ՄԱՄՈՒԼ.ամ
Hay / Հայ | Рус | Eng | Tür
USD 402.56, EUR 440.64, RUB 4.58, GBP 505.01
+6 °C, +3 °C ... +13 °C Vaghy:+16 °C
Mkrtich Armen/Patvirecin handznel dzez (4)
00:13, 08.06.2015
9065 | 0

Kaxardakan dghyaky


Manuk hasakum vov chi lsel u kardacel zhoghovrdakan chqnagh heqiatner, ev havatacel heqiatakan ashxarhi irakan goyutyany։ Ev vov chi aprel dary hiastaphutyun, erb mi or, vagh, te ush, haskacel e dra anirakanutyuny։

Bayc, haskanum es glxov, isk cankanum: srtov։ Gitakceluc heto angam, vor heqiaty: da heqiat e, vov chi cankacel gtnel ayn ev vov kama te akama, chi voronel amboghj kyanqum…

Dra hamar che ardyoq, vor na, arden tariqot mard, huzumov verakardacel e ir mankutyan grqery: veradarnalu hamar depi heqiatneri chqnagh ashxarhy…

Bayc mi mardu, kalanavor Bukovin, erjankutyun er vitchakvel tesnel heqiaty sephakan achqerov, irakanutyan mej…

Rusakan heqiat: xorhrdavor antarnerov, dranc xorqum taqnvac kaxardakan dghyakov… Bukovn aprel er ayntegh manuk hasakum։ Isk ayzhm na aprum er ayn sarsapheli ashxarhum, vortegh kyanqy nzovq er, ashxatanqy: tarapanq, vortegh, — ayd masin hogacel er hantcharegh mi heghinak, — chkar voch mi geghecik ban, voch mi, voch mi…

Mi angam, baraqum parkac, Bukovy nayec shurjy ev phntrec, te ka ardyoq aydtegh voreve, gone phoqrik, gegheckutyun։ Che vor verjapes, te baraqy ev te dra qnelateghery karucel ein mardik։ Mite nranq chein janacel dnel aydtegh voreve gegheckutyun…

Qnelateghery baraqum erkharkani ein: inchpes vagonnerum։ Patkeracreq erku xach, mot erku metr heravorutyan vra dem֊dimac kangnac։ Dranc teveri vra amracvac ein taxtakner: verin qnelateghery։ Bayc xachn uner naev cacri tever, voronc vra amracvac ein nerqin qnelategheri taxtaknery։ Ev patkeracreq aydpisi karucvacqneri amboghj sharqer: baraqov mek, aranqnerum haziv ancnelu hamar negh taracutyunnerov։

Inch gegheckutyun karogh er linel aydtegh։

Bayc Bukovy hankarc ashxuzhacav։ Nran tvac, te gtav gegheckutyan mi nmush, vochinch, vor shat phoqr…

Votnakoghmi xachi kes bardzrutyan vra amracvac er takdir, vorpeszi verin qnelategh bardzranalis kalanavory, mi votqy nerqin qnelateghi cayrin dneluc heto myus votqy dner dra vra։ Ev aha, Bukovin tvac, te baraqi ancanot karucoghn ayd takridin tvel er vorosh gegheckutyun։ Voch te vercrel er parzapes qarakoghm geranaki mi ktor ev mexel ayntegh, ayl dran tvel er erankyun dzev: achqi hamar aveli hatcheli։

Vay ayn shrjapatin, vori miak gegheckutyuny takdiri mej e… Bayc mi rope heto Bukovy hiastaphutyamb haskacel er, vor aydtegh nuynpes chkar voch mi gegheckutyamb haskacel er, vor aydtegh nuynpes chkar voch mi gegheckutyun։ Verin qnelategh bardzracoghy karogh er ir myus votqi cunky xphel qarakoghm geranaki nerqevi ankyunin ev cavecnel։ Usti ev petq er ktrel ayd ankyuny, tal takdirin erankyun dzev։ Mardu masin hogatarutyan harc cher da, voch։ Kalanavory karogh er uzhgin cavacnel votqy ev ankarogh darnal: durs galu ashxatanqi…

Isk ancanot karucoghy meghador cher։ Gegheckutyan hamar orapahik chen talis, harkavor er katarel hskayakan norman…

Erb noric, aha qanierord angamy linelov, Bukovin asacin: «irerd havaqir», na bolorovin chcavec, vor heranalu e ir ayd qnelateghic, ir ayd baraqic, ir ayd tchambaric։ Ev churaxacav el, vorovhetev phordzov giter, vor noric ynknelu e mi aydpisi tchambar, mi aydpisi baraq, mi aydpisi qnelategh, katarelu e nuyn caraktrumy kam lugharkum, kam mi ayl ashxatanq: kapvac phayti het։

Erb nranq noric mtan antar, nran tvac, te ancnum en haryuravor angamner canot nuyn antarov, zzvecnelu astitchan canot nuyn careri mijov, votqeri tak ynkac e nuyn tchahtchot getiny, voric qo amen qaylaphoxin, jur e bxum ev lcvum keghevatrexnerid mej…

Ev hankarc Bukovy nkatec, vor irakan antarn yndhatvec ev sksvec heqiatakan antary։ Aynqan sheshtaki ein tarbervum dranq iraric, vorqan vor artnutyuny erazic, irakanutyuny: heqiatic։ Carery dardzan shat bardzr ev tchyugheric bolorovin maqur: inchpes karmravun keghevov patac syuner։ Dranc heru verevum saghartnery kazmum ein antaphanc cack, vorteghic cac er ijnum mi kanach, heqiatakan kisaluys։

Da qarakac antar er։ Voch mi tchyugh cher sharzhvum ayntegh, cher lsvum voch mi hnchyun։ Te pahaknery, te kalanavornery, karces erkyughac, nuynpes lrecin ev ashxatecin chqstqstacnel votqery arden chor getni vra։

Vorqan aveli er gnum kalanavorneri xumby, aynqan aveli er antary darnum mut։ Nranq chein yntanum araj, nranq et ein gnum depi mankutyan heqiatneri ashxarhy։ Shut khandipen ardyoq havi votqeri vra kangnac xrtchity, jadu paravy, hecyal dyucazny, mardkayin lezvov xosogh gayly, antarum molorvac geghecik aghjiky, chnashxarhik dghyaky…

Zhamer sharunak gnacin nranq ayd mut antarov, minchev vor noric dardzav lusavor։ Bayc ayzhm luysy voch te kanach er: verevic ynknogh, ayl sovorakan, vor galis er arjevic։ Mite heqiatn avartvum er ayntegh…

Kalanavornery durs elan antaric, bayc heqiaty chyndhatvec, voch։

Aj tevi vra ev dimacy antary sharunakovum er nuynqan stveraxit u bardzr։ Bayc dzax tevi vra kangnac er mi erkaravun ev bardzr blur: careric zurk։ Dra diq lanji vra miayn xoter ein u tpher ev erbemn֊erbemn el cacrik u niharik tunker։

Bluri gagatin, vortegh petq e liner heqiatakan amroc, dzgvum er tchambari taxtake xul parispy։ Kalanavornern henc aydpes el ynkalecin ayd parispy: heqiatakan amroci pat…

Sksecin maglcel diq lanjn i ver։ Karchum ein xoteric u tpheric, erbemn et sahum ev brnum tunkery, kang arnum ev noric sharunakum bardzranal։ Nranq chein zgum verelqi dzhvarutyuny։ Nranq shtapum ein hasnel heqiatakan amroc…

Bluri bardzric nranq nayecin nerqev։ Ev, chnayac, vor gtnvum ein aydqan bardzr, chtesan nerqevum vochinch: baci antaric ev antaric։ Anmijapes bluri cacrum ayd antari ezrn er: xit careri tak tandzracac mtutyamb…

Darpasy tchrnchac: inchpes heqiati mej, ev nranq mtan ners։ Darpasy noric tchrnchac, phakvec, voric heto amen inch dardzyal nuynn er: inchpes bolor tchambarnerum։

Bayc nuynn er ardyoq։ Gegheckutyunic ev tarrakan harmarutyunneric miangamayn zurk, ayd tchambary, aynuamenayniv, gtnvum er heqiatakan ashxarhum։ Kalanavornery der hamakvac ein shrjapati antari gegheckutyan tovchanqov։

Nranq arit chunecan artnanalu ayd hatcheli tovchanqic։ Henc vor aravotnery, ver kenalov irenc chor taxtakneri vrayic ev stanalov irenc jrali naxatchashy, arden zgum ein thatch irakanutyan arajxaghacumn irenc vra, nranc hanum ein ashxatanqi, ev heqiaty noric klanum er nranc։

Chi kareli asel, te hesht er ayd ashxatanqy։ Kalanavornern ijnum ein bluric, veradarnum irenc ekac tchanaparhov vorosh tegh, teqvum ev durs ein galis inch֊or erkar, shat erkar bacat: antari xtutyan mej seghmvac։ Katarum ein ayntegh hoghayin ashxatanqner: apaga neghgic erkatughu hamar։

Bolorn amboghj ory lur ein: inchpes havatacyalnery ekeghecum։ Heqiatakan mijavayric aknacac, nranq minchev ist sharzhvum ein vorpes heqiatakan eakner։ Chein zgum ashxatanqi dzhvarutyunn aynpes, inchpes urish tegh: irakanutyan mej։ Aynuamenayniv, inchpisi zoravor uzh e gegheckutyuny…

Ev kalanavornery veradarnum ein irenc heqiatakan amrocy: heqiatic mshushvac achqerov, ev chein nkatum voch tchashi jraliutyuny, voch taxtakneri chorutyuny aynpes, inchpes urish tegh: irakanutyan mej։ Guce ashxarhum der cher eghel aydpisi xaghagh u lur tchambar, vortegh mardik minchev isk qaylein hushik qaylerov…

Arajin isk ory Bukovy nkatel er, vor tchambary shrjapatogh taxtake parispn uner voch miayn darpas, aylev, hakadir koghmum, mi shat phoqrik, xul drnak։ Ur er tanum ayd drnaky… Bardzr parispi etevum cher erevum vochinch: baci erknqic: tarva ayd eghanakin zarmanalioren anamp ev kapuyt։

Mi angam xohararn asac Bukovin․

— Gna jur ber xohanoci hamar։ Aysorvanic duq kbereq jury, hertov։

Ev tvec nran erku duyl u mi banali…

Banali… Bukovi sirty tprtac։ Da ayn drnakinn er, vory bacvum er depi anhaytutyun… Inchu amen mi phak dran etevum menq patkeracnum enq miayn lavy, hrapurichy… Inchu anhaytutyuny mez hamar chuni erku erang, ayl miayn meky: vardaguyn…

Teev ush zham er, ev kalanavornern arden veradardzel ein ashxatanqic, bayc ush zham er iroq։ Arevy phaylum er inchpes cereky, ev phaylelu er naev hamarya amboghj spitak gishery։ Gisher chkar, mshtnvenakan cerek er։ Da el er heqiatayin…

Bac anelov zhangot koghpeqy, Bukovy elav durs ev qaracav mnac ir arjev bacvac heqiatic…

Blurn ayd koghmum blur cher ev chuner depi var tanogh lanj։ Aydtegh taracvac er yndardzak hartavayr։ Tchambari patic mi qani qayl ayn koghm, patin zugaher, hosum er, — voch, cher hosum, ayl qaracel er, — mi negh arvak, apherin erku sharq stveraxit carer։ Karces negh antari mi mut shert er ancnum aydteghov: tcheghqelov arevot yndardzakutyuny։

Tegh֊tegh mi catkumov kareli er ancnel arvaki myus aphy։ Ayntegh, minchev motaka horizony, phrvac er arevov voghoghvac yndardzak margagetiny: li caghiknerov u xoterov…

Ajum antary heru er։ Isk dzaxum kangnac er shat motik, ughghadzig pati pes։ Arevot margagetni vra cher ynkel dra stveri voch mi patar, isk margagetnic antar cher taphancel arevi voch mi bic։ Iraric ktruk sahmanagcvac, koghq֊koghqi aprum ein caghkazard margagetinn u antary։ Ev ayntegh, antari ughghaki ezrin, tandzr stveri mej, kangnel er kaxardakan dghyaky…

Mec cher dghyaky։ Miharkani er, rusakan phaytashen sqancheli dghyak: kturi vra dzogh ev dzoghi vra aqaghagh։ Qivery: phayte kanach zhanyakner։ Lusamutneri shurjy: phayte karmir zhanyakner։ Apakineri etevum: dzyunaspitak varaguyrner։ Isk dur chkar։ Da, anshusht, etevi koghmumn er: antarum…

Shat er kangnel Bukovy nayelov kaxardakan dghyakin, te voch, bayc na, verjapes, staphvec ev motecav arvakin: jur vercnelu։ Erb duylery ansharzh jri hayelu mej suzeluc heto phardzracrec: na sarsrac ayn sharachic, vorn ardzakec avelord jury: duyli paterov veradarnalov depi arvak։ Nor miayn Bukovn zgac shrjapati lrutyan heqiatakan bacardzakutyuny։

Na jury berec xohanoc, datarkec, eli berec, eli, eli, ev erb xohararn asac: «bavakan e, phakir dury ev ek», na haziv chaghersec: «tuyl tur eli berem, gone mi angam evs» …

Handznelov banalin xohararin, na patrastakamutyun haytnec․

— Vaghy nuynpes es kberem jury…

— E, voch, — merzhec xoharary, — urishnern el en uzum lracucich tchash stanal jur berelu hamar։

— Lracucich tchashy tur urishnerin, — hamadzaynvec Bukovy, — isk jury kberem es։ Vaghy ev amen or…

