ՄԱՄՈՒԼ.ամ
Hay / Հայ | Рус | Eng | Tür
USD 402.56, EUR 440.64, RUB 4.58, GBP 505.01
+6 °C, +3 °C ... +13 °C Vaghy:+16 °C
Vahan Teryan / nra taxicn u eraznery
01:36, 10.02.2015
37426 | 0

Teryan.com kayq

1885

Phetrvari 9-in (nor tomarov) Javaxqi Axalqalaqi gavari Gandza gyughi qahana Suqias Ter- Grigoryani bazmandam yntaniqum cnvec 11-rd zavak Vahany: apaga banasteghc Vahan Teryany:



1892

Ter Suqiasy caghik hivandutyan vkayakani hamar teghekanq vercnelu npatakov 1892-in 7 tarekan Vahanin tanum e Axalqalaq: Teryann arajin angam car e tesnum:

1895

Na skzbnakan krtutyuny stacel e gyughi dprocum: Arajin usucichy eghel e telavci, bardzraguyn krtutyamb Nikoghayos Xechoyany, vori masin hatcheli hishoghutyunner e pahpanel Teryany:

Septemberin yndunvum e Axalqalaqi dproc: Hunvaryan ardzakurdnerin gyugh e galis, ktrakanapes hrazharvum e sharunakel usumy: xist hiastaphvac qaghaqi mtnolortic:

Derevs 1890 ev 1895 tvakannerin Ter Suqiasy dimac e linum vordun: Vahan Ter-Grigoryanin: Lazaryan Tchemaranum yndunvoghneri cankum grancelu:

1896 t. mart amsin Tiflisi arajin gimnazia yndunvelu hamar qnnutyunner e handznum (ays masin teghekanq ka): Haytni e naev, vor erku tari eghel e Tiflisum: Aram eghbor het, minchev Lazaran Tchemaranic stacvac grutyuny:

1899

Hamadzayn Lazaryan Tchemarani varchutyan grutyan: stacvac hunisi 2-in. «Herty hasnelu hetevanqov pativ unem xonarhabar xndrel Dzez, ays tarva ogostosi 12-in institut hasnel Dzer vordi Vahan Ter-Grigoryanin ... qnnnutyunnery handznelu...»:

Lazaryan Tchemarani arxivum pahpanvac mi gorcum grvac e. «Mayraqaghaqi haykakan ekeghecineri toshakaru Ter-Grigoryan Vahan: Cnvel e 1885 tvakani hunvari 28-in: Yndunvel e errord dasaran 1899 tvakani ogostosi 14-in»:

1902 - 1903

Vahan Ter- Grigoryany mi qani ynkerneri het (Colak Xanzadyan, Poghos Makincyan, Onik Ohanjanyan, Melqon Qaramyan) Tchemaranum hratarakum e «Huys» dzeragir terty: «Tertum Vahany himnakanum grum e xmbagrakan ev arajnordogh hodvacner: Nran er hatkacvac naev poeziayi bazhiny, vortegh na zeteghum e ir banasteghcutyunnery», -hishum e M. Qaramyany: «Huys» -i ejerum Vahany handes e ekel Shvin, Volo ev ayl keghcanunnerov:

1903t.-i aprili 7-in Moskvayic Teryany arajin namaky grum e qrojy: Nashoyin (Naxshun Ter-Grigoryan-Simonyanin) . «Es voghj ev aroghj em ev cankanum em dzer bolori aroghjutyuny»:

Mayisin Lazaryan tchemarani 6-rd dasarani san Vahany dzhvarutyamb mijocner e haytaytum ev galis e tesnelu hivand mory: Partqeri gnov veradarnum e Moskva: Hoktemberin mahanum e Vahani mayry: Yughaber Ter-Grigoryany: Vahany canr e tanum mor korusty: Hetagayum nra hishatakin e nvirum mi qani banasteghcutyunner: Grum e naev «Elegian» ev «Ancanot aghjkan»:

1904

Mart amsin Av. Isahakyann aycelum e Lazaryan tchemaran: Hishum e. «Indz shrjapatecin mi qani usanogh ashakertner, voronc mej er Vahany: Bolorn indz harcer ein talis ev harceris patasxanum: Vahany lur u anxos hetevum er mez: achqy vrayics chheracnelov: Erb xosq ei ughghum nran, karmrum er u shphotvum: Mnaq barin: Vahany dzerqs amur seghmec ev shshnjac. «Shat urax em, vor Dzez tesa»: Es hravireci nran indz mot»: Mi erku or heto Vahany ynkeroj het aycelum e Av. Isahakyanin, cuyc e talis momlate kazmov hast tetr, vori vra danaki cayrov phoragrvac er. «Ariւn»: «Mite aryan banasteghcutyunner es grum», - harcnum e: Av. Isahakyani tarakusanqy pharatvum e, erb verjic kardum e «Niւr»: Tchemarani tesuch Vasil (Barsegh) Gasparyani dustr Annan kochvum e naev Nyura, um nkatmamb Teryany ser e unecel:

Dektemberin Lazaryan tchemarani usucichneri hanganakac gumarov Vahany meknum e Kurski marz: tesnelu avag eghbory: Ghazarosin, ur yntaniqov aqsorvac er na:

1905

Phetrvaric tchemaranum dasery dadarum en: Mayisin Vahany meknum e Kovkas: Amrany linum e hayreni Gandzayum: Mi shabati chaph Vahanenc yntaniqin hyur e linum Av. Isahakyany: Gandzayic voch heru, S. Hovhannesi maturum nranq tesnum en shrjaka gyugheric vardavari uxti ekac gyughacinerin: «Nayi~r, - asum e Vahann indz, -hishum e Isahakyany, -a~x, i~nch txur achqer unen mer gyughacinery, inch mtahog demqer: arevov, andzrevov ayrvac u bovvac: I~nch darn aghqatutyun e katum vraneric, bayc uraxanum en: Bayc inch taxcot uraxutyun e ays: Ibrev te urax erger en ergum, bayc inch visht u mormoq ka nranc urax ergeri mej: Dareri tarapanqn e xosum sranc beranov: Ays zhoghovrdin mer inteligencian chi karogh haskanal, ur mnac otary: Mer nor groghneric Tumanyany ev du, miayn erkusd eq zgum zhoghovrdin: Dzezanic heto kam nor erg piti asel kam piti lrel»:

Ogostosi 27-ic Vahany Moskvayum e. shutov qnnutyunner e talu ev parapum e: Noyember-dektemberin Lazaryany phakvelu pattcharov Vahany linum e hayreni Gandzayum: Dektemberi verjin ynkeroj: Poghos Makincyani het meknum en Shiraki gyughery: dashnakcakan qarozchakan ashxatanq tanelu zhoghovrdi shrjanum. kartch zhamanak heto hiastaphvum e dashnakcutyunic: Grum e «Shiraki dashteric», «Indz tagheq, erb karmir verjaluysn e marum», «Karot», «Txur zruyc», «Hrazheshti xosqeric», «Mtnshagh», «Sentimental erg», «Anjatman erg» ev ayl banasteghcutyunner:

1906

Hunvari 9-in Aleqsandrapolic grum e Sona Otaryanin. «Avetiq Isahakyanin bavakanin mot canotaca: Na shat ankeghc mard e ev shitak, aynpes vor da arden nra hamar mi mec plyus e: ... Avetiqy anmijakan zgacmunqi ev tramadrutyan mard e, ev izur kliner nra mej voronel philisophayakan mtqi vorosh sistematikakan ughghutyun: Nra banasteghcutyunnern el anmijakan zgacmunqi artadrutyunner en»: Phetervarin Vahany Moskvayum e: Mayisi verjin avartum e Lazaryan tchemarany, stanum hasunutyan vkayakan: Amrany mnum e Moskvayum: Sugh mijocnerov mi kerp senyak e vardzum ev ashxatanqi mtnum mi notari mot: amisy 25 rubli «rojikov» (ashxatavardzov): Sakayn ashxatanqy «sastik canr er», shutov toghnum e ayn:

Ogostosin yndunvum e Moskvayi hamalsarani patmabanasirakan fakulteti rusac lezvi ev grakanutyan bazhiny: Dektemberi 3-i ush gisherin xuzarkum en Vahani hamest bnakarany: Nra mot gisherum er Onik Ohanjanyany: Teev vochinch chen gtnum, bayc erkusin el dzerbakalum en: Dektemberi 13-in Vahanin azatum en, ynkery mnum e bantum: «ibrev qaghaqakanapes vnasakar andznavorutyun», vorin dat e spasvum:

Grum e «Estonakan erg», «Ashnan erg», «Sirts cavum e ancac gnacac oreris hamar», «Ashnan meghedi», «Hrashq aghjkan», «Cankutyun» ev ayl banasteghcutyunner: «Murtch» amsagri 7, 9, 11-12 hamarnerum tpagrvum e Vahan Ter-Grigoryani «Elegia», «Estonakan erg», «Indz tagheq, erb karmir verjaluysn e marum», «Ashnan erg» banasteghcutyunnery:

1907

Mayisi skzbin Moskvayic meknum e Baqu. Tchanaparhin hivandanum e ev stipvac kang e arnum Mozdokum avag eghbor: Ghazarosi mot: Mayisic hunisi verjery Vahany Baqvum e: Al. Myasnikyani mot: Ogostosin Gandzayum e: 29-in Onik Ohanjanyanin grac namakic. «... Ev taxicy .. Henc vor ijnum e mtnshaghy, gyughy lrum e, ijnum e iroq gerezmanayin lrutyun, vory erbemn xaxtvum e naev shneri hachocov: Tvum e, te gerezmanocum es aprum: Aha henc ayd zhamanak e, vor antaneli canr e linum, ev hogid parurum e tchmlogh, kurcqd cavelu astitchani seghmogh taxicy: Ev tvum e: gishery verj chuni: Luysi, voreve dzayni xelahegh tenchy hamakum e qez, ev vaxenum es sephakan dzaynicd: Taxi~c: Andrshirimyan lrutyun: Anvaxtchan gisher... I~nch ktayi mi anspaseli mtermik voghjuyni, harazat dzayni mi hnchyuni hamar... Du erjanik es, Oni', du quyr unes, qo koghqin mard ka, vorin karogh es vstahel xoherd u anurjnerd: Qaghcr e unenal mi mard, vory karogh e haskanal qez, vori krcqin azatoren karogh es lal kyanqid, chirakanacac eraznerid, molorutyunnerid u huyserid voghj darnutyuny: Du hrashali mayr unes: Es el mayr unei, ev na indz khaskanar, ete voch glxov, apa srtov...»:

Ashnany Moskvayum grum e «Moskva, dektemberi 12», «Paymanakan tatron» hodvacnery, voronq tpagrvum en «Ankax mamuli» 1907t. 16 ev 20-rd hamarnerum:

Moskvayi Gegharvestakan Tatroni (MXAT-i) hanrahayt rezhisor Konstantin Stanislavskin lazaryanci er: Tchemarani sanern anvtchar hatchaxum ein nerkayacumnerin: Teryany shat er sirum tatron: Grum e «Iriknazham», «Tovich qnqshutyamb hangchogh ashxarhum», «14 togh», «Ashnan trtmutyun», «Sev gishern ijav ir anmah gahic», «Erb paycar oryd txur kymtni», «Fatum», «Anjatman erg», «Hrazheshti xosqeric», «Koshmary», «Hoktemberin» ev ayln:

1908

Marti 10-in Moskvayic Av. Isahakyanin grum e «Erger u verqer» zhoghovacuic stacac ir tpavorutyunneri masin. «Du hay banasteghcneri mej im amenasireli banasteghcn es: qo anhatakan lirikayov» (yndgcumy bnagrum e):

C. Xanzadyanin ughghac namakum grum e Tumanyanic stacac tpavorutyan ev ir banasteghcutyunneri veraberyal Tumanyani artahaytac karciqi masin. «...chnayac ir parzutyan, na im vra tpavorutyun gorcec: Inch-or ****eakan ban ka nra mej: Guce hasaky kam henc ayn handart parzutyuny: Chgitem»: Tumanyany canotacel e tpagrveliq «Mtnshaghi anurjnerin» . «Duq banasteghc eq: Da amenaglxavorn e: Duq xosqi het cheq xaghum.. Es Uraxutyamb em voghjunum Dzer mutqy grakan asparez. barov ekaq» (yndgcumy bnagrum e):

«... Tiflisum pataheci Vahanin, - hishum e Av. Isahakyany: - Piti hrataraker ir banasteghcutyunneri arajin grquyky: «Mtnshaghi anurjnery»: Tpeluc araj Hovh. Tumanyani mot kardacel er dzeragiry, uzec indz mot el kardal: ankeghc karciqs imanalu hamar: Hyuranocis senyakum enq: Huzvac kardum e meky myusi hetevic. qani arajanum e yntercumy, aveli e huzvum. es srtov ev ushov hetevum em yntercumin: Tetraky chavartac: es anhamberutyunic mghvac gocheci. «Kecce's, Vanik jan, hrashali maqur lirika: Vahani nirhun achqery phaylatakecin uraxutyamb. «Tumanyann el shat havanec: Erkusid karciqy bacardzak arzheq uni indz hamar: Aylevs qnnadatutyunic vax chunim»:

Mayisi verjic minchev ogostos V. Teryany Gandzayum e: Amrany Tiflisum luys e tesnum V. Teryani banasteghcutyunneri zhoghovacun «Mtnshaghi anurjner» xoragrov, vori masin Stephan Zoryany grum e. «Vahan Teryann ayn baxtavor heghinakneric er, voronq mi aravot zartnum en haytni dardzac, ev da voch te patahakanutyan berumov, ayl shnorhiv irenc mec taghandi: Nra arajin isk girqy: utsun ejanoc «Mtnshaghi anurjnery», hrchakec vorpes banasteghc ev patvavor tegh apahovec haykakan Parnasum»:

Kartch mijocum Teryann unecav hetevordneri mi amboghj bazmutyun: Erkrpagunerin tiv chkar: Pah mi moracvecin mer anvani banasteghcnery: Amenureq: erekuytnerum, yntaniqnerum, ynkerakan shrjannerum artasanvum ein Teryani sonetnern u elegianery: Sksvel er parzapes teryanakan shrjan, Teryani epoxa: Ody liqn er Teryanov: Eritasardutyan xosakcutyan nyutn amen tegh nra banasteghcutyunnern ein, isk ynkerneri u siraharneri srtagin nvery mimyanc: «Mtnshaghi anurjnery»:

1909

Ogostosin Moskvayic V. Teryany ev S. Otaryany namak en grum Hovh. Tumanyanin ev artahaytum irenc jerm hamakrutyuny: R. Drambyani dem «Mshakum» tpagrac Tumanyani «Voch-grakan vochnchutyunnery: qnnadat» patasxan hodvaci artiv. «Menq: nerqostoragroghners, kardalov «Mshakum» Dzer hodvacy: haytnum enq Dzez mer jerm hamakrutyuny ev cankanum enq Dzez kataryal hajoghutyun: sharunakelu Dzer «plazitayin» grakan gorcunevotyuny, vori bardzr gnahatoghneri tvin patkanum enq naev menq: Ogtvelov hangamanqic, mer srtagin uraxutyunn enq haytnum Dzez: bantic azatvelu aritov:
Ynduneceq barevner ev mer harganqy»:

Grum e «Phoghoci ergy», «Anverj gisheri mrayl viherum», «Txur ergy», «Marel es arden, merel es havet», «Chgitem: ays txur ashxarhum», «Meghmiv phrvec qnqush mut», «Du chqacel es», «Andardz ashxarhi vardaguyn migum», «Es nstum em menak, menak» ev ayln:

1910

Hunvaric april: Moskvayi hamalsaranum sovorelun zugyntac, Teryany zbaghvum e «Garun» grakan-gegharvestakan almanaxi xmbagrutyamb ev hratarakutyamb: Namakner e grum C. Xanzadyanin ev Marta Miskaryanin:
Mayis-ogostosin meknum e Kovkas: Amarn anc e kacnum Tiflisum, Axalqalaqum ev hayreni Gandzayum: Sksum e targmanel Oskar Uayldi «Salomen» franseren bnagric, zbaghvum e «Garuni» hamar bazhanordner gtnelu ev erkrord grqi hratarakutyan harcerov: Namakner e grum K. Miqayelyanin, C. Xanzadyanin, M. Miskaryanin: Luys e tesnum «Garuni» arajin girqy:

Noyemberi 17-18-in «Horizon» terti 256 ev 257-rd hamarnerum tpagrvum e nra «Lev Tolstoyi Taghumy» ev «Yasnaya Polyanayum» hodvacnery, ur banasteghcn ibrev akanates nkaragrum e rus mec groghi hughakavorutyuny ev grum e. «L. Tolstoyi taghmany cher masnakcum amboghj Rusastann isk, minchder petq e masnakcer voghj ashxarhy…»:

Dektemberi 8-in «Garun» almanaxi xmbagrutyan handznararutyamb Teryany namak e grum Hovh. Tumanyanin ev xndrum voreve grvacq ugharkel «Almanaxi» erkrord grqum tpagrelu hamar: Grum e «Moracvac ughi», «Gisheramut», «Sirum em achqerid txrutyuny xorin», «Xorhrdavor ser», «Veradardz» ev ayln:

Tiflisum hratarakvum e Arsen Terteryani «Vahan Teryan. cnorqi caravi ev hashtutyan ergichy» girqy:

1911

Hunvarin «Horizoni» 16 ev 17-rd hamarnerum tpagrvum e Teryani «Anuny ka, amanumy chka» hodvacy, targmanutyan masin nra mtorumnery: Phetrvarin Moskvayum Vahan Teryany amusnanum e Susanna Paxalovayi het: Harsnahayry Karapet Kusikyann er, xacheghbayry: C. Xanzadyany: Masnakicneri tvum ein Al. Caturyany, Al. Myasnikyany, P. Makincyany ev urishner:

Mayisi 19-in Moskvayic «Garun» almanaxi xmbagrutyan andamner C. Xanzadyany, Al. Caturyany, K . Kusikyany, K. Miqayelyany, V. Teryany heragir en ugharkum Al. Shirvanzadein: grakan gorcuneutyan 30-amya hobelyani artiv:

Hunisin Susannayi het meknum e Stavropol: knoj cnoghneri mot:
Ogostosin Moskvayic Miskaryanin grum e. «Harcnum eq: inch em anum, parapum em: Patrastvum em ashnanayin qnnutyunnerin (nzovyal linen dranq): Tenchum em ays tari dasyntacn avartel: Tesnenq, khajoghvi, te voch: Baci ayd zbaghvum em banasteghcutyunneris hratarakman gorcov, voronq mi bavakan stvar hator kkazmen: Entadrum em amenakartch zhamanakum ancnel tpagrutyany ev arajika ashnany luys yncayel»:

Noyemberin Moskvayic C. Xanzadyanin grac namakic imanum enq, vor Teryany Poghos Makincyani het kazmakerpel e «Panteoni» xmbagrutyuny, kazmakerpel e Hovhannes Hovhannisyanin nvirvac grakan ereko: grakan gorcuneutyan 30-amyaki aritov: Erekoyin masnakcum en Barxudaryany, Veselovskin, Zarifyany, Kusikyany, Makincyany, Mamikonyany, Teryany: «Panteoni» xmbagrutyuny heragir e ugharkum banasteghcin: Grum e. «Inqnororum», «Andardzutyun», «Ushacac ser», «Antrtnjutyun», «Garnan luse ampi nman», «Du xosum es, bayc karces», «Dzmran gisher» ev ayl banasteghcutyunner: Luys e tesnum «Garuni» erkrord girqy:

1912

Hunisin grum e Antaramin. «Avartakan vkayakan staca ev hima mi qani orov hangstaca, heto noric ksksem parapel: Isk parapmunqner shat unem, Antenka: Aynqan shat, vor mi kyanq chi bavakanancni»:

Hunis-ogostosin Teryany Stavropolum e: knoj cnoghneri mot: Zbaghvum e Artur Shincleri «Tikin Berta Garlany» vipaki targmanutyamb:
Hoktemberin Valeri Bryusovic katarac «Line~l mena~k…» ev «Txur ereko» banasteghcutyunneri targmanutyunnery tpagrvum en «Husharari» arajin ev erkrord grqerum:

Noyember- dektemberin Moskvayum banasteghcy nyutakan canr vitchakum e: Sksum e poem Lazaryan tchemarani masin, vory mnum e anavart:
Moskvayum luys e tesnum Teryani «Banasteghcutyunneri» arajin hatory, vori shapiky dzevavorel e Martiros Saryany:

Poghos Makincyani, Avetiq Isahakyani, Vahan Teryani targmanutyamb hratarakvum e Artur Shnicleri «Erkeri zhoghovacui» arajin hatory: «Panteoni» hratarakutyamb:

Grum e «Cnorq», «Shshuk u shrshyun», «Ays gisher noric lalis er qamin», «Gisher», «Arevacag», «Karusel» ev ayl banasteghcutyunner: Luys e tesnum «Garuni» errord girqy:

1913

Marti 30-in Valeri Bryusovin haytnum e, vor nra ugharkac lusankarn ir katarac 10-y votanavorneri targmanutyunnerov u mi aknarkov ugharkel e Venetik «Gegharvest» handesi hamar: Storagrel e. «Dzer poezian sirogh ev Dzez xorapes hargogh Vahan Teryan»:

Mayisin grum e C. Xanzadyanin, vor pahanjel en ereq ararkayic evs qnnutyun handznel: diplom stanalu hamar, voronc inqy patrastvac chi eghel, usti hrazharvel e ev hetadzgel. «Hogis cayrecayr liqn e poeziayov, petq e grel, qani grvum e, qani hogum poeziayi krak ka, qani verjnakanapes chenq koshtacel kensakan grehik hogseric u noghkaliutyunic: Azatutyun em uzum tal hogus ev xoyanqneris, voronq aynqan erkar zhamanak «halacvac u tchnshvac en eghel»:

Hulisi 9-in shtap meknum e Stavropol: Grum e Colakin. «Ays verjers vras, chgitem inchu, grelu havas e ekel, ev ory mi qani ban txum em- inch e, inch che, inqs el chgitem der, heto ktesnem, isk arayzhm grvum e, es el grum em… Bayc tpelu masin der chem mtacum: Mi lav poem em mtacel, bayc zhamanak chka. dra hamar shat zhamanak e petq. votanavory kartch e, qich zhamanak e pahanjum» . Hoktemberin grum e. «Ereq shabat e Peterburgum em: Egha Mari mot –stipec mtnel hamalsaran»: Hoktemberic Teryany Peterburgi hamalsarani arevelyan lezuneri fakulteti usanogh e: amsekan 50 r. toshakov: Zbaghvum e hayoc ev arevelyan lezuneri usumnasirutyamb: ashakertelov Nikoghayos Marin:

Noyemberin heragir e ugharkum Hovh. Tumanyanin. «Hivand em, nyutapes cayrahegh dzhvarin vitchakum. xndrum em, ete hnaravor e, tchareceq phoxarinabar 150 rubli: Husov em indz kpashtpaneq storacumneric, avelord xosakcutyunic: Yndunum em nyutakan bnuyti amen payman: Spasum em shutaphuyt heragrakan patasxani»:

Dektemberi 11-in Tumanyanin grac namakum shnorhakalutyun e haytnum phoghy stanalu ev Hay groghneri ynkerutyan: iren nvirac noyemberi 28-i hertakan erekuytum Tumanyani jerm pashtpanutyan aritov: Grum e «Mite Verjin poetn em es», «Sireli Paolo Makincyanin», («Ekan orer u ancan u indz vochinch chmnac»), «Dardzyal ijav gisher, dardzyal u krkin», «Ays hin u nor grqeri vra koracac» ev ayln:

