc mrmunjy։
Phoghocum qaylelis: hankarc mi trchun er trchum nra glxi vrayic։ Akoby cncvum er ev achqery harum ver։
— Es karceci qi: aghvynik e, — asum e Akoby ev zhptum։
***
Taphvec tiezerqi dzyuny nra glxi vra։ Dardzav alexarn: nman ir moxraguyn aghavninerin, bayc na hogov mnac manuk, inchqan hasakn arav, aveli u aveli mankacav։
Orerov xanuty cher bac anum, vorovhetev karogh er hatchaxordin vshtacnel։

Acilac zhamanakn achqy lusamutic durs er։
Erb odum aghavniner er tesnum, toghnum er hatchaxordin, galis kangnum er dran araj, acelin dzerqy, spitak xalaty hagin, moranum er, vor hatchaxordy spasum e։
Erb aghvynik xaghcnoghn amuri er linum, mardik nra mory, kam ete mec quyr uner: mec qrojy, isk ete voreve harazat chunenar: iren ein hayhoyum։
Akobi aghjiky mecacel er, mazery hasel ein minchev srunqnery, tshern u shrtunqnery nran nman karmrel։
El moracan nra knojy ev sksecin hayhoyel aghjkan։
Akobi kinn aveli ynkav amusnu etevic
— Ay mard, qich my mtmta, meghq e aghjikd։ Astvac, aghjik zavak chunenayi, murayi u aprei։
Mor hamar, mec, anluceli problem er: hasac aghjiky tany։
Iharke, aghjkan uzoghner kayin, bayc bolorn aghvynik xaghcnoghner ein։
Te Akoby ev te nra kiny erdvel ein, vor irenc aghjkan aghvynik xaghcnoghi chtayin։
— Vuy, dzyuny maghvi glxis, aghjiks aghvynik xaghcnoghin tam։
Andul u andadar kiny krknum er.
— Aghvyniknery togh kysim, heriq e, sagh qaghaqn aghjik zavkid ky qfre։
Akobn inch karogh er anel, inchpes karogh er phakel voghj qaghaqi berany։
— Es al byutunin kniknern u aghjiknery— phoxadardz hayhoyum er Akoby u iran mxitarum։

Zhamanaki yntacqum Akobn inqn el zgac, vor phoxadardz hayhoyanqy vochnchov cher karogh tetevacnel aghjka zazreli bery։
Arden xeghtch aghjkan hasel er kyanqi xoshoraguyn harvacr: kisat er toghel dprocy, vorovhetev minchev angam usucichnery nran «aghvynik xaghcnoghi aghjik» ein kanchum։
Henc vor dasy mi qich vat imanar, asum ein
— Hy, hard aghvynik kxaghcne։
Inch kap kar aghvynik xaghcnelu ev dasi mijev, bayc asum ein, andadar krknum։
Akoby mitq arav, mitq arav ev gtav tchary։
Moruq toghec։
Arhasarak krvi zhamanak, erb krvoghy moruq er unenum, knojy kam mory chein hayhoyum, hayhoyum ein moruqin։
Akobn el moruq toghec, vor moruqin hayhoyen։
Kiny chhaskacav moruq toghnelu npataky։
Minchev angam caghrum er amusnu moruqy։
— Glxus terter dardzav, — asum er։
Na eli hetapndum er, vor ibrev hayr mtaci aghjik zavaki baxti ev patvi masin։
— Inch t՚enes aghjikd, tany ttu ti dnes, — mi or harc tvec kiny։
Akoby patasxanec
— Shat mi vrvra, ishte moruq toghuci։ Iharke, moruqn el chognec, vor mardik moranayin anmegh aghjkan, nranq sharunakecin hayhoyel, erb tesnum ein hory: kturi vra aghvynik trcnelis։

— Vay qu aghjkand
Akobn ijnum er kturic, tesnum er aghjkan: aghi arcunqner taphelis, harcnum er
— Aghvyniks, inchu kulas։
— Noren qfrecin, — patasxanum er aghjikn arcunqneri mijic։
Akoby brnum er moruqy, hogoc qashum ev heranum։