Haskacav xoharary kalanavorin, te drac nran xelagari tegh։ Guce chmtacec el ayd masin։ Nra hamar mievnuynn er։ Na hamadzaynvec։

Erani nran, vov voch te mankakan grquyki koghn e bac anum: heqiat mtnelu hamar, ayl irakanutyan sahmani drnaky… Ete heqiat er tchambari amboghj shrjapaty, apa drnakic ayn koghmi ashxarhy heqiat er heqiati mej։ Vagh aravotic minchev ashxatanqi verjy Bukovy erazum er ayn pahi masin, erb bac kani zhangot koghpeqy ev durs kga depi heqiatakan, arevot, yndardzak margagetiny, kaxardakan dghyaky: xorhrdavor antari ezrin, stveri mej…

Mi or, erb Bukovy ekav, vorpeszi tani ayd orva verjin erku duyl jury, kaxardakan dghyaki etnakoghmic haytnvec mi eritasard kin: dzerqin mi duyl։ Na durs ekav ir stverot antaric ev erankyun ktrelov arevot margagetiny, sksec motenal arvaki ayn teghin, vorteghic harmar er jur vercnely։

Verjapes… Verjapes haytnvec na, aranc vori datark e voreve kaxardakan dghyak, voreve heqiat…

Eritasard kinn ir merk srunqnerov u cnknerov shoyelov caghiknern u xotery, sksec motenal։ Ayzhm Bukovy karoghanum er arden zanazanel nra demqy։

Iharke, na galis er heqiatic: inqy heqiati pes gunagegh։ Nra mazery voskeguyn ein, achqery: erknaguyn, shrtunqnery: var֊karmraguyn։ Na hagel er karmir sarafan, layn tevqerov spitak kofta: amboghjapes aseghnagorcvac sev ev karmir telerov։

Kalanavorn u gegheckuhin haytnvecin dem֊dimac: inchpes irakanutyuny heqiati het։ Eritasard kiny nayec tghamardu achqeri mej: lur, erkar, ev vochinch chasac։ Apa, dandagh xonarhvelov, ir duyly suzec qaracac jri ansharzhutyan mej։ Erb qashec ver, erkusn el staphvecin jri sharachic։ Eritasard kiny mi angam evs nayec tghamardu achqerin ev, shur galov, ktrec arevot margagetiny: nuyn erankyun tchanaparhov, gnac, gnac, hasav ir antarin, mtav stveci mej ev, aylevs aranc et nayelu, anhetacav kaxardakan dghyaki etevum…

Bukovy ktrec ir hayacqn aynteghic, nayec votqeri tak, neghlik arvakin, vori vrayov kareli er mi catkumov ancnel ayn koghm։ Bayc ayd mi catkumn argelvac er kalanavori hamar։ Neghlik arvaky sahmanagic er tchambari irakanutyan ev heqiati mijev…

Bukovy lcrec ir duylery, veradardzav tchambar։ Mtnelov ners, na vra berec drnaky ev zhangot banaliov koghpec heqiaty։

Trakt


Dzieri mej stsvec xlnaxt sarsapheli hivandutyuny, vorn anbuzheli er tasic iny depqum, guce ev aveli։ Dzieri rungeric sksum er hosel lordzunqy, nranc marminy patum er sarsapheli xocerov, nranq darnum ein cuyl, melamaghdzot, sarsapheli niharum ein, teev utum ein gisher֊cerek։

Canr hivand dzierin sksecin gndakaharel ev marminnern ayrel։ Isk hamematabar tetev hivandneri hamar antari xorqum shtap karucecin mi tchambar, vorn uner iraric kghziacac chors axor֊baraqner։ Mekum teghavorecin tchambarneric havaqac amenatetev hivand dzierin, erkrordum: aveli canrerin, errordum: xist canrerin, bayc voch anhuysnerin։

Chorrord baraqum dziabuzharann er։ Berum ein ayntegh hivand dziun, kapum phayte mi amur vandaki mej ev shikacac erkatov ayrum nra verqery։ Dzin ir kapvac mruti mijic hanum er aynpisi vrnjocner, vor spasarkogh kalanavornery nvaghum ein ev glxaptuyt unenum։

Apa hskayakan aseghnerov inch֊or degh ein srskum nranc mashki tak։

Ete canr hivandnern sksum ein apaqinvel, nranc phoxadrum ein mijin, apa naev tetev hivandneri axory։ Aydteghic arden, nra tchanaparhy depi dzieri ashxarhn er։

Isk ete tetev hivandnern ein sksum hetzhete canranal ev phoxel irenc axornery, apa nranc vaxtchany, hamarya misht, linum er gndakaharutyuny։

Vorovhetev tchambarnerum dziery qich ein, isk nranc pahanjy shat er, usti ev, tetev hivand ev aroghjacogh dzierin hanum ein ashxatanqi։ Bayc vorpeszi nranq chvarakein drsum gtnvogh aroghj dzierin, dzerq ein arnvac amenaxist mijocner։

Taygayum xlnaxtov hivand dzieri hamar, miayn dranc hamar, steghcvel er tchanaparhneri mi amboghj canc, inchpisin, irenc hertin, unein naev aroghj dziery։

Aynpes ein teghadrel erku cancery, vor dranq hazvadep xachadzevein irar։ Aydpisi depqerum «xachi» chors teveri vray, hatman ketic bavakan heru, amracvum er taxtak: «karantin» makagrutyamb։ Hivand kam aroghj dzin kang er arnum ayd taxtaki mot։ Bery nra saylakic taphum ein nerqev, bardzum ezasayli vra։ Eznery chen hivandanum xlnaxtov։ Usti ev ezasayly ktrum ancnum er xachaphevumy ev ir bery handznum myus taxtaki mot spasogh mi ayl dziasayli։

Sakayn dzieri masin che xosqn ays patmvacqum։

Tchisht nuyn dzevov er, taygayum taracvac er mardkanc tchanaparhneri erku canc․— kalanavorneri ev azatneri։

Kalanavorneri tchanaparhneri cancy xit er, bayc tchanaparhnern irenq xist negh ein, hamarya annkateli, inchpes gogheri shavighner։

Azatneri tchanaparhneri cancy, yndhakaraky, cancar er, bayc baghkacac er barekarg layn trakt֊tchxughineric, voronq mi metrachaph ver ein bardzracvac tchahtchot getnic։ Dranq chunein kalanavorneri negh shavighnerin hatuk tchkun u hatchaxaki voloraptuytnery, ayl ughghadzig ein erkar taracutyunneri vra ev katarum ein voch te manrik u ktruk shrjadardzer, ayl mec u handisavor kisashrjanner։

Bolorovin chhatel azat mardkanc trakty kalanavorneri negh shavighnerov: ankareli er։ Hatchaxaki er hark linum ancnel antari mi masic myusy: erbemn֊erbemn ktrelov naev trakty։

Bolor aydpisi depqerum, der traktin chhasac, pahaky kangnecnum er brigady, nax inqn er durs galis antaric, apa, hamozvelov, vor voch voq chka tchanaparhi vra, dzayn er talis kalanavornerin։ Nranq haptchep, inchpes gogher kam antari xorhrdavor eakner, durs ein vazum aynteghic, bardzranum trakti vra, vazelov ktrum dra barekarg laynutyuny, noric ijnum tchahtchot antary ev anhet korchum dra careri mej։

Ete mi rope heto traktov ancner azat mardkanc voreve dziasayl kam, hazvagyut hyur֊avtomeqena, aydtegh nstac mardik voch miayn chein nkati ancacneri voreve hetq: trakti vra, aylev chein nkati nranc shavighnern irenc aj ev dzax koghmerum։ Dranq aynqan nman ein urish careri mijev eghac aranqnerin…

Nranq, ayd azat mardik, mtqov angam chein anckacni, vor irenc aj ev dzax koghmerum, antari xul xorqerum taqnvac, aprum e kalanavorneri mi amboghj ashxarh: ir ashxatavayrerov u tchambanerov, tchanapahrneri mi amboghj cancov…

Kes rope el cher tevum kalanavori ancnely trakti vrayov, bayc inchpisi eranutyun ev darnutyamb li qaghcrutyun er ayd kes ropen…

Durs galov xul antaric depi trakt, kalanavory shnchum er azat krcqov, zgum yndardzakutyan anpatmeli erjankutyuny։

Tchisht e, antari xul xorqerum evs kayin ardzak taracutyunner, bayc dranq bacatner ein: antari koghmic shurjkalvac։ Voch te azatutyan zgacumy, ayl nerphakutyan andzkutyunn er tirapetum aydtegh kalanavorin։

Trakty bolorovin ayl er։ Da uner erku cayrer ev erkusn el tanum ein depi azat mardkanc ashxarhy, depi qaghaqner, vortegh kangnac ein tner: lusamutneri pheghkery bac, depi gyugher: «Gyugh֊xanut» makagrutyamb cucanaknerov, depi kayaranner, geter, cover, amaranocner…

Bardzranalov trakti vra, kalanavornern zgum ein naev qaylelu eranutyuny։ Voch tchahtchi tacutyuny: votqeri tak, voch xoti mej taqnvac koghtchik, vorin cavagnoren xphum es votqid matnery, voch daruphoser… Hart xtchughi, trakt։ Dra erku cayreric qez vra phchum e azat ashxarhi shunchy։ Xelahegh cankutyun es zgum shur gal depi trakti erkarutyuny, vazel: inchqan vor karogh es, qani der qez chi hasel pahaki gndaky kam, vor aveli sarsapheli e, anorinakan orenqy…

Bayc du ijnum es traktic ev noric mtnum erics nzovvac antary…

Gone mi mard tesneir trakti vra, gone mi meqena, gnayir nra etevic hayacqov, apa erevakayutyamb, hasneir ashxarhin: mi kam myus cayrum…

Bayc aha qo bazhiny, aha qo shavighy: qo arjev։ Mtir ev gna։ Shavighy qez ktani voch mi tegh, ktani tayga։ Mi kilometr gnas taygayov, te tasy: mievnuyn che mite։ Ansahmanutyan hamar voch mi nshanakutyun chuni taracutyuny։ Kang karnes: vortegh vor asen, kktres ayn carery: voronq vor asen, kphorves tchahtchot getnin hangstanalu: erb vor asen…

Isk trakty mnac etevum, heru, heru, ev vor amenasarsaphelin e: dzgvac voch te qo ughghutyamb, ayl hakadir…

Pahak Polishchukn iren nerel cher karogh aydpisi mec vripum։ Bayc mite na meghavor er։ Erb na, kargadrelov brigadin: kang arnel, durs elav trakt, voch voq chkar ayntegh ev voch el lsvum er voreve hnchyun։

Na dzayn tvec․

— Brigad, araj…

Erevi traktic shat heru er kangnecrel na brigady, vorovhetev bavakan zhamanak ancav, minch haytnvecin arajin kalanavornery։

Ijnelov noric antar, Polishchuky hashvec nranc, havastiacav, vor bolorn aydtegh en, ev henc ayn e, uzum er bardzracnel trakt, erb ayntegh erevac gnchuneri arajin furgony…

— Brigad, et, — bacakanchec na։

Voch voq chsharzhvec teghic։

— Brigad, et, kkrakem, — bghavec na zayracac։

Bayc voch mekn ushadrutyun chdardzrec nra vra։ Togh kraki, togh spani, miayn te merneluc araj, verjin hayacqov, nayel azat mardkanc: azatutyunic ekogh ev depi azatutyun gnacogh…

Pahaky, iharke, iravunq uner krakelu ev hrahangi tuylatrac depqerum naev mard spanelu։ Bayc na cher karoghanum voroshel: aydpisi depq er hima, te voch։ Usti ev, anzorutyunic kataghac, na inqn el kang arav kalanavorneri het ev sksec nayel։

Ush ashun er, erkinqy: txpot, antary: ir mug kanachutyan vra gorshutyun hagac, trakty: anphayl ev mug։ Ev aha, shrjapati ayd miaguyn ev anurax ashnan mijov sksec ancnel gnchuneri tapharaxumby: furgonneri mej nstac gunagegh hagnvac kanancov, plplan achqer unecogh erexanerov, dzieri koghqerov qaylogh phaylun sapogavor u layn shalvaravor tghamardkancov։

Karogh er linel taygayi gerutyan mej phakvac kalanavori hamar aveli bardzraguyn eak, qan ashxarhic ashxarh shrjogh gnchun…

— Barev dzez, kalanavorner, — bghavec mi haghtandam mard: layn u sev moruqi mijic, ev bardzracrec mtrak brnac ir dzerqy։

Voch voq chpatasxanec nran։ Nranq antarayin urvakanner ein, nranq iravunq chunein xosel azat mardkanc het…

— Marev dzez, tghamardik, — bghavec mi guynzguyn gnchuhi: furgoni vrayic։— Ekeq tanem dzez։ Tegh shat ka koghqis…

Amusiny, vor qaylum er furgoni het, chxandec, shur chekav ev mtrakov chxphec ir anzusp knojy։ Sharunakec taxicov nayel kalanavornerin։ Antari urvakannerin chi kareli xandel…

— Dzez barevner Moldaviayic, — bghavec mi hasakavor mard: mi ayl furgoni koghqic։— Tanenq barevner Merfvolgayin…

Isk pahaky kangnel er lur, ansharzh։ Na amenazor er kalanavorneri hamar, bayc nra uzhy cher patum azat mardkanc vra։ Nranq karogh ein bghavel: inch vor uzenayin, nranq nra iravasutyan tak chein, nranq azat gnchuner ein…