1914

Hunvari 12-in Peterburgic heragir e ugharkum. «Tiflis. Hay groghneri ynkerutyan mecaharg paron naxagahin.
Mecapati’v paron Tumanyan,
Staca ev uraxutyamb kardaci hargo Varchutyand grutyuny, vorov haytnum eq, vor Hay groghneri ynkerutyan yndhanur zhoghovy pativ e arel indz: Ynkerutyan andam yntrelu: Tuyl tveq handzin Dzer, haytnel hamakreli Ynkerutyan hargeli andamnerin im amenaxorin u jerm shnorhakalutyuny: Kuzei havastiacnel Dzez, vor im uzhery neracin chaph piti jana anogut u anpetq chlinel Ynkerutyany, vori arajadimutyann u hajoghutyany npastely amen graser hayi partqy petq e hamarel:
Dzer Vahan Teryan»:

Hunvari 24-in Baqvic heragir e gnum Tiflisi «Horizoni» xmbagrutyany, vori mej asvac e. «… Togh haytni lini, vor hay zhoghovurdy havityans partakan piti mna Hovh. Tumanyanin: Voch mi hayhoyanq chpiti karoghana mtagnel mer grakanutyan karmir arevy. na kphayli, qani kendani e mer zhoghovurdy ev nra mahic heto evs, inchpes actekneri banasteghc vomn Tetckoyotl, vorn aprum e card, teev vaghuc bnajnjvel e nra zhoghovurdy…»:
Vahan Teryan
Colak Xanzadyan
Poghos Makincyan

Vahani hamadzaynutyuny stacel en Peterburgic:
Hunvari 29-in Teryany heragir e ugharkum «Mshaki» xmbagrutyany ev hrazharvum ashxatakceluc, qani vor terty mi kataryal hardzakum er sksel Tumanyani dem: «Chem karogh cackel zayruyts ev chboghoqel aydpisi qayleri dem, voronq miangamayn antuylatreli en grakan etikayi tesaketic»:

Phetrvari keseric minchev marti skizby: ereq shabatic aveli erikamneri pattcharov parkum e hivandanocum: Aprilin Teryany Gandzayum e: Mahacel e ter Suqiasy: 74 tarekanum: Aprili 30-in Tiflisi erazhshtakan ynkerutyan dahlitchum handes e galis «Hay grakanutyan galiq ory» temayov dasaxosutyamb: Mayisi 29-in heracvum e Peterburgi hamalsaranic: usman vardzy chmucelu pattcharov: Hunisi erkrord tasnoryakin Teryany ev Susannan Peterburgic gnum en Gandza: Peterburg veradarnaluc araj aycelum en Xanzadyannerin: Mec Gharaqilisa (ayzhm Vanadzor): Colak Xanzadyani kiny: Varyan, vkayum e, vor miasin qaghaqum zbosnelis: Vahany amotxacutyamb er yndunum ir erkrpaguhineri matucac caghiknery: … Teghi amarayin akumbum kazmakerpvac erekon jerm verabermunqi nor apacuycner e talis. «Leph-lecun dahlitchy larvac ushadrutyamb lsum er Teryani banasteghcutyunnery, vor artasanum er na andzamb…»:

Noyemberi 20-in hamalsarani varchutyuny verakangnum e usanoghakan iravunqnery: nra dimumi hamadzayn: Dektemberin grum e Nvard Tumanyanin. «Duq erevakayel cheq karogh, te inchpes e ancnum im kyanqy. voch te ancnum e, ayl ayrvum mi nerqin darn krakov, ev es anzor em ayd kraki dem u anorganakan» (yndgcumy bnagrum e):

Dektemberi 26, 27, 28, 30 – «Mshaki» hamarnerum tpagrvum e Teryani «Hogevor Hayastan» hodvacy: Grum e «Peterburg» sonety ev «Eqspromty»:

1915

Aprili 2-in grum e Karen Miqayelyanin. «Erek Maqsim Gorku mot ei, vorn ir mot er hravirel grakan gorcov: Na uzum e hratarakel «Armyanskiy sbornik» (hay gegharvestakan grakanutyunic hangamanali neracutyamb) ev ayd zhoghovacun kazmely handznararec indz»:

Garnany hay zhoghovrdi massayakan bnajnjman: egherni lury hasnum e amenur: Ogostosin grum e Colakin. «Ditmamb chem grum nerka depqeri masin: Haskanum es, vor anhnar e ayd ahavor baneri masin namak grel: Es miangamayn shshmac em ev zarhurac…Kovkasic ekogh lurery hogekan txrutyun en lcnum mardu sirty… Ayd lurery spanich azdecutyun en gorcum»:

Hulisi 21-in namak e grum M. Gorkun.

«Mecargo Aleqsey Maqsimovich,
Mot orers patrast klini Sundukyani «Pepoyi» baraci targmanutyuny: Bari egheq haytnel indz, te inchpes varvem:
Targmanutyunn ugharkem Dzez, te gam…
Ankeghc Dzez sirogh ev hargogh
Vahan Teryan»:

Septemberi 8-in Musta Miakiic grum e Antaramin. «Hima, es Finlandiayum: Gorku mot em: Nra het targmanum enq «Pepon»: Hoktember-dektemberin zbaghvum e «Hay grakanutyan zhoghovacui» ruseren targmanutyamb ev hratarakman harcerov: Grum e «Erkir Nairi» sharqy. mi masy Teryany grel er 1915-in: «Aynpes anxind en u nman lacin», «Du hpart ches, im hayreniq», «Mshushi mijic, tesi~l dyutakan», «Karces te dardzel em es tun», «Hishum em, inchpes ayn ush…» , «Barakiran nairuhin indz zhptac», «Inchpes chsirem erkir im kizvac»:

1916

Hunvari skzbin Teryany Erevan e meknum: P. Makincyany dasaxos er Ejmiacni Gevorgyan Tchemaranum: Hunvari 8-in Valeri Bryusovy Baqvum handes e galis hay grakanutyan masin dasaxosutyamb: I pativ Bryusovi kazmakerpvum e yntriq, vori zhamanak stacvum e V. Teryani ev P. Makincyani heragriy. «Nairakan erkric jerm u srtagin voghjunum enq mer tankagin hyur Valeri Yakovlevichin ev qnqshoren glux xonarhecnum Ioanna Matveevnayi arjev»:

Hunvari 18-in Erevanum V. Bryusovy dasaxosutyun e kardum grakanutyan masin. andradarnum e naev bemum nstac Teryanin ev nran nerkayacnum nerka hasarakutyany:

Aprilin Petrogradum Teryani aroghjakan vitchaky vattaranum e: Patrastvum e arabereni qnnutyan: P. Makincyani het voroshum en ashnany hratarakel «Garuni» 4-rd girqy:

Mayisin Petrogradic grum e Nvard Tumanyanin. «Cavum e kurcqs, hazum em ev shat tuyl em zgum indz: Chkarces, te hivandacel em «banasteghcakan» hivandutyamb, aysinqn: toqaxtov: … Vo’ch: Der voch: Bayc bzhshki aselov: arayzhm vtang chka, bayc ete mijocner dzerq charnem, vtangavor kdarna hivandutyuns: … Asum e, vor petq e gnal- Xotya bi v Yaltu (lav e asum, che...)» … Sharunakum e. «Indz mi dzhbaxtutyun el patahec. Susannan mi qani or araj mi aghjik unecav, vory, tarabaxtabar, vaxtchanvec: i mec visht im ev manavand Susani»:

Ogostosi erkrord kesin grum e C. Xanzadyanin, vor targmanum e Shota Rustavelii «Yndzenavori» naxerganqy: Hoktemberin Petrogradum handznum e arabereni qnnutyuny: C. Xanzadyanin e ugharkum Bodleric katarac targmanutyunnery ev «Ijnum e gishery angut u mtin», «Hayreniqum im arnanerk» ev ayl banasteghcutyunner: Baqvi «Gorcum» tpagrelu hamar: Gangatvum e aroghjutyunic: Mtahogutyun e haytnum «Garun» almanaxi 4-rd grqi hratarakutyan het kapvac harceri masin («Garuni» 4-rd girqy aydpes el luys chi tesnum): Bzhishknery xorhurd ein talis shtap gnal Suxum: tuberkulyozy buzhelu hamar, sakayn aroghjaran gnaluc araj petq er lucel zinvoragrutyan harcy:

Dektemberi 31-in Teryany gnum e Erevan:

1917

Hunvari 15-in Erevanum entarkvum e Bzhshkakan qnnutyan: Bzhishk Amenak Meliqyani koghmic trvac vkayakanum grvac e. «Trvum e suyny Erevan qaghaqum bnakvogh Vahan Suqiasi Teryanin nra andznakan xndranqov, Erevani Gavarakan zinvorakan atyan nerkayacnelu hamar ar ayn, vor na tarapum e aj toqi tuberkulyozov, vor xorxy qnnelis nra mej haytnabervac en tuberkulyozayin bacilner, vor ayd hivandutyunic na buzhvum er inchpes indz, aynpes el urish bzhishkneri mot, vory ev hastatum em storagrutyamb ev anvanakan kniqov»:

Hunvari 16-in gavarakan zinvorakan atyany hastatum e. «Ter-Grigoryanc: nuyn inqy Teryan Vahan Suqiasi (qahanayi vordi, Moskva qaghaqi bnakich, cnvac 1885t. hunvari 28-in) xotanvac: 1912 tvin zinvorakan carayutyun katarelu zorakochi zhamanak: Erevani Gavarakan zinvorakan atyani stugoghakan carayutyun katarelu qnnutyan zhamanak tchanachvac e miangamayn voch pitani zinvorakan carayutyan hamar: yst 1917 tvi hunvari 16-i no. 113-60 A. Hodvaci»:

Grum e mec eghbory: Javaxecun 1917-i hunvarin Petrogradic. «… Kyanqis verjin orern em aprum: Ghazar jan, cav che mernely, bayc ayspisi zhamanak mernely krknaki mah e… Der inchqa~n gorc ka anelu… Su’t e: Ghaza’r jan, so’ւt. xabum en indz bolory… Cavs e menak, vor chi xabum, xeghdum e»:

Hunvari 18-in Erevani qaghaqayin akumbi srahum Teryany «Hayoc nor shrjani banasteghcutyan votchi u lezvi zargacman masin» temayov dasaxosutyun e kardum: Erekoyi verjum artasanum e «Hrazheshti gazely»:
«Amen vayrkyan sirov trtum asum em es mnas barov…»

Phetervari 7-in yndunvum e Suxumi Koshkuyi aroghjaran: toqaxtic buzhvelu npatakov: Phetrvari 11-in namakner e grum Margarita Shahxatunun, C. Xanzadyanin, Nv. Tumanyanin, K. Miqayelyanin, vortegh gangatvum e ir vat tramadrutyunic ev fizikakan vitchakic, naev andradarnum e grakan xndirnerin. St. Zoryanin xndrum e, vor «Mshaki» hamarnern iren ugharkven aroghjarani hasceov:

Marti 17-in Phetrvaryan heghashrjman aritov Grum e M. Shahxatunun. «Verjin depqery aynqan huzich en, vor voch miayn grel, ayl hangist nstel chi karoghanum mard: …Ays zzveli hivandutyan pattcharov es mi ayspisi zhamanak Peterburg linelu phoxaren ynkac em ays ankyunum: Minchder ete linei ayntegh, ete voch masnakic, gone akanatesk linei ancqerin»: Nuyn ory heragrum e Hovh. Tumanyanin. «Shtap, Tiflis, Voznesenskaya 18, Tumanyanin, Suxumic: Xonarhabar xndrum em groghneri naxagahin, Tiflisi petakan ishxanutyunneri mijocov shtap dimel teghis ishxanutyunnerin, vorpeszi indz pashtpanen bzhishk Shulci ev aroghjarani tnoreni canakumneric: Aystegh voch voqi chtchanachelov, hivand: es anzor em: Teryan»:

Tumanyani ognutyan shnorhiv haraberutyunnery kargavorvum en:
Mart amsin Suxumic Avetiq Isahakyanin e ugharkum «Sbornik armyanskoy literaturi» erku orinak:

«Aroghjutyuns aveli lav e, - grum e C. Xanzadyanin, -bayc der eli piti bzhshkvem: Ays orers kgnam Tiflis: Aynteghic el guce gnam gyugh: Heghashrjumn indz shshmecrel e… Ev sirts tchaqum e, vor vochinch chem karogh anel»:

Aprili 11-in «Mshaki» 72-rd hamari «Nerqin lurer» xoragri tak kardum enq. «Tiflis veradardzav banasteghc Vahan Teryany Suxumic, ur na bzhshkvum er erku amsic i ver: Banasteghci aroghjakan drutyuny lav e, ev vtangy ancac kareli e hamarel»:

Erku qaratogh e grum R. Zardaryani albomum.

Mi' trtnja cavid hamar-siro arat aghbyur e na,
Mi' aphsosa meghqid hamar-sirty maqrogh surb hur e na.
Te sern ancni, mi’ mormoqa-ky mna hush- maqur e na,
Sirtd togh misht xnda kam la-mah e mtin, erb lur e na:
* * *
Asacnerid hamar erbeq ches aselu ax u aphsos, -
Chasacnerid hamar piti ases: aphso~s, haza~r aphsos:
Vahan Teryan asac-ava~gh, inchu drir srti~s kapanq,
Qani~ serer, qani~ hurer zur hangcri- haza~r aphsos…

1917, garun, Tiflis

Mayisin cnvum e Teryani erkrord aghjik erexan, vorn aprel e havanoren minchev 1918-i aprily. mahacel e Stavropolum, ur Susany meknel er Petrogradic hunvarin erexayi het: Teryany nran e nvirel «Im balikin» xoragrov banasteghcutyunneri sharqy: April-ogostosin Gandzayum e: Hayreni lernashxarhi kenarar odn u jury, harazatneri hogatarutyuny verakangnum en Teryani uzhery: Namakner e grum K. Miqayelyanin, St. Zoryanin, mitq uni Petrograd meknel; M. Shahxatunun grum e. «I~nch txrali e, sireli’s, vor Kovkasy toghnum em aranc Dzez tesnelu: Arhasarak hayreniqs toghnom em trtmutyamb ev inch-or tagnapi zgacumov: … Es hima aynpes txur-txur em, bayc ev tetev, karces vaxtchanvel em, karces kendani chem arden, ayl sosk stver, hush, voreve tegh: «Vahan Teryan» Dzer, bolor nranc, um sirum em, vov qnqush er depi indz: «Vahan Teryan» -ardyoq es em ayd: Iskapes inchpisi~ hangucyal em es:

Mtahogvac e Tolstoyi «Paterazm ev xaghaghutyun» vepi targmanutyan harcov, yst vorum, arajin hatory petq e targmaner inqy, erkrordy: St. Zoryany, errordy: Derenik Demirtchyany, chorrordy: Arshavir Xondkaryany: Asum e, vor 100 eres targmanel e:

Ogostosi keserin Teryany Petrograd e meknum, vorteghic grum e St. Zoryanin, hetaqrqrvum e «Paterazm ev xaghaghutyan» erkrord hatori targmanutyamb ev avelacnum. «Es aysteghic heranalu mtadrutyun chunem derevs ev kheranam miayn ayn depqum, ete boloryheranalu linen (ete germanaciq vercnelu linen mayraqaghaqy) kam te sov lini: Arayzhm voch meky, voch myusy chka» (yndgcumy bnagrum e):

St. Shahumyani arajarkov Teryany dzernamux e linum «Inch e asum Leniny gyughacineri hoghi masin» ashxatutyuny grelun:

Noyemberin Petrogradic grum e ynkerneric mekin. «Indz arajarkum en pashton Azgayin gorceri ministrutyan mej: Der chem voroshel: Erevi azgayin gorceri ministrutyan mej kvercnem pashton haykakanmasum ashxatelu npatakov: Da hetaqrqir klini; Hrazharvel chi kareli, vasnzi intiligent uzheri kariq ka, ev kusakcakan etikan chi tuylatrum ays zhamin, erb zzveli sabotazh en anum bolor xavar uzhery, chgnal ev chcarayel banvorakan ev gyughaciakan karavarutyany: Dra hamar iz principa uzum em vercnel arajarkvac pashtonneric mekn u meky» (yndgcumy bnagrum e):

Noyemberi 29-in Lenini storagrutyamb Teryanin trvum e hetevyal grutyuny. «Arajarkvum e Marinyan palati komisar ynker Teryanin cuyc tal amen tesaki ajakcutyun: Komisariati kovkasyan gorceri tghtern yndunelu gorcum»:

Noyember-dektemberin Teryany zhoghovrdakan komisarneri xorhrdin e nerkayacnum «Zekucagir Turqahayastani masin» ev «Hayastani masin dekreti» naxagicy: Ays aritov handipumner ev zruycner e unenum Lenini het: «Leniny shat paycar e ev zarmanali… ev parz» - grum e P. Makincyanin:

Dektemberi verjin azgutyunneri gorceri zhoghovrdakan komisariatin kic steghcvum e Haykakan gorceri komisariat: Komisariati naxagah e nshanakvum Varlam Avanesovy, isk teghakal: Vahan Teryany: Dektemberi 29-in zhoghovrdakan komisarneri xorhurdy dekret e yndunum Turqahayastani masin: Teryany grum e «Katvi draxt» sharqy, lracnum e «Voske shghta» ev «Erkir Nairi» sharqery:

1918

Hunvari 11-in Lenini storagrutyamb Teryanin trvum e vkayakan. «Suynov, kniqi droshmamb, hastatvum e, vor sa nerkayacnogh Haykakan gorceri komisariati kolegiayi andam Teryany Zhoghovrdakan komisarneri xorhrdi koghmic liazorvac e vorpes xorhrdakan: mtnelu ayn patvirakutyan kazmum, vory Brest- Litovskum banakcutyunner e varum mi koghmic: Rusastani hanrapetutyan, ev myus koghmic: Eryak Dashinqi terutyunneri mijev hashtutyun knqelu harcum»:

Hunvari 12-24-in Brest-Litovskum Teryany, vorpes sovetakan patvirakutyan xorhrdakan, masnakcum e hashtutyan banakcutyunnerin:
Hunvari 25-in veradarnum e Petrograd: «Haykakan harci masin» anhrazhesht nyuter Brest tanelu:

Hunvari 26-in Petrogradic namak e grum knojy: Susannayin, vorin erexayi het ugharkel er Stavropol. «Erek veradardza Brestic: Haskanali e, vor chnayac ayn banin, vor sarsapheli zbaghvac em, amboghj zhamanak im bolor mtqery akama darnum ein qez ev im Lyaskayin (aghjkan): …Pind kac, sireli’s, shat em xndrum qez, mi vhatvir u tevataph mi lini, ta' Astvac, amen ban depi lavy kgna: Inchpisi ansahman erjankutyun klini, ete gam (arajin isk hnaravorutyan depqum: iharke kgam) ev dzez tesnem urax u aroghj: Voremn pahpanir qez u Lyaskayin: mankiki's, ev xeloq eghir»:

Baqvi komitei organ «Banvori xosqi» hunvari 27-i, phetervari 16-i ev 24-i hamarnerum tpagrvel e Teryani «Inch e asum Leniny gyughacinerin» ashxatutyuny:

Mayraqaghaqy Petrogradic 1918-i martin teghaphoxvum e Moskva:
Mart-aprilin Moskvayic grum e Stavropol. «Arzhe ardyoq xosel ayn masin, te vorqan shat canraguyn tarapanqner en pattcharum indz qo heravorutyunn u vitchakid anoroshutyuny: Lyaskayis masin es nuynisk vaxenum em harcnel: … Hima galu voch mi hnaravorutyun chka baroyakan nkatumnerov ev ynkerakanutyan u kargapahutyan nkatumnerov: …Es im partqn em hamarum, vorqan el ayd canr lini, dimanal dran, tokal ev tvyal pahin chlqel posts: Huys unem, vor vorosh zhamanak anc hnaravorutyun kunenam hangist xghtchov gal qez mot: Mi ban kasem miayn. havata, vor ays erku amsva yntacqum aprel em aynqan visht u taxic, vorqan chem aprel amboghj kyanqis yntacqum»:

April-hunisin Moskvayum Teryany zbaghvac e petakan karevoraguyn phastatghterov. hratarakchakan gorci kazmakerpman, Lazaryan tchemarani barenorogman, hay gaghtakannerin ognutyun kazmakerpelu harcerov:
Hunisi 22-in V. Avanesovi ev V. Teryani xmbagrutyamb luys e tesnum Haykakan Gorceri komisariati ognakan «Komunist» shabataterty: Tertum tpagrvum en Sovetakan karavarutyan dekretnery, voroshumnery, Lenini Tcharery, zekucomnery ev hodvacnery, naev Teryani «Namakner hay gyughacinerin ev banvornerin» kochy:

Hulisi 29-in hay gaghtakannerin ognelu hamar hatuk bzhshkasanitarakan mi xumb V. Teryani glxavorutyamb meknum e Hyusisayin Kovkas ev Merdzvolga: Teryany huys uner aynteghic ancnel Stavropol: Susannayin tesnelu:

Ogostosi erkrord kesin hasnum en Astraxan: Teryany hyurynkalvum e tchemaranakan dasynker Nikoghayos Varagyani tany:

Ogostosi 31-ic septemberi 5-y Teryany Pyatigorskum zbaghvum e hay gaghtakannerin ognutyun cuyc talu harcov: Na bazhanum e ir het berac dramy ev hagustnery. bzhishkneri mijocov kazmakerpum e hivandneri buzhognutyan gorcy, likvidacnum e dashnakcutyan koghmic ghekavarvogh «Armenkomy», kazmum e nor bazhanmunq, vory hamalrum e Sovetakan ishxanutyany nvirvac mardkancov, kazmum e bazhanmunqi ashxatanqi plan:
Septemberi 6-in Teryany Esentukium handipum e banasteghc Hovhannes Hovhannisyanin: Ays angam Teryann Astraxanum mnum e mot mi amboghj amis: Hamarya misht hivand parkac er: Aydpes el chi hajoghvum handipel knojy, qani vor Stavropolum spitaknern ein:

Hoktemberi kesin. «Vahany hivand, hazalov toghnum e Astraxany», - grum e Nikoghayos Varagyani mayry: Manushaky:

Noyemberi 25-in Moskvayum Teryany grum e zekuyc-hashvetvutyun Haykakan gorceri komisariati gorcuneutyan veraberyal: Teryani targmanutyamb Moskvayum luys e tesnum Lenini «Karl Marqs. hamarot kensagrutyun ev marqsizmi sharadrutyun» ashxatutyuny:

1919

Tarva skzbnerin Moskvayum arandzin grqov hratarakvum e Teryani «Inch e asum Leniny gyughacinerin» ashxatutyuny: Marti 4-in Zhoghkomsovety V. I. Lenini storagrutyamb dekret e yndunum Moskvayum gtnvogh Haykakan instituti masin: Lazaryan tchemarany haykakan instituti verakazmavorelu naxagci ashxatanqnery glxavorum e Teryany: 1919 tvakanin hivand banasteghcin aycelum e dashnakcakan karavarutyan nerkayacucich bzhishk Zavrievy, arajarkum e meknel Shveycaria buzhman: xostanalov amen tesaki ajakcutyun: Teryany ktrakanapes merzhum e ayd arajarky: Hunisin Moskvayi Sokolniki arvardzani Chetverikovi aroghjaranum e, vortegh ev grum e nerqohishyal srtaruch toghery, vor nvirvac en Anahit Shahinjanyanin.

