ՄԱՄՈՒԼ.ամ
Hay / Հայ | Рус | Eng | Tür
USD 402.56, EUR 440.64, RUB 4.58, GBP 505.01
+16 °C, +5 °C ... +16 °C Vaghy:+20 °C
Mkrtich Armen/Patvirecin handznel dzez (2)
16:19, 23.05.2015
5682 | 0

Baron



Chka aveli geghecik kendani, qan dzin։ Hamadzayn em։ Bayc chka naev aveli tgegh kendani, qan dzin։ Duq iskuyn khamadzaynveiq indz het: ete tesneiq tchambari dzierin։ Inch lav e, vor cheq tesel։ Cankanq, vor chtesneq havityans havitenic։

Nranq amen or charcharvum ein antarnerum, kalanavorneri het miasin։ Ev der harc er: vov er aveli shat charcharvum։

Amen koghm lsvum ein kacinneri hnchyunner, sghocneri xzzoc, ynknogh careri xrshtoc։ Ev erb tchyugheric azatvec u ktor֊ktor arvac carery vorpes patrasti geranner parkum ein ays u ayn koghmum, herty hasnum er dzierin։ Motenum er dziapany, gerany shghtayov kapum er dziu etevic ev qarsh talis antari mijov depi tchanaparhy, vory karogh er linel motik, karogh el linel naev heru։

Duq fizikayic arden giteq, te inch ban e shphumy։ Ev aha, ete nuyn dziu hamar shat dzhvar cher lini tanel shat geranner: anivner unecogh saylaknerov, apa shat u shat dzhvar er: getnov qarsh tal miayn mi geran։ Ev ayn el inch getnov։ Macarneri u xoti mej taqnvac cararmatnery karchum ein gerani voch aynqan maqur ktrvac tchyugherin, pahum gerany։

Dziapany, aranc haskanalu pattchary, guce ev haskanalov, bayc zayracac: ashxarhi vra, ardarutyan vra, shur er galis ev cecum xeghtch dziun, cecum, cecum…

Duq piti tesneiq nra dziayin achqeri mardkayin tanjali artahaytutyuny, lseiq nra dziayin rungeric elnogh mardkayin arag֊arag u canr shncharutyuny։ Isk erb hankarc na ir txur achqery bardzracnum er depi qez, karces asum er mardkayin lezvov․ «Inchu es cecum indz, es el kalanavor em qez nman…» …

Inchpes er dzgvum dzin: pokelu hamar gerany getnic, inchpes er larvum nra nihar u voskrot marminy: amboghjapes baghkacac phoseric u sur ccvacqneric։

Isk mruty… Iskakan dziu mrut: inchpes erbemn asum enq: hayhoyelov mardkanc։ Atamnery: iskakan dziu atamner: erkar, deghin։ Erb na bac er anum mazmzuknerov cackvac ir tgegh, kax ynkac shurtery, nra atamnery tvum ein dziu merk zangi atamner…

Erb verjanum er ashxatanqayin ory ev, verjapes, lcardzakum ein nranc, aysinqn: qandum ein nranc vrayic shghtanery, xeghtchern uzh chein unenum meknelu depi hangist։ Erkarum ein irenc nihar vzery, matghash eghevnineric pokum mi phunj phshaterev, camum zzvanqov u dandagh, ev, vorqan el vor sovac, aylevs chein pokum erkrord phunjy։

Bayc tchambarum kar naev mi shat geghecik dzi, nzhuyg։ Iskapes Baron er anuny, te kalanavornern ein aydpes kochum nran։ Da tchambari peti dzin er։ Hamarya sev guyni, xoshor, na uner barekazm, bayc shat kusht kazmvacq, nerdashnak, bayc hskayakan gavak, aveli tchisht klini asel: hetuyq։ Nra mkanot u lav snvac marminy nersi koghmic aynpes er prkel kartchamaz mashty, vor verjins phaylum er: nmanvelov mug shaganakaguyn badrijani keghevi։

Inchpisi geghecik glux uner na: bardzr drvacqi paranoci vra… Sradzig rungery trtrum ein jahel u arnakan, xoshor u krakot achqery varvum ein chcaxsac uzhic u temperamentic։

Kalanavornery hatchax ein tesnum nran: tchambari peti saylakin lcvac։ Saylaky shat phoqrik er, mi mardu hamar, dzvi ktchepi nman tetev er u kanonavor, erku mec anivneri vra։

Tesel eq, te inchpes char erexanern irenc ynkerneric meki etevic kapum ein tghti ktor: cicaghelu hamar։ Erexan vazvzum e, xaghum: aranc zgalu ayd tghti ktori goyutyuny։ Aha tchisht aydpes el Baronn ir hamar azat ev inqnishxan vazum er tchanaparhov: bolorovin chzgalov, te inch vor ban en kapel nra hskayakan hetuyqic։

Erb kalanavornern antarayin erkar tchanaparhic veradarnum ein tchambar, nranq hatchax tesnum ein Baronin naev axorneri mot, drsum kapvac, gari utelis։

Tesnelov glxakax qaylogh kalanavor dzieri nihar u tgegh kerparanqnery, Barony ver er bardzracnum gluxn ir garu vrayic ev krqot xrxnjum։ Bayc nra xrxinjy, kusht phoric ekac, ardzaganq cher gtnum voch mi dziu mot։ Nranq chein el nayum Baroni koghmy։ Anjatvelov mardkalanavorneric, nranq ancnum ein portabuyci motov: aranc angam nayelu nra garun, haskanalov, vor da nranc hamar che։ Mtnum ein irenc axory: utelu irenc mi ktor xoty։

Barony cher hangstanum։ Uteluc kshtacac, na uzum er zvartchutyunner, xrxnjum er ev xrxnjum։ Gluxy cncelov phordzum er pokel erasanaky ev mtnel axory: inchpes sultany kmtner harem։

Ir phoqrik tnakic durs er galis inqy: tchambari pety, tphtphacnum er nra bardzr paranocy, phordzum er hangstacnel nran։ Bayc Baronn antart nayum er depi harevan axory ev vrnjum, karces asum․ «Ardzak togheq indz, mi cuyc tam dranc» …

Hamarya amen or kalanavornern akanates ein linum ayd tesaranin։ U teev hognac, nranq ashxuzhanum ein mi phoqr ev sksum sraxosel։ Artaqnapes patkern ayn er, te nranq, cecelov, atum ein irenc dzierin, ev, yndhakaraky, zvartchanalov Baronov, sirum ein nran։ Bayc irakanum bolorovin hakarakn er։ Dzierin nranq cecum ein aynpes, inchpes kcecein irenq irenc: ete karoghanayin․— vshtic, darnutyunneric, husahatutyunic։ Isk Baronov nranq zvartchanum ein inchpes datarkaportov, vory, artonyal nzhuyg, chi tesel kyanqi voch mi darnutyun ev misht pahanjum e noranor zvartchutyunner։ Kalanavornern irenc hogu xorqum sirum ein irenc dzierin ev atelov atum ayd hghphacac Baronin։

Mi angam, verjapes, Baronin hajoghvec pokel ir erasanaky։ Inchpisi hrtchvanqov u motaka bavakanutyan naxatchashakumov na netvec depi tgegh u qaghcac dzieri joky… Xelahegh uraxutyunic na chgiter urin yntrel, uzum er bolorin vayelel miazhamanak։ Apa, aranc yntrutyan, hardzakvec drancic meki vra։

Dzin, ashxarhi vayelqnery vaghuc i ver moracac, skzbum chhaskacav, te inch en uzum nranic։ Apa havaqec ir verjin uzhery ev zuyg votqerov mi uzhegh qaci tvec Baroni phorin։

Kalanavornery bardzracrin uraxutyan vayreni aghaghakner։

Barony vrnjac cavic, bayc aravel evs: aydpisi anhavatali ev kopit merzhumic։ Erevi na kyanqum cher tesel aydpisi ban։ Bayc dziern arden motenum ein axori drany, harkavor er shtapel։ Usti ev na, aranc hapaghelu hardzakvec mi urishi vra։ Dzin et tarav ir kax ynkac hast shurtery, ghntchrtac shan nman ev anspaseli aragutyamb shur galov depi Barony, ir erkar atamneri erku sharqy xrec nra msi mej ev hanec։ Uzhegh cavi xrxinjy xlacav cncutyan aghaghakneri mej։ Kcac teghum iskuyn haytnvecin erku sharq karmir, xoshor ulunqner, voronq, iskuyn el, phxlvecin u hosecin nerqev։

Nuyn vayrkyanin katarvec mi anhavatali ban։ Bolor dziery: tgegh, nihar, hognac, shur ekan, hardzakvecin Baroni vra ev sksecin bolor koghmeric kcotel nran ev xphel qacinerov։

Voch voq der ushqi cher ekel, erb ir tnakic durs netvec tchambari pety ev hardzakvec dzieri vra։ Mtrakov anxna harvacelov atch u dzax, na phrkec votic glux aryunotvac ev smbakneri hetqerov naxshvac Baronin Dziery mtan axor։

— Srikaner, es dzez cuyc ktam, — gorac tchambari pety: xosqn ughghelov, sakayn, voch te axor mtac dzierin, ayl zvartchutyunic phaylogh achqerov kalanavornerin։— Kangnel ev hrhrum eiq, ayo, phoxanak azatelu dziun ayd srikaneri dzerqic։

«Srikanern» ays angam arden veraberum er dzierin։

Qani vor yndunvac ban cher: dzierin tanel mekusaran, pety hramayec ayd patzhin entarkel kalanavornerin։

Aranc mtnelu irenc baraqy, henc tchambari darpasi motic, nranq irenc qaylern ughghecin depi curt mekusaran։ Henc ayntegh el stacan irenc yntriqy ev xmecin։ Bayc zvart xosakcutyunnery chein lrum minchev ush gisher։ Patmum u verapatmum ein patahac depqi bolor manramasnutyunnery, lracnum irar, ughghum, vitchum, barkanum irar vra, hamadzaynvum։

Isk aravotyan, noric gnalov antar, nranq sksecin noric cecel irenc dzierin, te inchi hamar en nran cnvel aydqan dzhbaxt, inchi hamar en ekel aystegh: mardkanc het kiselu nranc mardkayin tchakatagiry…


Azatuk

Arhamarhum ein azat mardik kalanavornerin, te voch, mievnuynn er, kalanavornern irenq arhamarhum ein nranc ev anvanum «volnyashkaner», aysinqn: «azatukner» ։