Ropener sharunak ancnum er furgonneri sharany: gunagegh hegheghi pes։ Kangnel ein patarotvac, gorsh hagustov araracnery: mazakalvac u keghtot, ev nayum ein erjanik mardkanc․— kisabac tux stinqnerov kananc, satanayi tchuteri pes kaytar erexanerin, amen inch aselu iravunq unecogh, isk erbemn el aranc iravunqi asogh hamardzak tghamardkanc, aroghj u kusht dzierin, ev noric: mardkanc, azat mardkanc…

Erb kalanavorneri arjevov ancav verjin furgony, pahakn spasec eli mi qani rope, minchev vor da anhetacav mec shrjadardzi kisashrjani etevum։ Apa kargadrec․

— Brigad, araj…

Kalanavornery bardzracan trakt։ Ayn noric datark er ev amayi։ Nranc tvac, te voch voq chi ancel aydteghov, ev vor da guynzguyn tesil er miayn: miaguyn ashnan gorshutyan mej haytnvac…

Sakayn tesil cher da, voch․ trakti vra mnacel er inch֊or guynzguyn phoqrik ktor…

Arajiny dra vra hardzakvec mi eritasard, vercrec։ Tashkinak er: guce ditmamb netvac։

— Teghy dnel, — hramayec pahaky, — kkrakem…

— Krakir, qo hern el anicac, — asac eritasardy: miangamayn hangist, ev tashkinaky drec ir cocy, srti mot։— Namak ho che, tashkinak e։

Pahakn zgastacav, aylevs chkrknec hramany։ Ev iroq, namak ho cher da: azatutyunic ugharkvac։

Na chhaskacav, vor da avelin er։ Da azatutyan mi patarn er։

Gorsh urvakanneri brigady noric votq drec ayn shavighi vra, vortegh chkar taxtak: «karantin» makagrutyamb, teev da inqnin entadrvum er։ Ev noric anhetacav mec antari xorqum…

Gaytakghutyun


Aprili verjerin garuny hankarc hishec, vor inqy der chi eghel kalanavorneri ashxarhum։ Vercrec ir het arevy ev gnac ayntegh։

Arajin orery voch garunn er ogut talis, voch arevy։ Nuynisk yndhakaraky։ Erknqic vercrel er hamatarac amperi taq vermaky, orery crtel ein։ Mi qani or heto, sakayn, kalanavorneri mejqern sksecin taqanal arevi tak։

— Da nranic e, vor mer hagustnery sev en, isk arevy sirum e sev guyny, — bacatrec fizikayi erbemni mi usucich, vorn ayzhm sahnakapan er։

— Naev nranic, vor menq ughghahayac marminner enq ev arevi tcharagaytnery hamarya ughigh ankyan tak en xphvum mez, — avelacrec fizikayi mi ayl usucich, vory nuynpes sahnakapan er։

Tchambarnerum voch voq cher zarmanum aydpisi zugadiputyunneri vra։ Tchishtn asac, dranq zugadiputyunner el chein, ayl orinachaphutyunner։ Hyusisayin Nadezhinst qaghaqic, orinak, aydtegh kayin qsanchors kalanavorner, voronq, meky myusic ankax, datapartvel ein Andrkovkasum ashxatogh aysinchi dem mahaphordz naxapatrastelu hamar։ Ynd vorum, naxapatrastutyunn aynqan xnamqov er eghel qogharkvac, vor dra masnakicneric voch meky voch miayn cher eghel Andrkovkasum, aylev cher el patrastvum erbeve meknel ayntegh։ Avelin․— hetaxuzakan marminnerin bolorovin molorecnelu hamar nranq voch rumb ein patrastel ev voch el zenq pahel, ayl irenc hamar ashxatel ein metaghadzulakan gorcaranum։

Tchambarum nranq bolory sahnakapanner ein։ Erb voreve urishin el ein nshanakum sahnakapan, nadezhdinskcinery katakov asum ein nran․

— Inchu es ekel, gna car ktrelu։ Sahnakapanutyuny teroristi gorc e…

Ev iroq․ Leningradi marzi inch֊or phoqrik gyughi hamarya bolor dprocneric havaqel ein fizikayi hamarya bolor dasatunerin ev dzerbakalel: dardzyal meghadrelov terori naxapatrastutyan mej: dardzyal Andrkovkasum ashxatogh nuyn aysinchi dem։ Isk tchambarum nranc bolorin evs nshanakel ein sahnakapanner։ De, ek u mi havata, vor sahnakapan linely teroristi gorc e։

— Dzyuny, vorpes spitak marmin, hamarya amboghjovin andradardznum e arevi dzaragaytnery, usti ev der erkar zhamanak chi halchelu, — txur ezrakacutyun hanec fizikayi mi errord usucich, vory nuynpes sahnakapan er։

Mi qani or heto, erekoyan koghm, verakargichy mtav carahatneri baraqy ev patvirec tchyugh ktrelu vra ashxatogh Anton Tulupovin․

— Vaghn ashxatanqi durs ches ga brigadi het։ Es urish tegh em ugharkelu qez։

Anton Tulupovy nuynpes fizikayi usucich er ev nuynpes terorist, vorn ir aryunarbu cragrern irakanacnelu hamar aravotic ereko das er talis ashakertnerin։ Bayc nran, vat aroghjutyan pattcharov, chein nshanakel sahnakapan։

Aravotyan Tulupovin ashxatanqi ugharkecin aranc brigadi, ev vor glxavorn e: aranc pahaki։ Linelov, yst erevuytin, cacrorak terorist, na stacel er voch te tasnhing, ayl hing tari zhamket, voric ereqn arden nstel er։ Usti ev chein vaxenum, te na karogh er phaxust katarel։

Tulupovin handznararecin tchyugh ktreluc el hesht ashxatanq։ Tchambaric ereq֊chors kilometr heravorutyan vra taygayov ancnum er Leningrad—Murmansk erkatughin: tchahtchot getni vra bardzracac ir anverjanali licqov։ Ev aha, fizikayi orenqi hamadzayn, dzyuny vor der phrvac er amen tegh, licqi haravayin teq koghi vra arden halchel er։ Isk tchambari sahnakneri tchanaparhn ancnum er erkatgci vrayov Harkavor er, uremn, tiaknerov dzyun krel ayl tegheric ev lcnel aydtegh, licqi lanji vra։

Tulupovy kes zhamum avartec ir gorcy ev kang arav hangist, mejqn arevin arac։ Dranic heto, miayn erbemn֊erbemn, manavand sahnakneri ancneluc heto, hark er linum tetevaki srbagrel tchanaparhy, aysinqn: avelacnel eli mi qich dzyun։ Mi zhamum ancnum ein haziv ereq֊chors sahnak։

Dzhvarn ashxatanqy cher, ayl erkatughin… Da ughigh tanum er depi Leningrad։ Aysinqn: voch te tanum er, ayl karogh er tanel: ete du lineir azat mard, gtnveir «Hyusisayin net» tchepyntac gnacqum… Ev qani vor aydpes cher, kalanavor Tulupovi hogin ynktchvac er ev txur։ Aynpisi tanjali aprumner er pattcharum nran erkatughin, vor na minchev isk zghjac, vor hamadzaynvel er gal aydtegh։

Bardzranalov licqi vra, na kangnec relseri mijev, taxicov nayec dranc sahun gcerin։ Sakayn nra taxitn zgali chaphov avervum ev masamb el zaveshti shesht er stanum ayn himar pattcharov, vor na cher karoghanum voroshel, te vor koghmumn er Leningrady ev vor koghmum: Murmansky։ Voch arevov, voch mi ayl nshanov cher kareli voroshel da, vorovhetev, — Tulupovn ayd giter, — erkatughin taygayum, shrjancelov tchahitchnery, katarum er shat shrjadardzer ev tegh֊tegh gnum er hamarya hakarak ughghutyamb։ De ek u voroshir, te inch shrjadardzi vra es du kangnac։

Ancnogh sahnakapannery, Tulupovi naxkin koleganery, amen angam kopit hayhoyum ein nran, vor tchanaparhy lav vitchaki mej che։ Tchanaparhy, iharke, lav vitchaki mej er, bayc hayhoyeln anhrazhesht er, aydpes er kargy։

Kesory haziv er ancel, erb Tulupovy hankarc lsec shogemeqenayi dzayn։ «Hyusisayin nety…» … Na arag maglcec licqn i ver, kangnec gci mot: patrastvelov ditel gnacqy։ Isk ditel harkavor er achqery chors bacac, vorovhetev «nety» slanalu er shat arag։

Shurjy erkguyn bnutyunn er: kanach ev spitak։ Tayga ev dzyun։ Ev aha, ayd bnutyan mej, haytnvec na: sqanchelin, qaghaqakrtutyan mi avartvac masniky, vaghuc i ver Tulupovic heracac…

«Netn» er dandagh slanum, te kalanavorn er ir cayr astitchan larac ushadrutyamb yndardzakum vayrkyannery։ Inch el vor liner, na tesav vagonneri lusamutnery: arandzin֊arandzin, lusamphophavor lamper ev guynzguyn pitaknerov inch֊or pahaconer: seghanakneri vra, ev mardkanc: dranc mot nstac, durs nayelis։ Tesav kupeneri taq u phaphuk hangstavetutyuny…

Tulupovy hankarc mi xelahegh cankutyun zgac inqn el gtnvelu ayntegh: inchpes mi zhamanak… Na arag bardzracrec dzerqy: brnelu hamar slacogh drneric meki erkate dzoghy ev catkelu hamar astitchanneri vra։ Lusamutneric mekum na tesav mi knoj zarmacac hayacqy, apa tesav hertakan dury ev… vochinch charec։

Ete phordzer, slacogh gnacqi inercian anshusht piti spaner nran։ Bayc Tulupovin et pahec voch te fizikayi orenqy, ayl mi urish orenq: aveli xist, tekuzev aporini… Ayd cher azatutyan tchanaparhy…

Katarvec mi anspaseli ban։ Gnacqy dandaghecrec yntacqy ev kang arav mi qich hervum, teev ayntegh chkar voch kayaran ev voch kisakayan։

Tulupovy nayec zarmacac։ Gnacqic ijnelov, depi na sksec vazel ayn kiny, vorin kalanavory tesel er ir dzerqy bardzracnelu zhamanak։ Kiny vazum er bardzrakrunk tuflinerov, nersi tetev hagustov, aranc ushadrutyun dardznelu phuxr dzyann u crtin։

Tulupovy vazec nran yndaraj։ Nranq hasan mimyanc, kang aran dem֊dimac, mi pah nayecin irar, ev kiny, huzmunqic shnchaspar, harcrec․

— Ayd du es, Seryozha…

Anton Tulupovy gluxn ororec bacasabar։

— Du dzerqov indz nshan arecir…— Kiny phghdzkac։— Niharel es, mazotvel, phoxvel, chem tchanachum qez։ Bayc du es, mi xabir…

Vagonneri drnerum erevacin durs nayogh mardik։ Nayum er naev meqenavary։ Mi vagonic pokvelov, depi kinn u kalanavory vazec gnacqi pety։

— Du es, te du ches: mievnuynn e, — arag֊arag shshnjac kiny։— Erb gnacqy sharzhvi: bardzracir verjin vagoni sandghaki vra, phaxir… Mi or el guce im Seryozhan…

— Voch…— yndhatelov, gluxn ororec Antony։— ayd che azatutyan tchanaparhy…

— Es qez dram ktam, hasce…

— Qaghaqaci, ayd duq kangnecriq gnacqy, — motenalov, zayracac harcrec gnacqi pety։

— Ayo, — asac kiny: taxicov ev antarber։— Es kvtcharem sahmanvac tuganqy։

— Voch te tuganq, ayl dati tak knkneq: aranc lurj pattchari aydpisi ban anelu hamar։ Inchu kangnecriq։

— Lurj pattcharov, — mijamtec kalanavory։

— Isk du vov es։

— Ayo։

— Inch «ayo», — gorac gnacqi pety։

— Ayo, es qaghaqakan kalanavor em։ Qani vor arzhani cheq tesnum «duq» ֊ov dimel indz: nshanakum e: shat lav giteq։ Henc dra hamar, im vov linelu hamar, es dzandzracel em kyanqic։ Uzum ei netel indz gnacqi tak։ Ays qaghaqacuhin tesav im sharzhumy ev kangnecrec gnacqy։

— Aydpes e, — harcrec gnacqi pety knojy։

— Aydpes e, patasxanec kiny։

— Es qez dati ktam, zhoghovrdi tshnami, — gorac gnacqi pety։

— Arden tvel en։ Ereq tari araj։

— Gnanq, qaghaqacuhi, ushacnum eq gnacqy։ Guce du diversia eir uzum anel gnacqi het, — kaskacov harcrec na kalanavorin։

— Voch։ Im masnagitutyuny terorn e։

— Gnanq, gnanq, — shtapecrec gnacqi pety knojy: cur֊cur nayelov kalanavori phayte layn u canr tiakin։

Erb gnacqy sulec ev sksec sharzhvel dandaghutyamb, Anton Tulupovy havaqec ir vtit marmni mej mnacac amboghj kamqy: chbrnelu hamar verjin vagoni dran dzoghic ev chcatkelu hamar dra astitchanneri vra։

«Hyusisayin netn» anhetacav erkatughu heru shrjadardzi etevum։

Bernanav


Tgitutyan hetevanqov tasnapety phaytegheni xoranard metrery hashvec mi zroyov pakas: tasn angam aveli qich։ Xoramankutyan hetevanqov brigadiry, yndhakaraky, hashvec tasn angam aveli shat։ Tarberutyuny dardzav mekin haryur… Irenq el xrtnecin aydpisi ardyunqic։ Hamadzaynvecin, vor nrancic meky tasn angam bardzracni ir stacac ardyunqy, isk myusy: tasn angam ijecni։ Stacvec ayn tivy, vory tchshtoren hamapatasxanum er irakanutyany։ Tasnapety vochinch chkorcrec։ Brigady vochinch chshahec։ Kalanavornern sksecin bardzel phaytegheny bernanavi vra։