O~, kygan orer aveli trtum
U dzhni, dzhni, aravel dzhni.
Kydarna hankarc bolorn apardyun,
O~, kygan orer aveli trtum:
Kylre trtunj anamoq srtum,
Ev phoshu nyman dzandzruyty kijni…
O~, kygan orer aveli trtum
Ev dzhni, dzhni, aravel dzhni…

Derbentci 17 tarekan Anahit Shahinjanyany 1917-in sovorelis e linum Moskvayi kananc bardzraguyn kurseri bnagitakan fakulteti matematikayi bazhnum: Heghaphoxutyan pattcharov kursery phakvum en, Anahity sksum e ashxatel Azgutyunneri haykakan komisariati grakan bazhnum: Teryani het mtermanum e: 1919-ic nranq arden miasin ein: Anahitn e Teryani miak dster: Nvardi mayry: Nvardy cnvel e Teryani mahic 3 u kes amis anc Moskvayum, 1920 tvakani aprili 28-in, mahacel e 1978-i hoktemberi 12-in: Erevanic virahatutyan npatakov Moskva mekneluc shurj mek amis anc:

Teryann Anahiti het aprum er «Metropol» hyuranocum, vortegh ev avartum e Lenini «Petutyun ev heghaphoxutyun» ashxatutyan targmanutyuny: Chnayac aroghjakan vat vitchakin: vorosh mardkanc zrpartutyunneri pattcharov stipvac er toghnel mayraqaghaqy: Artaqin gorceri zhoghovrdakan komisariati karevor ev shtap handznararutyunov patrastvum e meknel Tashqend, Andijan: Na huys uner Turqestanum (Uzbekstan) tesnel mec eghbory: Ghazarin, ev nra yntaniqi xnamqy vayelelov: taq klimayi mej verakangnel aroghjutyuny:

Hoktemberi 3-in Artaqin gorceri zhoghovrdakan komisariatic M.I.Kalinini storagrutyamb stanum e vkayakan. «Artaqin gorceri zhoghovrdakan komisariaty hastatum e, vor suyny nerkayacnogh: Hamarusakan KGK-i andam ynk. Vahan Suqiasi Teryany Artgorczhoghkomati karevor ev shtap handznararutyunnerov ughevorvum e Tashqend: Samarayi ev Orenburgi vrayov:

Bolor razmakan, qaghaqaciakan ev erkatughayin ishxanutyunnerin arajarkvum e ynk. Teryanin cuyc tal amenalayn ozhandakutyun: nra ughevorutyan tchanaparhin»:

Teryanin ughekcelu patrastakamutyun e haytnum Anahit Shahinjanyany, vory shutov mayranalu er: Hoktemberi 13-in durs en galis Moskvayic:
Hoktemberi 20-in, Samarayum Teryany dimum e razmakan haghordagrutyunneri petin. «Artaqin gorceri zhoghovrdakan komisariati koghmic huyzh shtap ev karevor handznararutyamb gorcughvac linelov Tashqend, hetagayum Arevelq (Turqia ev Parskastan) meknelu hamar, hivandutyan berumov harkadrvac egha kang arnel Samarayum: Nerka pahin cankanalov sharunakel im tchanaparhy: xndrum em Dzez tramadrel indz mek xuc (erku hogu hamar) henc arajin isk kargayin vagonum, vory Dzer koghmic entadrvum e Tashqend tchanaparhelu: Indz vra drvac patasxanatu xndri cayrahegh shtap lineln u artakarg karevorutyuny iravunq en talis indz husalu, vor suyn dimumy anhapagh qnnutyan karnvi Dzer koghmic ev kbavararvi amen hertic durs» (yndgcumy bnagrum e):

Hoktemberi 31-in Samarayum Anahity grum e. «Eghav Frunzei mot: Gnac nahangayin gorckomi nisti, veradardzav ush gisherin ev arden jermutyun uner: Eghanaky xonav er, sarnamaniqnery der chein sksvel: Hajord orvanic na hivand parkec»: Noyemberi 8-in grum e. «Bzhishky ekav, ditec kokordy ev asac, vor vtangy aynqan el mec che, ev ereq oric kareli e sharunakel tchanaparhordutyuny depi Tashqend: Im ayn arajarkutyunnerin, te veradarnanq Moskva, Vahann asum er, vor phoghery caxsvac en, vochinch arvac che, kisatchanaparhic veradarnaln anhnarin e»:

1919 tvakani noyemberin Samarayum grum e ir verjin banasteghcutyuny. «Ginov em, ginov em es el» …

Noyemberi 22-in Samarayic razmasanitarakan gnacqov meknum en Orenburg: Dektemberi 13-in gnacqy kang e arnum Orenburgic 9 km heravorutyan vra, mnum en minchev 18-y: «Dektemberi 19-in es gnaci Orenburg, - sharunakum e A. Shahinjanyany, - vorpeszi sksem des u den ynknel: mi urish gnacq nstelu hamar: Amen inch kargavorvec. myus ory petq e mekneinq, bayc jermutyuny bardzracav minchev 40.8: Es durs ei ekel: Veradardza, na arden indz namak er grum: karcelov, vor kmerni minchev im veradardzy: Es arden tesa, vor sharunakel tchanaparhn ankareli e, arajarkeci gnal Orenburg: im canot Ohanyanneri mot: Na ayd orn aranc indz aynqan er tanjvel, vor asac. «Inch uzum es ara, miayn indz mahic phrkir»: … Orenburg menq gnacinq sahnakov: Erb hasanq, na hamarya anzga er, sakayn tnayin harmaravet paymannery, yntaniqi jermutyuny nran verakendanacrin: Na ashxuzhacav, ev erekoyan bolors nstel teyum, parz u siralir xosakcum einq: Dektemberi 20-i ory minchev ereko na iren lav er zgum: Senyakum dashnamur er drvac: Stipec indz amboghj ory nvagel: Dektemberi 21-in ankoghin ynkav ev aylevs ver chkacav: Dektemberi 30-ic parberabar, oryndmej, nran sksec aycelel mi urish bzhishk: Jermutyuny cacr er: 35.6 astitchan: Aghiqneri procesi hetevanqov na vochinch utel cher karoghanum: Angam ankoghnum cher karoghanum sharzhvel:

1920

Hunvari 4-ic marminy sksec sarchel: Hunvari 6-in arbazhni mijocov konsulium hravirvec: ereq bzhshkic baghkacac: Asacin, vor vochinch anel chi kareli, amen rope petq e spasel vaxtchanin: Amboghj gisher: hunvari 6, luys 7, na chqnec bnav: Mi qani angam xndrec shorery hagcnel, nstecnel bazkatorin, sakayn aynpes tuyl er, aynqan uzhaspar u hyucvac, vor mianvag hing rope angam cher karoghanum nstel: Votqern u dzerqern arden phaytacel ein, xndrec trorel: Zarmanali kerpov hangist er na ayd mijocin:

Arcunqnery glor-glor taphvum ein im achqeric: Tesnelov ayd: Vahany xndrec lac chlinel ev apa harcrec. «Inch es karcum, um e dzhvar: nran: vov mernum e, te merdzavornerin, vor kendani en mnum…»: Marminy bolorovin sarec: Vochinch cher karoghanum yndunel, dzhvarutyamb er xosum… Chnayac ayd bolorin: anverj asum er. «Gnanq, shutov Moskva gnanq…»:

Aravotyan gnaci buzhaki hetevic: Srskman mijocin Vahany xosum er ev harcrec. «Hnaravor e, ardyoq, anverj cakocner anel ev kyanqy erkaracnel evs mi shabat»: Kamforayi srskumic heto shurj erku zham na gitakcum er: Nkateli ashxuzhacav, ases gerbnakan mi zvartutyun ekav vran, u cavery meghmacan: Apa indz xndrec moty hangist nstel, lac chlinel u chheranal: Handart nsteci koghqin, inqy xaghagh u andorr parkec: Tapharogh hayacqov inch-or ban er phntrum odi mej. verjin pahin kisov chaph bardzracav ev «Ur e im portfely, es ynknum em», -asac u phakec achqery»:

Ev ayspes, hunvaryan crtashunch mi or sakavativ mardkanc ughekcutyamb, txur lrutyamb orenburgyan sary hoghin en handznum Teryanin…

Ev miayn mart amsi skzbnerin «Mshakn» ir «Verjin teghekutyunner» bazhnum tpagrum e. «Hastat aghbyuric haghordum en, te banasteghc Vahan Teryany vaxtchanvel e»:

1940 tvakanin Hayastani groghneri miutyuny grakanaget Saqo Suqiasyanin gorcughum e Orenburg: Na mec dzhvarutyunnerov karoghanum e gtnel ayn tuny, ur ir verjin orern e aprel banasteghcy: Teghi ghekavarutyan ajakcutyamb hety tarac marmare cucanaky phakcnum en tan tchakatin, vori vra ruseren ev hayeren grvac er. «Ays tany ir kyanqi verjin orern e aprel hay banasteghc Vahan Teryany: Andam HK (b) K ev HKGK»:

Gerezmani teghy gone motavor tchshtutyamb: anhnar e linum parzel: Taghman masnakicneric voch mekin chen gtnum: Hin gerezmany lqvac er: Zhamanakin banasteghci shirimi vra eghel e sosk mi phayte xach u hakirtch makagrutyun: Dzmerva buq boranin xor dzyan mijov tchanaparh bacelov tarel-taghel en aynpisi mi zhamanak, erb bcavor tifi hamatcharaky hazaravor zoher e tarel: chhashvac qaghaqaciakan paterazmi krivnerum ynkac martiknery:
Patmum e inqy: Saqo Suqiasyany. «Orenburgic veradarnaluc araj uzeci mek angam evs aycelel ayn hoghaktory, vorn ir mej pahum e mez hamar xist tankagin, mer sireli poeti atchyuny: Txur-trtum husherov togorvac: es shrjeci Orenburgi hin gerezmanoci sahmannerum: Es votnatak chareci ev voch mi lqvac gerezmanatumb u mtqums verakangneci Teryani: derevs 1904 tvakanin grvac banasteghcutyuny.

Im gerezmanin duq chmotenaq,
Harkavor che indz voch caghik, voch sug,
Hankarc kzartni jerm lalu phaphag,
Sirts chi gtni voch mi artasuq:
Im gerezmany togh lini hervum,
Ur mahacel en shshuk, erg u dzayn.
Togh shurjs phrvi ananc lrutyun,
Togh indz chyhishen, togh indz moranan:

Im gerezmanin duq chymotenaq,
Togheq, vor hangchi im sirty hognac,
Togheq, vor linem heravor, menak.-
Chyzgam vor ka ser ev cno'rq u la'c…

1964

Orenburgi Gorku anvan # 24 mijnakarg dprocum ayzhm el gorcum en «Vahan Teryani anvan pharqi srah tangarany» ev «Teryani patani barekamneri akumby», voronq amen tari hunvari 6-ic minchev phetervari 9-y (mahvan oric minchev cnndyan ory) teryanakan mijocarumneri miamsyak en haytararum marzi shrjanaknerum:

Qaghaqi ghekavarutyuny Vahan Teryani dstery: Nvard Teryanin, 1964-in Erevanic hravirum e Orenburg: Naxkin gerezmanoci sahmanic handisavor araroghutyamb hogh en vercnum, vory Nvardy berum e Erevan: Teghadrum en Panteonum Komitasi ev myus meceri koghqin, vran sev granite qar en dnum, avelanum e evs mi tankagin shirim: Teryani ays xorhrdanshakan shirimy dardzel e uxtateghi, ur yuraqanchyur tarva phetervari 9-in, zhamy 1-in aycelum, caghikner en dnum ev kardum sireli poeti hogezmayl toghery…
Nvardn ir mahkanacun knqum e Moskvayum 1978 –i hoktemberi 12-in: Atchyunasaphorn amphophvac e Gandza gyughi ekeghecu gavtum, vran qandakagorc Ara Shirazi heghinakac xachqar e kangnac, vori etevum Nvardi cankutyamb phoragrvac e.

Caghiknerys der chbacvac, der chkizvac hoginerin,
Manuknerin var-xlrtun asum em es mnaq barov:
Gnum em es mi mut ashxarh, heru erkir, el chem galu,

Bari hisheq indz dzer srtum, mnaq barov, mnaq barov….

Gandzayum 1957-ic gorcum e Vahan Teryani tun-tangaran, isk 1967-ic yuraqanchyur tarva hulisi naxaverjin kiraki ory gyughin harogh yndardzak tapharakum teghi e unenum poeziayi teryanakan or, vorin masnakcum en Hayastanic, Vrastanic ev ayl vayreric zhamanac hatuk patvirakutyunner u bazum erkrpaguner:


Mtnshaghi anurjner
1903-1908

1. ELEGIA

Mernum e ory։ Ijav taphancik
Muti manvacy dashteri vra.
Xaghagh-anchar e, paycar geghecik,
Antrtunj ninjy mahacogh orva...
Parz jri vra eghegy handart
Andoghdoj kangnac el chi shshnjum,
Lrin xokum en erkinq, get u art,
Ev voch mi sharzhum, u voch mi hnchyun...
Es kangnac em lur, anchar e hogis,
Taxics xaghagh anurji nman.
El chem anicum cavery kyanqis,
El chem trtnjum vitchakis unayn...
1903


2. ANCANVoT AGhJKAN

Luysn er mernum, ory mtnum.
Muty tnic tun er mtnum.
Es tesa qez im tchamphi mot,
Im mterim, im ancanot։
Aghbyurn anush heqiati pes
Ir luys ergov zhptum er mez.
Du motecar meghm, hamraqayl,
Vorpes qnqush irikva phayl։
Anaknkal baxti nyman,
Haytnvecir paycar-andzayn.
Anjatvecinq hamr u handart,
Kyanqi tchamphin mi akntart...
1903


3. ERG

Kurcqy hev arac, havqic tev arac, — erb kyga na.
Im srtum sarac ays ashuny tac — erb kygna na։
Im taxcot hogin, cavys anmekin kamoqe na,
Im hivand krcqin, im arnot verqin kymotena...
Im taxcot hogin, cavys anmekin kamoqe na,
Vor sirts cavac, hogis bezarac hangstana։
1903-1904


4. * * *

Ardyoq kapres sirtys mashogh karoty hez...
Chartasanvac, srtum taghvac eraznerys asteghashogh
Ardyoq kapres...
Ardyoq kyzgas sirtys ayrogh sery eraz...
Ayn xosqery, ayn ergery, vor qez asel es chem karogh.
Ardyoq kyzgas...
1904


5. HRAZhEShT

Du gnum es: chgitem ur,
Lur u txur,
Hez gunatvogh astghi nyman։
Es gnum em trtum-menak,
Anzhamanak
Caghkic ynkac terti nyman։
Du gnum es: chgitem ur,
Srtakytur
Lacyd pahac im hayacqic։
Es gnum em lur antrtum,
Bayc im srtum
Cav e anverj, mahu kskic...
1904


6. CNVoRQ

Na uner xorunk erknaguyn achqer,
Qnqush u trtum, vorpes irikun.
Na mi ancanot erkri aghjik er,
Vor aghotqi pes aprec im hogum։
Nra zhpity meghm er u doghdoj,
Vorpes lusnyaki zhpity txur.
Na chuner xocogh tovchanqy knoj.—
Na motenum er vorpes qaghcr quyr...
Im husheri mej amenic paycar,
Im lqvac srti luse hangrvan,
Quyr im, du chykas, quyr im du merar,
U qez het hogus luysery meran...
1904


7. VIHI EZERQIN

Unkndir egha hoghmi xent ergin,
— Anamoq cavi srtmashuk nvag.
Kangnac em mrayl vihi ezerqin,
— Trtum e hogis, hivand u menak...
Anverj mi cav e im sirty tchnshum,
— Es moracel em arevi ughin.
Anurj oreri luysy chem hishum,
— Indz vov e matnel ays maraxughin...
Unkndir egha hoghmi xent ergin.
— Es el em uzum hekekal anhag.
Kangnac em mrayl vihi ezerqin,
— Trtum e hogis, hivand u menak...
1904


8. * * *

Im gerezmanin duq chymotenaq,
Harkavor che indz voch caghik, voch sug.
Hankarc kzartni jerm lalu phaphag,
Sirts chi gtni voch mi artasuq։
Im gerezmany togh lini hervum,
Ur mahacel en shshuk, erg u dzayn.
Togh shurjys phrvi ananc lrutyun,
Togh indz chyhishen, togh indz moranan։
Im gerezmanin duq chymotenaq,
Togheq, vor hangchi im sirty hognac,
Togheq, vor linem heravor, menak, —
Chyzgam, vor ka ser, ev cnorq, ev lac...
1904


9. * * *

Chartasanvac txur xosqer,
Vor doghum eq anpatasxan,
Es sirum em dzez, txur xosqer,
Dzer trtiry kaxardakan։
Xent huzumi anush xosqer,
Pagh mardocic xory pahvac,
Anjatman pes txur xosqer,
Hogus luyser mtnshaghvac...
Duq ayrum eq, siro xosqer,
Karotis pes sirtys mormoq
Dzez chi ggvi, txur xosqer,
Curt ashxarhum voch voq, voch voq...
Chartasanvac txur xosqer,
Duq cheq merel, duq cheq merni,
Duq ayrum eq, siro xosqer,
Vorpes xayty sev egherni...
1904


10. * * *

Es sirum em qo meghavor achqery xor,
Gisheri pes xorhrdavor.
Qo meghavor, xorhrdavor achqery mut,
Vorpes tovich iriknamut։
Qo achqeri ancayr covum meghqn e doghum,
Vorpes garnan mtnshaghum։
Qo achqerum ka mi qnqush baxti verhush,
Arbecumi voske mshush։
Molorvacin anxos kanchogh pharosi shogh,
Qo achqery hogi tanjogh։
Es sirum em ggvogh-angut achqeryd mut,
Vorpes garnan iriknamut։
1904-1905

11. * * *

Qo achqeri dem im achqery: kuyr,
Ka qo hogu mej antaphanc mi mut,
Qo mut hayacqum ka mi qnqush sut:
Qez misht taqcnogh mi nurb varaguyr...
Phak en qo srti herunern im dem,
Havet qez kapvac: qez otar em es.
Erb xent xndutyamb phayphayum em qez:
Ev sirum em qez, ev qez chygitem։
Phak en qo srti herunern im dem,
Qo achqeri dem im achqery: kuyr.
Qo hogu vyra ka mi varaguyr, —
Vov es du, vov es, — bnav chygitem...
1904-1905

12. MTNShAGh

Es sirum em mtnshaghy nrbakert,
Erb amen inch erazum e hogu het,
Erb amen inch, xorhrdavor u xohun,
Crnorum e kapuyt muti ashxarhum...
Chyka voch mi sahman dnogh paycar shogh,
Aghmuki ber, mardkayin demq sirt mashogh.—
Hivand sirtyd chi trtnjum, chi cavum,
Vorpes eraz moracumi andzavum.
Ev tvum e, vor anezr e amen inch —
U voghj kyanqd — mi ansahman qaghcr ninj...
1904-1905

13. AGhVoTQ

Qopaycargahianhasbardzunqic
Simerzhirsrtisaghotqyanbic ...
SAFVo

Es ynka andundnery xavar,
— Im cnorq, noric qez em kanchum.
Moraca ughinerys paycar,
Im srtum dary mutn e shnchum։
Du anmut ashxarhum es aprum,
Hishir du xavarum tanjvoghin,
Qo srtum arevner en varvum,
Arevir sev klanqis mut ughin։
Havityan indz qo sern e ayrum,
Du lusegh ... Indz xavarn e tchnshum։
Es mernum em ays mut viherum...
Heravor, qeznic chem trtnjum...
1904-1905

14. ShIRAKI DAShTERIC

Astghern en zhptum luseghen nazov,
Xaghagh dashtery mutn e hamburum.
— Es kaxardvac em misht nuyn erazov,
Misht nuyn cnorqn e im sirty ayrum։
Motecac erknic astghery paycar
Zhptum en xaghagh qo achqeri pes.—
— Im lqvac srti karoty ancayr
Amen inchi mej voronum e qez...
1905

15. * * *

Ev moracvac ev anmorac heqiatner,
Luys hnchyunner, vor doghum en ashxarhum,
Qnqush astgher, vor varvum en u marum.
— Kyanqs, na el mi luseghen heqiat er...
Tcharagaytner, vor shoghacin u chkan,
Mtnshaghi urvagcer nrbahyus.
Kyanqs, hervum anhayt korac mi hez luys,
Vor chi varum voch ancyaly, voch nerkan։
Heracaval anhaytnerum pahvtac
Galiq orern anhun, antes xavarum.
— Kyanqs havet qez ancanot tatcharum
Kanteghi pes arkaycum e qo dimac...
1905

16. * * *

Indz tagheq, erb karmir verjaluysn e marum.
Erb txur ggvanqov aregaky mernogh
Sareri arcate katarnern e varum,
Erb mtnum korchum en cov u hogh...
Indz tagheq, erb txur mtnshaghn e ijnum,
Erb lrum en orva aghmuknery zvart,
Erb shoghern en mernum, caghiknery — nnjum,
Erb mtnum korchum en ler u art։
Im shirmin dalkacogh caghikner caneceq,
Vor xaghagh u handart mahanan.
Indz anlac tagheceq, indz anxos tagheceq.
Lrutyun, lrutyun, lrutyun ansahman...
1905

17. KARVoT

Im anverj tchamphi tanjanqic hognac:
Es nnjel ei voskeghen artum.
U tchchac sirtys vayelqic ankarc
— Tvac vor meky kanchum e trtum...
Ev es artnaca xndutyan cavic .—
Gisherva hovn er lalis dashterum,
Mut herastann er dzhkam nayum indz,
Menakutyunn er qari pes lrum...
1905

18. ANJATMAN ERG

Du anhog nayecir im vra
U ancar qo xaghov kanaci.
Es qeznic daonacac heraca,
Es qeznic heraca u laci...
Ւm hogin coverum ancanot —
Menavor u molor mi navak,
Matneci photorkin aghmkot,
Husabek, toghac ghek u tiak...
Indz hervic luys pharos chi kanchum,
Chi zhptum indz xaghagh hangrvan.
Miayn hoghmn e txur sharachum,
Antaphanc meg-mshush e miayn...
1905

19. TXUR ZRVoIYC

Kapuyt erknqi voskeghen astgher,
Dzer hervic duq misht tesnum eq nran.
Asaceq, ardyoq na el taxcum er,
Ardyoq trtum er na el indz nyman։
Xorhrdagetner, duq tesnum eq misht.—
Ardyoq menak er na el indz nyman,
Te ynker gtac zhptum er anvisht,
Ev phayphayum er, ev sirum nran։
Xorhrdagetner, duq zhptum eq lur,
Duq lur zhptum eq im cavi vyra.—
Na qez moracac: vaghuc amenur
Caghrum e qo xent xosqery hima...
Shirak, 1905

20. * * *

Vorpes caghikn e anxos gunatvum
Curt shyvaqi mej arevic heri,
Aynpes togh sery merni im srtum,
Vor qaghcr kyanqid txranq chberi...
Es lur ktaghem im cavy miak,
Zvart kzhptam baxtavori pes, —
Erbeq chem bana srtis muty phak,
Erbeq chem haytni im tanjanqy qez.
Vor paycar zhptas kyanqi eresin,
Vor voch mi trtunj sirtd chhuze,
Vor chymtores im cavi masin,
Vor qo tunavor xosqy chykase...
1905

21. * * *

Ka xorhrdavor mi hyrapuranq
Qo sharzhumneri anxos zruycum,
Inch-or odzayin inqnahiacum
Ev depi hoghy inch-or qamahranq։
Mi ayl erkrayin erazhyshtutyan
Elevejneri pchranqn em hishum,
Qo sharzhumnery aghotq en sharzhum,
Qo sharzhumnery ev kan, ev chykan...
Erkrum en snvac, bayc voch erkrayin
Arbecumner en noqa xostanum,
Mi ayl tanjanqi edem en tanum,
Matnelov hogis charqeri xaghin...
1905

22. HRAZhEShTI XVoSQERIC

Voch trtunj, voch mrmunj sgavor,
Heracir, moracir indz havet.
Im ughin misht mtin, menavor,
Kygnam im dzhkam cavi het։
Ւm tchamphan: anvaxtchan mi gisher,
Ւndz shoyogh voch mi shogh chi zhpta.—
Heracir, moracir, mi hishir,
Indz aydpes, qroj pes mi gta...
Husabek, mut u meg togh lini,
Ւm verev togh arev chyxnda.
Lok erkunq, lok arcunq togh lini,
Indz aydpes, qroj pes mi gta...
1905

23. SENTIMENTAL ERG

Ardyoq hishum es. antar er, aru...
Heqiati pes er — erazi nman.
Xaghagh erekon xosum er andzayn,
Ardyoq hisho ւm es. — heru er, heru...
Ardyoq hishum es. erkiry paycar
Zhptum er sirov havitenakan.
Garunn er ergum dzaynov dyutakan,
Ardyoq hishum es. aru er, antar...
Ardyoq hishum es. gishern er galu,
Heqiati pes er... Antar er, aru...
Ardyoq hishum es. heru er, heru
Kyanq, txur hovit, havityan lalu...
1905

