ՄԱՄՈՒԼ.ամ
Hay / Հայ | Рус | Eng | Tür
USD 402.56, EUR 440.64, RUB 4.58, GBP 505.01
+12 °C, +12 °C ... +26 °C Vaghy:+25 °C
Hovhannes Shiraz, Kensagrutyun, Banasteghcutyunner
07:39, 29.07.2014
17466 | 0



















Hovhannes Shiraz.....





Kensagrutyun



Hushataxtak ayn tany, vortegh aprel e Shirazy։ Erevan, Mashtoci poghota
Cnvel e Aleqsandrapol qaghaqum: Rusastani kaysrutyun (ayzhm Gyumri, Hayastan) ։ Mayry: Astghiky, ayriacel er nra cnndic qich araj, Haykakan ceghaspanutyan yntacqum: Shirazy mecacav aghqatutyan mej: Arajin gorcy: Garnan skizb anvanmamb hratarakvec 1935 t.: Novelagir Atrpety taghandavor poetin talis e "Shiraz" grakan anuny, vorovhetev "ays eritasardi poemnery Shirazi tarm ev coghov cackvac varderi burmunqn unen" (Shirazy qaghaq e Iranum, vory haytni e ir varderov ev poetnerov): Usanel e Erevani Petakan Hamalsaranum ev Moskvayi Maqsim Gorku anvan Grakanutyan institutum: 1958 t․ hratarakum e Qnar Hayastani grqi arajin hatory: Erkrord ev errord hatornery hratarakvum en 1965t. ev 1974t. Ays zhoghovacunery nerarum en Shirazi poeziayi lavaguyn nmushnery:
Shirazi steghcagorcutyunneri mec masy chaphaco e: Na heghinak e hanratchanach hayrenasirakan ev lirikakan poemneri, voroncic en: "Ani", "Im mayriky", "Togh im sery gaghtni mna", "Siamanto ev Xajezare", "Eqspromt", "Hetanosakan siro nman", "Im surb Hayreniq", "Hayeri tchakatagiry", "Andranikin", ev ayln: Na grel e "Haykakan Danteakan-essen", vory Haykakan ceghaspanutyan masin e, tema, vorn argelvac er Sovetakan Miutyunum. Gluxgorcoc hamarvogh ays steghcagorcutyan arajin tarberaky grvel e 1941t. Shirazi kendanutyan oroq ayd gorcic miayn kartch hatvacner hratarakvecin Sovetakan Miutyunum ev mi qani gluxner Beyrutum ev Tehranum: Poemy amboghjutyamb (aveli qan 8000 togh) luys tesav Erevanum 1990 t.:
Taghvac e Erevani Komitasi anvan panteonum, ayl hanrahayt hayeri koghqin:
Nra arajin kiny haytni banasteghcuhi Silva Kaputikyann er: Nranc tghan: Ara Shirazy qandakagorc e: Shirazy ir erkrord knojic: Shushanic yot erexa unecav: Nranc vordin, Siphan Shirazy poet er:
Hovhannes Shirazi anvamb en kochvum Erevani tiv 169 dprocy ev Spahani marzi Jughayi mi phoghoc: Gyumrii 19-rd dari karuycum bacvel e Hovhannes Shirazi tun-tangarany:


Anhatakanutyun

Shirazy haytni er ir lav humori zgacumov: 1960-akanneri skzbnerin Jon Steynbeky aycelum e Erevanum poeti bnakarany, aveli ush Shirazin ughghvac ir namakum grum e: ...mardik harazat en zgum miasin, erb nranq miasin cicaghum en: Ev es hishum em, vor Erevanum menq mi lav cicaghecinq: Evgeni Evtushenkon[ ev Aleqsandr Gitovichy poemner en nvirel Shirazin:
Shirazy tirogh kargerin haka poet er, vov shat hanrahayt er ev sireli Sovetakan Hayastani zhoghovrdi koghmic: Na ir voghj kyanqy payqarum er korumpacvac Sovetakan ghekavarutyan dem: 1974t., erb haytni qnnadat Suren Aghababyany Shirazin haytnec nran Lenini shqanshanov pargevatrelu masin, patasxany hetevec. "Ev phoxareny inch en nranq [Sovetakan karavarutyuny] uzum: Im lrutyuny gnel:


Poezia

Shirazy mot qarasun banasteghcutyunneri ev targmanutyunneri grqeri heghinak e: Nra harust barapashary ev zgacmunqayin votchy harstacvac zhoghovrdakan ev barbarayin tarrerov, nra poezian dardzrin Hay grakanutyan lavaguyn nmushneric: Qnnadatnery nra shat gorcer gluxgorcocner en hamarum: Yst Paruyr Sevaki, "Zhamanakakic hay poezian artnacav Shiraz sari vra: Shirazy mec hantchar e, menq petq e hpart linenq, vor pativ unenq andzamb nran tchanachelu", grel e Viliam Saroyany: Shirazy ir poemnery karucum e haykakan zgacmunqneri tufov, avelacnum e Evgeni Evtushenkon: :
Shirazi poemnery haytni ein voghj Sovetakan Miutyunov mek (nra gorcery targmanel en Arseni Tarkovskin ev Nikolay Aseevy) ev artasahmanum: Andrey Dementevy grum e, vor Hovhannes Shirazi gorcery shat dzhvar e targmanel, qani vor Sergey Esenini nman, na shat metaforaner e ogtagorcum:
Hndik grogh Bisham Sahnin Sovetakan groghneri het handipman zhamanak, Shirazi poemnern e cuyc talis, vorpes poeziayi lavaguyn nmushner:


Husher Shirazi masin

Amboghj kyanqum nra hamar anmorac mnacin gyumreci Tadevosi (hor) ev karseci Astghiki (mor) het kapvac tpavorutyunnery։ Tadevosn Axuryani aphin mi hin u xarxul tnak uner, ur anc er kacnum ashxatavor gyughacu ir kyanqy, gohutyun haytnelov astcun ev tvaci, ev chtvaci hamar:
Kgar hayrs Shiraki hoveri het, irikva,
Kshoghshoghar bahn usin, saric elnogh lusni pes.
Bayc aha spanvum e hayry, ir isk xrtchiti shemin, turqakan arshavanqi zhamanak։ Sksvum e manuk Oniki txur mankutyuny, vorn ancnum e gyughic-gyugh, banjaranocic-banjaranoc, minchev vor cvarum e Aleqsandrapoli vorbanocum:
«Vorbanocic shatern ein phaxchum, ― patmum e Shirazn inqnakensagrakanum, ― mec masy depi shuka, isk es: depi Arphachayi hovitnery: phntrelu hayrikis bostany։ Ev mi vayrkyan caghikneri u kakachneri mej moranum ei, vor vorb em...»:
Anhangist u krakot xarnvacqy sakayn phoghoc e netum naev Onikin, ur vxtum ein anapastan erexanery: «Jur tam, pagh jur, pulpulaki sary jur», - kanchelov tapharum er na, bayc ir isk xostovanutyamb, misht dzaxoghak u anhajogh:
Bayc aha ayd dzaxoghak oreri mej phaylum e «tchakatagrakan mi surb vayrkyan» ։ Phoghocov ancnum e sev haci boqony dzerqin mi xeghtch kin։ Sovac Oniky phordzum e phaxcnel hacy, bayc kiny brnum e nran u ... seghmum krcqin։ Ayd nra mayrn er: Astghiky, vor verjapes gtel er korac vordun։ Na phaghaqshelov u «gizh jan, gizh» krknelov tun e tanum vordun, vory hin u kisaphul xrtchit er։ Mor xosqy orenq er Oniki hamar, isk na xorhurd e talis: «Arhest sovorir... arhestn e mardun voske bilazuk»:
Arhestnerov harust qaghaq Gyumrium Shirazn skzbum darnum e koshkakari ashakert, apa zbaghvum ayl arhestnerov, bayc voch mi zbaghmunq dur chi galis nran։ Dprocum el na lav sovoroghneric cher։ Miayn hayoc lezun er, vor harazat er nran։ Aystegh el erevum er nra bnacin taghandy։ Hasakakicneric stanalov «xelar» makanuny, patanin sksum e anyndhat hanger horinel, barer karucel, banasteghcutyunner grel։ Grum e dzerqn ynkac patarotvac tghteri, inch-or teghic tcharac tghte andzerocikneri vra։ Ayd orerin Gyumrium ir grakan mayramutn er aprum Atrpety, vorin el apaga groghy canotacnum e ir banasteghcakan gaghtniqnerin։ Atrpety darnum e Shirazi arajin qnnadaty ev arajinn el krahum, vor cnvogh banasteghcy ozhtvac e shqegh tvyalnerov։
1930 t. patani Shirazi banasteghcutyunnery tpagrvum en teqstil gorcarani tertum։ Ayd gorcaranum na ashxatum er vorpes julhak։ Bayc Shirazi erazanqy «Banvori» ejern ein։ Heru cher naev ayd ory։ Isk heto, zhamanaki grakan eritasardutyan hovanavor Vahram Alazani shnorhiv eritasard banasteghci anuny shrjum e Erevanum։
Hovhanes Shirazy sovorel e Erevani hamalsarani banasirakan fakultetum, aynuhetev: Moskvayi M. Gorku anvan grakanutyan instituti grakan bardzraguyn dasyntacnerum։
1984 t., erb aylevs chkar Shirazy, grakanaget Suren Aghababyany grum e.
«...Amen or, nuyn zhamin haytnvum er Abovyan, Amiryan, Teryan phoghocneri xachmeruknerum: glxin havaqelov ir taghandi erkrpagunerin։ Sranq ases te haghordakcvum ein Noyi vaghnjakan zhamanakneric, Avarayri razmadashteric, Anii berdaparispneric, hayoc patmutyan qarughineric mer orery hasac hrashagorc araspelakan herosi het։ Aylevs chi erevalu azgayin yghdzasaci arcveni kerparanqy, aylevs bazmutyunnery chen lselu nra kendani, sramit, patkeravor xosqy, aylevs Hovhannes Shirazy ancel e haverzhutyan girky: anmahneri hamar sahmanvac haverzhutyan orenqov»:
Hovhannes Shirazy pashtum er erexanerin։ Na nranc hamar minchev aphery lcvac barutyan cov er:
Erb grkum em balikneris,
Dzez em grkum hay balikner,
Erb grkum em dzagukneris,
Dzez em grkum hay galiqner:
Kuzem darnan tiezerqis
Astghery dzez xaghaliqner:
Mahacel e Erevanum 1984 t-i martin, taghvel e Komitasi anvan panteonum։
Mahvanic 20 tari anc, hamadzayn Shirazi ktaki (nshvac Shirazi banasteghcutyunneric mekum), mi qani hayrenaser hayeri shnorhiv nra sirty taghvel e Ararat leran bardzunqnerum: saruyci mej:


Mejberumner Shirazi masin

... Hovhannes Shirazy, vor erek anapastan, «xuzhanayin» vorb tghek my eghac e...aysor, yst is, Erevani ev amboghj ashxarhi banasteghcnerun mej inqnuruyn tegh my gravelu arzhani nershnchyal, hmayich qnarergak myn e։
— Arshak Chopanyan


H. Shirazy hay zhoghovrdi vshti daravor maraxughic cagac astghn e:
— Avetiq Isahakyan


Shirazy sphyurqi mej amenazhoghovrdakan ev sirvac banasteghcn e, huzich kap e mer ev mer hayreniqi zhoghovrdi mej, nra dzayny sphyurqum srter kgrave... Tarber larer kan anor qnarin vra, te ashughakan, te qnarakan, te philisophayakan ev nkaragrov el, vorpes mard, na hrabxayin banasteghc e։
— Levon-Zaven Syurmelyan


Shiraz mec taghand myn e։ Anika mec, mec anun uni ev menq shat kgnahatenq anor goyutyun... Shiraz tankagin hogi myn e, es shat kcankanam lurer arnel anor grutyunnere, lsel anonq։ An taghand e, menq petq e hpart zganq ev mec pativ hamarenq anor het canot yllal։
— Vilyam Saroyan


Nra mej bockltum er mashtocyan lezvi kraky, nra eraknerum hosum er Narekacu ev Quchaki aryuny, isk srti mijov ancnum er Xachatur Abovyani verqy։ Na tirapetum er Sasunci Davti uzhin, sakayn nra poeziayum caghkum er mor caghiky, vori anuny qnqshutyun e։ Nra qnary patvov krum er Komitasi karoty ev Martiros Saryani guyneri harmonian։
Shirazy voch miayn banasteghcakan patkeri angerazanc varpet e, aylev banasteghcutyan gerazanc karucogh-tchartarapet։
Shirazi steghcagorcutyuny voch te patmutyun e kam ancyali hush, ayl banasteghcakan galiq, ur trtrum e poeziayi kendani vogin, «astvacayin shunchy» ։
— Suren Aghababyan


Apagayum evs shirazyan banasteghcutyuny bazmativ hivand hoginer u srter kbuzhi, inchpes aysor menq moracvac xoter u caghikner enq phntrum: mer hivand marminy buzhelu hamar։ Ayn antaramy, vor ka shirazyan banasteghcutyan mej, sqancheli buyr uni ev apaqinogh baghadrutyun։
— Razmik Davoyan