«Aatuk» ein nranq, vorovhetev chunein kalanavorneri voghbergutyuny, tetevsolik ein ev cicaghum ein amen mi datark aritov։ Lurj mardik chein։ Utelis hac ein avelacnum, toghnum seghani vra, gishernery karoghanum ein hangist qnel: erb paharanum kam nkughum unein aynqan uteliq։ Himar mardik ein։ Ev, verjapes, phoxanak gisher֊cerek utelu, utelu, utelu, zbaghvum ein kanancov, hamburum ein nranc ev dre vov gite… Tyu… Hghphacac mardik ein։

Kalanavorneric miayn hatukent mardik ein zbaghvum kanancov: grasenyakum ashxatogh ayspes kochvac «himarkotnery», hac ktroghy, xoharary, baghnispany, varsaviry, aysinqn: nranq, vovqer «kataghum ein kshttutyunic» ։

Efim Loshchaniny mekn er mecamasnutyun kazmogh ayn kalanavorneric, voronc hogevor kyanqn amboghjovin pttvum er miayn mi arancqi shurjy։ Artnanaluc heto liner, te qneluc araj, ashxatelis liner, te hangstanalis, nranq xosum ein miayn uteliqi masin։

Meky harachum er hankarc․

— Liner tapakac mis: spitak sousov…

— Tapakac misn utum en karmir sousov, — neroghamtoren ughghum er erkrordy։

— Vay… Sa inch e asum… Lsum eq, ynkerner…

— Tchisht e asum։

— Sxal e asum։

— Tapakac misy, — mej er xarnvum Loshchaniny heghinakavor dandaghaxosutyamb, — lav karmracnum en sephakan tcharpi mej։ Arandzin patrastum en kam karmir kam spitak sous: nayac tchashakin։ Seghani vra dnum en spitak hac: hacamani mej bardzr kuyt arac։ Aj koghmum dnum en oghin, dzaxum: boghky։ Hacy dnum en… Ha, haci masin arden asaci։ Vercnum en danakn u pataraqaghy…

Ev sksvum er stamoqsneri kolektiv xabkanqy։

Erb na avartum er ir manramasn patmutyuny, klanvac unkndirneric mekn staphvum er ev asum․

— Isk mez mot da anum en ayspes… Vercnum en tarm dzuky, maqrum, agh en canum, dnum katsayi mej, varn avelacnum kanayi u pomidor…

— Jur en lcnum…

— Voch mi katil։ Phakum en amani berany, dnum en tetev kraki vra ev…

— Da inch uteliq e vor…— arhamarhabar phnchacnum er mi errordy։— Aysinqn: vaty che, iharke, bayc erb sagn en xorovum: phori mej brindz lcrac…

— Ha, — hankarc bacakanchum er chorrordy, — evs mi ban harcnem dzez։ Ershik patrastelis xozy karogh e teghavorvel ir aghiqneri mej…

— Aghiqnery kavelanan, — asum er mekn anvstah։

— Voch, kavelana misy, — pndum er myusy: voch aveli vtchrakan։

Ev sksvum er mi aynpisi erandun vetch, lsvum ein hetzhete aynpisi ktruk u vtchrakan pndumner, hnchum ein aynpisi taradzaynutyunner u irar hascei shprtvac viravorakan xosqer, vor karces havaqvel er masnagetneri mi xorhrdakcutyun, isk misy kutakvel ev nexvum er: spaselov nranc voroshmany։

Mi angam, mi aydpisi vetchi zhamanak, erb kalanavornern irenc taxtakneri vra parkac, isk erbemn el ver catkelov u nstelov, vitchum ein dzvaceghi zanazan tesaknery patrastelu anhetadzgeli harceri masin, baraq mtav verakargichy ev dzayn tvec․

— Loshchanin…

— Inch ka։

— Herd anicem, Efim, ijir var։ Kind ekel e qez tesutyan…

Mi pah der voch voqi gitakcutyany chhasav, te inch ein nshanakum ayd xosqery։ Taygan gtnvum er bnakeli vayreric haryuravor kilometrer heru, isk kalanavorneri kanayq u erexanery, mayrern u eghbayrnery: el aveli heru, hazaravor kilometrer։ Bolory vaghuc i ver moracel ein nranc irakan goyutyuny, isk nrancic erbemnaki stacvogh namaknery nman ein inch֊or anirakan ashxarhic hasac anmarmin patkerneri։ Irakann u anmijakann ayn er, inch tirum er nranc shurjy, kar, ev tvum er, te eghel e misht u linelu e misht։ Kyanqy nranc hamar tchambarn er, voric durs voch te urishnery xort ein nranc, ayl parzapes goyutyun chunein…

Efimy catkec nstec, var kaxec votqern ir verin qnelateghic, apa, aranc dnelu nerqevakoghmi takdiri vra, catkec hatakin։ Bolor kalanavornery, te verin ev te nerqin qnelategheri vra, nuynpes nstecin։

— Efim, baxtavor mard, — bacakanchec verjapes meky, — aprecir…

— Te cxaxot berac klini: menak chcxes, — patvirec erkrordy։

— Uremn aysor qu tchashy karogh es zijel indz, — xndrec Efimi harevany։

— Vercru…— asac Efimy haptchem ev durs vazec baraqic։

Ayo, hazvadep erjankutyun er bazhin ynkel Efim Loshchaninin։

Harcn aystegh ayn cher, vor nra kinn aprum er hazaravor kilometrer ayn koghm։ Da dzhvarutyunneric amenaphoqrn er։ Tesakcutyun stanalu hamar harkavor er dimel tchambarneri kentronakan varchutyany, spasel patasxani։ Patasxany piti liner ayn masin, vor nranq harcapndelu en kalanavori gtnvac vayri tchambarneri varchutyany: tvyal mardu varqi ev nra katarac planneri tokosneri masin։ Ayd varchutyuny nuynpes, ir hertin, harcumy piti ughgher anmijakanoren kalanavori tchambari petin։ Bnutagiry piti gar instanciayic instancia ev hasner verjin instanciayin։ Ev miayn dranic heto kareli kliner… Inch kliner kareli: stanal tesakcutyun։ Der voch։ Kareli kliner stanal harcapndum tchambarneri kentronakan varchutyunic ayn masin, te vov e tesakcutyan gnal cankacogh mardy, kalanavori inchn e na։ Nshvum er, te inchpisi teghekanqner er harkavor ugharkel ayd masin։ Ev miayn dranic heto, ete bolor paymannery hamapatasxanum ein, ev ete ayd gragrutyan yntacqum kalanavory cher dadarum ir plannery lriv katareluc ev kam cher mahanum, teghi er unenum tesakcutyuny nra het։

Voch, voch, da byurokratizm cher, bolorovin։ Da miangamayn operativ mijoc er: tesakcutyunneri tivy cayrastitchan sakav dardznelu hamar։

Ev aha, Elena Loshchaninan, herosabar haghtaharelov bolor argelqnery, dzerq er berel tesakcutyan iravunq ev ekel: ir etevum toghnelov ereq ev kes orva hskayakan tchanaparhy…

Tchambari pety Elena Loshchaninayin yndunec qaghaqavari ev harganqov: inchpes azat mardn azat mardun։ Bayc tchisht e naev ayn, vor nra verabermunqi mej kar tarakusanq ev verapahutyan xorhrdayin voch֊liarzheq qaghaqacuhu handep, vory voch miayn apaharzan cher tvel zhoghovrdi tshnami ir amusnun, aylev ekel er nran tesutyan։ Bayc ev aynpes ayd tarakusanqn u verapahutyuny hamarya chein artahaytvum vochnchov։

— Duq giteq tesakcutyunneri kargy, — harcrec na։— Chgiteq։ Tesakcutyuny trvum e ereqic hing or: im hayecoghutyamb։ Es talis em hing or։

— Shnorhakalutyun։

— Charzhe։ Tesakcutyuny trvum e: kalanavorin ashxatanqic chazatelov kam azatelov։ Es talis em azatelov։

— Shat, shat shnorhakalutyun։

— Charzhe, charzhe, da mer partakanutyunn e, ev es chem katarum voch mi orinazancutyun։ Tchambaric durs menq unenq mi hatuk senyak, vortegh duq kapreq ayd hing ory: dzer amusnu het։

Elena Loshchaninan, eritasard ev bavakan geghacik kin, vorn aha chors tari er, inch aprel er amusnuc heru ev hamest kyanqov, shiknec։

— Es dzez petq e naxazgushacnem, ynker Loshchanina, — mi qich aveli xist tonov asac tchambari pety, — vor ayd hing orva yntacqum duq eq patasxanatu dzer amusnu hamar։ Inqnerd giteq, vor na zhoghovrdi tshnami e ev, inchqan chlini, der uni vec tari zhamket։ Iharke, voch voqi der chi hajoghvel durs prcnel taygayic ev mer dzerqic, bayc ev aynpes, giteq, linum en phordzoghner։ Kam menq enq gtnum nranc u veradardznum, kam irenq en demardem durs galis voreve tchambari։ I miji ayloc, es inqs kxosem nra het ayd masin…

Ebr Efi Loshchaniny mtav ners, kinn ushadrutyun chdardzrec nra vra: hamarelov, te da peti caran e, vor ners e mtel inch֊or gorcov։ Nayec ancoghaki ev noric shur ekav depi pety։ Bayc ev iskuyn haskacav, tchchac ev ver catkelov, phatatvec hamarya antchanacheli dardzac ir amusnun։

Efimy haptchep avartec grkaxarnutyuny ev meghmutyamb mi koghm hrelov knojy, motecav seghanin․

— Lsum em dzez, qaghaqaci pet…

U teev azat knoj nerkayutyunn zgali chaphov kashkandel er zinvorakanin, bayc ev aynpes Loshchaninan tesav mardkayin urish, iren ancanot phoxharaberutyunner: ishxanavori ev nra iravasutyan tak pahvogh kalanavori… Efimy, nra Efimy, vorn ayntegh, ashxarhum, hpart arzhanapatvutyamb er pahum iren bolor mardkanc het, ayzhm kangnel er: inchpes zinvory hramanatari arjev… voch, voch, zinvorn u hramanatarn aydpes chen linum, na kangnel er inchpes voch֊mardy mardu arjev…

Yndameny hing or er Efimy patkanelu ir knojy, bayc na kazmum er sranc sephakanutyuny…

Kiny gnac irenc hatkacvac senyaky kargi berelu, isk pety eres ar eres xosec kalanavori het: inchpes harkn er, arec bolor zgushacumnery ev bac toghec։

Efimy mtav kalanavor saphrichi mot: acilvelu։ Bacatrec, te inchi hamar e ekel hertic durs։ Saphrichy, vraci ger eritasard, achqov arec nran․

— Gone mi qani or kapres mardu nman, kaco։

Efimin thatch er ayd aknarky։ Inchi hamar en vorosh mardik sharunak xosum nuyn bani masin, karces urish gorc chunen…