Phaytegheny: da 1 metr ev 7 santimetranoc «balans» ֊nern ein: eghevnaphaytic ktrvac։ Hum nyut: tghti gorcaranneri hamar։ Geranaknery petq e maqrvac linein voch miayn keghevic, aylev entakeghevic։ Usti ev, kalanavorneri amenabarexightch brigady: qaghaqakanneriny, zbaghvac er ayd ashxatanqi vra։ I miji ayloc, barexghtchutyan hamar tokosner chen talis։

Kalanavornery erku kot unecogh mangaghadzev qerichnerov qerum maqrum ein geranaknery ev sharum vandakadzev։ Vay nran, vov bac toghac liner tekuz mi matnachaph entakeghev։ Brigadirn iskuyn knkater phaylogh bicy, kpahanjer veracnel, isk vorosh depqerum el xotan khamarer nra ayd orva amboghj ashxatanqy։ Usti ev kam harkavor er linel shat barexightch, kam, dra bacakutyan depqum, shat zguysh u xoramank, cuyc tal apranqy eresi koghmic։

1 metr ev 7 santimetr… Erexan angam karogh e bardzracnel aydpisi geranaky։ Bayc erexan karogh e bardzracnel miayn mi haty։ Isk kalanavorn ayd gorcoghutyuny petq e krkner hazaravor angamner, ynd vorum: voch miayn bardzracner, aylev taner bernanav, dasavorer dra nkughum։

Bernanavy kangnac er geti vra։ Getn inch֊or heru teghum taphvum er mi ayl geti mej։ Ayd erkrord gety: Nevayi mej։ Bernanavy gnalu er Leningrad։ Phaytegheny: aveli heru, ayzhm arden: gnacqov։

Kalanavornery harmarvecin: vov inchpes karogh er։ Meky krum er: teveri vra bardzac, myusy: tevatakerum pahac, errordy: paranov kapotac ev usi vra drac։ Bayc bolorn el minchev yndmijum bavakan hognecin։ Erb pahaky sulec verjapes: bolory taphtphvecin aphi vra, phaytegheni kangun kam kisaqand vandakneri mijev, ev trvecin parap hangstutyany։

Ekav mi ayl brigadir: mi ayl pahaki ughekcutyamb։ Tasnapety kargadrel er vercnel aydteghic ut֊iny kalanavorneri: mi ayl ashxatanqi hamar։ Mnacyalnery bavakan ein: minchev ereko bernanavy bardzelu hamar։

Brigadirn arandznacrec pahanjac tvov kalanavorneri, ugharkec։ Myusnery sharunakecin hangstanal։

Brigadi himnakan masic mi qich heru nstac, phsphsoci mej ein vec qreakanner։ Nrancic meky: Laynakokord Vasyuky, voroshel er phaxchel։ Ayzhm mshakvum ein ayd gorcoghutyan manramasnutyunnery։

Tchishtn asac, nra mtadrutyuny haytni er amboghj brigadin: neraryal naev brigadiry։ Ankax nranic, te vov er havanutyun talis ev vov: yndhakaraky, bolorn el lur ein dzkan pes։ Arajin orenqy tchambarayin hamakecutyan: «du vochinch ches tesel, du vochinch ches lsel, du vochinch chgites» …

Phaxusty naxapatrastvac er mi shabatic aveli։ Vasyuky hac er kutakel, mi qich phogh, isk aysor tchambarayin hagusti tak hagel er aat qaghaqacu hagustner, voronq na shortel er mi norek kalanavoric։

Erb pahaky noric sulec, ev brigady ver kacav ashxatanqi, Laynakokord Vasyuky, tanelov ir hertakan bery nav, aylevs durs chekav aynteghic։ Nra hamar berecin erku katsayik: geti jrov li, naev erku datark katsayik: ayl petqeri hamar։ Vec kalanavornery hanecin irenc mot pah tvac haci ktornery, tvecin nran։

Laynakokord Vasyuky teghavorvec nkughi xorqum, navakogheric meki mot, ev nra shurjn u vran sksecin zgushutyamb sharel u darsel geranaknery։

— Kargin e, — harcrin verevic։

— Kargin e, — xul lsvec taghvaci dzayny։— Odn arat e, miayn te mutn e։

— Che mi, dra masin el mtaces, — cor tvec nra mterim meky։— Mi kerp khamberes erku or։ De, mnas barov, Vasyuk։ Hima vrad noric enq phayt darselu…

Erekoyan koghm ashxatanqn arden avartvelu vra er, erb ekav phoqrik shogenavy։ Tesnelov, vor bardzumy der sharunakvum e, navapetn sksec hayhoyel։ Bayc, evs tasy rope, ev hskayakan bernanavy, tanelov phayteghenn u dra xorqum taghvac Vasyukin, sharzhvec phoqrik shogenavi etevic depi Leningrad։

Brigady patrastvec veradarnal tchambar։ Pahaky sharq kangnecrec kalanavornerin, sksec hashvel։

— Meky pakas e, — asac na anvstah։

— Pakas che, — zhxtec brigadiry, — che vor iny hogi ugharkecinq urish ashxatanqi։

— Iny, te ut։

— Iny։

— Isk inchu indz mot grvac e ut։

— Ed arden: chgitem, qaghaqaci pahak։

Bayc, azatvelu hamar hetaga patasxanatvutyunic, na katarec aknhayt verapahutyun․

— Karces iny… Karcem։

— Bernanavi vra ho mnacogh cheghav, — anhangstacav pahaky։

— Duq inqnerd stugeciq, es inch gitem, — barkacav brigadiry։— Der navapetn el berec ir shuny, hototel tvec։

— Shuny…— dzerqy taph tvec pahaky։— Eghevnu hoti mej urish inch hot karogh er arnel na։ Isk ete arner el: da dzer bolori hoty piti liner։ Uremn, asum es, menq iny hogi ugharkecinq։

— Ayo։ Iny։ Karcem…

— Brigad, sharzhvir։

Darpasi mot, vortegh handipecin erku brigadnery, tyurimacutyuny parzvec, kam, tchisht klini asel, aveli xtchtchvec։

— Inchpes te ut, — barkacav pahaky, — du vercrir iny mard։

— Voch, uty, — pndec myus pahaky։

Uty kalanavornery, irenc hertin, pndecin, vor nranq inn ein։ Myus brigadiry ev bolor kalanavornery, nuynpes qreakanner, haskacan, te inch er katarvel, haytararecin: iny…

Cucakov kancheluc heto parzvec, te vov er bacakayoghy։ Iskuyn hetapndum kazmakerpecin nra etevic։ Iharke, sxal tchanaparhov։ Bernanavy durs er kaskacic։ Laynakokord Vasyuky phaxel er myus brigadi motic, caraktrum katarelis…

Erku or heto pahaknery veradardzan tchambar: irenc shnerov, bayc iharke, aranc Vasyuki։

— Erani nran, — sksecin shshnjal qreakannery, — hima na Leningradumn e։

— Inchu piti mna entegh, — hakatcharum er mi urishy։— Ham vtangavor e, ham el, lsel eq, Merdzbaltyan erkrnery miacel en mez։ Ay te gorc anelu tegh e, ha… Isk menq nstel enq estegh parap֊sarap… Vasyuky hima anshusht Rigayum e…

Ev lrum ein bolory: patkeracnelov, te inchpes ancanot u mec Leningradum kang e arnum bernanavy, mardik sksum en datarkel ayn ev erb motenum en Vasyuki taqnvac teghin, na inqn e qandum ir taqstocy, vercnum e usi vra mi qani geran, elnum e durs: bernakri tesqi tak ev…

Mi shabat heto, aravotyn, tchambari pety haytnvec ashxatanqi gnalu patrastvogh kalanavorneri arjev ev asac zayruytov․

— Duq bolord arzhani eq tuganayin orapahiki, srikaner։ Mi kerp glxic rad eq anum ashxatanqy։ Isk dzer brigadirnern u tasnapety, berannery bac arac, yndunum en ayn։ Bolorin khanem ashxatanqic, srikaner։ Verjin bernanavi «balansy» Leningradum hamarel en xotan, chen yndunel ev veradardznum en et։

Qreakannery nshanakalic nayecin irar…

— Vor brigadn e maqrel «balansy», — harcrec pety։

— Fashistnery։

— Tasn or tuganayin orapahik։ Isk vorv brigadn e bardzel bernanavi vra։ Nuynpes tasn or tuganayin orapahik, vor chbardzen amen mi anpetqutyun։ Xotan e: kanchir brigadirin, cuyc tur…

Bernanavy veradardzav hajord ory: ugharkveluc ut or heto… Pety voroshec, vor bernataphi nuyn brigady, ev, vorpes patizh, nra ashxatanqy chentarkvi hashvarman։

Mi urish depqum kalanavornery, i patasxan dra, kashxatein shat dandagh ev mi orva ashxatanqy kanein ereq orum։ Bayc ayzhm…

— Zur enq charcharvum, — asac grpanahatneric meky brigadirnerin, — hima na merac klini։

— Lrir, garshanq, u dzernataph mi ani urishnerin, te che khascnem balansov…

Der kesor cheghac, kalanavornery hanecin phaytegheni verin shertery։ Sksecin dzayn tal․

— Vasyuk…

Ev akanj dnel։

Mert nranc tvum er, te lsum en nra xul dzayny, isk mert el tvum er, te da tvum e։

Sharunakecin datarkel։

— Vasyuk…

Hasan minchev hatak։ Vasyuky chkar։ Nor miayn haskacan, vor na hakarak koghmumn e։ Che vor bernatarn ayzhm kangnac er ir myus koghov depi aphy…

Verjapes et arecin nra phayte andzavy phakogh verjin gerannery։

— Vasyuk…

Voch, na merac cher, teev parkac er hatakin։ Nra shrtunqnerin motecrin jrov li katsayiky, vory heratesoren berel er meky։ Arajin kumery zorov lcrin nra berany։ Mnacyal amboghj katsan datarkec inqy։

— Hac…— artasanec na։

Tvecin։ Voch te kerav, ayl kul tvec։ Miayn dranic heto nayec shurjy: chrvac achqerov։

— Ays inch ban e, tghaner… Vortegh em es…

— Tchambarum։

— Ba Leningrady… Ays inchpes patahec։

Hamarot patmecin eghelutyuny։

— Isk hima…— harcre na: anelaneli vitchakic molorvac։— Inchpes durs gam aph, inch asem…

— Isk hima…— brigadiry kang arav։

— Vasyukin kdaten, — harachec mi tnayin gogh, — ktan lracucich mi kam erku…

— Phakir hachamand, te che es kphakem, — sparnac brigadiry։ Ev, iskuyn, yndunec voroshumy։— Apa, Laynakokord, hascru mi hat im qit u beranin։ Aynpes, vor aryun ga…

— Da inchi hamar e, — tuyl dzaynov harcrec Vasyuky։

— Hascru: asum em qez, tur…

— Es edqan uzh chunem…— artasanec phaxstakany։

— Apa, tghaner, meknumekd tveq indz…

— Inchpes te tanq…

— Tveq: asum em, — gorac brigadiry, bayc ayd ropein amenauzhegh kalanavory mi uzhgin harvac hascrec nra eresin։

— Spanum en…— gorac brigadiry: bernanavic vazelov durs։— spanum en…

Ev kracav jri vra: aryuny lvanalu։

— Inch e patahel, — votqi catkec pahaky: chxchxkacnelov hracany։

— Vasyuky…— kcktur sksec patmel brigadiry։— Na, vorin sxalmamb hamarum einq phaxust gorcac… «Balansy» bardzelu ory, yndmijumi zhamanak, qnel e navi nkughum, isk yndmijumic heto mer tghanery chen nkatel nran u phakel en chors koghmic։ Es inch meghavor em, vor hima indz e cecum…

— Voch te cecel, ayl kspanem es qez, — bolorovin el voch spanoghi dzaynov, haziv artasanec Vasyuky: durs galov aph։— Du el lavn es, qaghaqaci pahak։ Mard e pakasum, isk du ches el hashvum։ Guce mernum ei qaghcic u caravic…

— Du im achqery mi phakir, phaxstakan, — maty taph tvec pahaky։— Spasir, qez cuyc ktan tchambarum…

Bayc tchambarum nran vochinch «cuyc chtvecin» ։ Vasyuky gorgorum er, pahanjum er dataxazin, pahanjum er, vor dati tan brigadirin u pahakin։ U teev tchambari petn u pahakapety shat lav haskanum ein, te inch er teghi unecel, bayc voch mi hastat apacuyc chunein: nran phaxusti mej meghadrelu hamar։ Chunein ev chein el uzum unenal։ Phaxusti yuraqanchyur depqi hamar tchambari administracian stanum er xist nkatoghutyun։

Isk Vasyuky sharunakum er photorkvel u pahanjel, vor mi amsov ashxatanqic azaten iren, tan «mec payoq» ev ayln, ev ayln։

Tchambari pety kargadrec․— erku shabatov ashxatanqic azatel «anphututyan zoh xeghtch tghayin», tal nran hivandanocayin orapahik, vorpeszi kazdurvi։ Nkatoghutyun anel pahakin ev naxazgushacnel brigadirin, vor aydpisi depq krknveluc heto na anmijapes khanvi ir pashtonic…