24. 14 TVoGh

Ardyoq noric eraznern en tapharum,
Siro anush nvagnern en indz kanchum.
— Daluk ashnan txur shoghern en marum,
Saric ijnogh aghbyurnern en karkachum։
Es lsum em hiacmunqi mi shshuk,
Ardyoq du es noric hodis meghm huzum.
— Ayn gishern e, ayn hushern en trtmashuq,
Ayn astghern en curt erknqum erazum։
Es ynkac em ancayr dashtum miaynak,
Eraznerys, eraznerys, vor ancan.
Ardyoq du es gisheri pe «s herardzak,
Gisheri pes xorhrdavor, dyutakan.
— Daluk ashnan merk antarn E sharachum,
Luys husheri vtaknern en karkachum...
1905

25. * * *

Dzhkam nayum en zhayrery xozhor,
Txur xaghum en aliqnery zhir. —
Yndunir hogis molor, menavor, —
Verjin aghotqis xosqy mi merzhir։
Soghum en dandagh orery ancir,
Korac E mtnum molor im ughin.—
Qnqush xosqerov taxicys crir,
Anxos amoqir cavac im hogin։
Mi anmer cav ka erkrum ays txur,
Mi curt, hogemash husahatutyun
Korcyrac havet ev eraz, ev hur,
Es verjin angam qez em aghotum։
Dzhkam nayum en zhayrery xozhor.
Txur xaghum en aliqnery zhir.
Phayphayir sirtys havet menavor,
Verjin aghotqis xosqy mi merzhir...
1905

26. SVoNET

Kyanqin misht otar, mahic vaxecogh —
Es shrjum ei ays gunat erkrum,
Ur chkar cavi erjankutyan cogh
Ev voch chymernogh baxti dary tuyn։
Na ir karotov u ir cankutyamb
Varvec im amul goyutyan vera —
Qnqush, heravor mi hreghen amp:
Es noran tesa u baxtic mera...
Na ir bocerov ayrec u gynac.
Na berec hogus mahu qaghcr kyanq,
Ur hez varvum e havityan anlac
Anmer trtmutyan mi paycar tanjanq, —
Mi pagh qaracum aghotqi kangnac,
Mi vayelq֊hushi chymernogh arbanq...
1905

27. * * *

Sirtys cavum e ancac gnacac
Oreris hamar.
— Meky shshukov patmum e kamac
Meky im hogin tanjum e hamar։

Ayd husheri mej ka mi qaghcr cav.
Mi tovich eraz.
— Meky im sirty phshrelov ancav
U hegnutyunov nayum e vras։
Sakayn chem karugh es nran atel —
Sirum em nran.
— Ւm kyanqy mi nurb mshush e patel,
Gurgurum e indz mi luys ֊hangrvan...
Meky im sirty phshrelov ancav.
O, qaghcr arbanq։
— Oyhnyvac eq duq, ser, cynorq u cav,
Orhnyvac eq duq, erkir, erg u kyanq...
1905-1906

28. * * *

Qo mazeri cnorakan phayly paycar,
Zhayric ijnogh jrvezhi pes aratahos,
Qo achqeri xorutyuny hrdehavar,
Ur varvac en mut cankutyan jaher anxos
Qo zhpity tunot caghkanc buyri nyman,
Vor tirabar arbecnelov mah e berum,
Qo xent marmni sarsurnery erjankutyan
Axtaborboq arevner en bocavarum...
Tuyl tur suzvem qo achqeri andundy mut,
Tuyl tur ccem qo mazeri burmunqn anush,
Borboqir indz qo huyzerov qaghcr u angut,
Marir im mej, marir im mej cynorq u hush...
1905-1906

29. * * *

Txur meran kaputachya
Eraznery erknashogh.—
Gagatneric es cac ija
Andundnery sirt mashogh...
el voch mi tev indz, chi tani
Depi bardzunqn arcatya.
— Xent ankumis gerezmani
Xavarnerum indz gta ...
Curt e dardzyal, mut:im ughin,
Srtums mah ev ashun
Moracel em es amenqin,
Miayn qez em es hishum...
Miayn qez em es aghotum,
Qo hrashqin anpatir. —
Haytnyvir sev anapatum —
Amoqir u azatvir...
1905-1907

30. ESTVoNAKAN ERG

Erb krhognes, kygazazes ashxarhic:
Dardzir im mot, veradardzi r du noric.—
Cavac sirtys miayn qeznov e shnchel:
Chi kamenal na verystin qez tanjel։
Ete baxtn u vayelqnery qez zhptan,
Otar mardik qez sirabar voghjuyn tan
Guce es lam baxtid hamar, im angin,
Sakayn dardzir, veradardzir du krkin։
Ete hervum tchakatagirn anhogi
Sirtyd matne ankarekic tanjanqi,
0, gitecir, im hogin el kycavi
Anmxitar mormoqumic qo cavi...
1906

31. FATUM

Kaxardakan mi shghta ka erknqum:
Anerevuyt, vorpes cavy xor hogu.
Ijnum e na hushik, vorpes irikun,
Oghakelov luys astghery mek֊meku։
Meghm gisheri geghagangur erazum:
Ayn astghery, vorpes momer srbazan,
Arkaycum en karotagin, erazun:
Haverzhabar irar kapvac ev bazhan։
Es u du el shghtayvac enq iraru.
Karotavar erazum enq misht irar,
Misht irar het, bayc misht bazhan ev heru,
Astgheri pes ev harazat, ev otar...
1906

32. AShNAN ERG

Crtahar, hoghmava՚r.
Doghacin meghmabar
Terevnery de ghin,
Patecin im ughin...
Tchatchanchnery toshnan...
Kanachneris ashnan —
Im xohery molar:
Crtahar, hoghmavar...
Kraknerys ancan,
Curt u meg e miayn.
Anurjnerys erknacin
Gnacin, gnacin...
1906

33. AShNAN MEGhEDI

Ashun e, andzrev... Stvernern andzev
Doghum en dandagh... Pagh, miapaghagh
Andzrev u andzrev ...
Sirtys tanjum E inch-or anurax
Anhangstutyun...
Spasir, lsir, es chem kamenum
Ancac luyseric, ancac huyzeric
Tarapel krkin.
Nayir, ax, nayir, cavum e noric
Im hivand hogin...
Andzrev e, ashun... Inchu es hishum,
Heracac ynker, moracac ynker,
Ւnchu es hishum.
Du ayntegh eir, ayn aghmkaher
Kyanqi mshushum...
Du kyanqn es tesel, du kyanqn es hishum —
Voske tesilner, anurjneri luys...
Es curt mshushum.
Im hogu hamar chka arshaluys —
Andzrev e, ashun...
1906

34. LVoISNVoT

Hmayvac lusni shogherovn arcat.
Srtum phayelov ansovor mi tench,
Urvakanoren shrjum e anverj
Taroren lrin lusnoty gunat։
Lusni shoghery tovich-xusaphogh
Stverid nman ev heru, ev mot.
Es mi lusnahar, es mi xent lusnot,
Du colq, du cnorq havityan xabogh։
Im mej sarel e hivand mi karot
Ev chygtnelu tanjanqy mashogh.
Es mi lusnahar, du lusnka shogh,
Du haverzhabar ev heru, ev mot...
1906

35. HRAShQ-AGhJIK

Hrashq-aghjik, gisherneri taguhi,
Tcharadaytogh qo achqerov du ekar,
Voske bocov lcrir hogin im tkar,
Hrashq-aghjik, cnorqneri dicuhi...
Kaxard lusni hrapurogh shoghi pes
Du zhptacir gurguranqov setevet,
Azat sirtys shghtayecir arhavet,
Hrashq-aghjik, du, misht haghtogh u misht hez։
Du mi cavot hiacumi erg gites,
Qo zhpitum ka xorhurdi mi phaylanq,
Qo achqerum ka mi ananc zmaylanq.
Du chymernogh mi vayelqi xosq gites...
Hrashq-aghjik, anhayt erkri manushak,
Gisherayin aregaki tcharagayt, —
Du ijnum es: karogh, vorpes mahu xayt,
Qnqush, vorpes andardz baxti hishatak...
1906

36. CANKUTYUN

Qo hayacqy mogakan
Borboqum e qaghcr dogh, —
Parurir indz kusakan
Huzumnerov qo dyutogh։
Ւndz phatatir vorpes amp:
Mut achqeryd meghm phakir,
Zhpta krqot berkrutyamb,
Ancav kyanqys xortakir...
Aryunotir shurtern im,
Sirts xaytir: cicaghir.
Togh achqers hez mernin,
Kyanqs marir u phaxir։
Qo hayacqy mogakan
Borboqum e qaghcr dogh, —
Parurir indz kusakan
Huzumnerov qo grutogh...
1906

37. * * *

Otar erknqi kamarneri tak
Erazis tesa mi chqnagh aghjik.
Es: mi aghqat mard molorashrjik,
Na: erknic trac luse hreshtak...
Es ynkac ei otar ashxarhum,
Anarev erkni kamarneri tak,
Meky phayum er im sirty menak
Ev im mut hogum luyser er varum։
Meghm u siragin zhptum er na indz
Otar koghmerum, layn tchamphi vra,
Es lsum ei xosqery nra
Ev anush lalis im anurj baxtic...
1906

38. AShVoIN

Daluk dashter, merk antar...
— Mahacoghi tyxur kyanq...
Andzrev, qami, sev kamar...
— Srtaktur hekekanq։
Migum shoghac mi curt luys.
— O, ardyoq ka veradardz.—
Mahacoghi anzor huys,
Vhat srti txur harc...
Anuzh cavi curt kapar...
Mahacoghi txur kyanq.
— Anmxitar, anspar
Vhatutyan hekekanq...
1906-1907

39. * * *

Xaghagh gisherov du kyzas indz mot,
Qnqush dzerneryd es krhamburem,
Kycrem kyanqi hushery cavot
U heqiatayin luyser kvarem...
Erkar mazerd kardzakes azat,
Hivand gluxyd kydnes krcqis
Kylines qnqush, motik, harazat, —
Anush xosqerov kydyutes hogis...
Paycar ashxarhum kylinenq menak,
Cav kyanqi mernogh luyseric xabvac,
Kerazenq anhush, anverj u anhag, —
Heqiat ashxarhum arhavet kapvac...
1906-1907

40. * * *

Du qnac es qo taquk ankoghnum
Ev arev baxti eraz es tesnum
Dursy bqaber qamin e tonum,
Dur u lusamut dzyunov e lcnum...
Du qnac es qo taquk senyakum,
Ւsk es curt dzmran buq u hoghmi mej
Xent hekekanqov drnern em takum,
Qo phak drnery anverj u anverj։
Du indz ches tesnum luse erazum,
Du indz ches lsum dzmran photorkum,
Es mut gisherum qez em erazum,
Buq u hoghmerum es qegh em ergum...
1907

41. * * *

Sev gishern ijav ir anhayt gahic
Ev mutov lcrec erkinq u getin
Xavarec hervum pharosy hetin.—
Sasanum em es jreri ahic։
Shoghum en, doghum aghmukov zvart,
Anxos qaranum u noric xaghum,
Andundic elnum, demqis cicaghum,
Xul sharachum en — larum en takard...
Navy tcheghqum e jri hayelin,
Ւr curt achqerov covn e nayum indz,
Ktrvac em es erknic u hoghic —
Ւr teln e manum anxusaphelin։
Geri e navys anaknkalin.
Mutov ktrvac erknic u hoghic...
1907

42. IRIKNAZhAM

Shutov kylre aghmuky dazhan,
U sirtys kzga qaylerd phaphuk.
Du noric kijnes, nurb iriknazham,
Qo xaghagh m utov ggvogh-xusaphuk։
Txur teveryd andzayn kyphres,
Kygrkes hoghy kanaci nazov,
Erknqum anurj astgher kyvares,
Kylcnes hogis anush erazov։
Curt cerekneric havityan dzhgoh:
Sirts karot e qo ggvanqnerin.
Du indz ches xabum, qnqush ereko,
Anush ereko, meghm u mterim...
Kynstem anverj, kynstem menak,
Du kypharves indz teverov tchkun,
Qnqush kyggves huys u hishatak,
Kyparzes meghmik colqyd im hogun։
1907

43. * * *

Tovich qnqshutyamb hangchogh ashxarhum
Erekon varec luyser dzhgunak.
Muty hyusum e trtmutyan zhanyak,
Caghiknern anush buyr en burvarum.
— Im sirty trtum, im sirty menak...
Merac lusnyaky, menak u aghot,
Sphrum e shurjy ir shoghery curt.
Havet lrum e mi txur xorhurd,
Varvum e havet mi ananc karot
— Sirt im cnorogh, sirt im anhagurd...
Txur u menak lusnyakn e varvum, —
Ւm sirtn e lalis menak u cavot.
Lusnyakn arevi ystvern e aghot,
Arevi colqn e lusnyaky trtum.
— Pharqid stvern e im kyanqy karot։
1907

44. * * *

Erb paycar oryd txur kymtni,
Ev sirtyd kayre tunavor kaskac,
Vhat soskumi tanjanqov kyzgas,
Vor voronacyd bnav ches gtni...
Bayc du kygnas, o, du ches kangni,
Verjin luysery meghm kvaxtchanen,
Verjin huyserd kydavatchanen, —
Du voronacyd bnav ches gtni...
Ev erb chi mna voch mi huys gaghtni,
Sirtyd kytchcha, ardyoq ur es, kas,
Hoghy kygrkes ev kyhekekas. —
Voch, — kardzaganqvi, — bnav ches gtni...
1907

45. 14 TVoGh

Mankuc yntreci tchamphordakan cup,
Toghi hayreni tnakys aver, —
Aha es hima mi molor asup,
Es kuyr em hima, mrayl u anser։
Paycar yghdzery indz zur mashecin,
Chyoghjunec indz voch mi arshaluys,
Indz lur moracan, indz chyhishecin, —
Ւm srtum meran ser, cnorq u huys։
Es kuyr em hima, anbaxt u menak —
Haverzhum korac mi molor asup.
Sahum E kyanqy hyuselov zhanyak,
Ancnum em viher, lerner erknahup,
Ւndz hamar chyka zham u zhamanak,
Es mi molorvac, mi txur asup...
1907

46. AShNAN TRTMVoITYVoIN

II pleure dans mon cœur
Comme il pleut sur la vil e...
Paul Verlaine

Krkin im hogum
Ւjav mshushot, arcunq andzrevogh
Trtum irikun.
Im srtum ancav
Mahacogh caghkanc buyry cav berogh,
Hambuyry xonav.
Krkin pagh migum
Ampot erkinqy merac luyseri
Taghumn e sgum։
Hoghmy srarshav
Hogus dalkacac caghik huyseri
Tertery tarav...
Anjatman cavot
Dzayner doghacin u hez dalkacan
Hervum ancanot.
Kyraknern andzayn
Lacogh amperi migum ansahman
Toshnecin, ancan.
Andzrevn anyndhat
Maghum e vhat taghumi kocov, —
Txur, husahat...
Im hogu mej e l
Ashun e ijel anamoq lacov,
Ւm hogu mej el...
1907

47. HIVAND

Qnqush erazov patchutchir hogis,
Nstir mahtchis mot u txur ergir,
Mazeryd phrir hognatanj krcqis
U meghm phayphayir sirtys taragir։
Otar dashteri ananc mshushum
Tyxur lrutyan gishern e ijel —
Im sirty havet taxicn e mashum,
Mi luse erg e im hogum nnjel...
Qo paycar gahic meghmoren ijir,
Mazeryd phrir hognatanj krcqis,
Anush erazov sirtys patchutchir,
Cnorq husherov amoqir hogis...
1907

48. TAPhARAKAN

Noric krtoghnem qaghaqn aghmkot
U tchampha kynknem havet miaynak.
Anxos kymari erekon aghot,
Kyparkem dashtum kanach cari tak։
Kymornam hervi aghmuky ahegh,
Kzgam hambuyry urish oreri,
Luys erazneri gishery shqegh
Srtis ancanot vayelq kberi...
Heravor marghoc cavery kzgam,
Karkachogh jri lacy kylsem.
Hoghy kygrkem, jerm kyhekekam,
Var astgheri het anush kerazem։
Antun ancordic kyxndrem es hac,
Paycar aghbyuri jury kyxmem,
Layn erknqi tak hasht u srtabac
Qnqush caghkanc het xaghagh kyqnem...
1907-1908

49. DzMRAN GIShER

Dzmran gishern E meghmoren ynknum
Ev mec qaghaqi demqy mshushum.—
Es durs em galis, phoghoc em gnum
Ev erkar, erkar maytern em mashum։
Bardzr tneri patuhannerum
Paycar luysery hangchum en mek-mek.
Es arden vochinch chem mtaberum,
Ւndz hamar chka aysor u erek։
Kes gishern ancav... Es tun chem gnum.
Erkar, andadar maytern em mashum.
Shrjum em anverj, erbeq chem hognum,
Vochinch chem hishum, vochinch chem hishum...
Laptery migum maghum e pagh boc,
Es annpatak shrjum em anverj.
Es lur ancnum em phoghocic phoghoc
U meghm lalis em curt mshushi mej։
Dzmer, 1907-1908

50. * * *

Sev gishern e grkel indz, mutn e patel im ughin,
Qez em kanchum es noric, im heravor, im angin...
Es molorvac mi krak, es anhastat mi hosanq,
Viher, viher anhatak — trtmutyun u aphsosanq։
Otar, erkir, otar hogh, taxicov li erazner,
Anrjanqner meghm marogh, anveradardz hiacqner։
Qaghcr e muty qo grkum, luysy sev e aranc qez.
Aynpes meghm es du ggvum, du luseghen es aynpes։
Du ijnum es vorpes hush, vorpes urish kyanqi luys,
Qo hayacqum ka anush meghmutyun u arshaluys։
Sev gishern e grkel indz, mutn e patel im ughin,
Qez em kanchum es noric, im heravor, im .angin...
1907-1908

51. HUShERI ERKRVoIM

Kyanqy lrum e, aghmuky mernum.
Mi ancanot dzerq nurb mtnshaghum
Ancyaln u nerkan irar e xarnum,
Ւm srtum voske andzrev e maghum։
Mi qnqush luys ka im hogu hamar —
Amen inch uni chymernogh mi kyanq,
Ka xorhrdavor, dyutogh mi xavar,
Ur baxtic qaghcr en trtunj u txranq։
Mi qaghcyr visht ka andardz ancacum,
Verhusheri mej — mi ansut draxt,
Mi ananc vayelq, anxab hiacum —
Kyanqic geghecik cnorakan baxt...
1907-1908

52. * * *

Heravor, anel lernagagatner,
Paycar arevi gaher hiasqanch,
Sirtys mernum e, lernagagatner,
Nerqevum nirhogh dashterum kanach։
Ւm eraznery dzer girkn en trchum —
Bardzr, depi ver, aregakin mot,
Ur xent boceri xurdzer doghdojun
Lur dalkanum en erknum anaghot։
Heru, o, heru ays unaynashunch
Txur dashteric, handart u ankyanq.—
Grkir indz, anel gagatneri shunch,
Sirtys borboqir, bardzrutyan berkranq։
Togh im achqery luysic kuranan,
Togh sirtys lcvi arevi bocov.
— O, erjankutyun anel bardzrutyan,
— Luseghen erkni anezrakan cov...
1907-1908

53. TXRUTYUN

Sahun qaylerov, annshmar, vorpes qnqush muti tev,
Mi ystver ancav caghik u kanach meghmik shoyelov.
Iriknazhamin tphern ororogh hovi pes tetev
Mi uru ancav, mi gunat aghjik tchermak shorerov...
Ardzak dashteri amayutyan mej na meghm shshnjac,
Karces te siro qnqush xosq asac nirhogh dashterin.—
Caghikneri mej ayd anurj kuysi shshuky mnac
Ev caghiknery ayd surb shshukov im sirty lcrin...
1908

54. * * *

Sari etevum shoghery meran.
Anush dashtery patec kapuyt meg.
Txur erekon zarkel e vran.
— Sirtys karotov kanchum e qez: ek։
Xorhrdavor e erkinqn erazun.
Varsataph uri, doghdojun egheg.
Arcat xosqerov aghbyurn e xosum.
—Sirtys karotov kanchum e qez: ek։
Caghiknern aha qnqush phakvecin,
Bacvecin erkni caghiknern anhas.
Sev tagnapnery im sirty chcrin.
— Ardyoq ur es du, im anush eraz։
Sirt im, ayd vo ւmn es du izur kanchum,
Tes: gishern ancav, astghery meran,
Menavor im sirt, molorvac trchun,
Karotid kanchy chi hasni nran...
1908

55. * * *

Byur mardoc mej,
Pagh mardoc mej,
Vorpes trtum
Anapatum —
Menakutyun,
Menakutyun...
Ax, ays trtum,
Erkri crtum
Anlur ynkan,
Anxos hangan
Erknqi hush
Ergers anush։
Ev im hogum,
Curt u migum,
Xindy merav,
Baxty marav
Anveradardz,
Anveradardz...
1908

56. * * *

Du der ches merel im hivand srtum,
Du der aprum es erazi nman.
— Bayc che vor misht el eraz er miayn
Paycar patkeryd ays anapatum...
Es qez sirum em, du der ches merel
Es amenureq qez em voronum.
Du, erazneri luse orranum:
Anurj, vor guce bnav ches eghel...
Qez im karoti kskicn e varel
Erazanqnerum im nvirakan.
Im quyr, im dahitch, im surb sirekan,
Es qez sirum em, du der ches merel...
1908

57. * * *

Es anjatvac em hayreni hoghic,
Hayr՚eni tunys: im srtin otar.
Indz ayrum E misht mi anhag taxic, —
Havityan dyutogh anhayt tchanaparh...
Huzvum en, hosum hegheghnery mec,
Maglcum verev ev tavalvum cac,
Zmruxte jrer, dzez vov vrdovec,
Hayrenakan tun, havet moracvac...
Mievnuyn e indz Hyusis te Harav, —
Mi xent tagnap ka im hivand srtum,
Ka im hogu mej mi anhag carav.
— Havityan otar, hayrenakan tun.
1908

58. * * *

Ananc karotn e im sirty tanjum,
—Ardyoq ur es du, ardyoq ur es du.
Qo anush dzaynn e hnchum u kanchum,
— Bayc du anhas es, havityan heru...
Elnum em dardzyal anverj tchanaparh,
—Kyzhptas ardyoq, luseghen eraz.
Krcres srtis taxicy xavar,
Kynetes anush colqeryd vras...
Tapharum em u karotov kanchum,
— Ardyoq kgtnem ashxarhum anhun.—
Bolor xosqerum qo dzaynn e hnchum,
— Bayc anhayt es du, du chunes anun...
1908

59. EREKVo

Erekon phyrec ir tevery mut,
Anush nirhecin erkinq u erkir.—
Achqeryd phakir, indz qnqush grkir,
Sut kyanqin xarnir erazanqy sut։
Layn ystvernery ynkan anaghmuk,
Anush nirhecin cov, antar u ler...
Es qez kypatmem voske heqiatner,
Im sirun manuk, im qnqush manuk...
Krcqis dir demqy qo txradaluk,
Moracir kyanqi tarapanqy mut,
Sut kyanqin xarnir erazanqy sut,
Im sirun manuk, im qnqush manuk...
Anush nirhecin cov, antar u ler,
Nnjecin anush erkinq u erkir.
Achqeryd phakir, indz qnqush grkir,
Es qez kypatmem voske heqiatner...
1908

60. * * *

Es chygitem: ur en tanum heravor
Ughineri zhapavennern anhamar,
Es nstum em tchamphi vra amen or
Ev aghotum, ev taxcum em qez hamar։
Ev im molor ughinerum, vov gite,
Guce mi or du erevas luseres.
Guce zhptas qo xosqerov arcate
Ev mut srtis nor xndutyan luys beres։
Odzanyman volorumov heraxuys
Indz kanchum en ughinery byuravor.
Ardyoq ur es, xorhrdavor arshaluys,
Handipumi erjankutyan paycar or...
1908