Erb Efimy, verjapes, mtav iren hatkacvac senyaky, kinn yndhatec ir gorcn ankoghni het ev noric phatatvec amusnun․

— Ay hima du nman es ayn Efimin…

Nranq nstecin zruyc anelu։ Efimn achq acec senyaky: i miji ayloc naev phntrelov, te vortegh e drel kinn ir berac uteliqnery։

Lusamuti mot, hatakin, drvac er mi phoqrik tchampruk։ Kaxaranic kaxvac ein knoj verarkun u glxarky։

Erkar zrucecin nranq, shat erkar։ Aveli tchisht: voch te zrucecin, ayl kiny patmum er, isk amusiny: lsum։ Nranc achqery mi qani angam lcvecin arcunqov, datarkvecin, noric lcvecin։

Efimy ev lsum er knojy, ev nayum nran, znnum։ Mtermutyuny nranc mijev aghot hush er miayn, isk nerkan: otarotiutyan zgacumn er։ U teev Elenan nra kinn er, nra mterimy, bayc nranc mijev goyacel er mec tarberutyun։ Na qaghaqakan kalanavor er, isk kiny: liakatar iravazor qaghaqaci… Ev ayzhm nranq nstac ein vorpes storin ararac ev gerazanc eak…

Ev, karces ayd tarberutyunn artaqnapes evs caytun dardznelu hamar, nranq hagnvac ein aynqan tarber, vorqan vor, erevi, Erkri ev Marsi bnakichnery… Layn keghevatrexnerov, votic glux bambakac gorsh hagustnerov, Efimy nman er keghtic goyacac chagh u kakugh trturi, isk kiny, jahel u pirk, hagel er amaravari tetev zgest: inch֊or moracvac u qnqush caghiknerov, votqerin uner tarorinak manr votnamanner, voronq kochvum en tufliner։ erku, ereq zuyg aydpisiq kteghavorvein Efimi amen mi keghevatrexi mej…

Inchpes karogh er kalanavorn amusin linel mi aydpisi bardzraguyn eaki…

— Isk hima inqd patmir qo masin, sireli Efim, — xndrec kiny։— Ays inch vitchak e dzer shurjy… Ays inch hagustov es… Es aydpes chei patkeracnum tchambary…

Bayc Efimy, naxqan voreve ban patmely, harcrec․

— Sovac ches, Lena…

Kinn amur brnec amusnu dzerqery ev asac neroghutyun haycoghi pes․

— Es ayspes chei patkeracnum tchambary, Efim… Indz tvum er, te da mi mec tegh e: qaghaqi pes, xanutnerov, tchasharannerov… Dra hamar el, erevakayum es, es utelu voch mi ban chem berel qez։ Miayn phogh…

Kiny nkatec amusnu aylaylvely, shphotvec․

— Nerir, Efim, sirelis… Es ayspes chei patkeracnum… Erevi lav chen kerakrum dzez…

— Voch, inchu…— artasanec Efimy: voch aynqan irakanutyuny taqcnelu hamar, vorqan vor chxoracnelu knoj cavy: nra teracumi hamar։— Bayc du, du vortegh piti tchashes…

— Es sovac chem mna, Efim, sirelis, mi anhangstana։ Kpaymanavorvem pahakneri kanancic meki het, dram ktam, ktchashem nra mot։

Efimy bolorovin moracel er… Che vor kinn azat, barphraguyn eak er… Ayd: Efimn e, vor iravunq chuni ereq metric aveli motenalu pahakin։ Isk kiny karogh e seghan nstel nra het…

Efimn uzec voreve patrvakov gnal knoj motic, mtnel tchambar, tchashel։ Bayc hishec, vor ir tchashy zijel e harevanin…

Kiny motecav lusamutin, vercrec tchampruky, bac arec․

— Arayzhm, aysor, karogh enq yola gnal tchanaparhic mnacac uteliqov։ Mi arandznapes hamov ban chka aystegh, bayc vochinch kotlet, mi qani dzu, dzuk… Te du arden dzandzracel es dzknic։ Asum en: dzer koghmerum dzukn arat e…

«Himar» : akama mtacec Efimy ev asac bardzradzayn․

— Voch, chem dzandzracel…

Kiyn, tchampruki vra xonarhvac, sharunakec tvarkel․

— Mi qich konfet… Mayrikn er drel indz het, vor tchanaparhin utem, bayc es dzerq chem tvel, axorzhak chunei, qo masin ei mtacum sharunak։ Kutes։

— Mec uraxutyamb։

— Ax, Efim… Ete ayspes er vitchaky dzez mot, inchu cheir grum, vor canrocner ugharkei qez…

— Ev chugharkes el։ Duq inqnerd haziv eq cayry cayrin hascnum։ Ev yndhanrapes, indz vochinch petq che…

Kiny sharunak xosum er ev cher shtapum voch inqn utel, voch amusnun hyurasirel։ Hanec tchamprukic mi zuys nor kisakoshik, brnec mi dzerqov, shurumur tvec, zhptac․

— Qez hamar em berel, sirelis։ Phordzir, ho chen seghmum։

Aystegh Efimn aylevs chkaroghacav zspel iren ev barkacav․

— Du, inch e, Lena, bolorovin es himaracel։ Gone shurjd nayir, inch kisakoshikner… Aha mer kisakoshiknery…

Na cuyc tvec ir keghevatrexnery։

Verjapes nranq nstecin utelu։ Efimn ashxatum er chshtapel, ir sovy chartahaytel։ Tchambarneri patvi masin che, vor mtacum er na, ayl var cher uzum netel kalanavori ir arzhanapatvutyunn azat mardu mot։ Amanner lizel, phshranqner havaqel: ayd amenn ir u yurayinneri gorcn e, nranq da chen taqcnum iraric։ Bayc inchu imanan urishnery…

Efimy minchev isk kamqi uzh unecav et hrel ir arajic errord kotlety․

— Heriq e…

Kiny chpndec, chstipec nran: utel, phatatec lragiry։

Vorovhetev nranq kerel ein bavakan ush, erekoyan kiny glxi chynkav uteliq arajarkel amusnun, manavan vor na hishum er․ Efimy erekonery vochinch cher utum։ Miayn tey drec: teyamann u kerosinkan xndrelov pahakapeti knojic։ Hanec konfetner։

— Shaqar petq e tcharel, — asac na։— Mite duq aystegh xanut chuneq։

— Azatuknern irenc mterqnery gnum en kentronakan tchambari azatukneri xanutic։

— Vovqer en «azatuknery» ։

— Azat mardik։

— Ba inchu es aydpes anvanum։

— Da mer xosqn e։

— Dzer, um, — ankeghcoren chhaskacav kiny։

— Mer: kalanavorneris։

— Vaghy es xanutic mterq berel ktam indz u qez hamar։

— Saylaky gnalu e miayn tasy or heto, — grgrvac haghordec Efimy։

Qani motn ynknum er, aynqan phoxvum er Elenan, darnum mi tesak, anhaskanali։ Zhptum er kam shphotvac shiknum, apa horanjec mi qani angam, teev achqery qnkot chein։

— Qund chi tanum, — harcrec na amusnun: hogatar kerpov։

— Parkenq, — asac Efimy: nayelov ankoghnun։ Chors tarva yntacqum na misht qnel er merk taxtakneri vra: bacarutyamb mi barekarg tchambari, vortegh na ereq amis unecel er xote nerqnak, ev hivandanocneri, ur ynkel er mi qani angam, mi qaniakan orov։ Ayzhm na noric parkelu er phaphuk ankoghnum, inchpisis erjankutyun…

Ankoghnum kinn amur, amur phatatvec amusnun ev asac xor harachanqov․

— Ax, Efim, Efim… Inch phordzanq berecir mer bolori glxin… Menq minchev hima klineinq, miasin, aha ayspes: ete chxarnveir hakaheghaphoxakan ayd gorceri mej…

Karces kacnov xphecin Efimi glxin։ Na uzec bghavel, vor meghavor che voch mi banum, bayc… Inchpes kareli er aydpisi haytararutyun anel azat mardu mot…

Efimy sovac er։ Na zghjum er, vor naxqan ankoghin mtnely cher asel knojn ayd masin։ Na hishum e: tchamprukum mnacel e mek ev kes kotles ev bavakan qanakutyamb spitak hac…

Kinn aveli ev aveli er seghmvum amusnun, kpchum nran։

Efimy neghvum er otar marmni aydpisi motikutyunic, cher karoghanum azat sharzhvel։

Hankarc kiny ver bardzracav ev hamburec amusnu shrtunqnery։

— Bavakan e, azatuk, — bghavec Efimy: et shprtelov nran։

Kiny, vochinch chhaskanalov, chrvac achqerov nayec nran։

Efimn arag ver kacav ankoghnic, mi ropeum hagav hagustnery։ Kiny, karkamac, minchev isk phordz charec xangarelu nran։

— Aystegh mardik kotorvum en sovic, isk duq dzer himar zvartchutyunneri het eq, — aranc dzayny cacracnelu, bghavec Efimy ev dimec depi dury։

— Efim, — tchchac kiny։

— Veradardzir qo tuny, azatuk, du harkavor ches indz, — netec Efimy dran motic ev elav durs։

Kiny chkaroghacav vazel nra etevic, na hanvac er։

Ancatnaki mot Efimy tesav pahakapetin։

— Qaghaqaci pet, es dzez xndrum em tchanaparh dneq ayd azatukin։ Na indz harkavor che։

— Um masin es asum, — zarmacav pahakapety։— Knojd…

— Harkavor che։ Es gnum em tchambar։ Xuzarkeceq indz, qaghaqaci pahak…

Erb na mtav baraq, qnac kalanavorneric mi qanisn artnacan, nayecin։ Bayc, tesnelov Efimi demqi zayracac artahaytutyuny, vochinch chharcrin։ Miayn erb na arden parkec, nkatec koghqi harevani harcakan hayacqy։

— De togh korchi ayd azatuky, — asac na։

— Uteliqn el chvercrir, himar։

— Iskapse vor himar։ Chvercri… Konfet kar… Hamarya erku bur… Daghdzi konfetner… Isk gites inchpes en patrastum daghdzi konfetnery։ Vercnum en shaqary, lcnum jri mej, dnum kraki vra…

Harevany trorec achqery ev sksec ushadrutyamb lsel։


Ankoghiny, havy, Lidan


Normal ashxarhum bnakaranneri patery linum en phaytic, aghyusic, qaric, betonic ev nman urish nyuteric։ Sidorovi nakarani patery baghkacac ein yndameny vermakic։