Thatch patmutyuny hartvec te kalanavorneri hamar ev te tchambari administraciayi։

— Oh, inch lav er azatutyan mej…— sksec patmel Vasyuky kalanavornerin։— Andadar sulum ein shogenavery, karamatuycov ancnum darnum ein bernatarnery, phoghocneric lsvum ein tramvayneri hnchyunnery… Isk mi gisher, hamarya amboghj gishery, mi tgha u aghjik sharunak phsphsum ein im koghqin…

— Inch gites, vor gisher er, Vasyuk։

— Urish dzayner chkayin։ Ev heto, noric cerek։ Nvagaxumb… Bayc da heru er։ Es amen inch lsum ei։ Minchev angam shshuknery…

— Nkughi hast pati etevic…— chhavatac meky։

— Mots danak kar, tasheci taxtaky, vor ancq bac anem։ Barakacri, ayn e: bac anelu vra ei, erb sheghby kotrvec, ynkav phayteri mej։ De ek u gtir…

Lrecin։ Vasyuky erazkot kisaphakec achqery ev shshnjac hiacmunqov․

— Mec qaghaq e Leningrady, tghaner, es lsum ei…

Kanach dataxazy


— Es im gorcn uzum em handznel kanach dataxazin, — asac dzmran mi curt or kalanavor Charkovn ir qnelateghi harevanin: veradarnalov ashxatanqic։

Brigady, mtnelov baraq, ir het ners er berel sarnamaniqi mi mec hordzanq․— voch te ayn, vory taphancel er dran bacvelu het, tchambari bakic, ayl ayn, vorn antarum phakchel er kalanavorneri hagustnerin, glxarknerin, votnamannerin: poghpate anerevuyt mushtaki pes։

Charkovi harevany, hivandutyan hamar aha erku or ashxatanqic azatutyun stacac, sarsrec koghqi qnelateghic ir vra phchogh crti tak ev vochinch chasac։ Drsum tagavorum er artakarg curt dzmery։ Qich xelagar mtqer karogh er cagecnel da mardkanc glxum… Orery ktaqanan, aydpisi mtqery kgolorshianan…

Bayc Charkovy sharunakec․

— Henc vaghy, Dimka…

Harevany tagnapov nayec nran։ Voch, Charkovy da asum er voch te sarnamaniqi azdecutyan tak, ayl hastat voroshumov…

— Vov e tesel, vor dzmery phaxust kataren, himar, — handimanec na nvaz dzaynov։

— Henc dra hamar el piti katarel dzmery։

— Isk votqerid hetqery dzyan vra։

— Vaghy nuynpes buq e linelu, anhog kac։

— Du hac nuynisk ches havaqel tchanaparhi hamar։ Ev ksarches henc arajin gishery։

— Amen inch naxatesnvac e։ Haci kariq chka։ Isk gishery es arden drsum chem lini։ Lsir…

Ayn ankeghcutyuny, vorov haghordum er Charkovn ir gaghtniqnery, voch te himnvac er ir ev harevani xist mtermutyan vra, — aydpisi mtermutyun chkar nranc mijev, — ayl tchambarayin ayn anxaxt orenqi, vor voch voq chpiti matner ev cher matnum ir nman kalanavorin։ Uzum es masnakcel phaxustin, goghutyany, brnabarutyany: masnakcir։ Ches uzum: du aystegh ches, voch mi ban voch tesel es, voch lsel…

— Lsir…— krknec Charkovy: hanelov bushlaty ev parkelov dra vra։ Na, aynuamenayniv, cacracrec dzayny։ Bayc da voch te naxazgushutyan hamar er, ayl yndgcelu hamar ir patmutyan xorhrdavorutyuny։ Na nuyny karogh er bardzradzayn patmel amboghj baraqin: vstah linelov, vor voch voq chi hamardzakvi matnel nran։— Erek u aysor mez car ktrelu taran depi mi ancanot koghm…— Na dzerqy erkarec anorosh ughghutyamb։— Erevi mi ut kilometr aysteghic։ Caraktrman teghin hasneluc araj mi blur ka, bardzranum enq vran u ijnum myus koghmy։ Erek aravot buq chkar, ody parz er։ Blri vrayic nayeci nerqev u gites inch tesa antari mej… Ches havata… Gyugh։ Bluric mi hing֊vec kilometr heru…

— Chi karogh patahel…— Dimkan nuynisk ver kacav nstec։— Achqid e erevacel։ Tchambar e eghel։

— Xent es, inch e, — barkacav Charkovy։— Baraqnern u gyughi tnery chem zanazanum iraric։ Mec gyugh er: mot haryur tnov։ Tnery bolory: bardzr, xoranard, voch te baraqneri pes cacr u erkaravun, ayn el: cankapatov shrjapatvac… Anhog kac։

— Chi karogh patahel…— krknec Dimkan: noric parkelov։— Qo aselov blury mezanic heru e yot kilometr, tchisht e։ Gyughy bluric: ut֊tasy kliometr, tchisht e։ Uremn: yndameny tasnhing kilometr, tchisht e։ Aydqan motik gyughi lurn anpayman khasner mez, anhog kac։ Chors koghmy tayga e, u tchambarner en, haskacar։ Isk amenamotik gyughy haryur qsan kilometri vra e, haskacar։

— De gna, qu el…— hayhoyec Charkovy։— Qez havatam, te achqeris…— Apa, karces harevani havatal֊chhavataluc er kaxvac ir hajoghutyuny, na sksec kurcq cecel ev erdvel։— Shun linel: te sut em asum։ Es sur tesoghutyun unem։ Milicioner linem: te sut em asum…

Ayd verjinn arden: sarsapheli mec erdum er։ Milicionernern ein dzerbakalum qreakan hancagorcnerin, verjinners atelov atum ein nranc։

— De es qez havatum em, — yndhatec Dimkan։— Bayc du anpayman sxalvel es։

Tesnelov, vor Charkovn uzum e noric pndel, avelacrec․

— Mi charcharvir, vaghy es el em durs galu ashxatanqi, achqovs ktesnem, khamozvem kam voch…

Aravotyan, barebaxtabar, dardzyal buq chkar։ Phchel er amboghj gishery, mi teghum srbel maqrel er sarcapat getiny, myus teghum kutakel er spitak tmber։

Bardzranalov blur, Charkovy botec Dimkayi koghy։ Dimkan nayec ev ankarogh linelov zspel zarmanqy, da artahaytec mi kartch hayhoyanqov։

— Gyugh…— irenq irenc shshnjacin naev kalanavorneric mi erkusy, anshusht nuynpes sratesnery, isk myusnery nayecin ev vochinch chtesan kam chnayecin el: irenc hogserov zbaghvac։

Antari heru xorqum, zgalioren mshushvac, bayc ev zgalioren tesaneli, kangnel ein zarmanalioren kanonavor ev hamanman shenqery։ Kangnel ein voch te mi sharqov: inchpes geti aphin kam erku sharqov: inchpes gyughi miak phoghoci vra, ayl kvartalnerov։ Ayo, haryur tnic voch pakas…

— Isk inchu voch mi cux chi bardzranum, — harcrec Dimkan kamacuk։

— Der qnac en garshelinern irenc taq vararanneri vra։ Ed menq e, vor ver enq kenum esqan vagh…

Ete parzka eghanaky harkavor er gyughy noric tesnelu ev hamozvelu hamar, apa buqy harkavor er phaxchoghi votnahetqery jnjelu hamar։ Bayc buq chkar։ Isk Charkovn aynpes naxapatrastvel er phaxchelu…

I dep, xosqy veraberum er hogebanakan naxapatrastutyany։ Tchanaparhi pashar dardzyal chkar nra mot ev voch el lucki: xaruyk varelu hamar։ Ev nra inchin er petq, erb ut֊tasy kilometry kareli er ancnel minchev ereko…

— Isk gyughacinery chen matni qez, — anhangstacav Dimkan։— Parz e, vor hetapndoghnern amenic araj kgan entegh…

— Ed masin el e mtacvac, — hangstacrec Charkovy։— Ete ynka mi lav mardu mot, orinak: aghjka kam ayri jahel knoj, na indz kpahi, chi matni։ Isk ete handipec voreve izh: danakov ksparnam, uteliq kvercnem u ksharunakem tchanaparhs…

Patasxany liovin gohacrec Dimkayin։

Buq… Inchu buq chka… Mi shabat sharunak galis er gisher֊cerek, kartch yndhatumnerov, isk aysor chka… Tchisht e, myus orernel buqy galis er miayn kesoric heto, bayc che vor hima henc kesoric heto e…

Erevi Charkovy cnvel er bari astghi tak, vorovhetev qich heto sksvec cankali buqy։ Brigadin ughekcogh erku pahaknery, yst sovorutyan, anhangstacan, ev yst sovorutyan sksecin shut֊shut stugel kalanavornerin։

— De, Dimka, mnas barev…— shshnjac sghocy dnelov var ev kaciny xrelov gotki etevy։

— Spasir…

— Inch ka։

— Es el em galis։

— Dimka…— uraxacav Charkovy։

— Himar chem, vor spasem zhamketis lranalun։ Erb, manavand, gyughn ghdqan motik e։ Gnanq…

Huysn amenataq bushlatn e ashxarhis eresin։ Isk ete sarec ayd boshlatn inqy: kareli e taqacnel xosqerov…

— Xozatcharp… Kartofil… Mis…— shshnjum er hyucvac Dimkan: arag֊arag phoxelov qaylery։

— Ankoghin… Vararan… Merk knik…— ardzaganqum er Charkovy։— Dur vor ganq, vor kniky kmatni kam dzerqic bac ktoghni mez։ Kaprenq pharavor: inchqan uzenq։ Isk dur kganq, vochinch, tghamardik tchamphi vra taphvac chen, vor kranas u vercnes… Paterazm e։

Shurjy kangnac er kanach dataxazy: antary։ Anoghoq e na, te voghormac: dzhvar er asel։ Na lur er։ Bayc, yst erevuytin, na voghormac er hnaragetneri nkatmamb ev anoghoq: sxal hashiv tesacneri ev chnaxapatrastvacneri nkatmamb…

— Hima arden pahakneric meky tagnapy hascrec tchambar, — entadrutyun arec Charkovy։

— Der voch։

— Bayc shutov։

— Ayo։ Shutov։

Ev aveli shtapecrin qaylery։

Dzyunn antarum kutakvel er anhavatali qanakutyamb։ Kalanavor ynkernery erbemn minchev irenc hetuyqnery xrvum ein dra mej ev durs galis։ Dzyuny lcvel er nranc keghevatrexneri, nuynisk baybak֊gulpaneri mej, nranc votqery phaytacel ein crtic։ Isk gotkic verev, yndhakaraky, nranq xist qrtnel ein։ Manavand gluxnery: bambakac gdakneri mej։

Erkusn el chaphazanc hognel ein ev hevum ein canr ber qashogh dzieri pes։ Bayc harkavor er shtapel, shtapel…

Dimkan, vor yndhanrapes tulakazm er ev shut֊shut hivandacogh, durs ekav aveli dimackun, qan Charkovy։ Na inqn er sirt talis u qajalerum ynkerojy․

— Layn gcir votqerd։ Vochinch, vochichnch, shat chmnac, erevi haziv mi chors֊hing kilometr։ Mutn ynkneluc shat araj khasnenq gyugh։ Khanenq hagustners, ktanq choracnelu, inqners el mi lav ktaqananq u… vortegh en dzer mec gdalnery…

— Ete… kiny… mi hat lini… kasenq… vor mi urishin el tchari…— hevihev avelacnum er Charkovy։— Gyughum tghamardik… chen lini… Nranq… paterazmumn en…

— Isk chenq sheghvel tchanaparhic, — anhangstacav Dimkan։

— Voch, voch։

— Es el em karcum, vor voch։

Evs kes zham heto, erb der lriv luys er ev der arat taphvum er dzyuny, kalanavornery durs elan mi yndardzak bacat ev tesnelov irenc arjev ayn, inchy vor hervic drel ein gyughi tegh, husahatutyunic tchchacin ev ansharzhacan…

Da gyugh cher, ayl taxtaki choranoc…

Sghocabany ktrum e tarm gerannery, veracum taxtakneri։ Bayc taxtaknery der patrast chen gorcacutyan hamar, dranq piti choranan…

Sharum en taxtaknery chor getni vra, irar koghqi: dranc mijev toghnelov erku matnachaph aranqner։ Apa sharum en erkrord sherty dra vra: hakadir ughghutyamb։ Apa errord, tasnerord, hisunerord sherty։ Stacvum e kanonavor xoranard: mec xrtchiti nman։

Vorpeszi andzrevy chtrji xoranardy, dra vra, nuyn taxtakneric, sarqum en erkkoghmani teq ktur։ Nayum es hervic: tun e։ Nayum es motikic: cakoten phayte xoranard e: aynqan anhyurynkal, vor citn angam chi karogh soghoskel dra mej։ Qamin phchum e chors koghmic, choracnum taxtaknery։ Mi tari, erku, ev dranq patrast en։

Haryuric aveli xul «xrtchitner» kayin ayd choranocum kangnac: koghq֊koghqi ev aynqan motik irar, vor mi mard haziv karoghanar soghoskel ancnel dra «phoghocnerov» ։

— Koranq…— crtic kmkmalov, artasanec Dimkan։— Koranq, koranq։

Kanach dataxazy voghormac er hnaragetneri nkatmamb ev anoghoq: sxal hahiv tesacneri ev chnaxapatrastvacneri nkatmamb…