Na, zharangelov ir zhoghovrdi taghandi banasteghcakan hatkanishy, hasunacel e anyqan, lcvel e aynpes, inchpes Araratyan dashtavayri ayn harust vazy, vor hazvadep tesaki e ev ir artasovor voghkuyzneri nuynqan artasovor shoghshoghumnerov zhptum e amen ancordi u chi harcnum nra vov linely։
— Levon Batikyan


Shirazi zavaknery

Ara Shiraz, qandakagorc,
Masis Shiraz,
Siphan Shiraz, banasteghc, /vaghamerik/
Astghik Shiraz,
Ani Shiraz,
Araqs Shiraz,
Hak-Tadevos Shiraz,
Vanand Shiraz:


HVoRS XGhTchI DzAYNY

Urish horic cnvei:
Tei cnvi banasteghc…
…Chgiteyi hors buyrn hamemneric er galis,
Te irikunn er verin draxtneric var berum,
Erb arev er heravor Gharsi vra marmrum:
Hors voski heqiatn er mert cicaghum, mert lalis:
Qnum einq bostanum, astgheri bac grqi tak,
Yrori tak hoveri, bayc erb quns cher tanum:
Astgheri mej im baxti astghikn ei voronum,
Chgitei, vor huysis astghy im hayrn er miak:
Astvacavax hayriks astvacavax mors het
Lok eghnik e sermanel srtis srtum, voch te gayl,
Mer vosoxi mor mahn el chem xnkelu es dardzyal,
Hors cackogh hoghic el xightch e clum mardavet:
U erb ayzhm mer goghtrik bostanin em karotum,
Im hushern em hototum, vor handipem hayrikis,
U cheq zgum, vor cavic hekekum e vorb hogis,
Es vorbacac mi garnuk: kyanqi dzmran arotum:
TE hreshtak er mayrs, hayrs hogh er ev astvac,
Mankuc mnac anastvac votabobikn im kyanqi,
Hazar astvac mercvec vorb orerum im azgi,
Xightchs el chanices: "Azge’r, mnaq anastvac…":




IM SURB HAYRENIQ

Im surb hayreniq, du srtis mej es,
Du srtis mej es, voch lezvis vra,
Im srti mijic, te sirts tcheghqes:
Droshid bocy piti hurhra։
Chem uzum goral im siro masin,
Sakayn, imacir, hayreniq im mec,
Qez haryur teghov xocec tshnamin,
Bayc hazar teghov im sirty xocvec։
Es amboghjovin qonn em, hayreniq,
Ev momi nman, tchampheqid vra
Qo pharqi hamar te mi or varvem,
Moxrabic angam indznic chi mna։


Siro hiastaphutyun

Patani sirts bazhak er byuregh,
Vor lcvec mi or ginov achqerid,
U es ayn ginov harbac xelahegh
Qo votqern ynka u dardza gerid:
Bayc du phshrecir im sirty matagh,
Ax du phshrecir gavatn im srti,
Taphvec im ginin... aryunashaghax,
U cndec patranqn im kuyr karoti, -
Bacvecin srtis achqery bolor,
Ancav xelahegh ginovutyuns,
Kuch ekav xabvac im sirty molor,
Amachec, vor qez nmann er buyns:
Du coph ginetan mi bazhak eir,
Siruys ginin er achqers kapum,
A'x, inch lav eghav, vor phshrvecir,
Qanzi qez ayzhm qeznov em chaphum,
Qeznov, inchpes lusiny: lusnov,
Vor lusacel er siruys arevov,
Qeznov em chaphum, voch te cnorqov siraharach,
Vor im kuyr sirov achqers er kapum,
Indz cunki berum, inchpes siratanj,
Xabvac astcun: satani araj...
Ax arevn el e erbemn xabvum:
Merac lusnyakin ir luysov chaphum:

KTAK

Vordis, qez inch ktakem, inch ktakem, im balik,
Vor indz hishes vshti mej, te xindi mej qo galiq.
Gandzer chunem, bayc gandzn inch, gandzy luysn er achqeris,
Du es miak im gandzy, du es gandzy gandzeris:
Qez aynpisi gandz kuzem es ktakel hayrabar,
Vor chi karogh ktakel urish erkrum voch mi hayr, -
Es qez ayn em ktakum, vorin ays mec mer darum
Phoqrik mardik en bantel u shghtayel amperum.
Qez mer sarn em ktakum, vor durs beres sev ampic,
Vor tun beres shalakac ardarutyamb mer anbic,
U kberes, im balik, tekuz qo xeghtch tatikov
Mer sarn ays koghm shur ktas: ardarutyand uzhn e cov,
U erb beres, im balik, sirts el shirmic khanes,
Kbardzranas u sirts azatn i ver ktanes
U ktaghes im sirty dzyuneri tak Masisi,
Vor shirmum el: daravor hur karotic chmrsi:

Qez Masisn em ktakum, vor du pahes havityan,
Vorpes lezun mer hayoc, vorpes syuny qo hor tan:

Hayoc lezun

Mesrop Mashtocn asac: vordis,
El inchov es huysy berdis, -
El hayreniq inchu ekar,
Te pit xoses otar lezvov,
Xmes hayoc ginin nektar,
Kenac kanches otar lezvov,
Qaghes hayoc vardern u hez
Aghjik kanches otar lezvov:

Irav qani lezu gites:
Aynqan mard es: iravn asin,
Bayc, vor qo hay lezun chunes,
El inch huys es qo Masisin,
Vor toghel es qo mayrenin:
Haram e qez hayoc ginin,
Haram e qez aghjikn hayoc,
Hayoc sirty:, Masisn hayoc:

Mayr hayreniqn el inch srtov
Qo votqern el grke vardov...
...Ax, che, Masisn halal e qez,
Hayoc vshtum du meghq chnes,
Halal e qez hoghn hayreni,
Togh qez jurn el darna gini:
Qanzi hayoc vay sphyurqum
Pandxtutyunn e der pokum:

Hayi beranic hayoc lezun,
Otarn haoyoc mahn e uzum...
Bayc na e hay, vov hovazi
Arnaxum eraxumn el
Ir mayreni lezvov xosi,
Mor kati het ccac lezvov,
Vor hay gety cov cni, cov, -
Zhxorum el Babeloni
Xosi lezvov ir mayreni
Hayoc lezvov, vor misht jahel,
Mez byur darer hay e pahel:

HAYASTANI AGhJIKNERY

Hurn en siro sevi sirun luys aghjiknern Hayastani,
Srtis vra qaylogh garun: kuys aghjiknern Hayastani,
Im sirtn inch e, a'x, te uzen: berder karnen mi hayacqov,
Anarik berd u siro syun: huys aghjiknern Hayastani:

Meky mekic parz u kaxard, meky mekic xosqov qaghcr,
Et kberen alevorin, odz ktoven achqov qaghcr, -
Meky: astghik, meky: lusnyak, mekn: arevi tesqov qaghcr, -
Im Hayastann en zardarum nurb aghjiknern Hayastani:

U chgitem vorin sirem, vorin toghnem anhag srtov,
Amenqin e srtis achqy arevi pes krak srtov,
Erb hur covi pes en qashum: vonc dimanas vtak srtov, -
Indz astgheric cac en berum surb aghjiknern Hayastani:

Im Sevany vonc camaqec, erb sevacov achqery kan,
Irenc nman harbecynogh ginin qamogh dzerqery kan,
Vard shurterin burmunqi pes Komitasi ergery kan, -
Qaric angam luys en qamum byur aghjiknern Hayastani:

Bayc mi gangat uni kyanqs: ayn, vor indz mi vard chtvin,
Surb em Ara Gegheciki pes: indz mi surb Nvard chtvin,
Indz toghecin girkn ynkaci, der asum en: dard chtvin, -
Gerezmans en achqov phorum zur: aghjiknern Hayastani:

Aranc nranc: ergs pagh er: arev bacin im ergi mej,
Nranc siro dzeragorcn e ciacany erknqi mej, -
Bayc qaj kasem: mekin sires, lavin sires u la'v sires,
Vor qez pashten bolor sirun, luys aghjiknern Hayastani:

_______________________

Nyuty hraparakvel e Mamuli xosnaki shrjanaknerum:
Kisvir ays nyutov:
Armenak Avetisyan
21:16, 07.01.2018
13404 | 0
21:11, 07.01.2018
17972 | 0
21:02, 07.01.2018
8311 | 0
20:49, 07.01.2018
12789 | 0
18:57, 07.01.2018
18089 | 0
18:54, 07.01.2018
18942 | 0
18:51, 07.01.2018
11747 | 0
18:48, 07.01.2018
10204 | 0
18:42, 07.01.2018
9132 | 0
18:34, 07.01.2018
6866 | 0
18:32, 07.01.2018
11272 | 0
18:31, 07.01.2018
6877 | 0
18:27, 07.01.2018
12987 | 0
18:22, 07.01.2018
7044 | 0
18:20, 07.01.2018
7614 | 0
17:38, 07.01.2018
7593 | 0
17:34, 07.01.2018
12286 | 0
depi ver