«Kencaghayin» hancagorcneri baraqum, vortegh na aprum er, nra qnelu taxtaky nerqevi yarusumn er։ Koghqi taxtaki vra qnum er nra ashxatynker Vorobyovy, nuynpes Vanya։ Nranc glxaverevi erkrord yarusum qnum ein erku pataniner, voroncov Sidorovy cher hetaqrqrvum։

Ev aha, erb kananc baraqic Sidorovi «kniky» galis er nra mot, eritasard carahaty vercnum er vermakn ir ankoghni vrayic, varaguyri pes kaxum er verin taxtaki ezrerin hatkapes ayd npatakov xphvac mexeric, ev ereq koghmic anjatum er ir qnelateghy mnacyal baraqic։ Chorrord koghmum, vortegh Vorobyovn er, na kaxum er ir bushlaty, vory haziv mi kerp cackum er «senyakn» ayd koghmic։ U teev Vorobyovy hamest tgha er, bayc ev aynpes Sidorovn asum er nran․

― Ey, Vanya, kam shur ek myus koghqid vra, kam durs ek mi kes zhamov։

Vorobyovy lur bardzranum er ir chor taxtaki vrayic ev gnum։

Sidorovi qnelu taxtaky mi kartch zhamanakov veracvum er arandzin bnakarani։

Mi angam Sidorovi «kniky» parkac teghic irenc «bnakarani» arastaghin nayelis tesav, vor dra taxtakneri tcheghqic phaylum e verevum parkac patanu achqy։

― Vor ver kaca: achqd durs kphorem, ― hangist dzaynov artasanec Lidan։

Sidorovy shur ekav, vor nuynpes nayi arastaghin, bayc ayd vayrkyanin lsvec trmphoc, ev patanin, var catkelov, phaxav։

Dranic heto arden, erb Sidorovn u Lidan sksum ein kaxel vermaky, patanin aranc naxazgushacman inqn er var ijnum ev heranum։

Iharke, tchambarnerum argelvac er kenakcutyuny, ev ayd orenqy mnum er uzhi mej։ Bayc orenqy nra hamar e naev, vor unena bacarutyunner։ Isk Sidorovi hamar, vory tchambari amenalav carahatn er, cher kareli chanel bacarutyun։

Da, sakayn chi nshanakum, te tchambari pety kamavor kerpov er hamadzaynvel katarel ayd bacarutyuny։

Erb nran teghekacrin Vanyayi u Ligayi mtermutyan masin, na kargadrec knojr ereq orov nstecnel mekusaran։ Vanyan, i patasxan dra, carahatman ir normayi katarumn arajin ory yot haryur hisun tokosic ijecrec haryuri, isk erkrord ory: innsunereqi։

Errord ory, zhamketic araj, pety kargadrec mekusaranic durs berel Lidayin։

— Ete noric gnas Vanyayi mot: eli knstes mekusaran, — naxazgushacrec na։

— Uremn mi mekusaranic mi urish mekusaran, — char zhptac Ligan։— Kgnam Vanyayi mot, ches argeli։

Pety, iharke, uner argelelu hazar u mi mijoc։ Bayc henc vor dimum er drancic meknumekin: Sidorovn sksum er yot֊ut angam aveli qich dzar ktrel, qan sovorabar։

Ayd menamarty verjacav nranov, vor Sidorovy mi or mtav peti kabinety ev asac aranc aylevaylutyan.

— Ek ayspes anenq, qaghaqaci pet։ Du im «knkan» mi argelir indz mot galu, isk es qez amen or tam hazar tokos։ Zhamacuyci pes kanonavor։

Gaytakghutyuny mec er․— tasr mardu norma... Pety, moranalov, vor ir dimaciny kalanavor e, aveli tchisht chmoranalov, vor dimaci kalanavory «kencaghayin» e ev voch te «zhoghovrdi tshnami», dzerq֊ dzerqi xphec nra het: inchpes dzi arnogh֊caxogh, ev gorcarqy kayacav։

Hazar tokos... Mi arandzin gaghtniq chkar aydtegh։ Ete myus bantarkyalnern irenc orum car chein ktrel ev ayzhm haziv ein katarum utsunic haryur tokos, apa Sidorovy carahat er eghel naev drsum: irenc gyughoshm։ Tchisht e, tchambarnerum normanern aveli mec ein, qan azat mardkanc mot, bayc inqn el aroghj ev uzhegh agha er։ Yot֊ut haryur tokosy nran talis er aveli kusht tchash ev amsva verjin: vorosh chavav dram, mi amboghj harstutyun: tchambari paymannerum։ Isk hanun «knka», iharke, arzher zorel evs mi qich ev tapalel eli mi qani tasnyak carer...

Arzhely: arzher, bayc haziv te da hnaravor liner: ete Sidorovy chgtner aynpisi anphoxarineli ognakan, inshpisin Vorobyovn er։

Yndameny erku tarov Sidorovic phoqr, bavakan niharkot, na, aranc artaqnapes phutkot sharzhumneri, karoghanum er ktratel Sidorovi tapalac bolor careri tchyughery ev sghocel֊ktratel carern arandzin geranneri։ Hatchax linum ein orer, erb Sidorovy cher hascnum katarel hazar tokos։ Aydpisi depqerum, orva verjin Vorobyovn inqn el er sksum carer tapalel ev mshakel։

Chgites te hashvapahakan inch himarutyan hetevanqov, hamarvum er, vor ete carahaty katarum e hazar tokos, apa nra ognakany katarum e dra miayn kesy։ Bayc Vorobyovy cher trtnjum ev miangamayn goh er ir hing haryur tokosov, vory nran talis er nuyn uteliqy, ev miayn dramy: aveli qich։

Ayn ropenerin, erb Sidorovi «bnakarani» patery der chein karucvel kam arden vercvel ein, Sidorovy kam Lidan dimum ein Vorobyovin.

— Ek miasin tchashenq, Vanya։

Kam te che.

— Inch es parkel xrovaci pes, shur ek: zrucenq։ Sidorovn ir ashxatac dramy talis Er Lidayin, isk Lidan, vor ashxatum Er azat mardkanc tnerum vorpes cephagorc, nrancic kam nranc mijocov gyugheric gnum Lr xozatcharp, mis, hav, dzu... Sidorovn amen inch kisum er ir rnkeroj het: baci, iharke, Lidayic։

Shutov Vorobyovr nuynpes sksec ir dramr tal Lidayin։ Ir inchin er petq։ Na cxogh cher: inchpes naev, i miji ayloc, myus Vanyan։ Petq er masnakcel uteliqneri gnmany։

Bayc Lidan Vororyovi dramr caxsum er miayn nra vra։ Mi angam gnec erku park, miacrec irar, dardzrec nerqnaki nman mi ban։ Vorobyovy xot lcrec gra mej, ayzhm qnum er vran։ Tchisht e, da cher karogh hamematvel Sidorovi bambakov li nerqnaki het, bayc eli mi ban er։ Mi ayl angam Lidan ir «tghamardu» ynkeroj hamar tcharec hnamash mi svitr, bayc iskakan bbdic։ Baci ir bnacin hogatarutyunic u babutyunic, Lidan ghekavarvum er naev ayn gitakcutyamb, vor ir ev Sidorovi hamategh kyanqn zgali chaphov kaxvac er Vorobyovic։ Ete na chogner Sidorovin: katarelu hazar tokos, apa tchambari pety, yst paym՚anavorvacutyan, noric karogh er argelel nranc kenakcoltyunr...

Ashnan verjerin Lidan hghiacav։ Erb ayd masin haytnec ir Vanyayin: verjins xist anhangstacav։ Knojy, iharke, piti ugharkein kentronakan tchambari hivandanocy: erexan berelu, voric heto, kareli e chkaskacel, kqshen mi ayl tchambar: verj talu hamar nranc kenakcutyany...

Irenc tagnapi masin nranq haghordecin naev myus Vanyayin։ Verjins lur lsec ev vochinch chasac։ Isk mi qani or heto haytnec․

— Mi anhangstanaq։ Es arden xosel em mer buzhaki het։ Yot amis heto, erb zhamanaky ga, na inqy kynduni erexayin։ Hamadzaynvec hing kilo xozi msov։ Kamac֊kamac ktchares, Lida, nran ho miangamic harkavor che։ Phoghy es u Vanyan ktanq։

De ek u mi sirir aydpisi ynkerojy։ Nranq sksecin grkel, qashqshel nran, bayc Vorobyovn amachkot azatvec nrancic ev sharunakec․

— Mer peti hamar el lav klini։ Kentronum chen imana, vor nra tchambarum kenakcutyun e katarvel ev nkatoghutyun chen ani nran։

Amen inch hartvec։ Ev khartver verjnakanapes, ete gorcy chphchacner Lidan inqy։ Anzgushutyamb, iharke։

Pahakneric meki tan patern spitakacnelis Lidan pahaki knojic xndrec hin phalasner ir apaga erexayin shorer ktrelu hamar։ Kiny barehogutyamb tvec nran erexayi shorer ev dimacy vochinch chpahanjec։ Ev nuyn orn el henc, aranc vat mtadrutyan, zut kanaci shaghakratutyamb, ayd masin haghordhc amusnun։ Amusiny haghordhc pahakapetin։ Isk pahakapety, vory vaghuc er uzum inqy brnel tchambari peti teghy, ayd masin iskuyn grec glxavor tchambari petin։ Verjins kargadrutyun ugharkec tchambar.— kalanavor Sidorovin phoxadrel «rezhimayin» tchambar․..

Ayd amenin anteghyak, Sidorovi «bnakaranum» yntanum er sovorakan kyanqy։

Vermakn arden var er arnvac, Lidan nstel er parkac Vanyayi koghqin ev ir jardvac kanaci sanrov sanrum er nra mazery։ Koghqi taxtaki vra parkel er myus Vanyan ev zrucum er ynkeroj het։ Qich araj kinn ir dnac havy tvel er ir Vanyayin, vory tarel er xohanoc: ephelu։ Xohararn ayntegh Vanyayi katsayiki mej avelacrel er naev mi qani kartofil ev ayzhm hamegh tchashy xltxltum er kraki vra։ Ereqn el spasum ein dra ephveloln։

Ev aha, inchpes kaycak: arevot pard orov․․․

— Ivan Sidorov․․.— dzayn tvec kalanavor֊verakargichy: mtnelov baraq։

«Ivan Sidorov» ․․․ Isk inchu aydpes pashtonakan dzevov․․.

— Irerd havaqir, — avartec verakargichy։

— Inch... — sarec mnac Vanyan ev apa dzerqov meghm hrelov Lidayin mi koghm, ver kacav nstec։

— Irerd, asum em, havaqir, Vanya, gnum es etap...