***
Tan ekamuty hetzhete pakasec։ Xanutic voch mi huys chkar։ Shabatakan mek֊erku ory haziv er bac anum, miayn patahakan hatchaxordner yndunum։
Akoby voroshec zohel ir srti kesy։
Hing karmir voskov na caxec ir lavaguyn «tchins» aghavnineric mi zuyg։
Ayd mi zuyg aghavnin nra amboghj sirtn er, bayc vorovhetev nrancic dzag er unecel, hashvum er srti kesy։
Akoby, erb voskinern arav ev cocic durs berec tankagin aghavninery, handznec nor tirojy, nra achqeric arcunqi katilner ynkan aghavnineri pheturneri vra։
Bayc arcunqnery srbec, uraxutyan mi aliq voghoghec nra eresy։ Hing voskin bavakan er mi tari aprelu hamar, ev partavor cher xanuty bac anelu ev hatchaxordneri «qti hoty qashelu»:
Erb na tun ekav, aghjiky dimavorec nran։
Akoby hankarc uraxutyunic bacakanchec
— Aghvyniks, tchermak aghvyniks։

Nranq phatatvecin irar։
Mi qani angam Akoby voroshec caxel aghavninery, vochnchacnel tun֊tegh, gnal mi urish qaghaq, terevs mi urish erkir, vorpeszi mardik chimanan, te inqy eghel e aghvynik xaghcnogh։ Aghjiky mecanum er ev tann er mnum։
Vorqan vor voroshum er caxel, bayc sarsaphum er ayd herapatkeric։
Gishernery, kes qun, kes artun, nran aynpes er trvum, vor inch֊or mardik ekan, sarsapheli demqov mardik, bardzracan ktury, bac arin aghavnineri drnaky ev tanum en aghavninery, tanum en, tanum։
— Chim tar, mi taniq, — gorum er Akoby qni mej, voric ahabekvum ein kiny ev aghjiky։
Ver er catkum aysahari nman, votabobik bardzranum ktury, bac anum aghavnineri drnaky, mtik talis nranc mrmunjin, hangstanum ev ijnum nerqev։
Verjapes, Akoby voroshec voch te caxel trchunnery, ayl mortel, vochnchacnel։
Akoby cher karogh hashtvel ayn mtqi het, vor aghavninern aprein, linein voghj, trchein, mrmnjein ev ireny chlinein։
Mi ereko Akoby haytnvec kturi vra։
Erkar zhamanak er na ktur cher bardzracel։
Aghjka vitchaky tanjum er nran։
Erani er talis, vor aghjiky chliner, inqn azat liner։
Inqy ev aghavninery da kliner draxtayin kyanq.

kyanqi bazhaky kliner qaghcrutyamb leph֊lecun։
Bayc aghjiky kar ev ayrum er ir hory։
Nra demqy parzapes zarhureli er, aveli zarhureli, qan erb danaky vercnum er ev phoghoc durs galis krvi։
Aghjkany aynpes tvac, vor hayry niharel, chaphazanc ceracel e։
Aghjiky vazec anmijapes mory mot։
Chkaroghacav vochinch asel, phatatvec nran ev sksec hekekal։
— Inchu kulas, kine qfrecin։
Aghjiky haziv karoghacav artasanel.
— Hayriky
Mayry vazec deai ktury։
Isk Akoby bardzracav ktury, bac arav aghavnineri drnaky։ Aghavninery durs tran։
Nranc hamergy taracvec odum։
Shatery tarecin Akobi vra, karces karotel ein։
Akoby lur kangnec pah mi, heto dardzav heravor sareri etev mayr mtnogh arevin, hanec fesy, brnec aghavnineric meky, qashec danaky
Trcrec aghavnineric meki gluxy։
Aryuny zhaytqec nra krcqi spitak shapki vra։
Dzerqery doghum ein։
Brnec erkrord aghavnin, bayc dzerqery tulacan, danakn ynkav getin։
Ayd zhamanakn er, vor kiny bardzracav ktury, tesav aryunot danaky getnin, amusnu aryunot kurcqy ev nra sarsaphahar achqery։

Kiny chnshmarec mortvac aghavnin, vor ynkac er mi qani qayl heru ev karcec, vor Akoby danakov viravorel e iran։
Kturi vra bardzracav aghioghorm tchich։
Aghjiky vazec ver, phatatvec mek: mory, mek: hory։
Knoj tchchic es vazeci mer ktury։
Shatern ein havaqvel te phoghocum, te kturneri vra։
Ditoghnery chimacan, te inch er katarvum։ Nranq karcecin, te aghvynik xaghcnogh Akoby knojn er cecum ev aghjikn ashxatum er morn azatel hor dzerqic։
Ev eli hayhoyecin anmegh aghjkan։
— Vay, es qu aghjkand
Isk aghvynik xaghcnoghy, aryunot achqerov, seghmec ir mek hatik aghjkany aghavnu aryunov nerkvac ir krcqin ev shshnjac
— Im tchermak aghvyniks im byutun aghvynikneys qyzi ghurban kenim.
Nerqevum aygh alexarn glxov manuky lac er linum, taphum er kopern ayrogh arcunqner։
Isk erknqic maghum er manishakaguyn moxir ashxarhi vra։
I
Verjin, verjin angam im qaylers ughghvum en depi gerezmanatun, verjin aycy talu im hor shirmin։
Inchqan e atchel ayn ttenin, vor tnkel enq menq nra shirmi glxaverevum։
Uzum em xosel hors het։