Kalanavornery nayecin irar։ Dimkan mi pah cankutyun zgac hardzakvelu Charkovi vra ev xeghdelu nran, vor pattchar er dardzel ayd patuhasin։ Bayc curty sarecrec nra zayruyty ev na haskacav, vor Charkovy meghavor cher։ Inqn ir achqov er tesel «gyughy» bluri vrayic, inqy kamavorabar er miacel nran: phaxust katarelis…

Sakayn Dimkayin et pahec voch aynqan ardaraciutyan gitakcutyuny, vorqan vor menak mnalu sarsaphy…

— Inch anenq, Dimka…

— Indz es harcnum։

Mi vayrkyanum chqacan te xozatcharpy, kartofiln u misy, te ankoghiny, vararann u merk kiny։ Shrjaka tasnyak ev tasnyak kilometr taracutyan vra mardkayin miak ankyuny mnacel er nranc tchambary։ Tchisht e, da taq cher, ayl kisataq, kyanqn ayntegh kusht cher, ayl kisaqaghc, bayc mite da aveli lav cher, qan dzyunov cackvac ev sarnamaniqov kashkandvac ayd kanach dataxazy…

— Es chdarnanq tchambar…— harcakan nayec Dimkayin Charkovy։

Dimkan hayhoyec kartch u tund: patkeracnelov, te inch er spasum nranc ayntegh․— curt mekusaran, dat, mi kam erku tarva lracucich zhamket…

— Muty shutov kynkni, — shtapecrec Charkovy, — inch anenq, Dimka…

— Gnanq, — vtchrec hivandy։

— Ur։

— Ete estegh choranoc e: uremn voch֊heru mi teghum tchambar piti lini։ Aveli motik, qan mery…

— Chem ga, — sarsaphec Charkovy։— Entegh mez hastat kerpov khamaren phaxstakanner, isk mez mot karogh enq asel, te molorvel einq bqi mej, heracel brigadic…

— U qez el khavatan, — qmcicaghec Dimkan։— Gnanq, gnanq…

— Vor koghm…

— Es inch gitem, — zayracav Dimkan, — harcnum es, karces es es koghmery qezanic lav gitem։

— Es mer tchambarn em gnum, — hankarc vtchrec Charkovy: ir asaci vra hastat mnalu patrast։

Dimkan hamadzaynvec anspaseli aragotւyamb։

— Gnanq։ Gnanq, es qu…

Na iravaci er։ Bqi ev verahas mtutyan mej korel er miak orientiry: blury։ Vor koghmumn er nranc tchambary։ Kam tekuz voch nrancy…

Bayc nranq qaylecin։ Qaylecin, vorovhetev kang arnely chi tani voch mi tegh, isk qaylely: ktani։ Kang arneln uni miayn mi elq: korcanum։ Isk qaylely: korcanum kam phrkutyun…

Lriv mtutyuny vra hasav miangamic: henc vor nranq mtan antar, careri tak։ Miayn dzyunn er aghot kerpov spitakin talis getni vra: davadroren taqcnelov xordubordutyunnery, ir takardnery։ Kalanavornern amen qaylaphoxin trmphum ein phoseri mej, xphvum dzyan tak cackvac kotchgherin, xtchtchvum tpheri u macarneri mej: irenc sharzhumnerov u cncumnerov azatelov nranc: irenc spitak vermakic։ Qaylum ein: unenalov arjevum voch te npatak, ayl miayn huys։ Qaylum ein: parzapes sharzhvac linelu hamar…

Derevs shat curt cher։ Ev nranq guce chmrsein, ete chliner qrtneluc heto mnacac ayd xonavutyuny hagusti nersakoghmum, vorn ayzhm sarel er: inchpes gishery drsum mnacac poghpat։ Nranc votqery: cnkneric het, liq lcvac ein dzyunov։ Inchpes er taphancel dzyuny nranc amur kapac baybak֊gulpaneri mej…

Isk shurjy, kanach dataxay, arden zayruytic sevacac, cher xostanum voch mi lav ban։ Tayga… Ete chmernes sovic u crtic, apa karogh es qaylel ayntegh orer u shabatner ev chhandipel vochnchi ev voch voqi…

— Ax, hima parkac lineinq mer baraqum, mer taxtakneri vra, — bardzradzayn erazec Charkovy։

— Hima mer brigadn arden yntrel e, — patkeracrec Dimkan։

Bayc nrnanq lrecin: irenc dzayneric tagnapac։ Inchic ein vaxenum kalanavornery… Karogh ein haytnvel gayler… Erkusn el vaxenum ein dranic, bayc chein hamardzakvum asel mimyanc ayd masin։ Tvum er, te aseluc heto vtangy kdarnar aveli real…

Sakayn, erb dimacy hankarc plplac inch֊or shat phoqrik lusavor ket, Charkovy sarsaphac kang arav ev ardzakec aryun sarecnov mi bacakanchutyun։

— Inch tesar…— doghac Dimkan։

— Gayli achq…

— Vortegh…— hevaspar shshnjac hivandy։

— Nayir…

Dimkan nayec ev, sarsaphi bacakanchutyan phoxaren, urax cicaghy durs trav nra kokordic․

— Phrkvac enq։ Da tchrag e։ Du gayli achq ches tesel kyanqum։ Da uni sary, kaptavun phayl։ Isk sa tchrag e։ Heru tchrag։ Gnanq…

Nranq aragacrin qaylery: aylevs aranc achqery ktrelu tchragic։ Datelov kayci phoqrutyunic u tulutyunic, tnaky gtnvum er mi qani kilometri vra։ Bayc da vochinch։ Miayn te chkorcnel achqic ayd kaycy, chsheghvel mi koghm…

Kaycy cacrumn e։ Nshanakum e: vayrejq ka dimacy։

Xarxaphelov u ereralov, nranq ancan mi qani qayl ev ktruk et catkecin: chkoxelu hamar kaycy…

Chqacav taq xrtchiti erazy mi qani kilometr ayn koghm… Kaycy patkanum er mi hangchogh xaruyki: nranc votqeri tak…

Erevi aydpisin e mardu eutyuny․— aphsosal korcrac meci, bayc ev uraxanal gtac chnchini hamar…

Kalanavornery cunk choqecin ev shoshaphelov u irar vra havaqelov shagh tvac acxaktornery, geraguyn zgushutyamb borboqecin kendani mnacac miak kaycy…

Erb phoqrik xaruyky husalioren borboqvec: nranq nayecin shurjy։ Mtutyan mej haziv gcagrvec inch֊or bacat։ Anshusht, cerekn aydtegh caraktrum er gnacel։ Irenc tchambari kalanavorneri koghmic, te ayl։ Kalanavornery gnacel ein, dziery krel tarel ein naev gerannery։ Mnacel er ayd bacaty: ir cacrik kotchgherov ev ayd miak kaycov…

Harkavor er phayt voronel։ Isk vorteghic phayt։ Shurjy taphtphvac ein miayn phshaterev tchyugher։ Havaqecin, lcrecin kraki vra։ Xaruyky tchartchatec, bocn uzheghacav։ Uzhegh boci tak nranq bacaty tesan aveli mec shrjanakov, havaqecin aveli shat phshaterev tchyugher, sksecin netel xaruyki vra։ Kraky, sovac kalanavori nman, vayrkyanapes laphum er tchyugheri hertakan chnchin xurdzy ev bocic anmijakanoren veracum moxri: aranc dardznelu acxayin krak

Aynuamenayniv kalanavornery bavakan taqacan ev miayn ayd zhamanak zgacin irenc qaghcat linely։ Bayc hognutyunn u tmrutyuny haghtecrin stamoqsi pahanjy, lrecrin ayn։

Voroshecin nstel mnal xaruyki shurjy minchev araot ev aravotyan voroshel irenc aneliqy։

Havaqac tchyughery haziv te bavakanacnein minchev aravot։ Isk shurjy chkayin aylevs urish tchyugher, nranq srbel maqrel ein amboghj bacaty։ Isk bacati shurjy antarn er tchyugheric urk ir bardzr bnerov ev miayn dranc anhasaneli bardzrum atchogh saghartnerov… Tapalel dranq anhnar er․ Charkovy korcrel er kaciny…

Inch arac, harkavor e xnamqov gorcacel tchyugheri pashary ev pahel mi masy: aravotva koghmi sarnamaniqi hamar…

— Es el mi qich qnem, — asac Charkovy: harmar teghavorvelov ir nstagh kotchghi vra։— Heno du indz kartnacnes: inqd kqnes…

Ev iskuyn phakec achqery

Zayruyty pasharec Dimkayin։ Ayd vov voroshec, te arajin hertin Charkovn er qnelu ev voch te inqy… Uzec artnacnel, bayc phoxec mtadrutyuny։ Kraki vra avelacnelov bavakanachaph tchyugher, na vtchrec nuynpes achq kpcnel։ Erb xaruyky hangchelu lini: na kzga curty ev kartnana…

Ev nuynpes qnec։

Nranc nstac mnacac kmaxqnery haytnaberecin miayn ereq tari heto, patahabar։ Vov inch gorc uner ancnelu ayd bacatov, teev da gtnvum er tchambaric yndameny kes kilometri vra…

Erg֊ancagir

Voch voq cher karogh asel stuyg kerpov: patahel er ayd depqy, te voch։ Teev bolory pndum ein, vor da zut irakanutyun er, bayc bolorn el asum ein, vor da katarvel er harevan tchambarneric mekum։ Harevan tchambarnerum evs, da veragrum ein harevan tchambarneric mekin…

Inch el vor lini, inch֊or tchambarum nstac er eghel mi nshanavor ergich, voch ayn e: Moskvayi Mec tatronic, voch ayn e: Kievic, Erevanic, Vilnyusic… Dzerbakalutyan oric ays koghm na voch miayn cher ergel voch mi angam, aylev misht nyardaynacel er, erb vomanq tchanachel ein nran։ Na car er ktrel ir hamar, ktrel er mi tari, erku, ereq, chors, hing, ev verjapes dzandzracel er ayd gorcic։ Ayo, uzhasparvel er, bayc dranic aveli shat: dzandzracel։ Misht nuyny, misht nuyny, amen or, amen or…

Ev aha, mi angam, ayn hazvadep kiraki oreric mekum, erb kalanavornern azat ein eghel ashxatanqic, na, cereky, ir taxtaki vra parkac, nayel er arastaghin, mtacel, mtacl, u hankarc bolorin anspaseli kerpov, var er catkel hatakin u baraqi mejteghum kangnac, ergel…

Kalanavornery nuynpes var ein catkel irenc taxtakneric, havaqvel nra shurjy, aknapish lsel։

Ergichy, sharunakelov ergy, durs er ekel baraqic, motecel darpasi moti ancatnakin ev ergelov, hamardzak durs ekel tchambaric։

Voch voq cher argelel nran: voch ancatnaki pahaknery, voch ashtarakneri vrayi pahaknery։ Ergy dardzel er nra ancagiry, vori araj bacvel ein tchambari drnery…

Ergichn ancel er azat ashxatoghneri tnakneri motov: sharunak ergelov, ergelov… Tnakneric durs ein taphvel tchambari pety, pahakapety, pahaknery, nranc kanayq, minchev isk shnapahn ir shan het։ Isk ergichy ergel er sharunak, ergel er: tevery layn taracac, gluxy bardzr pahac, demqy huzmunqic u vogevorutyunic karmrac…

Ev et֊et ein gnacel tchanaparhi ezric tchambari pety, pahakapety, pahaknern u nranc kanayq, vorpeszi chxangaren nran qaylelu, ancnelu։ Shnapahy karkamel er ev mnacel։ Shuny, minchev isk na, parkel er phori vra, tatern araj meknel u gluxy hpel dranc, aysinqn: ancir, gna qo erg֊ancagrov, es anzor em dra handep…

Amenaverjin tnakum aprelis er eghel amenachar pahaky, inqn el: xul։ Pahakelis liner na, te knoj het tegh gnalis, phayt jardelis liner, te tchash utelis, henc vor tesnum er miaynakk qaylogh kalanavori, vazum ktrum er nra arajy ev hramayum er kang arnel։ Stugum er nra ancagiry։ Vay nran, vov ancagir chunenar։ Nshanakum e: na patrastvum er phaxusti։ Inch el vor bacatrelu linein nran kalanavornery, na ushadrutyun cher dardzni, — che vor xul er, — ev qarsh ktar nran tchambari peti kam pahakapeti mot։ Misht el durs kgar, vor na aniravaci er brnel kalanavorin։ Petery kbarkanayin nra vra, kasein, vor nra gorcy che: pahakutyunic azat zhamerin brnel mardkanc ev izur karsh tal et, erb nranq tegh en gnum peteri isk handznararutyamb։ Bayc xul srikan hamaroren sharunakum er ir kamavor carayutyuny matucel tchambarneri karg u kanonin…

Ev aha, ergichn ancel er ayd xul srikayi motov, bayc nuynisk ayd xul srikan lsel er nra ergy… Lsel er nra layn taracac teveri, bardzr pahac glxi, huzmunqic u vogevorutyunic karmrac demqi mej, lsel ev qaracel er ir teghum։ Ev tuyl er tvel, vor ir erg֊ancagirn ashxarhin parzac, ergichn azat֊anargel ancner ir motov…

Qaylel er ergichn antari tchanaparhov depi azatutyun ev aylevs voch voq cher handipel nran ayd kiraki orov։ Ev hankarc dimacic erevacel er mi eritasard, hamarya patani: hracann usic kax։ Na ekel er ashxarhic: ashxatelu hamar tchambarnerum vorpes pahak։ Nran tvel ein phamphushtnerov li hracan, bayc tvel ein naev aveli sarsapheli zenq: atelutyun depi mardik, terahavatutyun depi bolorn u amen inch, kaskacamtutyun depi harazat cnoghnerin angam։