— Vov e kardadrel, Genya..․

— Vov piti։ Pety։

— Inch etap e։

— Voch mi։

— Uremn menak indz.․․

— Ayo, menak qez։

— Chi karogh patahel, — asac Vanyan: amenahimar bany, vor kareli er asel ayd ropein, ev catkec votqi։ — Kac, Lida, es hima kgam։ Es amen inch khartem․..

Sidorovy baraqic durs elav anhastat qaylerov։ Nra votqery doghum ein։ Giter, vor gnum er anogut gorci։ Mtacec veradarnal baraq, catkel ankyunneric meki erkrord yarusi mi qnelateghi vra, mejqy dem tal patin, ver qashel shapiky, danaky motecnel phorin ev bghavel. «Chmotenaq, te che phors ktchghem» ․.. Aydpes ein anum shat qreakanner, vovqer chein uzum phoxadrvel urish tchambar։

Bayc hishec.— chi ogni, inchpes chi ognel erbeq u voch voqi։ Kam hangist ktoghnen nran mi or, erku or, ev kbrnen hankarcaki, kam iskuyn kmotenan hastat imanalov, vor na miayn eresanc e tchghelol ir phory, anvnas kerpov։

— Chem karogh․․․— da arajin barern ein, vor lsec Sidorovy: peti mot mtnelis, aranc minchev isk hascnelu voreve ban xndrel։— Chem karogh, kalanavor Sidorov։ Vorqan vor karrgh ei: paheci dzez, isk ayzhm lury hasel e glxavor petin։ Es kuzenayi zrkvel im amenalav carahatic։ Che vor mezanic el norma en pahanjum... Du qo «knkanic» es bazhanvum, isk es im hazar tokosic, um hamar e aveli dzhvar..․

Erb Sidorovy veradardzav baraq, Vanyan u Lidan nra tesqic haskacan, vor amen inch korac e։

Sidorovy motecav «irerr havaqelu» ։ Bayc inch e nshanakum da։ Inch irer havaqel..․ Na nerqnaki takic vercrec ir phayte gdalr, koxec baybak֊gulpayi mej։ Kax arac teghic vercrec Vorobyovi katsayiky։

— Isk du kvercnes imy, Vanya։ Havy kuteq Lidayi het...

Gdal, katsa... El inch...

— Vanya, — kargaghrec na, — tar nerqnaky durs, xoty datarkir, parkery tur indz։ Isk du vercru im nerqnaky։

Isk vermakr... Na mi pah tatanvec: koxel da parki mej ev tanel, te toghnel։ Toghec։

Ekav verakargichy, ynkerabar shtapecrec nran։ Ughepahakn spasum e։

— Uremn, Vanya, — amphophec Sidorovy, — qez toghnum em ankoghiny, havy ev... ev Lidayin։ Ete tchares mi lav ashxatynker: du inqd el kkatares hazar tokos։ Isk baraqi tghanery chen matni qez u Lidayin, anhog kaceq։ Ete tgha lini: anuny dreq Vanya: im anunov..․

Sidorovin tchanaparh dnelu hamar durs elan voch miayn Lidan u Vanyan, aylev hamarya amboghj baraqy։ Lidan lac cher linum, — avelord er։ Tchambarum lac chen linum։

Darpasi mot Sidorovy hamburvec Vorobyovi het, dzerqov tphtphacrec Ligayi ayty. — pind kac։ Lidan aydtegh el chlacec։

Sidorovn arden durs er ekel darpasic, erb Vorobyovy hankarc mi ban hishec։

— Vanya, — dzayn tvec na, — isk havi vra agh gcel es։

— Gcel em, — ardzaganqec Sidorovy: arden qaylelov ev nayelov et։— Kes zham heto vercru kraki vrayic․․․


Im tary


Nranq handipecin tchambari arjevi phoqrik hraparakum, vortegh tghamardik ev kanayq, qaghaqakanner ev qreakanner, xurneram kangnac, spasum ein cucaki yntercmany։

Ereq or sharunak, zanazan tchambarneric, kalanavornerin phoqr xmberov berum u berum ein aydtegh, bashxich kayan, ugharkelu hamar urish tchambarner։

Chorrord ory nranc durs hanecin baraqneric, berecin darpasic durs։ Ev aydtegh, tchambari arjevi phoqrik hraparakum, arajin angam, miaxarnvecin tghamardik u kanayq, voronc baraqnery phshalareri mi nerqin parspov anjatvac ein mimyancic։ Ev ayd zhamanak el henc, nranq handipecin irar…

Tghamardy, mot eresun tarekan, minchev ir dzerbakalutyan ropen usucchutyun er arel Sibiri shat phoqrik Kamen qaghaqum, isk ayzhm fransiakan lrtes er ev angliakan diversant։

Aghjiky, qsanchors haziv anc, usanoghuhi er: Saratov qaghaqic։ Yndameny ereq angam er cecel nran qnnichy, voric heto parzvel er, vor na teroristuhi e ev uzecel e spanel aysinchi havatarim ashakert ayninchin։

Skzbum tghamardkanc mecaqanak xumby ev kananc phoqraqanak xumby kangnac ein arandzin֊arandzin, ev pahaknery hskum ein, vor nranq chmotenan irar։ Bayc aranqy erku xmberi mijev darnum er hetzhete aveli ev aveli negh։ Motenum ein, sakayn, miayn qreakannery, voronq kazmum ein tghamardkanc mot kesy, isk kananc: amboghj xumby: bacarutyamb mi qanisi։ Ev dzhvar er asel: tghamardik ein aveli mghvum araj, te kanayq։

Chancac mi qani rope, tghamardkanc xmbi kentronum qreakannery kazmecin mi seghm shrjanak: mejqery depi ners arac, ev sksecin hertov mtnel ayntegh u durs gal։ Kanancic chhamadzaynecin miayn qaghaqakannery, voronc sparnacin danaknerov ev kotrecin erkusi dimadrutyuny։ Mnacacnerin, voronq sparnum ein bghavel, xostacan dzerq chtal, paymanov, vor chmatnen nranc։

Durs galov shrjanakic, hin tchambarayin Tchotchanovy: qsanut tarekan mi haghtandam eritasard, motecav tchransiakan lrtes ev angliakan diversant Kovalyovin, vori het mtermacel er ayd ereq orva yntacqum, ev cuyc tvec glxov․

— Gna։

— Es shun chem։

Patasxany tarakusanq pattcharecc Fotchanovin, bayc na harganqov nayec ayd tarorinak mardun, vory bolorovin nman cher nra tchanachacnerin։

— Hisunmek or e mnacel qez azatvelu ev ches karogh hamberel gone aydqan, — zzvanqov handimanec Kovalyovy ev shur tvec eresy nranic։ Ev iskapes, inch yndhanur ban ka ir ev ayd goghi, tasnerku tari tchambarnerum trcvaci mijev։ Patahakanutyan berumov ayd ereq ory nranq parkel ein koghq֊koghqi ev dzandzruyty pharatelu hamar irar patmel ein irenc kyanqi patmutyunnery։

Aha ayd pahin er, vor qreakanneri hetapndumic sarsaphac, qaghaqakanneri hovanavorutyuny phntrelu hamar, motecav der anphordz aghjik ev phordzvac terorist, saratovci usanoghuhin։

Ir chaphsic aveli mec bushlati mej na tvum er irakanic phoqr։ Sarsaphov u zzvanqov li nra achqeri aghersakan hayacqy, vor tapharum er desuden, kang arav Kovalyovi vra։

Kovalyovy mghvec depi na, taphov dzgec nran, arav tevi tak: patrastvelov ir kyanqi gnov pashtpanel nran ashxarhi bolor chariqneric u vtangneric։

Na nuynisk, inchpes petqn er, chtesav nra demqy․ geghecik er aghjiky, te voch։ Ev mite da karevor er։ Na kin er, vory mtel er tghamardu pashtpanutyan tak։ Ev da arajin angamn er te meki kyanqum, te myusi։

Fofanovn ayd amenn yndunec yurovi։ Tasnvec tarekan hasakic i ver tchambarnerum aprac, na chgiter siro mi urish tesak, qan ayn, vorov zbaghvum ein inqn u ir nmannery: aritic arit։ Na patrastvec ir layn tikunqov patneshel zuygin urishneri achqeric, isk verjum shur gal ev cicaghel․

— Durs ekav, vor du el shun es, eghbayrs…

Aghjiky nra etevum heckltum er։ Tghamardn ankap xosqerov mxitarum er nran։ Fofanovy gaghtagoghi nayec nranc ev tarakusanqov nkatec, vor nranq chein el patrastvum katarelu mi ayl ban, qan katarum ein ayzhm․— aghjiky lac er linum: tghamardu tevi tak kckvac, isk tghamardy seghmel er nran ir koghin ev shshnjum er huysi sarsapheli, vorovhetev datark, xosqer։ Huysi ev siro…

Isk inch e sery: xagh, erjankutyun… Tchambarum cher karogh linel ayl ser, qan tghamardu hovanavorutyuny knojy։ Ev tchambarum cher karogh chphoxvel siro: tghamardu hovanavorutyuny knojy… Aranc angam nayelu aghjkan, Kovalyovn zgum er, vor ayd na e, vorin spasum er ir amboghj kyanqum, bayc baxty vitchakel er, vor nranq handipein aydtegh…

— Ax, duq, izher, — hankarc vorotac pahakneric meky: qreakan kananc hascein։— Apa, marsh dzer teghery, te che kkrakem…

Amen inch avartvac er, kareli er ev veradarnal։ Kanayq, qmcicaghelov pahaki eresin, anjatvecin tghamardkancic։

Fofanovi layn tikunqi etevum pahaky chtesav teroristuhun։

— Abdulaev…— lsvec hankarc mi dzayn։

Sksvum er cucaki yntercumy։

— Es em։

— Anun֊hayranun…

— Haydar—Ali—Husein, Ali֊Hasan֊zade։

Seghani mot nstacnery cicaghecin։

— Hodvacd…

— Uzecel em em gyughi kamurjy paytecnel։ Diversant։

— Zhamketd…

— Tasnhing։

— Inchqan e mnacel, himar։

— Hamarya bolory teghn e, tasnerku tari։

— Ancir aj։

Kovalyovy tagnapov bac toghec aghjkan ir tevi takic ev nayec eresin․

— Inchpes e azganund…

Anuny karevor cher, da cher vtchrum vochinch։

— Peskova…— shshnjac aghjiky։— Isk qony…

— Indz kanchelu en qezanic araj, es Kovalyov em…

Aghjiky xlec nra dzerqy, brnec ir dzerqeri mej, aghersanqov u sirov nayec nra eresin։ «Mi gna», — karces asum er na։

