Kensagrutyun Cnvel e 1869 tvakani phetrvari 19-in, Lorva Dsegh gyughum: qahanayi yntaniqum։ Naxnakan krtutyuny stacel e hayreni gyughum, aynuhetev Jalaloghlu (ayzhmyan: Stephanavan) dprocum։ 1883 tvakanic sharunakel e usumy Tiflisi Nersisyan tchemaranum, sakayn nyutakan canr iravitchaki pattcharov 1887t. stipvac eghav toghnel dprocy ev sksec ashxatel Tiflisi hay ekeghecakan dataranum, aynuhetev Hay Hratarakchakan miutyan grasenyakum (minchev 1893t) ։ Tumanyany sksel e steghcagorcel 80-akanneri kesic, ayd zhamanak el sksum e hamagorcakcel haykakan tarber terteri u amsagreri het։ Layn tchanachum e dzerq berum «Banasteghcutyunner» havaqacui (1-2 hator, 1890-92) luys tesneluc heto։ Tumanyani grakan gorcuneutyan amenahaytni shrjann e hamarvum XIX dari verjin tasnamyaky – XX dari skizby։ Ayd zhamanakashrjanum e, vor Tumanyany handes e galis vorpes zhoghovrdi steghcagorcakan avanduytneri vra himnvogh banasteghc։ Ir steghcagorcutyunneric shaterum, na nkaragrum e nahapetakan orenqnerov aprogh gyughacineri kyanqy, vory li e nerqin u hatchax voghbergakan hakasutyunnerov։ Ayd temayin en nvirvac Tumanyani aynpisi poemnery, inchpisin en «Maron» (1887, hratarakvel e 1892t), «Loreci Saqon» (1889, hratarakvel e 1890t), «Anush» voghbergutyuny (1890, hratarakvel e 1892t) ։ Tumanyany ir aghjka het Tumanyany ir knoj het Tumanyani poemneric, baladneric u heqiatneric shateri himqum ynkac e zhoghovrdakan banahyusutyuny։ Orinak: «Tmkaberdi arumy» (1902, hrt. 1905t) himnvac e zhoghovrdakan araspeli vra, inchpes naev «Axtamar», «Pharvana», «Sasunci Davit» poemnery, «Mi katil meghr» heqiaty։ 1899 tvakanin banasteghcy kazmakerpum e «Vernatun» grakan xmbaky, vori andam en darnum bazmativ hay nshanavor groghner u banasteghcner։ XX dari skzbin Tumanyany haytni e darnum naev vorpes hasarakakan gorcich։ 1905-07 tvakannerin masnakcum e Baqvi hay-tatarakan yndharumneri hashtecmany։ Carakan karavarutyan koghmic erku angam dzerbakalvum e (1908 ev 1911) u bant netvum: 1912–1921 tt.: Hay groghneri kovkasyan miutyan naxagahn e։ Hayastani xorhrdaynacumic heto darnum e Hayastani ognutyan komitei naxagah (1921-22) ։ Hovhannes Tumanyany vaxtchanvel e 1923 t. marti 23-in, 54 tarekan hasakum, Moskvayum։ Lracucich teghekutyunner Aghbyur: «Bolshaya Sovetskaya Enciklopediya» Tramadrel e: Zaven Grigoryan Targmanutyun: Karen Vrtanesyan Tumanyani poemneric, baladneric u heqiatneric shateri himqum ynkac e zhoghovrdakan banahyusutyuny։ Orinak: «Tmkaberdi arumy» (1902, hrt. 1905 t) himnvac e zhoghovrdakan araspeli vra, inchpes naev «Axtamar», «Pharvana», «Sasunci Davity» poemnery, «Mi katil meghr» heqiaty։ MER UXTY Menq uxt unenq: misht depi luys, U gynum enq mer tchamphov, Myrriknerov patac anhuys, Sev xavarov, mut ampov։ Menq ancel enq aryan cover, Sur enq tesel u kyrak, Mer tchakaty dem enq arel Myrriknerin hakarak։ U tepetev patar-patar Mer dyroshy syrbazan, U menq chunenq tegh u dadar: Erkric erkir cirucan։ Bayc gynum enq menq anveher Zarkeri tak char baxti, Mer achqery misht depi ver: Depi luysy mer uxti։ |