61. * * *

Im molor tchamphin du ankarc ijar
Qo gisherayin meghmashunch mutov
Ev zardarecir qo anush sutov
Im tyxur kyanqi mshushy xavar։
Sringe dzaynyd hnchec muterum
Aghbyuri nyman zvartakarkach.
Garnan xosqerov karmir u kanach
Du indz kanchecir depi qo heoun։
Urish apheri tovich dzayni pes,
Qo sharzhumnery urvakanayin
Stverapatchuytch iriknapahin
Shghtayecin indz oghakov antes...
Irar dzulvecin im mej mah u kyanq,
Hogis matneci qo maraxughin,
Ynghmisht orhneci anhastat ughin,
Ur pharosum es du, qaghcr patranq...
1908

62. DARDz

Mi or arhavet kyanqs kanicem
U gunat huysi qaylerov tartam
Kygtnem ughin heravor qo tan
Ev tuyl dzernerov duryd kycecem։
Tyxur kyzhptas du hognacoren
U hognacoren dury kybanas —
Srtis mut cavy anxos kimanas,
Ev arcunqneryd handart kycoren։
Ev gtutyuny qo qrojakan
Sirtys kylcne xndutyan lusov,
Qo surb, cnknery kygrkem husov,
Ev kyhekekam, ev kyhekekam...
25/I 1908

63. * * *

Moranal, moranal amen inch,
Amenin moranal.
Chysirel, chyxorhel, chaphsosal —
Heranal...
Ays tanjogh, ays tchnshogh cavi mej,
Gisherum ays anshogh
Ardyoq ka irikva moracman,
Moracman voske shogh...
Mi vayrkyan amenic heranal,
Amenin moranal.—
Xavarum, caverum qaranal
Men-miayn...
Moranal, moranal amen inch,
Amenin moranal...
Chysirel, chytenchal, chykanchel,
Heranal...
1908

64. GARUN

Garuny aynqan caghik e varel,
Garuny aynpes paycar e krkin.
— Uzum em mekin qnqshoren sirel,
Uzum em anush phayphayel mekin։
Aynpes ggvogh e erekon anaph,
Caghiknern aynpes nazov en phakvum.
— Shurjys varvac e mi anush tagnap,
Mi nor huzum e sirtys mrrkum...
Antes zangeri karkachn em lsum,
Ւm bacvac srtum hnchum e mi erg.
—Karces te meky indz e erazum,
Karces kanchum e indz mi qnqush dzerq...
1908

65. * * *

Es kygam, erb du menak kymnas
Trtum irikva ystverneri tak,
Erb du kytaghes tencheryd xortak.
Ev vhatutyamb erb kyheranas...
Es kygam, vorpes moracvac mi erg,
Hyusvac aghotqic, siruc u caghkic.
Qo merac srtum kylini taxic,
Es kykanchem qez depi all ezerq։
Es kygam, erb du kylines trtum,
Erb erazneryd havet kymernen,
Dzerqyd kybrnem, cavyd kymbrnem,
Kyvarem urish luyser qo hodum...
1908

66. * * *

Arcat -karkachun
Aghbyurn e xosum havitenabar,
Im ughineri hervum ankopar,
Havitenabar
Qo sern e hnchum։
Andzrevayin erg —
Astgheri ughin mshush coverum —
Du, im heravor voronumnerum,
Molorumnerum:
Hayreni ezerq...
Luysery meran, —
Muty sarnatev grkec amen inch —
Du, menak kyanqis miak amoqich,
Qnqush u tovich
Paycar hangrvan...
1908

67. * * *

Cereky lrec... Erkinqy varec voske burvarner,
Luysery qnqush grkecin anush erkinq, cov u hogh.
— Ax, ete meky im hogin ayd meghm luyserin xarner
Ev phayphayer im hognatanj srti taxicy mashogh...
Lqvac im hogin tanjum e krkin tanjanqy mrayl,
Ev anun chuni tanjanqy srtis, tenchanqy gaghtni.
— Ax, ete meky im srtin neter nor huyseri phayl,
Meghmabar aser, qnqush hamozer, vor na kygtni...
1908

68. * * *

Mrayl taghumi jaheri nyman
Meky astghern e varum txrutyamb.
Ւm hogu vra ijel e mi amp,
Im srti paycar caghiknern ynkan։
Hivand qnqshutyamb erkinq e parzum.
Mernogh caghiky ir buyry verjin.
Im jerm aghotqi xosqery chnchin —
Heravor, qeghnic ser chen aghersum։
Im srtum miayn sarac hekekanq
Bayc arcunq chyka im sev orerum.
Mernum e sirtys anhun xavarum,
Ev du kas ardyoq, luse anrjanq...
1908

69. * * *

Dyutecin indz qo mazery alecacan
Ev achqerid xorutyuny xoraxorhurd,
Ev qo qnqush zhpitneri xosqern andzayn
Gisherecin im hogu mej mi qaghcr mut...
Dyutecin indz irenc xaghov lusakarkach
Qo xosqeri zangaknery zvartadzayn.
Shrւrteryd — vard bocavarvac en im araj
Cankutyunov aryunatench u meghsakan։
Mut cankutyamb es qo kanchogh girkn em ynknum,
Netum em cac veh bardzunqic hogis hpart,
Qo grkum ka siruc anush mi hiacum,
Qo xavarum — moracutyan mi akntart...
1908

70. * * *

Apreluc qaghcr e mernel qez hamar,
Zgal, vor du kas ev linel heru.
Erkrpagel qez aranc sirvelu,
Erazel misht qez — linel qez otar...
Stveryd phntrel amen tegh, ur xent
Hogin karogh e trichqov chaphel.
Ananc karotum anverj tarapel
Ev linel qeznic bazhanvac havet...
U gerezmanum sev hogheri tak
Ev voch mi hushov sirtyd chytanjel,
Zgal, vor ancar, ev qez chykanchel,
U chyxrovel berkranqyd hstak...
1908

71. KANCh

Kanchum es anverj
Kapuyt hervic,
Shshukov anush
Kanchum es indz։
Tphern es sharzhum,
Shrshum anush
Shshukov paycar
U phaghaqush...
Anhayt e ughin
Qaghcr erkrid,
Ur baxt e ananc
Ananc zhpit։
Ur caghik u erg
Urish en, ayl,
U anmahakan
Pharq e u phayl։
Ays iriknayin
Kapuyt erkrum
Du es misht shrjum
U meghm ergum։
U kanchum es misht
Anhayt hervic,
Shshukov anush
Kanchum es indz։
1908

72. * * *

Erb vard amperi hrdehn e doghum,
Iriknazhamin nstum em menak
Kanach arvi mot, urineri tak,
U hognac sirtys el chi dzhgohum։
Ancac oreri hushern em tertum
Ev xaghagh srtov, anxrrv-menak,
Qnqush ergeric hyusum em manyak,
Vor ptchnem sirov patkeryd trtum։
Ev im mut kyanqi severum dzhkam:
Es gitem, piti zhptas, lusavor,
Piti voghjunes ughis heravor.
— Srbazan eraz, karotali zham...
1908

73. * * *

Ardyoq ur es du... Ax, ardyoq du vor
Tchanaparhneri herun es mashum.
Erjanik es, te lur u menavor
Andardz oreri garunn es hishum։
Ardyoq qo srtum inch huys e phaylum,
Vor hoghn e ggvum qayleryd phaphuk,
Vor jurn e ardyoq yur luys hayelum
Meghmov phaghaqshum demqyd xusaphuk։
Ardyoq xaghagh E sirtrd photorkot,
Ardyoq ancyali luysery merac
Chen huzum sirtyd, im hogu karot,
Im qnqush sirac, im andardz eraz։
1908

74. SIRAHARVACY

Du gnum es tun, ev der qo verjin
Xosqi hnchyuny chi marel odum,
Anzor em arden ays xent karotum,
Ev kamqys tuyl e, ev mitqys chnchin։
Xentacac beric ays char menutyan,
Es durs em vazum qez voronelu,
Tesnelu colqyd get hervic-heru
Ev hskelu qez ystveri nyman...
Ays mut zhxorum im sirtn e mashum
Menakutyuny havityan xocogh,
Ancnum em arag es dzer phoghocov
Ev xent mshushum vochinch chem hishum։
Dzer dran araj kangnum em erkar, —
Guce du hankarc «patahmamb» durs gas,
Karotys, guce, du hankarc zgas
Ev haskanas im huzumy txur։
Sakayn uzum em, vor indz chytesnes,
Chygitem inchu dzer zangn em talis,
Phaxchum em... phaxchum... ev heranalis
Pharabanum em, orhnergum em qez...
1908

75. ANANVoIN SER

Imastun xosqer sovoreci es,
Vor hrapurem zorutyamb mtin,
Hogid kaxardem u hmayem qez,
Indz ayrogh hury netem qo srtin։
Bayc bolor xosqern izur en arden,
Talismannery: merac ev anuzh,
Hymayq ev dyutanq anzor en qo dem...
— Ardyoq vov gite anunyd anush...
1908

76. * * *

Im xaghagh erekon e hima
Meghmaluys, ev txur, ev anush.
Qez erbeq sirtys chi morana,
Im maqur, arajin im anurj...
Tariner, tariner kysahen,
Kymernen eraznery bolor —
Qo patkery aneghc kypahem
Orerum anhastat u molor։
Ev tanjanq, ev bekum, ev taxic —
Sev orer es der shat kytesnem.
Anunyd togh pharos lini indz
Sut kyanqi ev dary mahu dem...
1908

77. * * *

Heru es anhas, im luse eraz,
Bayc qez e sirtys phayphayum taqun,
Phrvac e luysyd shurjys ev vras,
Anhun ashxarhum ev im hez hogum։
Qo heru erkri ughin chygitem.—
Guce es inqys steghcel em qez,
Astvacacrel em, vor qez aghotem,
Hyramayel em, vor vras ishxes։
Ev qaghcr e linel qo kamqi gerin,
Qo charutyuny bariq hamarel —
Krcqabac elnel ynddem qo srin
Ev ayd mahaber dzerqy hamburel...

78. * * *

Heru erkri luse hovtum
Orern urish erg en hyusum.
Kyanqic hognac sirtys trtum
Ayn erkirn e misht erazum...
Xaghaghutyunn ayn heranist,
Ur mi urish arevi phayl
Cavalum e ananc hangist
Ev xndutyun mi anaylayl,
Mi xndutyun maqur ev xor,
Ev anezerq ev anvaxtchan,
Ur qo sirty vorb u molor
Grkum e mi voske shrjan...
1908

79. HIN PARTIZVoIM

Aysor noric pa rtizum
Shrjum ei ev hishum
Qez artmni erazum,
Voski, voski mshushum...
Du qo heru heravor
Anhayt erkrrւm ardyoq indz
Mtaberum es aysor
Ayn voskeghen ashxarhic։ —
Hishum es du akacian
Ev partezy irikva
Hangipumy mayisyan
Patanu ev aghjka։
Ev senyaky amphophik
Ev tnaky heravor,
Gaghtniqnery mer phoqrik,
Sakayn qaghcr, sakayn xor
Hishum es du ayn arag
Zhamery, erb es u du
Nstum einq ankrak.—
Dyutanq srti ev hogu։
Ev xavarum, xavarum
Hishum es jerm shurteri
Handipumy hrahrun, —
Huzmunqn arbac srteri...
Ev partizum mer anush
Tesakcutyunn ayn gisher,
Kisaxavary qnqush.–
Cnorakan im husher...
1908

80. * * *

Krkin hnchum e tunavor lezud
Ev qo xosqeri nizaknery sur,
Ev qo hambuyry, vorpes qaghcr sut.—
Baxt en xostanum izur ev izur...
Im mej marel e mi luys aregak,
Mahu gishern e mtnel im hogum, —
Mite du piti vares nor phaphag,
Mite du piti hrdehes huzum...
Kangnel es vorpes anhaght hrapuyr,
Motecar aha karogh u xonarh,
Mtnum borboqvec mi arnot hambuyr,
Meghqi pes tovich, cavi pes xelar։
Odzeghen marmnov pharvel es krcqis, —
Ev qo cankutyan ahegh photorkum
Anecq e taphum ankarogh hogis
Ev anhuys tchchum qo tunot grkum...
1908

81. * * *

Anush anurjov patchutchir hogis,
Nstir mahtchis mot u txur ergir,
Mor pes qnqshabar motecir demqis,
Xaghagh phayphayir sirts taragir։
Layn dashteri mej dandagh mshushum,
Lqvac lrutyan cackocn e ijel.
Im sirty havet karotn e mashum,
Im txur hogum ergern en nnjel։
Ergir indz hamar, ergir indz hamar,
Indz heqiat asa, anrjanq ber indz,
Crir qo ergov mrayl u hamar
Ashnan gishery im lqvac srtic։
1908

82. * * *

Du shrjum es amenureq, du chykas,
Anerevuyt du xosum es ashxarhum,
Hankarc, ankarc shshnjum es, vor kygas,
Hymayum es, kanchum, kanchum u lrum.
Qnqushabuyr caghikneri terterum,
Huys dashteri xaghagh nirhogh ovkianum
Ev astghazard, xorhrdavor gisherum,
Ev jreri arcatatchotch orranum։
Amenureq mi karot es du netel,
Qo ystvern es phrel ancir ashxarhum,
Du es hyusum astghacancy vosketel,
Gisher u zor kyanqy du es zardarum։
Ev ashxarhi ughinerum es molor
Tapharum em ev voronum txradem,
Lsum em qo dzayny anush-lusavor,
Kanchum em qez, bayc anunyd chgitem։
1908

83. GARNANAMUT

Qnqshabuyr caghkanc hreghen xaghov
Zhptum en noric antar u dzorak,
Ev hegheghnery xosun-sarnorak
Voghjunum en indz zvart cicaghov։
Zugel es noric dasht, antar u ler,
Garun, amen tegh nor kyanq es varel
Im srtum el es teveryd phrel,
Ւm hogum el es hrdehel nor ser։
Ev aha krkin zvart u jahel,
Durs ela txur menutyan bantic.
Paycar achqeryd voghjunum en indz,
Ev es chem karogh im tchichy pahel։
Bacel es im dem voskeghen herun,
C.aghkel es sarum, antarum, artum,
Urish erger en hnchum im srtum —
Voghjuyn qez, arev, voghjuyn qez, garun...

1908


Aghbyur: Vahan Teryan - Erker։ Haypethrat - Erevan, 1956t.։

Phshe psak
1905-1908

1. AGhBYVoIR

Al. Caturyan

Mahu pes dazhan dzmern e ijel,
Marel en, merel — erg, caghik u buyr.
Du qar crtum el, dzyuneri mej el,
Havet kendani, karkachun aghbyur...

Zher sari krcqic du durs es trchum,
Saruycy tcheghqum — goharner coghum,
Caghranqov dzyuni eresn es trjum,
Mrayl erkni dem paycar cicaghum։

Qo mej aprum e huysy chymarogh...
Du, vorpes galiq garunneri lur,
Du, vorpes sery: mahu dem: karogh —
Azatutyan erg, karkachun aghbyur...

Shirak, 1905

2. KYANQI VoRBERY

Daluk u kntchrot, demqerov txur,
Kyanqi vorbern en ancnum hamroren.
Achqern anarcunq, shrtunqnery lur,
Menak, dzhnadem...

Ax, es sirum em ayd vshtacrar
Demqery dazhan: tarapac mardoc,
Vor menak shavghov ororum en har
Nor arevi boc....

Kyanqi vorbery.... vshterov snvac,
Physhot tchampheqic votqery arnot,
Mardkancic merzhvac, baxtic halacvac,
Tchakatner kntchrot...

Ururneri pes mtqeri hetqin
Gnum en andul, gnum en anverj —
Anlur ashxarhi anmit anecqin
Gnum en haverzh...

Menak voginer, merzhvac xosqi pes,
Hogus eghbayrner, sev kyanqi vorber,
Ekeq im girky, gurgur em es dzez,
Menak voginer...

(1906)

3. * * *

Svoy podvig ti svershila prezhde tela
Bezumnaya dusha.

E. Baratinskiy

Lusabacin na bardzracav kaxaghan
(Arevaca'g, o~, arshaluys aryunot) ։
Kangnac ein zinvornern u qahanan,
Gunat u lur kangnac ein nra mot, ..

Cer qahanan voch mi aghotq cher hishum
(Sirty nran shshnjum er: anicir),
Lusacagi ciranavar mshushum
Caytum ein tchatchanchnery can u cir...

Myrayl span lur shrjum er aj u dzax
(Ardyoq hishec na ir mory heravor),
Gunatvum er sev gishery ev urax
Aregakn er voskezocum sar u dzor...

Lusabacin na bardzracav kaxaghan
(Arevacag, o, arshaluys aryunot),
Kangnac ein zinvornern u qahanan,
Gunat u lur kangnac ein nra mot...

4. * * *

Voghshuyn qez, tanjanq, ahegh hiacum
Grkir im sirty, qez orhnum em es,
Manuk oreric im durn es cecum,
Ev hozhar hogis yndunum e qez....

Phreceq aystegh marminys hlu,
Xacheceq noric im xocvac hogin,
Sirtys bacvac e ananc sirelu
Ev tarapelu krkin u krkin...

Vov geraguyn pharq, verjin hiacmunq,
Aryunir sirtys qo hambuyrnerum։
Taphveq, im erger, arcunq ar arcunq
Ayntegh, ur mardkanc tanjanqn e lrum...

5. * * *

Erani nranc, vor mut banterum
Ev charcharanqum dzhni, vorpes mah,
Mashecin aynqan orer hrahrun,
Gervac tshnamuc ansirt u agah։
Erani nranc, vor srtov erun
Mnacin trkun, hypart u. anah,
Parzac achqery depi luys herun,
Arhamarhecin ev erkunq, ev mah,
Erani nranc, ev pharq, ev orhnanq...

6.* * *

Gisher u cerek hamachaph zarkov
Aghmkum eq duq, poghpate dever,
Netvum eq nerqev, catkum depi ver,
Ororum eq indz dzer ahegh ergov...

Manuk oreric, sev kamari tak,
Es dzer erkate xosqern em lsum,
Ev kartch qni mej, mrayl erazum
Hrhrum e dzer ergy dzhndak...

Ardyoq vov hyusec dzer dzhkam lezun,
Vov shghtayec mez dzer merac kamqin,
Mite verj chka mer tarapanqin,
Ev mite arden menq chenq erazum...

Mek zhir catkum eq, mek handart sahum
Chygiteq hangist ev gut chygiteq,
G՚isher u cerek, gisher u cerek
Xul mrnchum eq, ansirt cicaghum...

7. * * *

Lrel en arden ergery hzor
U el chen hnchum xosqery hpart,
Xavarn e gerel mer hogin aysor
Ev lrutyuny havet mahapart։

Sev gndern aha kazmel en sharqer
Aryunvac erkrum, ur erek aynpes
Shachum eiq duq, hreghen erger,
Ev alekocum phoghoc u krkes։

Dazhan cncutyamb tshnamin aha
Ir sev haghtutyan xnjuyqn e tonum,
Hrhrum e mer tanjanqi vra,
Aryunov harbac: aryun e xmum...

Lcvac e arden bazhaky tunot,
Hamberelu zhamn ancel e arden.
Elnenq tchchalu xndutyamb qinot
U hpart kangnenq mut brnutyan dem։

Ays darn oreri mtnum mahaber,
Arnot xnjuyqi ays sev zndanum
Davatchan e na, vov lrum e der,
Matnich e, vov ir sury chi hanum...

8. * * *

Kanchum en indz gishern i bun, aghaghakum im hogum,
Im srti mej tchich en tchchum, im srti mej hekekum...

Arshaluysy der chbacvac noqa kygan: kytanen
Svinnerov shrjapatac, shghtayakap u anzen։

Voch voq, voch voq chi tchchalu gisherum ayn ahavor,
Lrelu en hamr u hlu — anartun u xor...

Arevavor im patani, karmir e qo harsnacun,
Sirtys qo mor, sirtys qo mor hekekanqov e lecun...

Dahitchneri mtin xmbum klines du miaynak,
Ev amen xosq kylini tuyn, amen zhpit: mi danak...

Ynkerneryd chen lselu gisherum ays darn u xor,
Menak piti yndunes du Goghgotan mer nor...

Ev tshnamin piti zhpta demqid: hangist u anah,
Sirtys qez het, sirtys aha yndunum e xach u mah...

Hrahrun es ev bocavar, arevacag al-bosor,
Um aryamb es nerkel karmir-karmir teveryd aysor...

Shogheric u caghikneric chem hyusi qez, erg im, voch,
Aryan shit e amen mi vard, arcunq: amen mi boghboj...

9. HVoKTEMBERIN

Heracir, ashun, hamroren lacogh,
Voghjuyn qez, mrrik aheghashachyun,
Voghjuyn qez, krvi arajin hnchyun:
Luysi pes karogh, xosqi pes xocogh...
Grkir im hogin marti cncutyamb,
Borboqir sirtys, azatutyan erg,
Shogha mraylum, yghdzali ezerq,
Vorota, shachir, photorkavet amp...

(1907)

10. QAGhAQ

Dzer shqegh shenqeri canrutyamb srtmashuk,
Dzer ahegh berderi hamrutyamb verambardz,
Qaghaqner, dzer mej ka dzhoxqi mi shshuk,
Qaghaqner, dzer bantic ardyoq ka veradardz։
Ev gisher, ev cerek hghphacogh pagh kurqer,
Zndanner u burger charutyamb anoghoq,
Qaghaqner, dzer bantum mernum en erg u ser,
Qaghaqner, moraca es ergerys anhog...
Dghyakner, palatner kertelov voskezoc,
Herunery merac shenqeri antarum։
Qaghaqner, im hogin dzer vihum alekoc,
Qaghaqner, im hogin aregak e xndrum...
Krknaki galstyan zangern em es lsum,
Hatucumn e galis — es zgum em noran,
Qaghaqner, zartnum e ahavor mi casum,
Qaghaqner, zartnum en ayn mardik, vor meran...

(1908)

11. QAGhAQ

Sev tchirannerd, anhaght Babelon,
Du erkarum es ardzak dashterum,
Qo, pagh shenqeri mut nkughnerum
Du, kuyr, pahum es, mi ahegh ciklon։

Qo curt luyseri anxos xndutyamb
Du dazhanoren nayum es herun,
Qo palatneri nerqnaharkerum
Du, xent, snum es mi paycar vishap։

Ev ayntegh, ayntegh qo dghyaknerum,
Ur orgianeri koshmarn e xosum,
Qo xnjuyqneri lpirsh qaosum —
Al-urvakann ir dashuynn e srum։

(1908)

12.* * *

Im dury bac e, ekeq bolor
Anughineryd, bac e hogis,
Vov tapharum e ughemolor.
Um sirty chuni qun u hangist...
Um hogin xoc e, um ory: mut,
Um txrutyuny darn e u xor,
Var e im bocy, kanchys: ansut,
Ekeq boloryd — vorb u anzor։
Es el anget em, molor dzez pes,
Molor u vorb em chariqi dem,
Bayc misht dzez het em, eghbayr em dzez,
Dzez pes anzor em, dzez pes anzen։
Hogis bacvac e caghki nman,
Im sery xorn e ev anspar,
Che vor lok sern e, sern e vahan,
Ev sirtn e, sirtn e srtin aspar...

13. * * *

Aregaky hur voski e maghum
Arteris maqur voskecovi mej.
— Sirt, arteris pes eghir misht beghun,
Arevi nyman hrahrir anshej...
Ev vorpes vtchit ltchern en colum
Crtum ashnayin — mshushneri tak,
— Du el, sirt, myna harutyan galun
Trtmutyamb anchar, ev xor, ev hstak...
Kancnen husheryd — mshushneri pes,
Kyga xndutyun — xor u anarat,
Kycre megn u kyzardare qez —
Vorpes erkirn im — aregakn arat...