— Inchu handipecinq, inchu aystegh…— tnqac tghamardy։— Chem karogh aylevs bazhanvel qezanic, Peskova, inchu handipecinq…

— Bayc guce menq ynknenq mievnuyn tchambary, — phaylatakec huysn aghjka hogum։

— Voch, im tarn u qony heru en iraric, mez ktanen tarber koghmer…

— Aleqsandrov…

— Es em։

— Isk chi kareli xndrel, aghersel, vor gnanq miasin, Kovalyov։

Bayc ayd arden: husahatutyan tchichn er: banakanutyan hoghic ktrvac։ Vov klser lrtes֊diversanti ev teroristuhu aghersy, erb kenakcutyuny tchambarnerum argelvac er nuynisk anmegh qreakanneri hamar…

— Baxrameeva…

— Mi toghnir indz menak, Kovalyov, xndrum em qez, — aghersec aghjiky։— Es lav kin klinem qez hamar։ Es el qez em sirum, Kovalyov, du tesnum es…

— Ashxarhum aseir ayd xosqern indz, ashxarhum…— achqery phakelov, gluxy kskicov ororec Kovalyovy։— Inch anem es hima, inchpes toghnem qez…

— Gennadiev…

— Es em։

— Erb hasan «G» tarin, — sarec Kovalyovy։— Shutov kga im tary։ Ays inch dzhbaxtutyun e, shutov kga im tary… Zhamanak chka, Peskova, inch anenq, asa, inch anenq… Patmir qo masin, Peskova…

— Es nstel em ereq ev kes tari, unem vec ev kes։ Isk du։

— Es nuynpes։ Bayc patmir qo azatutyan masin, erb du ashxarhum eir։ Vorteghaci eir, inch eir anum drsum, vov uneir…

— Davidov…

— Es em։

— Patmir, xndrum em, Peskova, arden kanchecin «D» tary։ Khandipenq erbeve kyanqum…

— Erbeq… Erbeq… Es kmernem։ Vec ev kes tari…

— Evstigenov…

— Es em։

— Im tary… Shutov klini im tary… Asa gone qo tan hascen, Peskova։ Vov gite, guce handipenq ashxarhum…

— Es tun chunem, tankagin։ Meronc aqsorel en im pattcharov։ Ur: chgitem։

— Uremn lsir im hascen։ Qaghaq Kamen…

— Elagin…

— Lsir im hascen, lsir… Qaghaq Kamen, phoghoc… Spasir, moracel em mer phoghocy… Asum en: da avitaminozic e։ Mer phoghocy… Mer phoghocy…

— Zaxarov…

— Im tary… Mer phoghocy… Shutov klini im tary… Inchpes er mer phoghocy…

— Mi phntrir, Kovalyov, indz petq chi ga dzer phoghocy, es kmernem…

— Es chem toghni, Peskova, chem toghni։ Es hrashq kgorcem, es sirum em qez։ Bayc inch hrashq gorcem, inch, inch…

— Zuev…

— Zuev… Qani tar mnac minchev im tary… Peskova, lsir, es sirum em qez։ Vorqan erjanik klineinq menq miasin։ Lsir, patmem qez im masin, uzum es։

— Patmir, shut, shut, arden kanchecin «I» tary…

— Chi karogh patahel, mite Zuevy cher verjiny…

— Ivanova Aleqsandra Petrovna…

— Hetevyaln im tarn e…

— Vochinch, Kovalyov, vochinch, der zhamanak ka, Ivanovnery shat en։ Patmir։ Bayc voch, asa mi qani lav qosqer, vor tanem indz het…

— Ivanov Aleqsey Pavlovich…

Qreakanneric meky, tesnelov geghecik aghjkan ayd «fraeri» het, motecav xlelu։ Bayc ayd pahin layn dzerqov tvac mi sharachun aptak phakec nra qitn u berany։

— Es dardzir, izh, — fshshac Fofanovy։

Zuygy vochinch chnkatec։

— Ivanov…

— Motenum e im tary, Peskova, es vochinch chem karogh patmel։ Patmir gone du mi ban… Xosir, asa inch vor uzum es…

— Ek lur kangnenq ayspes, es nuynpes uzh chunem xoselu…

Fofanovy, layn tikunqy nranc arac, moracel er amen inch shrjapatum, lsum er miayn nranc: haziv zspelov ir huzmunqy։ Nranc yuraqanchyur harachanqy, dzayneri yuraqanchyur elevejy artahaytum ein nra hamar bolorovin ancanot mi zgacmunq, voric tund er elnum nra hogin, pttvum er gluxy։ Tasnvec tarekan hasakic, inch na aprel er tchambarnerum, ev minchev hima, erb tghamard er: qsanut tarekan, voch mi kin aydpisi dzaynov cher artasanel nra azganuny, ev voch mi knoj na cher anvanel aydpisi qnqshutyamb…

— Ivanov…

— Ek hrazhesht tanq mimyanc, Peskova, im harazat, motenum e im tary…

— Ivanov…

— Mnas barov yndmisht, Kovalyov, im ser, im apaven…

— Ivanov…

— Dandagh kardaceq, izher, — dghrdadzayn vorotac hankarc Fofanovy։

— Vov er…— zayruytic xzvac dzaynov cghrtac pety seghani mot, catkelov votqi։

— Shtapum eq: karces meghratchantch e ynkel dzer etevic, — sharunakec Fofanovy: ancnelov zuygi araj ev ayzhm seghani koghmic patneshelov nranc։— Kxarneq bolor Ivanovnerin irar het, satanan chi joki։

— Azganund, — pahanjec pety։

— Herty khasni: kimanas։

— Hodvacd…

— Im formulyary seghanid vra e, inchu es indz harcnum։

— Lav, menq heto kxosenq qez het, — sparnac pety: noric nstelov։

— Ivanov…

Erku «Ivanov» ֊ic heto, sakayn, na yndhatec yntercumy։ Arajin xumby lriv er։ Ughepahakneri petn storagrec stacakany, vercrec kanchvacneri formulyarnery։ Ughepahaknern u shnery shrjapatecin kalanavornerin, ev xumby, qaylelov depi aj, ynkav mi negh kacan ev shutov anhetacav mec taygayum։

Zhamanaki mi anspaseli katil er da, vor ynkav Kovalyovi u Peskovayi papak hogineri vra։ Ereq rope heto versksvec cucaki yntercumy․

— Ivanchenko…

— Erb es gnam: chartasves, Peskova, amur kac, im angin… Amur kac misht, misht, vor apres։ Hima kkardan im tary…

— Ivanchuk…

— Es qez chem morana erbeq, Kavalyov, minchev mah…

— Ev es qez chem morana, Peskova…

— Kasatkina…

— Im tary…— xeghdvac dzaynov artasanec Kovalyuvy։

— Hamburir indz, Kovalyov, verjin angam…

— Es der arajin angam el chem hamburel qez…

Kovalyovy hamburec aghjka ayty: arcunqic trvjac։ Urish arcunqner, aveli xoshor u taq, katecin aghjka ayti vra։

— Gone hing rope evs, — kckvac kokordic haziv artaberec Kovalyovy։— Gone hing rope։ Um xndrel: astcun, satanayin: ete ankareli e xndrel mardkanc…

— Kashincev…

Kovalyovn u Peskovan lrecin kes xosqi vra, sarsaphov seghmvecin irar ev nuynisk ynkrkecin mi qayl: karces grohogh vtangic։

Seghani koghmic, dazhan hangstutyamb, cucaky motenum er Kovalyovin…

— Keller…

Kovalyovy tagnapic doghacogh matnerov shoshaphec֊gtav aghjka dzerqery: shoyelu ev nran hangstacnelu hamar։ Bayc nuyn bani hamar Peskovayi matnery phntrum ein tghamardu dzerqery։ Nranc matnern ankanon xtchtchvecin irar: aveli xtacnelov nranc tagnapy։

— Kichigin…

Kovalyovy lezvov xonavacrec ir choracac u gunat shrtunqnery, arec kul talu mi anzor sharzhum: patrastvelov artasanel «es em» barery, bayc zgalov, vor ankarogh e artasanel voch mi hnchyun։

«Dzerqs kbardzracnem», — mtacec na։

— Knorin…

Evs mi azganun… Erb piti verjana ays tarapanqy…

— Knyazev…

— Evs mi azganun…

— Kovalyov…

— Es em, — bardzr u hstak hnchec Fofanovi dzayny։

— Xent, — kisadzayn bghavec Kovalyovy ev qashec nra tevqy։ Fofanovy kopit cncumov azatec ir tevy։

— Ayd du eir qich araj bghavoghy, srika, — kisat bardzranalov seghani etevum, asac pety։— Anun hayranun…

— Gleb Ivanovich։

— Hodvacd…

— Fransiakan lrtes ev angliakan diversant։

— Parcenum es, izhi cnund, inchu ches anvanum hodvacid hamary։

— Moracel em։

— Zhamket…

— Vec ev kes tari։

— Ancir dzax։

— Qaghaqaci pet…— uzec bghavel Kovalyovy, bayc haghtandam eritasardn ir kataghi achqery volorec nra vra։ Apa, mi annkateli sharzhumov shoyec nra dzerqy։

— Mnas barov, mard…— shshnjac na։

Shoyec naev aghjka dzerqy։

— Egheq erjanik… gone eli hing rope… Urish vochnchov chem karogh dzez ognel…


Avazaki ergy



1

Karantiny gtnvum er bluri vra: phshalarerov shrjapatvac։ Ayn carayum er naev vorpes bashxich kayan։ Baghkacac er ereq baraqneric: dasavorvac aynpes, vor dranc aranqum goyacel er mi phoqrik bak։ Chorrord koghmum phshalar darpasn er։

Voch mi harmarutyun chuner karantiny: voch hagusti ev votnamani karkatman arhestanoc, voch buzhkayan, miayn artaqnoci ereq tnakner: baraqneri cayrerin։ Ev petq el chein urish harmarutyunner, qani vor kalanavornern aydtegh pahvum ein yndameny yot֊tasy or ev ugharkvum nshanakvac vayrery։ Shtap kariqneri hamar kar mi buzhak, vorn aprum er cankapatic durs, ev kar amur drnerov u lusamutnerov mi mekusaran, vory nuynpes drsumn er։

Kalanavornerin aydtegh berum ein voch miayn ashxarhic: ugharkelu hamar tchambarnery, aylev tchambarneric: ugharkelu hamar urish tchambarner։