Der phslnqot patani, na galis er voch te datark u tetev, ayl ir useri vra unenalov matucacc carayutyunneri mi patkareli ber։ Na qnnchakan marminneri dzerqn er handznel ir harazat eghbory, hrazharvel er ir harazat horic, lqel er ir harazat mory: miayn ayn pattcharov, vor na aydqan tari ir koghqin handurzhel er aydpisi amusnu…

Ayd ararqnerov na ir glxi shurjn steghcel er harganqi, aveli shut: sarsaphi daphnepsak…

Zgon patanin tesav dimacic ekogh ergchin ev var arav hracany։

— Kangnir… Cuyc tur ancagird…

Bayc ergichn ushadrutyun chdardzrec nra vra։ Nra ancagiry nra ergn er ev hark chkar cuyc talu, qani vor ayn karogh er lsel nuynisk xul mardy…

— Kangnir: asum em qez, te che: kkrakem…

Ergichy cher havatacel aydpisi bani։ Na giter, vor ergy: hogebux, artabervac bardzr arvestov, yndunak er nvatchelu gazannerin angam։ Na sharunakel er ergel ev arajanal, ergel ev arajanal: achqery harac hracani phoghin, vori phoqrik, sarsapheli ancqy ughghvac er eghel depi nnra berany, vorteghic depi ashxarhn er trchum sqancheli ergy…

Ev patanin krakel er… Ughigh berani mej։ Erevi et hrelu hamar ergn ir teghy։ Bayc gndaky mxrtchvel er ergchi mej, isk ergn arhamarhanqov ancel er gndaki koghqov ev gnacel taracvelu antarnerov u tayganerov, hasnelu minchev azatutyun։

Patanin ir carayutyunneri cucaki vra avelacrel er evs meky, ev vor glxavorn e: pahakutyan ashxatanqin dzernarkeluc araj stacel er ir martakan mkrtutyuny։

Ergchin taghel ein, isk ergy chein karoghacel taghel…

Voch voq cher karogh asel stuyg kerpov: patahel er ayd depqy, te voch։

Mardik, sireli mardik


1

Tchanaparhy, tchambaric sksvac, dzgvum er ashxarhi mec te phoqr bolor tchanaparhneri nman։ Dzgvum er nuyn lrjutyamb, haghtaharelov argelqnery, tcharpkoren ijnelov dzoraky ev xizaxoren bardzranalov blury, shrjancelov antari mi teghum taqnvac tchahitchy ev ayln։ Tchanaparhn shtapum er։ Ev qani vor na sksvel er inch֊or teghic: ashxarhi bolor tchanaparhneri nman, apa, haskanali e, vor tanelu er inch֊or tegh: dardzyal ashxarhi bolor tchanaparhneri nman։

Bayc ayd tchanaparhy cher tanum voch mi tegh։ Cher tanum: ev verj։ Sksvelov tchambaric, amenayn lrjutyamb, na gnum er depi antar, apa gnum er antarov, gnum, gnum ev korchum dra mej։

Mi cayr unecogh tchanaparhy sarsapheli tchanaparh e։ GNum es dranov ev spasum qaghaqneri, gyugheri, kamurjneri, kayanneri, gone men mi hatik mardkayin tnaki, ev… vochinch, antar… Voch te antari hatkapes aysinch kam ayninch masy: aysinch kam ayninch npatakov, ayl antary: yndhanrapes։ Rusnery dran asum en: «matov cuyc tal erkinqy» ։ Ayd tchanaparhy matov cuyc er talis antary…

Gnalov ayd tchanaparhov antar, kalanavorneri brigady sharunakum er qaylel aynuhetev aylevs aranc tchanaparhi, aranc ughghutyan, loreniner phntrelov eghevnineri, kaghamaxineri ev ayl careri mijev։

Loreniner handipum ein shat sakav ev iraric heru֊heru։ Gtnelu hamar aydpisiq, kalanavornery shagh ein galis hskayakan taracutyan vra։ Tanjanqi inchpisi ansparr aghbyur: brigadn ughekcogh erku pahakneri hamar… U teev loreniner voronogh brigadi mej mtcnum ein amenavstaheli kalanavornerin, bayc ev aynpes, ashxatanqayin orva yntacqum chors֊hing angam, hndum er pahakneri sulichy։ Kalanavornery petq e iskuyn toghnein ashxatanqy ev veradarnayin pahaki mot։ Pahaky piti hashver nranc ev noric bac toghner։ Ev kalanavornery petq e verhishein, te vortegh ein gtnvum nranq qich araj, veradarnayin ayntegh: chkorcnelu hamar irenc toghac bambakabatchkony, kaciny, sghocy, gtac lorenin։

Gtnelov loreni, kalanavornery varvum ein amenaaryunarbu banditi nman․— spanum ein: verarkun hanelu hamar։ Ktrum ein cary, ktratum mek ev kes metr erkarutyamb geranakneri, kacnov tcheghqum ein keghevy veric vra, ev et anelov, heshtutyamb hanum cari bni vrayic։

Mi urish brigad, aynuhetev, tchambari moti mi baraq֊arhestanocum, phaytaktorneri ankyunneri vra trorelov ayd keghevnery, drancic piti poker verevi anpetq sherty։ Taki hast entakeghevn ayd zhamanak bazhan֊bazhan er linum barak shertery: inchpes kashvi dasta։ Kalanavornery dranq ktratum ein erku matnachaph laynutyamb erizneri ev drancic gorcum keghevatrexner: amenaharmar votnamannery: antarum ashxatoghneri hamar։

Depqy patahec orva aravotyan, verakargichy motecav keghev pokoghneri brigadirin ev patvirec vercnel ir het tasnut tarekan Senyayin, vory hrazharvum er aylevs gnal carahatman, vori hamar ev, aha mi shabatic aveli er, inch nstac er mekusaranum։

Tesnelov mtahogutyan artahaytutyun brigadiri demqi vra, verakargichy vstahecrec, vor chi karogh patahel voreve vat ban։ Senyan vtangavor tgha che, gogh e, uni ereq tari zhamket, voric erkusn arden nstel e։ Isk carahatman ashxatanqy, iskapes vor, dzhvar e nra hamar։

Pahaknery nuynpes, cur֊cur nayecin Senyayin ev hangstacan miayn ayn zhamanak, erb verakargichn u brigadiry nranc haghordecin Senyayi «tvyalnery» ։

Aynuamenayniv, patanin henc skzbic dur chekav pahaknerin։ Isk tchanaparhin na aveli hastatec nranc stacac vat tpavorutyuny։ Dimelov ir koghqov qayloghin, na asac bardzradzayn: verhishelov ir ereve kardacac dasagrqerum․

— Xeloqn asac gzhin․ «Xeloq kac, te che kbrnem akanjicd, man kacem qez saresar» ։ Isk gizhn asac․ «Ayd depqum du el man kgas indz het» …

Pahaknery haskacan taphancik aknarky ւe nrancic meky gorac․

— Chxosel sharqeri mej։

Hasnelov tegh ev gtnelov loreninerov qich te shat harust antaramas, pahaknery kargadrecin xaruyk varel։ Irenq nstecin xaruyki cxi mej: pashtpanvelu hamar antiv֊anhashiv mocakneric, isk brigady crvec ashxatanqi։

Der kes zham chancac, antari zanazan koghmeric kalanavornern sksecin depi aydtegh qarsh tal pokac keghevneri arajin kapocnery։ Evs kes zham anc: sulec pahakneri arajin sulichy։ Bolor koghmerum lsvecin xoti u tpheri xshxshocner։ Antarayin vogineri nman sksecin haytnvel kalanavornery։ Nranc hashvecin ev tuyl tvecin veradarnal։

Aydpes krknvec mi qani angam։ Erku sulocneri mijev ynkac zhamanakashrjanum pahaknery, trorelov cxic karmrac irenc achqery, irar patmum ein zanazan patmutyunner: ory kartchelu hamar։ Isk ory erkar er u dzandzrali nranc hamar, ev erkar u tanjali: kalanavorneri hamar։

Ashxatanqn avarteluc erku zham araj pahaknery sulecin evs mi angam։ Kalanavornery havaqvecin, bayc ays angam Senyan chkar nranc mej…

Sulecin miazhamanak erku sulichner, tasnyak kalanavorner sksecin bghavel patanu anuny։ Bayc izur։ Senyan chkar…

Erb pahaknery, verjapes, hamozvecin, vor na phaxel e, iskuyn sharq kangnecrin brigady: tchambar veradarnalu hamar։ Harkavor er iskuyn haghordel phaxusti masin, hetapndum katarel anpitani etevic։

Pahaknery hayhoyum ein brigadirin, brigadiry: verakargichin, isk myus kalanavornery harcnum ein nranc․ Inchpes e linelu aysorva normayi harcy, che vor nranq terakatarum en talis: ankax irenc kamqic…

Tchanaparhy yot kilometric aveli er։ Minchev tegh hasan: muty bavakan ynkav։ Pahakapety, lselov zekuycy, ororec gluxy ev totvec usery․

— Lurj mardn edpisi ban cher ani, da lakoti gorc e։ Cher uzum nstel mnacac mi tarin: kstana eli erku tari…

Hetapndum katarelu hamar azat pahakner chkayin։ Petq er spasel myus brigadneri veradarnalun։ Minch ayd, pahakapety kargadrec navt lcnel «chghjik» lapternery, amen mi hetapndoghi tal mekakan tuph lucki ev koghmnacuyc։

Hakaraki pes brigadnern ayd ereko veradardzan shat ush։ Caraktrman vayry heru er, orva arajin kesin ayntegh andzrev er ekel ev kalanavornery chein karoghacel ashxatel։ Hajord ory «phoqr payoqi» charzhananalu hamar nranq voroshel ein ashxatel sovorakanic aveli: huys chunenalov, te andzrevy «kaktavorvi», aysinqn: pahaki vkayutyan himan vra kardzanagrvi ev hashvi karni «payoqy» voroshelis։

Erb carahatnery mtan tchambar ev imacan katarvaci masin, Senyayi brigadiry xphec tchakatin ev bacakanchec․

— Gzhvel eq, inch e, inch phaxust։ Xeghtch tghan ynknavor e axr։ Ushqy gnacel, ynkel֊mnacel e entegh…

Na vaz tvec pahakapeti mot։

2

Senyan achqery bacec liakatar btutyan mej։ Skzbum, mi qani rope, na der cher haskanum, te vortegh e parkac, ev hangist er։ Apa cncvec, dzerqerov shoshaphec shurjy ev sarsaphi aghaghaky dem arav nra kokordum։

Senyan giter ir ynknavor linely։ Na haskacav amen inch։ Zarhurec ev qrtinqy patec nra tchakatn u qunqery։ Bghavelu arajin cankutyuny, vory bnazdakan er ev anogut, teghi tvec papandznman։ Voch te bghavel, na vaxenum er nuynisk shnchel, vorpesi antari voginery, gazannery, trchunnery, nuynisk carery chimanayin nra teghy…

«Mayrik…», — ancav nra mtqov: vaghuc moracvac bary։— «Mayrik» …

Na patrast er eghungnerov changrel getiny, mtnel mejy, cackvel hoghov, miayn te voch voq chtesner nran ev chlser…

Isk hotarutyuny… Che vor nran karogh en gtnel hotarutyamb։ Spasir… Ayd vov e hototum u motenum, hototum u motenum…

Qrtinqy, vor taq er, sarec hankarc։ Mut antari crtic er da, te xelagarutyan hascnogh sarsaphic…

Senyan sksec doghal amboghj marmnov, cncvel։ Nra kzakn u cnotnern sksecin arag֊arag trtran, atamnery lselioren kaphkaphel։ Isk na sarsaphum er nuynisk ayd hnchyunneric։ Klsi, kartnana, kmotena vtangy…

Senyan mi pah cankutyun gac shur gal phori vra ev soghoskelov, soghoskeov gnal depi tchambar։ Bayc voch te gisherov, na cerekov angam cher gtni ughghutyunn antarum։ Ksoghosker ev durs kgar ughigh vtangin demardem։

Vov e hototum u motenum, hototum u motenum…

Sarsaphy pashael er Senyayin: inchpes sarce hagust։ «Erani noric ushqs gnar», — mtacec na baghdzanqov։ Ayd depqum na cher zga vochinch, cher zga, te inchpes hototec u motecav, hototec u motecav vtangy ev, hankarcaki hardzakvelov, kerav nran…

Ete na ayd ropein lser voreve hnchyun, tekuz iren voronogh pahakneri dzayny, karogh er xelagarvel։ Bayc, barebaxtabar, lsec ayn banic heto, erb nra mtqov ancav, vor karogh en voronel nran։ Tchambarum shatery gitein vor na ynknavor e ev karogh ein haytnel pahaknerin։ Isk ete chhaytnein el, mievnuynn e, nran voronelu ein vorpes phaxstakani։

Aha dranic heto er miayn, vor na lsec ir anuny: xul, hervic։ Te tvac nran։ Spasec: hamozvelu hamar։ Ayo… Ayd nran en kanchum։

Nran en kanchum, inchpisi erjankutyun… Petq e pataxsanel։ Bayc voch։ Petq e lrel։ Pahaknery heru en, togh motenan eli mi qich, te che nra dzayni vra vtangy karogh e motenal aveli shut, vorovhetev guce gtnvum e henc ir koghqin…

Bayc pahakneri dzaynery, phoxanak motenalu, aveli ein heranum։ Nranq karogh ein gnal bolorovin ayl koghm…