14. * * *

Es dzez beri bari lur,
Im eghbayrner, artnaceq.
Luys e, luys e amenur,
Merac-qnac, ver kaceq...
Dzez kochum e andadar
Nor miacman moracum.
Arvak, arev u antar
Dzer ergin en spasum։
Luys e, luys e amenur,
Pataniner ev kuyser,
Es dzez beri bari lur,
Nor hiacum, nor huyser.
Shirimneric eleq ver,
Mahitchneric heshtanqi
Tever areq, luys tever
Nor arbunqi, nor kyanqi։

15. * * *

Gaylern en vornum... qamin e shachum...
Kalanavory nayum e herun —
Mardik lrel en, patern en lrum,
Anverj u anverj shghtan e hnchum։
Karces te qamin noca e kanchum,
Qamin patmum e nran mi gaghtniq,
Gaylern en vornum, lrel en mardik,
Anverj u anverj shghtan e hnchum։
Qamin qun mtac mardkanc e kanchum,
Ahavor qamin drnern e takum,
Galarvum, lalis, anverj hekekum,
Anverj u anverj shghtan e hnchum...
Qnac en mardik, gaylern en vornum,
Qamin e takum drnery mardkanc,
Borboqir, varvir, azatutyan boc,
Zartneceq, mardik, gaylern en gorum...

16. * * *

Lac, lac, im musa, mardik chlacin
Anhayt ynkacin...

Otar dashterum, pagh kyanqeri mej
Ynknum en anverj,

Vaghazham mernogh terteri nman
Taphvum en andzayn...

Noca aryunic kvarvi mi or
Vrezhn ahavor,

Noca xosqery noric kyhnchen,
Krvi kykanchen, ...

Kylini mi or: zayruyty karogh,
Erkinq, cov u hogh...

Lac, , lac, , im musa, mardik chlacin
Anhayt ynkacin,

Ev qo ergerum, ev txur lacum
Kochir hatucum։

17. AQSVoRAVAYRUM

Lur e gishery։ Saruyc e u dzyun...
Pagh lrutyuny mrayl e u char.
— Zartir, yghdzali garnan sharachyun,
— Paytir, photorik, karogh u paycar։
Lur e erkiry։ Erkinqy ampot.
Meky taxcagin nayum e herun,
Meky kanchum e: «Zartir, aravot»,
U shghtanerov aghmuk e hanum...
U mi ardzaganq... gisher e u dzyun...
Hangist nnjum e mrayl shrjakan,
— Shogha, vrezhi mahaber dashuyn
— Hnchir, photorik zhoghovrdakan...

18. * * *

Arevn artnacav, arevy mez inch,
Na mez chi berum ir shoghery jinj,
Mer vra mrayl kamarn e hegnum,
Ansirt meqenan elnum u ynknum։
Gishern e ijnum hez u handartik,
Gazann e nnjum, nnjum en mardik,
Anverj kariqn e mer dury baxum,
Sovic mer hognac sirty nvazum։
Anverj ashxatir, tanjvir andadar,
U ashxatanqyd urishi hamar.
Bavakan e, verj. menq el chenq uzum
Siro erg, anrjanq, vayelq u huzum,
Ver kac, im ynker, ver kac, , murtchyd ar,
Nor kyanq, nor vayelq krenq mez hamar...

19. * * *

Ays pagh ashxarhum es tesa miayn tarapanqi lac,
Eghbayrneri tegh es handipeci char vosoxneri.
Ev dora hamar im demqy erbeq zvart chzhptac,
Ev dora hamar dahitch xoheri es dardza geri։
Erb es kameca voske arevi shoghery grkel,
Mardik nengamit xonav nkughum indz shghtayecin,
— Indz kyanqi qnqush gurguranqneric mardik en zrkel,
— Im sirty mardik angut u mrayl charutyamb lcrin։
Es voronum em indz nmannerin — im ynkernerin,
Es voronum em noca, vor zrkvac, tshvar en u xent,
— Ekeq, xortakenq ays kapanqnery, vor mardik drin,
— Ekeq, dzer srtum es kyhrdehem hatucumi tend...

20. * * *

Arevelqy al qogh netec userin,
Luysy varec katarnery lerneri,
Mnas barov asenq menq el gisherin,
Al shoghery tanenq nerqev — togh vari...
El, im eghbayr, arshaluysi shoghi het
Tchampha ynknenq luysi ergov kensavar,
Tes, mut e der dzori mijin arahet,
Der nirhum en tchamphin dzorak u antar...


Aghbyur: Vahan Teryan - Erker։ Haypethrat - Erevan, 1956t.։

Gisher ev husher
1908-1911

Svoy podvig ti svershila prezhde tela,
Bezumnaya dusha.
E. Baratinskiy

1. TchAMPhABAZhAN

Kangnac em noric ahegh antarum
Tchanaparhneri bazhanumi mot.
Hangchum en verjin kraknern aghot,
U mutn e krkin ijnum u phrvum...

Ancac orerys sharqerov daluk
Shoghum en aha ev anhetanum.
Chygitem kyanqy indz ur e tanum. —
Amen inch harc e, mtin haneluk։

Cecum en kurcqys qaminery birt,
Hazar dzaynerov antarn e xosum,
Es ughineri labirintosum,
Ev voghjy otar, voghjy xstasirt։

Kangnac em noric ahegh antarum
Mut ughineri bazhanumi mot.
Parzvac e sirtys herun u herun,
Ayrum e hogis, anhun mi karot...

2. MVoRACAC VoIGhIN

Heru dghyaki qnqush taguhin
Caghikneri mej, luseghen aygum
Shrjum e ev indz kanchum e krkin,
Cereky trtum, gishery anqun
Heru dghyaki qnqush taguhin։

Kar mi dyutakan urish zhamanak,
Erb nra kanchi hyrashqin hlu:
Es toghnum ei orerys menak
Ev ays ashxarhic slanum heru...
Kar mi dyutakan urish zhamanak...

Ginovcac mi ayl kyanqi xndutyamb:
Toghnum ei ays vayrery taram,
Slanum, vorpes luseghen mi amp,
Ev pharum nran, phayphayum nran,
Ginovcac mi ayl kyanqi xndutyamb։

Hima chgitem ayn luse ughin,
Bayc zgum em der, zgum em: inchpes
Heru dghyaki qnqush taguhin
Kanchum e indz misht, kanchum e, bayc es
Arden chygitem ayn luse ughin...

3. AShUN

Meg e, andzrev u mshush
Im aygum merk,
Dary taxic u verhush, —
Anvaxtchan erg։

Hoghmn e lalis tpherum
Merk u vtit.
Curt e, xavar e herun
Ev anzhpit։

Sirtys taxcot u xocot,
Hogis hivand, —
Vov arevot u bocot
Kyvare xand։

Tunys aver u xavar:
Orys anluys,
Vov kyvare voskevar
Eraz u huys....

4. PhVoGhVoCI ERGY

Patuhanis tak lalis e krkin
Tapharik ergchi ergy cavagin, —
Txur ayd ergy vaghuc em lsel,
Karces te es em ayd ergy hyusel,
Karces te es em lalis ayd ergum,
Karces te qez em karotov ergum։

(1909)

5. * * *

Sev gisher, ev husher, ev xoher anhamar,
Moracvac erazner: shushanner taramac,
Xndutyun heracac ev ancac, ev andardz, —
Trtmutyun menavor, miadzayn, mialar...

Mshushnern en sahum... Sosavum e urin...
Im orer anhatnum, anxndum ev antun.
Cnorqner lusavar, yndunayn, apardyun,
Moracvac e havet arevot dzer ughin...

Sev xoher anspar, anhamar, anhamar,
Sev gisher, ev husher, ev husher yndunayn,
Erazner im andardz — caghikner im garnan.
Inch kanchov dzez kanchem, inchpes lam dzez hamar։

6. * * *

Hnchum e anverj ashnan taxicov
Dashnamurn ayntegh, pati hetevum.
Harazat e indz ayd ergy hecogh —
Im ananc cavov mekn el e cavum։

Ashnan txrahec andzrevi nyman,
Andzrevi nyman lalis en anverj
Ayn hnchyunnery meghm u miadzayn:
Pati hetevum ev im hogu mej...

7. INQNORVoRUM

Gisher e ijel. lrel en bolor
Aghmuknery char, xosqery patir
Jrery meghmiv ergum en oror,
— Sirt im, handartir...

Hangchum e vaghuc antun u molor
Tapharakany men u taragir,
Astghery xmbov ergum en oror,
— Sirt im, handartir...

Lac verjin lacyd, sirt im menavor,
Verjin arcunqyd — hekeka, taphir, —
Eraz, erg u ser, oror u oror,
— Sirt im, handartir...

(1911)

8. * * *

Anverj gisheri mrayl viherum
Im menak sirtn e cavagin tchchum.
Es molorvel em ays mut ashxarhum,
Ev indz xavaric voch voq chi kanchum։

Gishern e phrel ir teverr mut,
Gishern e gerel im sirty cavac.—
Vortegh voronem erjankutyan sut
Ev inchpes gtnem veradardzi lac։

Hoghmn e hekekum anunj viherum,
O, anhun gisher, qez vov e phrel.
Inchu e shurshys ashxarhy lrum,
Vov e im hogu luysery marel...

(1909)

9. VERJALVoIYSIN

Barak ampery maghum en voski,
Jrery anush heqiat en asum.
Karot e sirtys mterim xosqi,
Hognatanj hogis baxt e erazum...

Lrin dashteri hangisty xosun
Mi hez txrutyan luys e ystverum.
Xaghagh jreri vtchit almasum
Doghum e voske amperi herun։

Ev im srti mej, ayn xavarum el,
Mi qaghcr visht e meghmabar xosum.
Meky ayntegh ir herun e varel,
Vorpes erkinqy jri almasum։

Qo qaghcr vishty, sirt im menavor,
Qo vishtn e phrvac anhun ashxarhum,
Qo sern e varvac, ev paycar, ev xor,
Qo xent karotn e amen tegh lrum...

10. MIAYNVoITYVoIN

Taghtkahnchyun u miadzayn orern irenc ergn en ergum.—
Miaynutyun, du es andzayn cavys orrum qo orrergum։

Ev ancyali xabeakan cnorqnern en meghm ororvum,
Noqa andardz, noqa chkan, noqa meran heru hervum։

Vhatumn e hogis grkel, anhusutyunn anhun phrvel, —
Inch xosqerov, inchpes ergel ev inch srtov hima sirel։

El inch huysov sirtys huzem, inch erazov amoqem indz
Ev vor koghmic baxt spasem — anvaxtchan erg — visht u taxic

Anceq, husher im apardyun, dardzeq yndmisht moracvac ej,
Anhun phrvir, sev lrutyun, miaynutyun im hogu mej։

11. HVoGNACVoITYVoIN

Es mi tchamphord em mtnum molorvac,
U hognac sirtys dardzel e xonarh.
Chem uzum kanchel cnorqys merac,
Erazel galiq jreri hamar։

Es char hosanqov mghvac em herun,
Ev anveradardz phakvac e ughin.
Mi vorb manuk e hogis molorun,
Matnvac mutin ev maraxughin։

Mi anmayr manuk, hekekanqneric
Hognac u bekvac — nnjel e uzum.
Mi vrdoveq duq, mi tanjeq noric,
Mi tanjeq noric — hangchel e uzum...

12. OTARVoIHVoIN

Darnutyun e lcvac u taxic
Qez otar poeti ergerum, —
Vor koghmic ekar du, vorteghic
Netecir qo netern im herun։

Mtamac oreris tanjanqum
Aregak tenchaci, ev aha,
Qo xavarn e phrvac im hogum,
Qo ggvanqy, ev char, ev agah...

Tchchum em: heracir, bayc arden
Qmcicaghn e caghkum qo demqin.
Vov es du, vor anzor em qo dem
Ev geri divayin qo kamqin...

Darnutyun e lcvac ev taxic
Qez otar poeti ergerum.—
Vor koghmic du ekar, vorteghic
Netecir qo netern im herun...

13. AShNAN GIShER

Chygitem: vorteghic e galis
Jutaki hekekanqy trtum
Ev lalis e anverj u lalis
Ev anverj cavalvum im srtum։

Anhuys e ayd ergy, vorpes mut
Gisherys, gisherys ashunqva. —
Karces: sug en anum ev angut
Ev dary lalis en im vra...

Aynqan visht ka anhuys ayd ergum,
Aynqan dary tanjanq u taxic,
Ev anverj, havityan e ergum,
Hekekum ayd ergy aynteghic., .

Ev dzulvac e arden im hogun,
Im bolor orerin e dzulvac.
Trtmutyun e im shurjn u bekum,
Im hogum e anverj sug u lac...

Ax, bolor koghmerum e taxic,
Amen tegh e phrvac trtmutyun.
Ev ardyoq: vorteghic, vorteghic
Spasem avetiq u xndum...

14. KUYR LINELU CANKUTYUN

Es gitem hima.— amenqi nyman
Mi sovorakan aghjik eir du.
Es ei ptchnel phaylov dyutakan
Gorsh patkery qo kyanqi ev hogu։

Es ei lcrel txrutyamb sirun
Qo phoqrik srti datarky anguyn,
Lusavarel im yghdzeri herun
Chnchin orerid manrahog kyanqum։

U gitem hima.— mi sovorakan
Aghjik eir du, nyman amenqin.—
Ax, erani cher byur ev byur angam,
Vor kuyr u anget linei krkin։

15. * * *

Mardoc zhxory toghnem heranam,
Liq-lcvac srtov nstem miaynak,
Grkem varderys daluk, dzhgunak, —
Mernogh varderys phayphayem u lam։

Ays curt hyusisi taxcali ashnan
Andzrevot orva mut erknqi tak,
Amayi dashtum nstem miaynak, —
Mernogh husherys phayphayem u lam...

Ancir ashxarhi dzhkam u dazhan
Ughineri mej im sery korac
El chyoronem։ Mtnum molorvac:
Dary xoherys grkem, hekekam,
Anverj hekekam...

16. * * *

Gisher e ev lrutyun,
Lrutyun e im hogum,
Voch anurj ka apardyun,
Voch seg yghdzanq u xokum...

Curt e ashxarhn u aghot.
Ashun: andzrev u mshush,
Sevavor en u cavot,
Ev mtacum, ev verhush...

Durs em galis es phoghoc,
Shrjum anverj u trtum.—
Bacvac e mi tunot xoc,
Mi mut shirim im srtum։

Mi kancheq indz, huysi nor
Xosqerov indz mi dyuteq,
Togh im kyanqy menavor
Pate ananc mut u meg...

Hamr e erkirn indz hamar,
Ev curt, ev lur, ev unayn,
Hogis anhuys u xavar,
Sary, vorpes gerezman...

Voch anurj ka apardyun,
Voch sep. yghdzanq u xokum.—
Gisher e ev lrutyun,
Lrutyun e im hogum...

17. MAH

Marir luysy mshushot,
Sev huseryd ardzakir,
Du im dahitch, du im quyr,
Du im ynker taragir,
El mi krknir, moracir
Xosqern anmit u patir, —
Lur tanjanqov, xavarov
Phayphayir u pharatir...
Pharvir, pharvir indz amur,
Meghsot sirov sirir indz, —
Mexir suryd kurcqys bac,
Togh tuyn lini ev taxic։
Arden gisher, arden mut,
Ananc xavar e arden, —
Eghir hzor u angut,
Char zhpitov el im dem...
Ergir xavar ev ankum,
Indz tanjir ev amoqir, —
Ayrir sirtys, togh lini
Ayntegh aver u moxir։
Curt hambuyrov hamburir,
Ayrir bocov nra curt —
Verjin sirov anpatir,
Anvaxtchan u anhagurd...
Im cavagin aghotqin
Unkndrir u ereva,
Qo haghtutyan u siro
Kniqy dir im vra...

18. HAYRENIQUM

Dandagh e qaylum hognatanj im dzin,
Ev taghtkali e ays ughin molor.—
Chyhishel, merzhel tencherys bolor
Ev cnorqnerys, vor indz xabecin։

Anhusutyun ev anverj vhatum
Ev darnutyun e lcvac im hogum.
Phrvac e xavar, ev mah, ev ankum —
Avervac es du, hayrenakan tun...

Vorqan el gishern ahavor ijni,
Ev ur el gnam: glux dnelu
Harazat mi hogh es chem gtnelu
Sev tchanaparhis orerum dzhni։

Tanjanq en u xoc husherys bolor,
Mytqerys amen — anamoq caver —
Xavar e shurjys, ev mah, ev aver,
Mutov e lcvac im ughin molor...

U qani gnum: aynqan anhatnum,
Aynqan cavot en xoherys anhuys, —
Du chykas arden, dardzel es zruyc,
Eraz es dardzel — hayrenakan tun...

Ah, ays curt erkri anhaytum anhun
Ynknel ev korchel, ev nnjel havet,
Vochnchanal u moracvel qez het,
Avervac eraz —hayrenakan tun...

19. CNVoRQ

Indz ches sirum, urishin,
Urishin es sirum du —
Ev anzor e u chnchin
Qo dem tanjanqn im hogu։

Du ancnum es amen or,
Ancnum: indz ches nkatum, —
Ev dardzel em es sovor
Qamahranqid anhatnum։

Qez xonarh: amen angam
Glux em talis xonarh,
Bayc es aghqat em aynqan,
Aynqan tshvar qez hamar։

Amenqinn es, imy ches,
Amenqin es sirum du.
Ax, voskov en gnum qez,
Anhas cnorq im hogu...

20. HANDIPUM

Nurb ystvernery phrvum en qnqush,
Kapuyt xavarn e erkinqy patum.—
Anush varderic mnac miayn phush
Ev cnorqneric: visht u vhatum...

U menq uzecinq dardzyal handipel,
Aha — mer hogum xavar e ev mah,
el inch erazi patranqov xabvel
Ev inch xosqerov zrucel hima...

Qo arcunqnery taphvum en aha,
Ev darn e lacyd husahatakan, —
Qez inch xosqerov sphophem hima,
Inch arcunqnerov hima hekekam...

21. ANDARDzVoITYVoIN

Menq bazhanvac enq։ Oreri phoshin
Der chi aghotel qo demqy gunat.
Bayc es otar em arden ayn hushin,
Ur veh er erazn u baxty zhlat։

Sarn achqerov em nayum es hervum
Merac oreris cnorqin hima. —
Urishic lsac mi erg e tvum,
U teev qaghcr e, bayc imy che na։

Menq mnas barov chasinq iraru, —
Inch kariq izur tanjvel u tanjel։
Mez kyanqy netec mimyancic heru,
Ev menq chuzecinq mekmeku kanchel։

Tarinern ancan, ev hin orerin
Nayum em aha antarber srtov,
Ev vorpes gerin hlu ir berin,
Tanum em kyanqi orern anvyrdov։

El voch mi kanchi es dzayn chem talis
U ete hankarc xosqeryd hnchen,
Ete tesnem qez veradarnalis, —
Qez inchpes kanchem.— es ayn chem, ayn chem.

(1911)

22. TXVoIR ERG

Curt andzrevn e migum
Hekekum,
Txrutyunn e ergum
Im hogum։

Apaga, ev ancyal, ev nerka
Xarnvel en irar
Xavarel en orern arevka.
Ev xelar։

Vitchakis lci tak
Orerum
Es shrjum em menak
U lrum։

Chem hishum, moracel em arden
Ayn xosqery bolor
Hima kuyr, hima hamr em qo dem
U molor...

Curt andzrevn e migum
Hekekum,
Txrutyunn e ergum
Im hodum...

23. RESIGNATION

Aysor gtanq iraru, —
Xeghtch linenq u chamachenq,
Baxt chytenchanq u heru
Tarinery chyhishenq։

Lrenq miayn mi meghmogh
Lrutyunov u hangchenq, —
Bananq srtnerys mernogh, —
Vorb linenq u chamachenq։

Sirenq irar u nerenq, —
Chynaxatenq mekmeku,
El char sirov chysirenq,
Anchar linenq es u du։

Aysor gtanq iraru,
Aysor irar chytanjenq,
Linenq anchar u hlu, —
Hekekanq u chamachenq...

24. * * *

Im sirty misht
Mi ananun
Cav e tanjum,

Ananc mi visht
Xory taqun
Ev anhnchyun։

Ka mi mormoq,
Mi visht anhun,
Vor chi nnjum,

Ka anamoq
Mi txrutyun
Amen inchum...

25. * * *

Marel es arden, merel es havet,
Heravor kyanqi erazneri boc, —
Xavarn e grkel hogis alekoc,
Ev depi luysy chyka arahet...

Andardz oreri cnorakan erg,
Du vagh es lrel im cavac hogum.—
Es indz em taghum ev chem hekekum. —
Tanjanqi gisher — ev chyka ezerq։

Ijel en mtin xohery vras,
Sarn e hima im gishery anaph, —
El chka voch mi luseghen tagnap,
Ev voch mi eraz, ev voch mi eraz...

26. * * *

Meghqi mtin qarayric,
Ur hskum es du anqun, —
Mut cankutyamb dyutir indz
Ev phayphayir indz taqun։

Sev gisherov indz kanchir
Amayi xuc u ayntegh
Hez marminys char tanjir
Ggvanqnerum qo ahegh։

Ev mut xorshum andzavi,
Ur sarsaph e, ur soskum, —
Aryunahos togh cavi
Im marminy qo grkum։

Es qez merzhel chem karogh,
Es amen inch kytam qez. —
Sev xorhurdy mez gerogh
Es gitem, ev du gites...

27. GIShER

Ergum e qamin, lalis e noric,
Anhuys u anverj mghktum e na. —
Ays mut gisherum aynqan ka taxic,
Aynqan trtunj u gangat ka hima։

Im durn e cecum qamin xolakan,
Im pateri tak hecum e anverj,
Meghmiv ergum e meghedin lalkan,
Vornum amayi phoghocneri mej։

Phaxchum e herun trichqov antes,
Darnum e ankarc tchichov xelagar,
Ahabekum e ev kanchum e qez,
Heckltum e xeghtch, anzor u tkar...

Ev anpatmeli cavov e lcvac
Ayd ergy ananc husahatutyan.—
Mtin gisherum im sirty xocvac,
Lacy husabek avervac im tan...

Ergum e qamin, lalis e noric,
Anhuys u anverj mghktum e na. —
Ays mut gisherum aynqan ka taxic,
Aynqan trtunj u gangat ka hima...

28. DAVATchAN HUShER

Anverj gisheris anamoqakan menakutyan mej.
Het kancheci qez, andardz oreri cnorot erkir, —
Uzeci, vor du paycar u maqur luyserov anshej
Ev xorhurdnerov dyutes verstin sirtys taragir։
Ev im hogu mej es xent kancheci, tchchaci vhat,
Erb tesa, inchpes merac oreri xumby dzhndak
Sahec im araj, vorpes anicvac kyanqi mi heqiat —
Ev erazacys tvac nengali, char ev aylandak։
Dary menutyan ev anhusutyan mtin viherum
Es im tuyl sirty kameca qaghcr hushov amoqel,
Sakayn mtnel er, darn er ev dazhan ancyali herun.
Luseghen husher, davatchanel eq indz duq el, duq el։

29. MEDUZA

Anhusutyan mej, xavar orerum ekav na indz mot.
Na indz motecav qnqush, phayphayogh siro xosqerov, —
Sharzhumneri mej ev mut achqerum kar mi ancanot
Vayelqi xostum: ananc hiacman gaghtniqov gerogh։

Es havataci ayn zhpitnerin ev ayn meghsakan
Phayphayanqnery baxt hamareci im menutyan mej.—
Shurjys gisher er, mrayl er shurjys im hogu nyman —
Ev na er shoghum erazi nyman xavarum anverj...

Xent hiacumov arbeci nra tanjogh ggvanqum,
Ev girky nra tvac indz edem, meghqy — srbazan...
O, dary gisher, tanjanq u taxic.— ir arnot grkum
Phayphayum er indz ev hevhevum er erkdem Meduzan։

30. AShNAN ARAVVoTI ERGY

Aynpes anluys e aysor
Aravotys lusacel, —
Sirtys hivand u anzor
Anlusutyamb e lcrel...