Yuraqanchyur tchambari pet, aritic ogtvelov, azatvum er ir balastic։ Ugharkum ein ashxatanqic hrazharvogh qreakannerin: hanelov nranc mekusaranneric, ugharkum ein hlu֊hnazand ashxatogh, bayc uzhaspar eghac qaghaqakannerin: durs grelov phoqrik hivandanocneric։ Ugharkum ein naev aynpisinnerin, voronq ev uzhegh ein, ev ashxatanqic chein hrazharvum, bayc unein mec zhamketner: 15 ev aveli tari։ Tchambarneri petery vaxenum ein, te mi or nranq kphaxchen։ Uremn togh urishnery kren nranc patasxanatvutyuny։

Arajin ory liq֊lcvec baraqneric meky: te nerqevi ev te verevi parkelategherov։ Aranc bacarutyan bolory qreakanner ein։ Da dzandzrali er։ Voch voqi cher kareli plokel, vorovhetev voch voq vochinch chuner։ Dzandzruyty pharatelu hamar sksecin cecel amenaxeghtcherin ev apa zbaghvecin azartayin zanazan xagherov։ Tanum ev tarvum ein xuzarkutyunov anckacrac irenc danaknery։ Heto sksecin xaghi mej dnel mekn ir astcun, vory voch voqi harkavor cher, bayc myusy tarav kataki hamar, erkrordy drec ir makanuny: «Voskece», vory dur er galis bolorin։ Isk errordn arajarkum er ir phoqr zhamkety phoxel aveli mec zhamketi het, iharke, phoxelov naev anun֊azganunnery։ Yuraqanchyur tarva dimac na pahanjum er mi tuph cxaxto։ Bayc voch voq cxaxot chuner ev bolory cxum ein miak xote nerqnaky, vorn ir het berel er himari meky։

Erkrord ory, erb qreakannery baraqum parkotac u nstotac, mtacum ein, te inchpes anckacnen ayd nor ory, ners ynkav artaqnocic veradardzogh meky ev bghavec, vor galis en «halic ynkacner» ։

Amboghj baraqy taphvec durs։ Bolory netvecin depi phshalarery։

Nerqevum, bluri storotum, amen koghm phrvac er antary։ Aynteghic durs er ekel ev teq verelqov dandaghaqayl bardzranum er «halic ynkacneri» mi voch mec xumb: pahaknerov u shnerov shrjapatvac։

Uraxutyan vayreni aghaghaknery durs prcan gogheri, xuliganneri, brnabaroghneri ev myusneri kokordneric․

— Hitlerner en galis…

— Halic ynkacner…

— Aprecinq…

Ev nayecin irar, phatatvecin, grkaxarnvecin, qashqshvecin uraxutyunic, ev noric qaranalov, nayecin phshalareri aranqnerov: inchpes sardern en vostayni mijov nayum motecogh tchantcherin։

Tchambaric durs, darpasi dimac, gtnvum ein pahakanoci ev karantinn spasarkogh andznakazmi mi qani phoqrik tnaknery։ «Halic ynkacneri» xumby, bardzranalov blur, ughghvec depi darpasy։ Ughepahaknery kang aran։ Kalanavornery, erku orva tchanaparhic uzhaspar eghac, iskuyn nstecin getnin։ Shnery: nuynpes։

Tnakneric mekic durs elav buzhaky, vorn ancyalum eghel er anasnabuzharani feldsher։

— Hivandner chkan, — harcrec na։

— Chkan, — patasxanec motaka ughepahaky: bolori phoxaren։ Anasnaphuzharani feldshery noric mtav tnak: ir gorcerin։

Ughepahakneri pety, kalanavorneri formulyarnery dzerqin, takec karantini peti lusamuty։ Durs elav zinvorakan hamazgestov u glxabac mi mard։ Motecan naev teghi pahakneric mi qanisy, ev sksvec bantarkyalneri handznman֊stacman sovorakan ev dzandzrali araroghutyuny։

Dra verjanalun anhamber spasum ein te drsum ev te nersum։ Drsum: vorpeszi verjapes uteliq stanan։ Nersum: vorpeszi nranc talanen։


2

«Halic ynkacneri» xumby teghavorecin qreakanneri dimaci der datark baraqum։ Tchashi hamar shut er, usti bazhanecin miayn chorsharyurgramakan hac, vory mardik kul tvecin iskuyn։ Bayc kul tvecin dzhvarutyamb, tagnapov, vorovhetev nkatel ein qreakanneri gishatich hayacqnery: nranc hagustneri vra ughghvac, ev amen vayrkyan spasum ein nranc nerxuzhmany։ Bayc ashxarakneri vrayic erku pahaknery hskum ein ev tuyl chein talis nranc: motenal qaghaqakanneri baraqin, ev nranq chekan։

Nranq ekan mutn ynkneluc heto։ Ekan amboghj kazmov: bacarutyamb amenaxeghtcheri։

Mtnelov yndardzak ev datark baraqy, vori mi ankyunum cvarvel ein zhamanacnery, nranq kargadrecin azdu kisadzaynov․

— Sus…

Dimadroghner cheghan, bayc ekacnery, kargi hamar, hanvecneluc araj cececin mi qanisin։ Talov nranc irenc tchambarayin qrqrvac hagustnery, vercrin ashxarhi hagustneri verjin mnacordnery, vor der pahpanvel ein nranc vra։ Spitakegheny xlecin aranc, iharke, phoxareny talu։ Ev chunein el։

Nerqevi taxtakneric meki vra eresn i ver parkac, talanvelu ir hertin er spasum Xarkovi konservatoriayi dasatu, arden cer Pavel Andreevich Shevchenkon: mec kobzari azganvanakicy։

Mi qanisn ancel ein nra motov ev ushadrutyun chein dardzrel vran։ Ir bantarkutyan hamarya ereq tarineri yntacqum Shevchenkon tetevacel er ashxarhi hagustneri c ev ayzhm parkac er tchambarayin qrqrvac hamazgestov։

— Apa, Hitler, ver kac…

Shevchenkon bardzracav: aranc angam nayelu, te vov er hramayoghy։ Ev miayn dranic heto nayec qreakanin։

Kangnac er qsanchors֊qsanhing tarekani chaph mi eritasard: xoshor dimagcerov, char, hamarya dazhan demqov։ Isk ayd demqi vra, anspaseli kerpov, kapuyt xaghagh achqer: inchpes Shevchenkoyiny։

Nranc achqery handipecin mimyanc։ Qreakany shur tvec hayacqy, bayc asac nuyn hramayakan tonov․

— Tur danaky։

— Inch danak, — zarmacav Shevchenkon, — es danak chunem։

— Handir, es inqs kgtnem…

Shevchenkon haskacav ev uzh gtav qmcicaghelu։ Danaky patrvak er։ De inch, shnorhakalutyun gone dra hamar։ Da el mi tesak qaghaqavarutyun e…

Hanvelis konservatoriayi dasaxosn annkateli kerpov hatakin gcec drami ayn phoqrik gumary, vory na pahum er ir hagusti calqerum: «sev orva hamar» ։ Vov mardkayin lavatesutyun, vor der lriv sev ches hamarum ayd orery։ Te mardkayin horetesutyun, vor pasum es el aveli sev oreri…

— Danak chka, hagnvir, — kargadrec qreakany: nra hagustnern ushadir tntgheluc heto։

Shevchenkon iskuyn nkatec, vor svitry, vory na hagnum er vernashapiki tak, merk marmni vra, aylevs chkar։ Nra hamar anhaskanali er, te inch kerp ev ur chqacav da ir achqeri arajic։ Uzh gtav hianalu qreakani dzerqeri tcharpkutyunic։

Bazhanveluc araj nranc achqery noric handipecin ev qreakany gorac․

— Inch es nayichnerd chrel vras, Hitler։

Na bardzracrec dzerqy: cerunun xphelu hamar, bayc, chgites inchu, chxphec ev gnac։

Baraqum toghnelov mi erku tasnyak gjlotvac mardkanc, qreakannery durs elan xmbov, hagnvac aveli taq ev aveli vayeluch։

Mi qani or heto, sakayn, ayn hagustneri zgali masy kveracvi haci, kartofili, guce ev xozatcharpi

Ayn qreakanin, vory tarvel er ir astcun, motecav myusy, vory tarel er, ev arajarkec․

— Xaghanq։ Du dir tevid taki vartiqy, isk es: qu astcun։ Guce et graves։

— Inchis e petq astvacy։

Amen banic baci, na cher uzum zrkvel ir nor makanunic, vorn stacel er erek․ «Ir astcun tanul tvac mard» ։

3

Errord baraqy der datark er։ Da nerqin phshalarerov anjavac er myus amboghj tchambaric։ Parz er, vor kananc hamar er։

Errord ory, vagh aravotyan, taracvec urax lury․ naniq en ekel…

Qreakannery, «halic ynkacneric» xlat hagustnerov, durs taphvecin ev motecan darpasin, vori ayn koghmum sksvel er kananc handznum֊stacumy։

Durs ein ekel naev «halic ynkacnery» : qreakanneri tvac patarotvac hagustnerov, ev nuynpes nayum ein kananc: vaxenalov tesnel nranc mej irenc harazatnerin, voronc vortegh linelu masin shatery lur chunein։

Datark baraqum, ir taxtaki vra parkac, verin taxtaki takin er nayum ev mtacum Shevchenkon։ Bolor myusneri nman na evs aha tasy or er, inch cher acilvel։ Inch artahayutyun kar nra demqi vra: dzhvar er asel․— ayntegh kayin miayn mazer։

Aha bavakan zhamanak er, inch na lsum er mi sqancheli ergi dzayn։ Ergum er mi tghamard: hogebux u srtaruch։ Ergum er aynpisi mi bacarik tenorov, vorpisin ashxarhum angam ches handipi hatchax։

Ergy voroshakioren galis er qreakanneri baraqi koghmic։ Ayd er amenaanhavatalin։ Shevchenkon, vor ergi arajin isk hnchyunneric xelahegh cankutyun er zgacel gnal ev tesnel ergchin, ayzhm zspum er iren: ayd teghum parkac։ Inchpisi hiastaphutyun, ete hankarc tesnes, vor da ergum e voreve avazak, henc tekuz, asenq te, na, vory erek plokec qo vrayic svitry։

Asum en: char mardik erg chunen։ Da sxal e։ Char mardik ergum en ev ayn el: hatchaxaki։ Bayc da erg che, ayl ergi brnabarvac ev hoshotvac marmin, antchanachelioren aylandakvac։ Vov gone mi angam lsel e char mardu ergy, na chi morana erbeq ayd dzhoxayin vornocy…

Bayc ayzhm ergy hnchum er hrashali։ Eghanaky canot er Shevchenkoyin, ev na heshtutyamb voroshum er, vor ergum e mi anmshak, bayc bnakanic artasovor kerpov ozhtvac mi dzayn։