Na kangnac e im araj ir bardzr hasakov։ Txur e, txur, inchpes mi menavor car amayi hovtum։ Lrutyun, ansahman lrutyun:
Nayum em ttenun, achqers xorasuzvum en depi nra armatnery, voronq byuravor mazmzuknerov mtel en hors gangi mej ev kerel amboghj ugheghy, aha beranic u achqeric ners en xuzhum carav teliknery depi gangi xorochy։
Tti ayn hatiky, vor lecun e qaghcrutyamb, vercrel e ir hyuty hors gangic ev srtic
Ttenin: na im hayrn e tchyughavorvac ev kanachac։ Qamin ergum e nra terevneri mej։ Voch te hayrs e lsum ayd ergy, ayl inqn e ergum ir terevnerov։ Ttenu, stvernery grkum en indz: hors tevern en phatatvum indz u bardzracnum ver։
Hayr, du grkum es indz mahvan jermajerm qo teverov, ev qamin ergum e:
Es lsel em qamu ayd ergy, lsel em im srtum, erb karotov erazel em qez, hayr, da qo aryan ergn e, vor karkachum e im eraknerum, da ayn ergn e, vor arevn e ergum, ergum e yuraqanchyur phoqrik xot, ergum e lusni amen mi arcatya shogh, vor tapharum e mer partezi varderi kacannerum։
Erg, erg anverjanali ev havitenapes sarsrun, erg, vor katum e erknqi manishakneri bazhakneric, katum e arevaguyn hoghi mej ev noric bardzranum ver ibrev caghik ev ibrev terev, erg, vor vazum e garnan hegheghneri het, geti aliqnerov, erg, vor phrvum e ansahman coveri vra ibrev kapuyt andorr։

Hamburum em shirimy, phatatvum em ttenu bunin: aha phatatvum em hors mejqin։
Qamin ergum e, ttenu terevnery svsvum en։
Anvaxtchan erg, anvaxtchan kyanq, anvaxtchan mah, anverj taxic ev anverj xndutyun...

***
Verjin angam erevum e qaghaqn ibrev voskya mi car lerneri kapuyt cocum։
Tchamphordutyun...
Karqy slanum e hin hrovmeakan tchanaparhov depi covy, depi Byuzandion ev Hrovm։
Aravot։
Dzieri smbaknery kaycer en ardzakum։
Gisher։ Dziern utum en, isk menq, hognac: astghery diteluc, xorasuzvum enq ev qni qnarn ororum e mer hognacutyuny։
Mi aravot tesnum em covy։
Ur e covy ev ur e erkinqy։
Sahmanagcery grkel en irar։
Covy hisheci hpartutyamb, vor hayrs indz kanchum er: «im covachvi tghas»:
Erku gisher, ev aha kgtnem indz Polsum: im erazneri qaghaqy։
Es kuzei, vor Polisy liner aynpes, inchpes erazel em։
Terevs aveli chqnagh er, qan im erazacy։ Aveli chqnaghy es chei cankana։ Es dzgtum ei im erazin։

Ayd hin erkrum arevy tchchum e mrgi hatiknerov, hoghy shnchum e anspar xotov, arvaknery karkachum en, bacvum en mec aravotner, ev ijnum en hratev verjaluyser, bardzranum ev kapuytum loghum e mi arcatya tas: mejy liqy nor ktac katov, tiezeranum e gishern astghahnchun, carnery slanum en depi erkinq, ev bolor caghiknery sarsrum en u shshnjum։
Ayzhm es kuzei hangchecnel im hognac gluxn ayd erknqi kapuyt marmarin ev lsel ayn ergy, vor hegheghum en carnery, arvaknern u astghery։

VERJ

Nyuty hraparakvel e Mamuli xosnaki shrjanaknerum:
Kisvir ays nyutov:
Niderlandakan Oragir Grakan ej
18:40, 18.08.2021
6234 | 0
02:40, 11.05.2020
6837 | 0
01:54, 29.11.2019
12395 | 0
05:28, 08.01.2018
12381 | 0
03:29, 22.12.2017
13071 | 0
01:01, 08.12.2017
29951 | 0
16:32, 06.12.2017
11529 | 0
16:11, 06.12.2017
16301 | 0
02:42, 05.09.2017
17548 | 0
23:45, 27.08.2017
21696 | 0
depi ver