Mut e hogis hognabek,
Taxicov li ev anhuys.—
Hyrashqov du aysor ek,
Zhpta, vorpes arshaluys։

Hoghm u andzrev sharunak
Im lusamutn en cecum, —
Mi toghnir indz miaynak
Ansahman ays kskicum...

31. MEGhMUTYUN

Aysor eghir qroj pes —
Anchar, maqur ev gtot, —
Grkenq irar u nstenq,
Nstenq minchev aravot...

Aysor eghir vorpes mayr —
Bari, qnqush, nrbazgac, —
Nstir xaghagh mahtchis mot,
Mut gisherin hetys lac...

Amoqir du im cavac
Sirtys sirov qo anbic, —
Ayn moracvac, moracvac
Heqiatnery patmir indz...

32. HUShER

Menakutyan mej, gisherum anqun,
Hishum em krkin dashtery ancayr,
Arteri covy voskeghen, cphun —
Erekoneri hangisty paycar։
Ev ijnum e mi ansahman taxic...
Hishum em noric orerys merac,
Txrutyunnerys anush u anbic
Ev yndmisht andardz anurj u eraz։
Hishum em xosqer, aknarkner andzayn,
Mi luse patker —cnorq aghjka,
Ayn ameny, vor eraz er miayn,
Ayn ameny, vor chykar u chyka...

33. UShACAC SER

Buqn e lalis. hoghm u dzyun,
Maraxugh e ev mshush. —
Vov e anverj hececum,
Vov e kanchum ayspes ush։

Vov e shrjum andadar,
Um e kanchum hima na,
Es heru em, es otar,
Asaceq: togh herana...

Asaceq: togh herana.
Togh morana indz havet, —
Andardzutyun e hima, —
Chka dardzi arahet։

Meky korac shirmis mot
Hekekum e ev ergum. —
Um lacn e ayn, um cavot
Ergn e tchermak mrrkum...

Im shirimy heravor,
Ev moracvac, ev menak,
Vov e huzum menavor
Ir taxicov sharunak։

Otar erkri dashterum,
Curt gisherum dzmerva
Vov e anqun degerum,
Anverj sgum im vra....

34. AShNAN

Noric andzrev, mshush, amp,
Taxic anhun, txranq hez,
Ashun, qez inch qnqshutyamb,
Inch xosqerov ergem qez...

Qo mshushy, qo voski
Terevnery hoghmavar,
Dyutanqy qo meghm xosqi,
Arcunqnery qo gohar...

Harazat en im hogun,
Vhatutyann im xonarh,
Ev tphery doghdojun,
Ev xotery getnahar...

Ev qo ergy taxcali
Im srti ergn e karces,
Ashun, qaghcr u baghdzali,
Inch xosqerov ergem qez...

35. * * *

Hekekum e anverj,
Hekekum.
Menavor u vhat
Im hogun
Harazat —
Anhatnum, anpatum
Kskicov
Hekekum e trtum,
Hekekum...

Mshushot u aghot orerum
Gishernery erkar u anqun
Phoghocum, dashterum, antarum.
Anamoq im hogum,
Ananun ev antun, ev anqun
Mghktum e anverj,
Hekekum, hekekum, hekekum...

36. ANDARDzUTYUN

Shrjum em dardzyal purakum ayn hin
Ashnan taxcali ergov ororvac,
Hoghmy phrum e terevner deghin,
Vorpes husherys — eraz u merac։
Menak em hima, ev du, vov gite,
Vor koghmerum es — zhpitov anush —
Netum cicaghid karkachn arcate,
Varum hayacqid dyutanqy qnqush...
Ev gitem, piti noric haytnves,
Hishes xosqery vaghuc moracvac, —
Hyrashqin piti havatam ev es
U krcqid dnem gluxys hognac...
Bayc erbeq, erbeq el chi varvelu
Cnorqys merac, — patkeryd heru...

37. * * *

Du galis es mut gisherapahin
Ev linum es lur.
Es chem hishecnum cnorqneryd hin,
Chem vrdovum qez xosqerov txur։

Es haskanum em qo xent achqeri
Hyreghen lezun,
Xonarh em linum es, vorpes geri,
Ev trtmutyan sev xosqer chem asum։

Varvum e momy doghdoj phaylerov
Heru ankyunum, —
Elnumes anxos, hpart qaylerov,
Mahaparti pes ayntegh es gnum։

Ev shshnjum e hagusty taphvogh
Varaguyri mot, —
Phrvum e dary cncutyan mi dogh
U voghj ashxarhy darnum e aghot...

Kangnum es du merk, taguhid: xonar
Isk es: qo gerin.
Qo tagavorn u dahitchn em xavar
Ev sahman chyka char tanjanqnerin...

38. IM ERGERIN

Mardoc erkrum antarber,
Curt ashxarhum, ardyoq vov
Kyndune dzez ggvanqov,
Im erazner, im erger...

Ays orerum apakan,
Kyanqi anarg xnjuyqum —
Vov kyggve kusakan
Dzer taxicy ir hogum։

Vov vshtabek u trtum
Kardzaganqe dzer xosqin, —
Dzer nvagy cavagin
Vov kypahe ir srtum...

Um hamar eq duq hnchum,
Meghediner sgavor, —
Ardyoq vov ka heravor,
Vor dzer cavov e tanjvum....

39. * * *

Dandagh sahum en orery dzhkam, —
Andzrev u qami, — trtunj u taxic.
Luyserys voski ynkan u hangan —
Cavac e sirtys, — phayphayeceq indz…

Lrel e hervum ergy cncutyan, —
Ev guce chykar im cnvac zhamic,
Guce es inqs em hnarel nran,
Vor sut husherov mxitarem indz...

Txur ampery kamar en kapel. —
Andzrev u qami, — trtunj u taxic,
Duq karogh eq get sut sirov xabel, —
Hivand e sirtys.— phayphayeceq indz...

40. TAXIC

Amayi phoghocum meg-mshush,
Lrutyun e merac.
Karot e im sirty qo anush
Ggvanqin, im eraz...

Heravor koghmeric, heravor,
Haytnvir lusavar, —
Anhun e gisherys ahavor,
Ev dzhni, ev xavar։

Im sery anarat e u xor,
Im hogin: hnazand, —
Amoqir im sirty menavor,
Im taxicy hivand։

Mahic chem vaxenum, galiqin
Nayum em havatov, —
Karot e sirtys qo hmayqin
Maqur u hogetov։

Aghotqys parz e ev nrbahyus, —
Mernoghi verjin kanch, —
Haytnvir vorpes luys-arshaluys,
Im hogun mahatanj...

Amayi phoghocum meg-mshush,
Lrutyun e merac.. —
Haytnvir hmayqov qo anush,
Im eraz, im eraz...

41. * * *

Tarinern arag, amperi nman, ancnum en anhet, –
Moxir e hima im hogum anush erazneri tegh.
Bolor hushery, bolor xosqery marel en ayntegh,
Ev ayn, inch qaghcr er, maqur er, eraz, – nnjel e havet։

Erkar tariner iraric bazhan, heru koghmerum,
Du indz moracac, es qez hishelov, kyanq einq mashum
Du cnorq, eraz, anhas taguhi, – es erkri phoshum,
Es merac, korac, molorvac havet heravor-hervum...


Aghbyur: Vahan Teryan - Erker։ Haypethrat - Erevan, 1956t.։



Voski heqiat
1908-1911

V ume svoem ya sozdal mir inoy
I obrazov inix sushchestvovane.
Lermontov

I noviy mir uvidel ya...
F. Tyutchev

1. HATVAC

Hognatanj srtov nsteci menak
Ashxarhum aghot,
Anhayt koghmeri mut tchanaparhin,
Aver shenqeri moxirneri mot,
Ashnan oreri gunat mahacogh
Caghikneri mej, curt hoghi vra,
Canr erknqi taghtkoren lacogh
Andzrevneri tak. —
Moraca bolor hogsern arorya,
Cankutyunnerys apardyun u sin,
Anmit ev unayn tencheris ughin,
Sut vardern u sur phshery nra
Merzheci yndmisht, matneci mahin,
Andardz moraca...
Ev xavarn anhun, gishern antaphanc
Ir layn tevery phrec im vra...
Luseghen ev surb siro erazy
Xavarchtin kyanqum
Ev erjankutyan cnorqnerys hin,
Ev tarapanqi gishernern anqun
Im srtin yndmisht otar tvacin,
Otar tvacin...

Ev chykar vochinch, vor sirtys dyuter. —
Voch siro karot, voch baxti carav,
Voch harsւtutyan ev mecutyan ber,
Voch apardyun pharq ev vo ch phayphayogh
U srbazan cav
Charcharanqi ev inqnazohutyan։
Ev aynpes anguyn, anmit, apardyun,
Taghtkali ev sin
Tvac amen inch ashxarhum anhun,
Ev amenqn yndmisht otar tvacin
Ev andardz heru...
Qar er im srtum, ev canr, ev curt,
Ev ashxarhn er qar: sarn u anxorhurd...
Erkinqn er charis pagh arcunqnerov,
Lalis ei es merzhvac u xrov,
Ev curt ashxarhum
Inqys im srtin harazat chei —
U caghr er tvum hekekanqys chor...
Es lalis ei,
Bayc otari pes ei unkndrum
Inqys im hogun, inqys im lacin...
U mut er shurjys ev xavarn anhun, —
Im xabvac srtum: mtamac gisher,
Ev pagh, ev canyr, canyr vorpes qar,
Ev taghtkutyamb li ev anverj erkar,
Ancir u anhun —
U voch mi hervum luys chei phntrum...
Ev hamr er yndmisht ashxarhn indz hamar —
Ev otar ev mut. —
Es ynkac ei anzor u molor
Ev havet menak ev andardz menak,
Ananun, andzayt. ancanot hervum...
Vov azatutyun havitenakan,
Mah, shshnjacin shurterys tkar,
Ev ayd shshuky dary chytvac.

Grkeci hoghy mi curt cankutyamb,
Ev na im araj bacec ir girky
Ansut ggvanqov.
Ev gerezmani xorshy crtashunch
Anush tvac indz,
Vorpes mayrakan girky srtamoq
Paycar orerum,
Vorpes heravor erkrum moracvac,
Mayrakan ergi sirov ororvogh
Tovich ororan...
Mah, shshnjaci, ev sirtys nran
Yndunec sirov, vorpes gtarat
Hekekanqy mor nurb karekcutyan.
Ev heraca es u heraca es
Mi anhayt kamqi zorutyamb anush
Herun u herun. —
Voghjy moraca otar ashxarhum,
Andardz ashxarhum...
U xavarn anhun ggvanqov tetev
Cavalvec shurjys u phrvec vras.
Ev kyanqys bolor mi erkaratev
Ninj tvac hogus, mi txur eraz. —
Nrbin mi hambuyr heru orerum.
Mankakan mi erg, vor chuni anun,
Vor chuni anun...
Indz ahegh tvac xndutyunys nor,
Karces mi verin ev nurb hrashqov
Lusacav im mej aravotn anhun —
U tetev tvac kyanqys erkrayin,
Vorpes arvaky sareric ijnogh,
Vorpes amperi sharqy voskeghen
Garnan arevogh erknqum chvogh...
U tvac hankarc, vor chykan, chykan
Ancyaln, apagan...

Tvac, vor mi sirt im vishtn e ggvum,
Hangist e asum bolor huyzerin,
Bolor huyserin oror e asum,
Oror e asum,
Babaxun sirtys grkel e uzum,
Ggvel e uzum
Anxab xndutyan voske erazum...
Tvac, vor meky im cavn e ergum,
Im lacn e lsum,
Im lrutyunn e ggvum ir grkum. —
Ev ir mec hogum,
Ir anhun hogum:
Im srtic xorn e taxicys zgum...

Tchich haneci es sirov luseghen,
Aghaghakeci orhnergu dzaynov,
Sirtys neteci qarin u jrin,
Xarneci hogus astgheri ergin,
Parzeci kyanqys parz u xndagin
Havitenutyan,
Havitenutyan...

2. * * *

Qnqush phrvac e lusazard shgharsh
Anhayt koghmeric im erkri vra,
Dyutel e hogis hayacqy nra
Ev im ergery hamr en u anvarzh...

Bacvac e arden mi urish erkir,
Es aystegh em, bayc urish em hima, —
Voski hayacqov kaxardel e na,
Ayl sirov lcrel hogis vshtakir...

Bac e im doghdoj sirty nra dem,
Xocvac e voski shogherov nra, —
Nra kniqn e im hogu vra —
Ev es havityan urish em arden...

3. * * *

Arshalusec im erkirn aghot
Ev im gishery sevavorvac, —
Xorhrdavor er ev arevot,
Ev anhun nra hayacqy parz։

Shurjys mrayl er, ev herun mut, —
Na im sev kyanqum varec mi hur, —
Amen inch tvac heqiat u sut,
Chygitem: erb er, chygitem: ur...

Nra xosqeri meghm ororum
Ashxarhy tvac indz anegherq, —
Karces hnchum er im orerum
Astgheri erkrum hyusvac mi erg...

Voski hayacqov indz parurec,
Xaghagh zhpity phrec vras,
Meghmiv xosec ev anush lrec,
U taxcot kyanqys dardzav eraz...

4. GIShERAMUT

Margerum ichav tovich kisamut, —
Ashxarhy noric xorunk e ev layn.
Sahec lusnyaki colqy cacanut,
U sev jrerum astghery elan...

Anhas erknqic asegh ar asegh
Curt jreri mej suzvecin noqa, —
Doghacin, ynkan — ayntegh u aystegh,
Hyusecin irenc shrjany voskya...

Lsel es ardyoq ays ergy qnqush,
Vor meghmakarkach xosum e chors din,
Irar e xarnum eraz u verhush
U sirtyd parzum qarin u xotin...

Lsel es ardyoq ays ergy dyutogh,
Erb ayrum e qez mi anush taxic,
Erb qarn es grkum, orhnum jur u hogh
Erb hekekum es anbarbar baxtic...

5. * * *

Xosqeryd vtchit en u xorunk, —
Aynpes parz, aynpes parz es zhptam.
Ev aha trtunj u mtormunq
Hangchum en mrrkvac im srtum...
Yndunum es ashxarhy bolor, —
Orhnum es, orhnergum u sirum,
Ev xoherys, xoherys molor
Moracvac en merac orerum։

U tvum e, tvum, vor du ches
Arevogh zhpitov aknarkum,
Vor urish lusov em dyutvac es,
Vor qez chem, urishin em ergum...

6. GARNAN EREKVo

Anhun erknqi kapuyt ashxarhum
Mi qnqush trchun ir nurb u barak
Tevern e phrum.
Ev meky antes, sharzhumov arag,
Voski e maghum, gohar e crum
Kapuyt dashterum...

Ayrum en sirtys anbarbar erger,
Doghum en shurjys anxos, dyutakan
Ev nrbin dzerqer
Indz en voronum tenchov kusakan...
Lur... Siro hamar el chykan erger,
El xosqer chykan...

7. * * *

Aystegh amen or txrutyamb erkar
Im sirty qez e erazum, ev ayn,
Ev ayn, vor chykar, ev ayn, vor chykar...
Ax, guce kar, bayc arden havityan,
Havityan heru, heru e anhas —
Ev dardzel e sut, tvum e eraz...

8. * * *

Voskecolun hayacqid
Luysn e colum ays kyanqum,
Qrojakan parz hogid
Misht pharvac e im hogun։

Misht hnchum e miamit
Qo xosqeri nurb lezun, —
Qo zhpitn e anzhpit
Ughinerys pharosum։

Qo ggvanqy, vor chyka,
Trtmutyunyd geghecik,
Huyzyd maqur aghjka,
Zhpitneryd xabusik։

Ur es, ur es: chygitem,
Bayc yzgum em amenur
Qo ystvery luseghen,
Qo hayacqy voskehur...

Du es amen irikun
Xocum sirtys qo srov
Ev zhptum es im hogun
Ev amoqum qo sirov։

Voskecolun hayacqid
Luysn e colum ays kyanqum,
Qrojakan parz hogid
Misht pharvac e im hogun...

9. * * *

Chygitem: ays txur ashxarhum
Vorn e lav, vory vat.
Es sirum em achqeryd xohun
Ev xosqeryd vhat....

Es sirum em artery voski
Ev dashtery paycar,
Es sirum em xorhurdn ayn xosqi,
Vor chasir u ancar...

Miaynak: es sirum em nstel
Ererun luyserum,
Es sirum em eraz u ystver. —
Es im sern em sirum...

10. * * *

Sirum em achqerid txrutyuny xorin,
Anaghmuk xosqerid dashnaknery hivand,
Kusakan amotxac phayphayanqyd, vor im
Sev orern e orrum xndutyamb hnazand։

Xosqeryd karkachogh, vorpes nurb mi zgest,
Stverum en srtid gaghtniqnery sirun, —
Qo hogin chi sirum merkutyun anhamest, —
Du aynpes es sirum, karces te ches sirum։

Heravor erkri pes hmayogh e hogid,
Anush en xosqeryd, zhpitnerd aghjka, —
Mankakan anpatchuytch ergi pes miamit,
Dyutakan, vorpes ayn, vor chyka, vor chyka...

1910

11. * * *

Es chem hishum: erb ev ur
Handipeci qez, u du
Vrdovecir hamr u lur
Hangstutyunn im hogu...

Gitem, gitem ays aghot
Erkrum qez chem gtnelu, —
Du anhayt es, ancanot,
Du heru es, du heru...

12. ANTRTNJVoITYVoIN

Arcatashogh arun arvin
Dzayn e talis u ergum,
Antrtunj e lalkan urin,
Urin arvi ezerqum...

Shurjys aha gisher u erg —
Hangist, heqiat u eraz.
Kuys ampery: tchermak u merk,
Astghern: anush, hezana z։

Sirt im hognac, meghm orhnergir
Hnazand u cnorun,
Erkinq u cov, amp u erkir,
Ays margern u ays arun։

Eghir du el paycar u hez, —
Heqiat, hangist u erag,
Caghkanc u kuys amperi pes,
Astgheri pes hezanaz....

Arcatashogh arun arvin
Dzayn e talis u ergum,
Antrtunj e lalkan urin,
Urin arvi ezerqum...

1911

13. * * *

Du ekar spitak shorerov,
Erb dzmran erekon im srtum
Ir taxicn er phrum u trtum
Zhptum er mshushot shogherov...

Ev aynpes anverj er u dandagh
Gisheris taghtkutyuny merac,
Erb qnqush netecir du vras
Mi anush, arbecnogh shamandagh։

Phoghocum dzayn chyka, ev im tan
Drnery es amur em phakel.
Miayn du karogh es indz phrkel,
Oreric husabek u tartam։

Cavac e im hogin u menak —
Dzandzrutyamb e lcvac mahacu,
Ev darn e anunn im astrcu,
Ev aghotqys: tunot mi danak...

Haytnvir luseghen u gerogh,
Qo phayly cavalir ev kyanqum,
Amoqir gishernerys anqun
Qo maqur, qo anush ergerov....

14. ARShALUYS

Durs ela dasht —
Kanach cov,
Kanach cov er, anaph cov —
Aravotn er zhptum hasht,
Bocavarvum nor bocov...

Ev ughiner byuravor, —
Heravor,
Kanchum ein, aknarkum. —
Nor er serys, layn u xor, —
Nor er ashxarhn im hogum...

Toghi tnakn im aver,
Mut u hin —
U heraca xndagin. —
Anhayt, anhun heruner,
Dzer girkn areq im hogin....

15. VoIRVAKAN

Mtnshaghayin zhamerin, erb es,
Ynknum em, hognac oreric unayn,
Haytnvum es du nurb u luseres
U hetys nstum qnqshutyamb andzayn —
Ev phayphayum es, ororum es qo
Anxos ggvanqov amen ereko...

Yndunum em qo hambuyry nrbin,
Urvakanayin phayphayanqyd es,
Erb luys e ev mut-mtnshagh, erb im
Cnorqy hivand hnazand e qez.
U qez het nstac, gitem, — du ches ayn,
Ystverd e miayn, ystverd e miayn....

16. * * *

Meghmiv phrvec qnqush mut —
Xorhrdavor, taphancik,
Erekoner im kapuyt,
Erazne r im phutancik...

Zhanyaknery lusazard
Layn erknqi coverum
Hyusvacnerov anavart
Moracums en ororum...

Zhypitnerov xaghackun
Ergn e dzulvel im kyanqin, —
Ser u erg e im hogum,
Siro erg e im hogin...

Im siro pes xor u mec
Shurjys ashxarhn e cphum.—
Voski heqiat, vov patmec
Qez kaxardvac im hogun...

Meghmiv phrvec qnqush mut,
Xorhrdavor, taphancik,
Erekoner im kapuyt,
Erazner im phutancik...

17. * * *

Du haskacar tagnapnery im hogu,
Trtmutyunys anspar.
— Menq arhavet shghtayvac enq mekmeku։

Kyanqys mut er, hogis cavac u xavar,
Ev orerys — miayn cav.
— Im sev erkrum zhptacir du lusavar...

Ev qo phaylov im ashxarhy lusacav,
Chykan vihern ir anel.
Qaghcr e hima, lusavarvac, xind u cav
— Vov karogh e indz qezanic bazhanel...

18. * * *

Garnan luse ampi nman:
Ays xavar kyanqum
Du netel es mi tovchakan
Zhpit im hogun։

Molor srtis tarapanqi
Anluys ashxarhum
Du varel es mi ayl kyanqi
Arevot herun։

Droshmel es boce kniq
Merac im hogum.
Du im havat, im hayreniq,
Du im phrkutyun...

1911

19. * * *

Du xosum es, bayc karces,
Du ches, gishern e ergum.
Aynpes nurb es ev aynpes
Meghm es, meghm es indz grkum...

Luseghen e xosqerid
Imasty parz u xorunk,
Vorpes meghm u anarit
Garnan anush mtormunq...

Ev andorr e dzayny qo,
Hasht e taxcot ir sheshtov,
Vorpes anush ereko:
Liqy sirov u vshtov։

Du ches, du ches, heravor
Vardeninern en shrshum,
Covn e ergum layn u xor
Voskepaycar mshushum....

Imastun e ev ardar
Oreri ergn anyndhat, —
Dary tanjanq u dadar,
Ev ser, ev visht, ev heqiat...

Gisher, gisher, lrutyun,
Anush taxci luse erg.
Phrvir, phrvir im hogum,
Xaghaghutyun anezerq...

20. GARNAN QAGhAQUM

Lcvum e phoghocn aghmuk u sharzhum,
Daluk demqerin caghkum e zhpit,
Phaylum en tnern arevi phoshum,
Erkinq en parzvum carery vtit...
Der chychoracac bulvari vra
Tchchum en zvart manukn՚ern arden.
Bolor xosqery xorhurd en hima
Ev hayacqnery net en irar dem...
Mayti qarery harazat en qez —
Qez nor e tvum ergy hnamya.
Azat e hogid, anchar e ev hez,
Ev txrutyunyd anush e hima...
Zhptun aghjikner: caghikneri pes,
Tikinner shqegh ev cicagheli —
Bolory hima sireli en qez,
Amen inch anush xorhrdov e li...
Merac srtern el, caghikneri pes,
Bacvum en hima arevi phoshum.
Mi qaghcr huzum arbecnum e qez,
U, hogsov mghvac: hogsyd ches hishum...
Orhnutyun qez, erg, ev eraz, ev ser,
Orhnutyun qez, kyanq anush ev anhun,
Orhnutyun ev qez, tanjanqi gisher,
Ev erkunq, ev mah — pharq ev orhnutyun...

1912

21. * * *

Du chqacel es,
Du el chykas,
Sery cnorq e,
Baxty: eraz։

Qez chygta es
Kyanqum xavar, —
Im siro luysn er
Patkeryd var։

Qaghcr patranq er,
Xabogh zhpit,
Karotis ergn er
Pay c ar hogid։

Srtis erazn er
Tovich lezud. —
Kyanqy: heqiat e,
Ashxarhy: sut...