Lsum er Shevchenkon u lalis։ Lalis er, vorovhetev ayd dzaynn artasovor dzayn er։ Lalis er, vorovhetev ceruninery linum en tulasirt։ Lalis er nra hamar, vor aha ereq tari e, inch na zrkvel e ashxarhic ev zrkvac piti mna eli yot tari: ete voch yndmisht… Lalis er nra hamar, vor erek nranic xlecin svitry, verjin iry, vory nran der kapum er ashxarhi het…

Qich heto, sakayn, na srbec arcunqnery ev vtchrec․ kgna qreakanneri baraqy, ktesni ergchin…

Xnamqov taqcnelov ir phoqrik gumary patarotvac hagusti calqerum, na elav durs։ Inch gorc uni aydpisi dzayn unecogh mardy qreakanneri mot…

Baraqy datark er։ Qnelateghi vra angorc nstac, ergum er svitri haphshtakoghy…

Tesnelov yndost nerxuzhac Shevchenkoyin, avazaky ktruk yndhatec ergy: patrastvelov krvi։ Bnazdakan sharzhumov shoshaphec danaky shalvari grpanum։

Shevchenkon mi pah qaracav ir teghum, apa hardzakvec nra vra ev brnelov usery, cncec, huzvac․

— Shnorhakalutyun, apush, shnorhakalutyun, dzhbaxt…

— Du, inch e, shshmel es, — sarac harcrec avazaky։

— Uzh piti unenayi, vor gcei qez votqeris tak, cecei, — doghdoghacogh bruncqnery seghmelov, asac cerunin։— Ayspisi astvacayin dzaynov ynknel tchambar… Ux…

Ev na, taph arnelov, bardzracrec dzerqy: xphelu hamar։

Haghtandam eritasardy, vory karogh er mi dzerqi koghmnaki harvacov tapalel cerunun, kckvec teghum: spaselov harvaci։

Shevchenkon chxnayec nran ev sharachun mi aptak hascrec eresin։ Ev nstec nra mot։

Eritasardy chsharzhvec teghic։

— Mite lav em ergum, — harcrec na qich heto։

— Avanak… Lav e ergum… Sobinov durs kgar qezanic։ Inch gorc unes sranc mej, srenc het…

— Gites inch, ceruk…— asac hankarc eritasardy: bavakan mtaceluc heto։— Qashvir esteghic: qani teghn e gluxd։ Qitd mi xotir: ete ban ches haskanum ergic…

— Haskanum em, apush, es ergi dasatu em Xarkovi konservatoriayum…

Na henc aydpes el asac «em», ev voch te: «ei» …

Eritasardi kapuyt u xaghagh achqery mi pah phaylecin nra char demqi vra, apa kaskacy noric mtagnec dranq․

— Kveradardznei qo svitry, bayc tarvel em… Enpes vor, mi charcharvir։

— Eh, avazak du, avazak, — viravorvac ver kacav konservatoriayi dasatun։— Mite es svitri hamar em asum։ Erb galis ei aystegh, es inch gitei, te du es ergoghy…

Ev qaylec depi dury։

Shevchenkoyi bacatrutyuny, verjapes, hasav eritasardi gitakcutyany։ Na ver catkec teghic, vazec depi dury, cackec, mejqy dem tvec dran․

— Mard eghir, ceruk… De, nerir indz։

— Svitri hamar, — ays angam hegnec cerunin inqy։

— Mard eghir: asum em qez, inch gorc uni estegh svitry…

— Shortecir indzanic, vor iskuyn tarves, amot qez…— gluxn ororec cerunin։— Gone khagneir inqd, bardzr odziqov, arden dzmer e, curt… Inchi hamar es nstac։

Eritasardy tvec qreakan orensgrqi hodvaci hamary։

— Chem usumnasirel dzer dasagirqy, — arhamarhanqov dzerqy taph tvec cerunin։— Inchi hamar es nstac։

— Bank em ktrel։

— Grpanahat es, — ezrakacrec Shevchenkon։— Zhamketd։

— Vec tari։

— Inchqan unes։

— Mi taru chaph։

Shevchenkon nayec nran: inchpes hrashqi։ Voch, naxandz chkar nra hayacqi mej, ayl anhuys taxic։ Aha mi mard, vory mi tari heto gnalu e azatutyan… Erjanik mard…

Cerunin, nran aynqan motik kangnac, mi pah iren patkeracrec nra phoxaren, nra mashki tak, ev sarsaphy pasharec nran, vor noric elnelu er aynteghic, mtnelu er ir mashki tak, noric ir vra er vercnelu yot tarva, havitenakanutyan pes erkar, bazum phordzanqnerov li zhamkety…

Bayc inchu mtacel bany prcacneri masin…

— Lsir indz, — aghersanqov dimec na avazakin։— Es qez xndrum em, henc vor azatves mi tari heto, gna Xarkov, ughghaki konservatoria։ Asa, vor es em ugharkel qez… Mi vaxena, im koleganery giten, vor es anmegh em։ Kanchir mi ankyun ev asa, vor ugharkel e Shevchenkon, Pavel Andreevichy… Mi korcnic dzaynd։ Aysinqn: voch te du, ayl mer arvesty… Ayo…

Shevchenkon kangnac er, isk qreakany nstel er ev akanjnern arel bruncqneri mej։

— Du gites, vor es izh em, — harcrec na hankarc։

— Gitem։

— Uremn, nerir indz svitri hamar, ceruk։

— Eli svitry։ Du asa, xosq talis es, vor kgnas Xarkov։

— Es izh em u im teghn estegh e, — krknec avazaky։— Gishery, orinak, menq hardzakvelu enq kananc baraqi vra, vor qef anenq, haskacar։ Es arden mi tari lracucich zhamket em stacel edpisi baneri hamar։ Guce eli kstanam: ete pahaky chxphi indz ashtaraki vrayic։ Isk du asum es sovorelu masin…

— Astvac im, avazak, iskakan avazak… Bayc du karogh eir…

— Vochinch chei karogh։ Verj։ Cxel uzum es։ Ashxaraki vrayic mnacuk en netel indz։

— Es cxogh chem, — gluxn ororec konservatoriayi dasatun: antart nayelov nran ev mtacelov cxaxotic shat heru baneri masin։

— Kin uzum es, — aranc hegnanqi, avazakavari ankeghc, harcrec eritasardy։— Ete der dzerq ches qashel ed tesak baneric: gishery qarsh tam, berem qez mot…

Shevchenkon lrec mi pah ev asac cavov․

— Vorteghic e galis qo dzayny… Dzayny hogu hayelin e, isk qo hogin liqn e keghtov…

— Inchu keghtov, ceruk, — zhptac qreakany։— Es qez uzum em lavutyun anel։ Isk kareli e mekin lavutyun anel: aranc mi urishin vatutyun anelu…

— Indz vochinch harkavor che։

— Du im xosqerin mi nayir, te qarsh ktam, kberem։ Inqy kga։ Nranq el sovac en mez pes…

— Lrir verjiverjo, — barkacav cerunin, — du viravorum es im amenanvirakan zgacmunqnery։

— Inch es uzum indzanic, — tarakusec eritasardy։— Es chem haskanum։

— Mi korcnir dzaynd, eritasard։

— Isk dranic inch ogut qez, himar mard։

— Indz: voch mi։

— Chem haskanum es dzez, — harachec qreakany։— Mek: mer erkirn eq uzum caxel fashistnerin, mek: mtacum eq urishi dzayni masin։ Du Hitler ches mite։

— Ban ches haskanum, eritasard, — harachec cerunin։— Kharcnes im koleganerin konservatoriayium, nranq amen inch kpatmen qez։ Xostanum es։

Eritasardy dandagh glxov arec։

Drsic lsvec qreakanneri dzayny։ Te misht er lsvum, bayc nranq ush dardzrin miayn hima։ Qreakann staphvec, asac shtap․

— Isk hima gna, ceruk, togh chtesnen mez irar het։ Kcicaghen mez vra։ Lsir, qani menq aystegh enq, amen or tchashi zhamanak tchashamand tur indz, es qez hamar erku bazhin kstanam։ Tchash bazhanoghy mernocic e, azniv gogh։ Himar klines ete da el merzhes։

— Chem merzhum, gluxs pttvum e hyucvacutyunic։

Verjapes, eritasardy goh zgac iren, vor gone voreve banov karogh e ogtakar linel «cerukin» ։

— Xostacir naev, vor ches masnakci gisherayin hardzakmany։

— Ed cheeav, ceruk, du arden shat ban es pahanjum, — nuynisk barkacav avazaky։— Uzem: kmasnakcem, uzem: voch։

— Xndrum em qez, — aghersec noric cerunin ev dimec xoramankutyan։— Ete qez mi ban patahi kam du nor zhamket stanas, aylevs voch voq chi karoghana patmel im koleganerin im masin…

Qreakany dzayn chhanec։

— Uremn xostanum es, — pndec cerunin։

— Gna, ceruk։ Mez mot edpes chi linum, vor bolory gnan mi gorci, isk meky mna։ Ete karoghaca: khamozem, vor voch meks chgna։ Da urish ban։ De gna, gna… Ha, lsir… Shnorhakalutyun։ Haskacar… Shnorhakalutyun։ Urish ban ches uzum։

— Uzum em…— Cerunin srbec achqery։— Erb darnas ergich, ergir mi angam radioyov, indz hamar։ Asa, vor ergum es Shevchenkoyi patverov։ Guce es lsem aystegh։ Ereq tari heto, hing, yot, erb uzum e lini։ Es aystegh em… Ete chmernem…

Tchotchvelov cerutyunic ev huzmunqic, na elav durs։

4

Hajord aravotyan, erb sharqi kangnecrin kalanavorneri arajin xumby: ugharkelu hamar, Shevchenkon motecav sharqerin, gtav avazakin ev mekner nran ir svitry․

— Vercru… Gneci։ Vercru ev hagir, vor kokordd chmrsecnes…

Avazakn ir char demqov nayec shurjy kangnac qreakannerin ev apa ir kapuyt achqeri xaghagh hayacqy dardzrec cerunu vra…

Sharunakutyuny' Mkrtich Armen/Patvirecin handznel dzez (3)


Nyuty hraparakvel e Mamuli xosnaki shrjanaknerum:
Kisvir ays nyutov:
Niderlandakan Oragir Grakan ej
18:40, 18.08.2021
6105 | 0
02:40, 11.05.2020
6718 | 0
01:54, 29.11.2019
12243 | 0
05:28, 08.01.2018
12282 | 0
03:29, 22.12.2017
12983 | 0
01:01, 08.12.2017
29883 | 0
16:32, 06.12.2017
11446 | 0
16:11, 06.12.2017
16120 | 0
02:42, 05.09.2017
17338 | 0
23:45, 27.08.2017
21572 | 0
depi ver