22. * * *

Sin xosqeri mej, zvart amboxum
Shrjum em, bayc misht, heru em, chykam.
Aprum em taqun ev im hez hogum
Aghotq em anum cnorq-aghjkan...

Dzez het em, bayc misht herun em, herun, —
Unem es tovich mi arandznaran, —
Tanjanq e ayntegh ev zohaberum,
Ev taxic, ev erg, ev aghotq nran...

Ev ayntegh e na, — voch ays ashxarhum, —
Maqur u paycar patkery nra.
Es tarapanqys baxt em hamarum
U cicaghum em dzer baxti vra...

23. TAPhARUMI SER

Ksharzhem noric qaylerys tartam,
Lapterneri hez luysy kygrkem,
Zvart ancordin urax kyzhptam,
Inqys indz kergem...

Ev arbac kyanqi anush gaghtniqov,
Voghjuyn kytam es jrin u hoghin,
Krkanchem zvart, u arbun ergov
Anc u dardzoghin...

Ev otar kananc zhpity canot,
Ev mec qaghaqi aghmuki hyusken —
Erkar gisheris erazum aghot
Quns kyhsken...

24. PhVoGhVoCVoIM

Gisherva phoghocnery taphur
Shrjeci trtum u miaynak,
Xoherov ev qaghcr, ev txur,
Erazov dyutakan u hstak...

Ashxarhum ays aghot, es qnqush
Mi heqiat hyuseci qo masin,
Patkeryd luseghen u anush
Parzeci kyanqi char era zin...

Mekneci vitchakys anzhpit
Orerid orori n, ororin,
Kuys hogud xndutyany vytchit,
Hayacqid txrutyany xorin...

Anaghmuk, antrtunj, anhnchyun
Galis es u noric heranum,
U hervic dyutum es u kanchum,
Luseres, anmarmin, ananun...

25. * * *

Darn oreri tarapanqum srtmashuk,
Xavar kyanqi ughinerum charakam, —
Hogis lsec sirakarot mi shshuk,
Meky srtis taqun zhptac. — «es kygam» ։

Trtunjneri xavar u char viherum,
Ur hognatanj hogis tuyl er u vhat,
Mi ankarc luys arshalusec mut herun,
Ev im kyanqy dardzav anush mi heqiat...

26. ERKU URVAKAN

Es em, du es, es u du
Gisherum ays dyutakan,
Menq menak enq, — es u du
Es el ghu em: es chykam...

Chykan orern aharku,
Chyka zham u zhamanak,
Urvakan enq menq erku
Misht irar het, misht menak...

Moracel enq ancyalum
Trtunj, taxic u xavar. —
Mi urish luys e colum
Meghm u anush mez hamar...

Es em, du es, es u du
Gisherum ays dyutakan,
Menq menak enq — es u du,
Es el du em: es chykam...

27. * * *

Mrayl gishern e lrum,
Xavar gishern amenur,
Es varel em xavarum
Im tchragy voskehur...

Stvernery cacanut
Kereran u kyhangchen,
Kyzgam qayly qo canot,
Qo xosqery kyhnchen։

Du ankarc kyhaytnves,
Anaknkal du kygas,
Qaghcr sutov kyxabes,
Kysires u kygtas։

Ev menutyan ays migum,
U xavarum ays merac
Ser kyvares im hogum,
Azatutyun u eraz...

Meghmaqayl kyheranas,
Es kymnam miaynak,
Noric, noric kydarnas:
Xorhrdavor u hstak։

Mut gisherum kynstem:
Lcvac sirov xndagin,
Qo gaghtniqy es gitem,
Bayc chem asi voch voqin....

Mrayl gishern e lrum,
Xavar gishern amenur,
Es varel em xavarum
Im tchragy voskehur...

28. SEV ShVoIShAN

Dary kyanqi xavarum,
Ughinerum im dazhan
Srtis zhyptac qo herun,
Txur caghik, sev shushan։

Sharzhumneryd ererun
Ev hayacqyd vshtagin.
Vhatutyan orerum
Kaxardecin im hogin։

Es sireci menavor
Txrutyuny qo anxos,
Ughinerum heravor
Arsha lusvogh ււev pharos։

Molorumis gisherum
Hogis gerec mi nshan,
Du es aystegh u hervum,
Cnorq caghik, sev shushan...

1908

29. * * *

Andardz ashxarhi vardaguyn migum.
Kyanqi heravor, eraz orerum,
Mi xorhrdavor taxic er hskum,
Mi karot er im sirty degerum,
Kyanqi heravor, eraz orerum...

Ev xavar kyanqi artughinerum,
Otar koghmeri dashterum merac
Zhptacin hogus: demqyd ererun
Ev qo xosqery — arcate eraz, —
Otar koghmeri dashterum merac...

Ev dzhguyn kyanqi txur ergerum
Ir colqn e netel qo hogin paycar,
Qo anhas phayln e im hogin ayrum
Ev gisherneris xavarum ancayr
Kanchum e depi anhayt qo herun...

1909

30. HNAZANDUTYUN

Ororvac e hogis dzmerva
Oreri ororov, u anush
Taxicn e cavalvel im vra,
Ev nurb e im kyanqy, vorpes hush։

Im srti taguhin heravor,
Heravor koghmerum e hima,
Parzel em eraznerys bolor,
Cnorqnerys bolor depi na։

U teev gitem, vor menq bnav
Chypiti handipenq iraru,
Bayc arden im srtum chyka cav, —
Orhnum em nra kyanqy heru։

Ev ashxarhy paycar e noric,
Erkiry harazat e dardzyal,
Ororum en anush mi taxic,
Ev galiq, ev nerka, ev ancyal...

Ororvac e hogis dzmerva
Oreri ororov, ev anush
Taxicn e cavalvel im vra,
Ev nurb e im kyanqy, vorpes hush...

31. * * *

Chka vochinch, vor aynqan
Tovich lini, vorpes qo
Txrutyuny kusakan...

Xorn e kyanqn ays ereko, —
Ev paycar e, ev txur,
Vorpes taxcot sery qo...

Ev hayacqyd voskehur
Mtnum im sev gisherva,
Ir ansahman, ir maqur
Huysn e phrum im vra...

32. * * *

Kapuyt cackocn ijav cac, —
Meghm u anush irikun,
Varir luysyd, vagh ancac,
Luse cnorq, im hogum։

Amayacac im srtum,
Menutyan mej im sev tan,
Phrir qnqush u trtum
Zhpity qo xndutyan։

Tuyl tur noric sirelu
Aroryakan ashxarhum,
Arshaluysy qo heru,
Hay tnutyunyd hmayun։

33. * * *

Iriknazhami kisaxavarum,
Kapuyt luyseri colqerum tchotchun,
Haytnvum e na, meghmagin pharvum,
Gunatvum e lur u el chi shnchum։

Canot e indz ayn zhpity anhuyz,
Ev ayn patkeri gcery nrbin,
Ev ayn hayacqy meghm u voskeluys,
Ev ergy anxos ev iriknayin։

Nstum enq anverj menq mek-meku mot
Ev chem havatum, vor na e, vor na...
Aynqan tovich e, aynqan anaghot,
Cnorq e karces, piti herana...

34. * * *

Du anun chunes, qez inchpes kanchem,
Ev ughi chyka erkiryd galu.—
Txur ergerys vorqan el hnchen,
Vorqan el hnchen, qez chen hasnelu։

Voch hymayakan aghotqner ev voch
Nvagner gitem, vor sirtyd dyutem, —
Hlu e kamqid im sirty doghdoj,
Im sirty bac e qo nizaki dem։

Phrvac em aha qo gegheckutyan,
Qo anqnneli karoghutyan dem.
Lusavorir sev hamrutyunn im tan.
Amboghj ashxarhy qo colqn e arden։

Haytnvir anhun phaylov u pharqov,
Zhpityd phrir im erkri mtnum.
Tanjir indz verjin qaghcr tanjanqov,
Qez govq, qez orhnenq, qez pharq anhatnum...

35. DzMRAN GIShER

Txrutyuns anush e, vorpes
Heravor, heravor karkachyun.
Aynpes meghm e im sern u aynpes
Anush e na im sirty tanjum։

Chem uzum voch ancyaly hishel,
Voch galiq orerin netel huys,
Hangist e im shurjy ev gisher,
U sirtys chi tenchum arshaluys։

Andorrel e ashxarhy bolor,
Dursy dzyun e galis, phoghocum
Gishery, ev hangist e, ev xor,
U sirtys aravot chi uzum։

Maqur e im hogin u hima
Orhnum em vitchakys erkrayin,
Yndunum em sirov kyanq u mah
U sirtys parzum em ashxarhin...

Anchar e im hogin u hangist,
Gishery andorr e, dursy dzyun.
Nnjeceq havityan, verq u visht,
Cavalvi r, luseghen menutyun...

36. * * *

Ays gisher noric lalis er qamin
Im dran araj, im pateri tak,
Sirtys lcvac er karotov hstak,
Anush cavov u ergerov im hin։

Mi garnan heqiat, qo vra hyusvac,
Hnchum er dardzyal im dyutvac srtum,
Ev luseghen er gisherys artun,
Ev sirtys txur sirov er lcvac։

Chei trtnjum, vor ancel es du,
Anhaytacel es orerum merac,
Vor chykas arden, dardzel es eraz,
Andardz u anhas, heru ev heru...

37. * * *

Ete koghmerum heru-heravor
Vrdovvi hogid, tire qez huzum:
Gitecir, vor im sirty menavor,
Mtnum molorvac, qez e erazum։

Ev ete sirtyd sirov trtra,
Ev zgas anhayt ergi mi hnchyun:
Ayn es em anverj xorhum qo vra,
Heravor-hervic karotov kanchum։

Garnan oreri zhpitov sirun
Voski hayacqyd zhptum e hogus,
Husavarvac e im sev orerum
Anush anunyd, vorpes arshaluys...

38. * * *

Es nstum em menak, men-menak,
Ev anverj erazum, u krkin
Ays kyanqi ashxarhum dzhgunak
Ir zardern e phrum im hogin։

Es gitem luseghen mi erkir,
Es gitem dyutakan mi hovit,
Ur hogin taphum e vshtakir
Ir tevern u hagnum e zhpit։

Es gitem mi tovich araspel,
Ur voghj kyanqy hrashq e darnum.
— Qo anush anunov misht arbel
Ev ergov, vor bnav chi mernum...

39. HANDIPVoIM

Anhayt koghmeric antes teverov,
Hrashqov anush du veradardzar,
Shurjys phrecir qo vishty paycar,
Ggvecir hagis txur xosqerov...

Hivand karotis hrashq-erazum
Tvac, vor du el tuyl es u vhat,
Vor du el es im karotov hivand,
Vor qo sirtn el e hrashq erazum...

Parzecinq irar srtnerys txur
Ev chypahecinq arcunqnerys taq,
Mer txrutyuny meghm er ev hstak,
U shurjn ashxarhy ev kar, ev chkar...

1909

40. DAShTERUM

Heracaval dashterum,
Moracvac u menavor,
Moracel em es hervum
Aghmuknery heravor։

Lur nstum em arvi mot,
Anush heqiat em lsum,
Ereko ev aravot
Xaghagh srtov erazum։

Gishern ir covn e phrum,
Arshaluysn: ir ciranin,
Ev im hogum ev hervum
Qo cnorqn e anmarmin։

Qo heqiatn em parzel es
Ays ashxarhi heqiatum
Ev aghotel anverj qez,
Erkrpagel im srtum։

Tapharum em ev ergum,
Ashxarhy: mec, sirtys: layn,
Qo cnorqn e indz grkum, —
Voskeghen u dyutakan։

41. XVoRHRDAVVoR SER

Im merac harsnacun amen or,
Erb xaghagh erekon e phrvum,
Haytnvum e anhayt, heravor
Ir erkric u krcqis e pharvum։

Mernelis na asac: es kygam,
Meknelis na toghec mi avand.
U galis e vorpes urvakan,
Phayphayum e im sirty hivand։

Hamburum e shurtery im curt,
Shshnjum e xosqer dyutakan,
Indz haytnum e paycar mi xorhurd
U noric shshnjum: es kygam։

Erb mernum en tchichery shphot
Aghmkot qaghaqi martkocum,
Luseres na nstum e indz mot
U hetys erazum u lacum։

Irar het kyanqi ergn enq lsum,
Irar het amen or minchev luys
Tovchakan erazner enq hyusum
U dyutvac shshnjum — arshaluys...

42. * * *

Dursy curt e hima
Ev xavar ev mrrik,
Aysor mi herana,
Molorvac im quyrik։

Molorvac im quyrik,
Hognac u menavor,
Dursy: char photorik,
Dursy mut e aysor։

Togh cola meghmoren
Ays hury txraboc,
Togh, vor meghm ororem
Qo hogin alekoc։

Luseghen ayn xosqov,
Vor aysor es gitem,
Ayn anush hrashqov
Qo sirty kydyutem։

Mi krak lusatu
Qo srtin kynetem,
Vor hzor lines du
Kyanqi ev mahu dem։

Heravor mi pharos
Kyvarem qo hogum,
Sev kyanqi alekoc
Xavarum u megum։

Dursy curt e hima
Ev xavar, ev mrrik,
Aysor mi herana,
Molorvac im quyrik։

43. * * *

Erb kyanqy sur phsherov
Karyunote qo hogin,
Hishir, vor surb husherov
Shghtayvac es du mekin։
Erb menq heru kylinenq,
Erb kanjatvenq arhavet,
Hishir, vor ka srbazan
Handipumi arahet։
Hishir, vor erb mi angam
Mahin haghtec xndagin,
El chi karogh moranal
Akntartn ayn mer hogin։
Qo xosqery srbazan
Chen xavaril xavarum,
Shurjy, shurjy amen inch
Kerge andardz qo herun։
Du kylines im hodum,
Du amen tegh kylines,
Vorpes qaghcr mi xokum,
Ev anmarmin, ev antes։
Mez amen inch ays erkrum
Hmayum e ev xabum,
Bayc ka anhas mi berkrum,
Hrashq-ankarc handipum...
Erb kylinenq menq heru,
Anveradardz ev otar,
Hishir, vor indz mi angam
Haverzhabar du gtar...

44. IM CNVoRQIN

Aneyla, voch voq der chi hamburel
Shurteryd mւsqur, kurcqyd doghdojun,
Vov e qo anush achqery varel
Ays aghjamughjum...

Xavar oreri erazum dzhguyn
Haytnvum es du arshaluysi pes, —
Poety qez e erazum anqun
U pashtum e qez։

Gegheckutyunyd varvac e boce
Dashuyni nyman sev kyanqi vra. —
Togh karot sirtys mahacu xoce
Ev togh cherera...

Gegheckutyanyd, vorpes mahapart,
Erkrpagum e banasteghcy misht
Ev voghjunum e xndutyamb hpart
Tarapanq u visht։

Aneyla, voch voq der chi hamburel
Shurteryd maqur, kurcqyd doghdojun,
— Vov e qo voski zhpity varel
Ays aghjamughjum...

45. HAYTNVoITYVoIN

Garnan anush aghmukov,
Garnan ergov du ekar.
Phaylov, pharqov u shuqov,
Xndutyunov xelagar....

Sirtys anush xocecir
Arevavar qo srov,
Sev orerys ayrecir
Gegheckutyamb u sirov։

Sirtys liqn er mut megov,
Sirtys tuyl er u tkar, —
Garnan anush aghmukov,
Garnan ergov du ekar...

1912

46. ARAVVoT

Aysor du qaghcr es nayum, aravo't,
Ev dyutakan e hambuyry qo zov,
Ev layn e bacvac herun arevot,
U ginov em es mi nor erazov...

Elnel tchanaparh, xndun heranal,
Zvart ev tetev tapharel azat,
Ev voch hayreniq, voch tun unenal,
Voch anun, voch zenq, voch pharq, voch arcat...

Sirel u krkin sirel xndagin,
Phayphayel qnqush, linel harazat,
Herana~l, darna~l krkin u krkin,
Anhun ashxarhum bacsirt ev azat։

Voghjunel sirov anc u dardzoghin,
Orhnergel kyanqy, ashxarhin zhptal,
Harazat linel jrin u hoghin
Ev anhun sirov sirel u gtal...

Mut haverzhutyan darnutyunn zgal, ––
Ev taxcel anhun ev anchar linel, —
Mernogh mankan mot dary hekekal,
Bac shirmi araj voghj kyanqy orhnel...

Mernel antrtunj hnazandutyan
Meghmagin ergov, zhpitov qnqush. —
Zgal, vor voghjy heqiat e miayn,
Cnorq e anverj, eraz e anush...

47. KARUSEL

Pttvir, pttvir, karusel,
Es qo ergy vaghuc em lsel...

Heqiat er, ev hmayq, ev ancir
Xndutyun mshushum vardaguyn,
Du nengot qnqshutyamb zhptacir
Arevot zhpitov im hogun...

Siro xosq, ev hambuyr, ev xostum...
— Arbeceq ays anush hamergum, —
Ardyoq menq, te: xosqern en stum,
Ardyoq menq, te: ashxarhn e ergum։

Pttvir, pttvi r, karusel,
Es qo ergy vaghuc em lsel...

Kar heru mi erkir tovchakan,
Arev er voskeghen ashxarhum.
Shoghacin, zhptacin — el chykan,
El chykan patranqnery sirun։

Ev taxic, ev trtunj, ev tanjanq,
— Du es ayn, te: ashxarhn e lacum. —
Xavarir, xabusik anrjanq,
Heravor oreri hiacum...

Pttvir, pttvir, karusel,
Es qo ergy vaghuc em lsel...

Kar mi erg heravor ashxarhum, —
Du ayn ergn es krknum heravor —
«Es sirum em, du indz ches sirums,
Ev hin en qo xosqery bolor...

Ev ayn valsy: «Andardz zhamanak»,
Carughin: amayi purakum,
Ev gisher, ev hambuyr, ev lusnyak.
Taghtkali, dzandzrali patmutyun...

Pttvir, pttvir, karusel,
Es qo ergy vaghuc em lsel...

Parum en xelagar xnjuyqum,
— Vov kuze: togh gaghtniqn imana, —
Voch verj ka, voch yskizb ays ergum, —
Erek: es, aysor: du, vaghy: na...

Pttvir, pttvir, karusel,
Es qo ergy vaghuc em lsel...

48. ShShUK VoI ShRShYUN

Ashnan mshushum shshuk u shrshyun,
— Bardinern en bac patuhanis tak, —
Du es, vor dardzyal taxicov hishum,
Kanchum es noric karotov hstak։

Antes u hushik im shurjy shrjum,
Ev shshnjum es, ev anush shrshum,
Paycar trtmutyamb indz es anrjum
U gaghtni sirov sirum u hishum։

Ampery tchermak eramov ancan
Trchunneri pes, — luseghen eraz, —
Du es, vor dardzyal zhptacir andzayn
Qo heru hervic, anhayt u anhas։

Jrern en anverj migum hekekum,
— Im sirtn e lalis karotov anhun, —
Tvum e, vor du txrutyamb anqun
Indz es voronum aghot ashxarhum։

Ev zhptum es indz, aknarkum qnqush
U gaghtni sirov sirum u hishum,
Ev shshnjum es, ev shrshum anush,
Antes u hushik im shurjy shrjum։

49. * * *

Du kgas u krkin heqiatov kdyutes,
Luseres kycres maraxughn im hogu,
Voskeshogh hayacqov ev qnqush xosqerov, vor gites miayn du։

Kypharves meghmoren, kyphres, kyvares antaram
Kusakan ashxarhid caghiknern ancanot,
Kynstenq irar mot, ev heru klini aroryan miadzayn u aghot։

Sev taxicn: im srtic, mut xohern: im hoguc kygnan
Luysid dem kycrven ystvernery mrayl,
Tarapanqy qez het: qaghcr hush, ev xosqery: xorhurd kydarnan, kyhagnen urish phayl։

Mtagin gisherum, ashxarhum mtamac, xavarum,
Kyvarenq chmernogh, chmarogh kyraky mer hogu,
Mer voghjuyny sirov kynetenq ev mardkanc, ev erkrin, ev herun es u dun։

50. AREVACAG

Es kangnac em vayri zhayri katarin,
Bardzr, bardzr, — heravor u menavor.
Ayntegh, cacum, der nirhum en dasht u dzot,
Der xavar e ayntegh: dazhan u lrin։
Sakayn shutov katarneric heranist
Arevn ayntegh hur kytaphe ev voski,
Ev kycncan dashtery: lur u hangist,
Erkirn anhun karot kyanqi ev xosqi։
Ev du kerges, zartnac ashxarh, im araj,
Kardzaganqes im voghjuynin sirarat,
Kylsem es dardzyal aghmuk u sharach
U kysirem heqiatayin aroryad։
Lrutyun e, mut e ayntegh, sakayn im
Srtum arden arshaluys e: harutyun.—
Voghjuyn dzez mut ughinerum erkrayin,
Ւm eghbayrner, herunerum ev bantum...

1912



Aghbyur: Vahan Teryan - Erker։ Haypethrat - Erevan, 1956t.։

Veradardz
1911

1.

Menutyan xavar zndanic krkin
Es veradardza hzor u hpart,
Ev indz voghjunec aghmuky zvart,
U nor xndutyamb ayrec im hogin...

Anxos tanjanqis gisherum anqun
Ir hury varec paycar mi karot —
Nor sirov lecun: dardza es dzez mot,
Ev nor erger en hnchum im hogum։

Eka, vor aystegh dzez hamar aysor
Hyreghen xosqer krem u xndum,
Lsem haghtakan marti cncutyun,
Tesnem sharqery dzer hzorazor։

Ev lusabacinq erb hognac lineq,
Erb qnac lineq tshnamuc xabvac,
Arevacagi cncutyamb arbac,
Kanchem dzez, tchcham: eghbayrner, eleq...

2.

Misht nuyn xoheri shshukin hlu,
Misht nuyn karoti kskicy pahac:
Es durs em galis noric shrjelu
Negh phoghocnern u krkesnery bac։

Shphot nvagov aghmuk u suloc
Sharzhum en araj ory zhrajan —
Bocot xnjuyqum, dzulvac xind u koc,
Hyusel en kyanqi kaxardvac shrjan։
Haptchep hosanqum ev mard, ev aniv,
Alekocutyamb mi xaytankar
Xent phoghocneri bavighnern antiv
Jreri nyman xarnum en irar։
Amehi dzaynov erkatn e xosum,
Poghpatn e tchchum shachyunov doghdoj —
Ev bazmaghaghak oreri lezun
Hnchum e aystegh, vorpes martakoch։

Ays aghmkahyus kyanqi xent bocum
Ayrum e sirtys srbazan mi dogh,
Huzum e hogis mi veh hiacum,
Ev sarsaphelin: tvum e dyutogh...
Mashvac e kyanqys vshtum anaghart
Ev tarapanqi orerum hamar,
Bayc cavac sirtys bacel em hpart,
Noric u noric sirelu hamar։
Uzum em, vaghva cncutyan gushak:
Karotys netac luseghen herun,
Varel ergerys, vorpes droshak,
U mernel, vorpes herosn e mernum...

Zarteq, erger im, zham e hnchelu,
Zinelu noric gndery criv,
Merac srtery kyanqi kochelu
Ev borboqelu, zayruyt u kriv...



Aghbyur: Vahan Teryan - Erker։ Haypethrat - Erevan, 1956t.։

Nyuty hraparakvel e Mamuli xosnaki shrjanaknerum:
Kisvir ays nyutov:
Niderlandakan Oragir Grakan ej
18:40, 18.08.2021
6103 | 0
02:40, 11.05.2020
6714 | 0
01:54, 29.11.2019
12238 | 0
05:28, 08.01.2018
12274 | 0
03:29, 22.12.2017
12979 | 0
01:01, 08.12.2017
29882 | 0
16:32, 06.12.2017
11443 | 0
16:11, 06.12.2017
16118 | 0
02:42, 05.09.2017
17337 | 0
23:45, 27.08.2017
21571 | 0
depi ver