Aylevs ankareli er ushanal, petq er bghavel։ Senyan katarec bghavelu sharzhum, bayc voch mi hnchyun durs chekav nra kokordic…

Ayzhm, erb tesav, vor bghavel֊chbghavely kaxvac cher irenic, Senyan zarhurec։ Noric havaqec ir amboghj uzhy ev ardzakec haziv lseli mi harachanq։

Aylevs chmtacelov vtangi masin, na catkec teghic։ Aysinqn: voch te catkec, ayl cankacav։ Ev zgac, vor voch mi mkan chi entarkvum nra kamqin… Verj… Amen inch korav… Nra marminy tulacav amboghjovin, karces phxlvec։ Verj…

Nuyn pahin xoty xshrta», ev vtangy, hankarcaki haytnvac, ir tatery drec Senyayi vra։ Patanin aynqan hstak zgac dranc hpumy, vor ankareli er xabel iren, te da patranq er miayn։

Senyayi marminy cncvec mi verjin angam, ev na korcrec gitakcutyuny։ Voch te unecav ynkalvorutyan ir hertakan nopan, ayl henc ushagnac eghav: inchpes karogh e linel naev aroghj mardy։ Bayc nuyn vayrkyanin el na ktruk staphvec, erb ir getnatarac marmni verevum lsec mi vorotadzayn hachoc։

Shuny, tesnelov, vor kalanavory chi dimadrum, chgzec nran: erevi inqn el haskanalov nra vitchaky։ Sksec hachel eli ւe eli: minchev vor erevacin «chghjikneri» luysery ev zanazan koghmeric sksecin motenal pahaknery։

Erb nranq bardzracrin Senyayin: patanin uzh gtav zhptal mardkanc u luyserin, apa, ynknelov tnkneri vra, tulacac dzerqerov haziv karoghacav brnel pahakneric meki dzerqy, hamburel, apa hamburel naev «chghjiki» apakin։

Ev shshnjal․

— Mardik, sireli mardik…

3

Senyan achqery bacec hivandanocum։ Cerek er, arevot, paycar cerek։ Nra shurjy, myus mahtchakalneri vra, teq ynkac, naxatchashum, te tchashum ein hivandnery։ Mi bantarkyal aghjik, spitak xalatov, nstel er Senyayi votqeri mot, mahtchakalin, ev nayum er nran: erevi vaghuc։

Senyan hishec sarsapheli mtutyunn u sarsapheli menakutyuny, vorovhetev ayzhm na mardkanc mej er ev luysi mej։ Senyan erjanik er: vorqan vor kareli er erjanik linel dzhbaxtutyan ayd ashxarhum։ Nayelov ir shurjy, na mi angam evs krknec ir gtac amenamec, amenatank, anphoxarineli tchshmartutyuny․

— Mardik, sireli mardik…

Yntanekan harki tak


Linum er ev ayspes․— verakargichy, mtnelov baraq, «irerd havaqir» hramany haghordum er voch te mekin kam mi qanisin, ayl amboghj brigadin kam nuynisk mi qani brigadi։

Kargadrutyun er saacvel: ayd tchambaric mi ayl tchambar phoxadrel haryur hisun mard։ Etevum ein mnacel xotharqy bacatnerum ev careri aranqnerum: vortegh vor hnaravor er։ Etevum ein mnacel ashnanayin teghataraph andzrevnery: hamarya anyndhat, ev antarayin ashxatanqnery: ayd andzrevi tak։ Minchev ughn u cucy trjvac kalanavornern ayd zhamanak, mi koghm toghnelov chor amran sin eraznerr, erazum ein u baghdzum, vor shut gar dzmern ir sarnamaniqov ev kashkander erkri u erknqi jrery։

Ayzhm dzmer er, andzrevnern u tchahitchnern aylevs chein neghum kalanavornerin։ Neghum er nranc erazac u baghdzac sarnamaniqy։

Patarotvac tatmannerov u cak gulpanebov, mi masy «telogreykaneri» vra bushlatner hagac, isk myus, aveli mec masy: aranc meki kam myusi, nranq ayzhm phayt ein sghocum tchambari koghqi hraparakum ev darsum vandaknerov։ Vaghuc arden haytni er, vor sghocvac er mi qani angam aveli, qan harkavor er tchambarin: amboghj dzmery։ Bayc kalanavornery sharunakum ein sghocel, vorovhetev tchambarum chkayin ayl ashxatanqner.— shurjy, mec taracutyan vra, antary xist vatorak er, cancar, bacatnerov cackvac, ev caraktrum hnaravor cher katarel։ Usti ev haryur hisun hogun veraberogh «irerd havaqir» hramany miangamayn tchisht er, teev chaphic shat mec ushacumov stacvac։

Vaghuc er, vor tchambarum cher tirel aydpisi tonakan tramadrutyun։ Vagh aravotic, irenc naxatchashn arden kerac, kalanavornery «havaqum ein irery» ։

Ayd verjin naxadasutyuny patkanum er ashxarhi amenaanimast naxadasutyunneri tvin։ Hramayum ein havaqel goyutyun chunecacy։ Usti ev «irerd havaqir» : irapes nshanakum er «spasir» ։ I dep, animast er naev ayd bary։ Inch karogh er anel kalanavory ete chspaser, piti gnar volrish tegh, piti zbaghver urish gorcov, te inch։

Irenc irery, iroq vor, havaqel ev naxord ory dziasaylakov ugharkel ein eresunic aveli pahakner, voronq nuynpes, aylevs petq chein galu kalanavorneric kisov chaph datarkvac ayd tchambarum։

Minchev vor kalanavornerin kanchecin anun֊azdanunnerov ev «formulyarneri» ayl tvyalnerov, minchev vor hashvecin u verahashvecin nax nranc, apa naev nranc formulyarnery: eghav hamarya kesor, ev ory taqacav։ Taqacav, iharke, sarnamaniqi sahmannerum։

Eresun pahakner shrjapatecin haryur hisun kalanavornerin։ Ughepahakneri pety, mi shat lav mard, chartasanec naxazgushakan «aghotqy» : phaxusti phordzi depqum zenqn aranc aylevaylutyan gorci mej dnelu masin ev nuynisk chpahanjec, vor kalanavornery qaylen sharqer kazmac ev lur։ Gnacin xarnixury, ashxuyzh zrucelov, ynd vorum voch miayn irar het, aylev kalanavornery: pahakneri het ev pahaknery: kalanavorneri։

— Qaghaqaci pahakapet, qani kilometr enq gnalu, — harcrec mi kalanavor։

— Eresunvec, — aranc da gaghtniq dardznelu, haghordec ughepahakneri pety։

Antary, vorov gnum er etapy, hamatarac cher, sharunak yndhatvum er phoqr u mec, manavand mec bacatnerov։ Isk erb, miangamayn anspaseli kerpov, erknqum haytnvec arevr, apa kalanavorneri tramadrutyuny dardzav hamarya zvart։

Isk zvartutyan, tchishtn asac, voch mi himq chkar։ Tchanaparh gnaly, vorn ashxarhum amenamec bavakanutyunneric mekn e mardu hamar ev arhavatchya e phophoxutyunneri, bazmazanutyan, norutyan, aydtegh xabusik er։ Gnum ein kalanavornery tchanaparh, te chein gnum, tasy kilometr ein gnum, te haryur: mievnuyny cher mite։ Nranq hasnelu ein tchisht nuyn teghy, aysinqn: har ev nman mi tchambar։ Da nman er voch mi tegh chgnalu, ir teghum mnalu։ Miak real tchanaparhy, vor kar nranc arjev ev vory nranq ancnum ein aynpisi spanich dandaghutyamb, da nranc datapartman zhamketn er…

Orva erkrord kesin, zhamr 5֊in, hasan mi tchambar։ Nranc hamar durs berecin erku takar ev sksecin tchash bazhanel: aoajin ev erkrord։ Aravotva ashxuzhutyunn arden teghi er tvel zgali hognacutyan u mtahogutyan։ Ory hamarya avartvelu vra er, isk nranq ancel ein rndameny tasnut kilometr… Dimacy nranc spasum er motaka erekon ev dardzyal tasnut kilometr…

Tchashic heto ughepahakneri pety dimec kalanavornerin.

— Ushadrutyoln, tchanaparhi kesy der mer arjevum e։ U qani vor orn avartvum e: menq aysuhetev piti gnanq aragacrac qaylerov։ Vov vor uzh chuni tchanaparhy sharunakelu karogh e mnal aystegh։ Vov e uzum...

Mardik nayecin irar։ Vec amsic aveli miasin aprac ev irar varzhvac, nranq chein ughum anjatvel canot kolektivic, rnevnel ancanotneri mej։

Da evs, mekn er tchambarayin molorutyunneric։ Kalanavornery moracel ein, vor tchisht aydpes, vec amis araj, nranq chein uzecel anjatvel kalanavorneri mi ayl kolektivic ev mianal sranc, voroncic chein uzum anjatvel aysor…

Tchanaparhakesi ayd tchambarum mnal hamadzaynvecin rndameny tasnmek mard։

— Naxazgushacnum em, kalanavorner, — mi angam evs asac ughepahakneri petr, — mer tchanaparhi vra chka aylevs voch mi tchambar, chka voch mi gyugh։ Aynpes vor, cheq karogh huys dnel hangsti vra։ Piti qaylenq u qaylenq։ Ev ayn el, noric em krknum, aragacrac qaylerov։ Urish mnacoghner chkan, lav mtaceceq…

Ughepahakneri pety, iroq vor, shat lav mard er, vorovhetev chbavakananalov aydqanov, sharunakec.

— Inchpes uzum eq։ Isk ete tchanaparhin hogneciq, et mnaciq...

Aydtegh, sovorabar, hajordum e sparnaliqr։ Bayc na asac.

— Es karogh em dzez het toghnel mi kam erku pahaki, vor qayleq aveli dandagh։ Bayc ayd depqum stipvac piti lineq qaylel amboghj gishery։ Mtaceceq, kalanavorn er…

Ereq rope heto na kargadrec. — Qaylel…

Etapr tchampha ynkav։

Avagh, ughepahakneri shat lav aygh pety, hogatarutyamb naxazgushacnelov kalanavornerin, hishatakelov erekon, vory, bnakanabar, linelu er aveli curt, haytnelov tchambarneri ev gyugheri bacakayutyan masin: tchanaparhi vra, arag֊arag qaylelu anhrazheshtutyan masin ev ayln, moracel er nshel eli mi hangamanq։ Tchanaparhy, mi kilometr ayn koghm, veracvelu er anyndhat verelqi: bavakan diq…

Te guce cher moracel, ayl inqn el chgiter, arajin angamn er ancnum ayd tegherov…

Ka mardkayin marmni hazar u mi anzor tulutyun։ Bayc drancic guce amenasarsaphelin cnkneri tulutyunn e։ Cnkneric verev: du aruyg es ev uzhegh, cnkneric nerqev nuynpes։ Bayc aha cnknery… Dranq karces pokvac linen ev votqerid erku masery barak telov irar miacvac... Marmind dzgtum e depi araj u ver: bacati ayd verelqov, teverd katarum en kaytar taphaharumner, bayc cnknerd…

Du qaylum es etapi mejteghum։ Qaylum es: larumic qrtnac։ Ev nkatum es, te inchpes qo etevic galis ev qez ancnum en urishnery, galis ev ancnum en, galis ev ancnum en qo koghqerov…

Ev aha dok menak es, amenaverjrւm։ Qezanic heto miayn pahakn e: verjin pahaky, bayc da aydpes el petq e lini, na ir teghumn e։ Isk du…

Barekamakan dzayn: qo etevic.

— Mec֊mec qaylir, kalanavor։

— Chem karogh…

— Uzh tur, vochinch։

— Chem karogh…

Du ches uzum handzn arnel iroghutyunn inqd qo araj։ Du verjinn es.. Miayn du es verjiny…

Kalanavorn u pahaky ktrvecin etapic։ Ev aydtegh arden, tuyl dzaynov․

— Qaghaqaci pet…

Ev, aveli uzhegh mi ayl dzayn: pahakiny. — Ynker pet…

Ughepahakneri pety nayec et ev der cher motecel, erb et mnacin naev ereqy։ Arajin kalanavory, aysinqn: arajin verjinr, uraxacav, — na menak che…

— Chem karogh arag…— shshnjac na: meghavorabar nayelov ughepahakneri petin։

Verjins chbarkacav, ayl dimec pahakin.

— Et mna ev qayleceq aveli dandagh։ Qani hogi en, chors։ Uremn chors…

Ev vazec etapi koghqov, araj։

Mi qani rope anc, etapy korav et mnacoghneri achqic։

Isk tchanaparhy, tekuzev ayzhm voch֊shat diq, bardzranum er u bardzranum: cancar antarov, bacatnerov։ Ev vra er hasnum aghjamughjy…

Sarnamaniqn uzheghanum er rope ar rope, ev ete kalanavornery der chein zgum lriv kerpov, te vorqan xist er ayn, apa da: shnorhiv qaylelun։

Pahakapety shut֊shut nayum er et։ Ev da izur cher։ Shutov et mnacin evs chors hoghi։ Pety kargadrec eli mi pahaki.

— Korotenko, du kmnas hetnery։

Der nor er etapn anhetacel phoqr xmbi achqic, erb Korobenkon, ukrainaci eritasard, kargadrec kalanavornerin: kang arnel։

— Togh ayn xumbn el motena, — bacatrec na, — ayd depqum kdarnanq erku pahak ev ut kalanavor…

Vtangavor sxal er da, vor katarec Korobenkon։ Miayn kang arneluc heto kalanavornern zgacin, te inchpisi qami er phchum aydtegh bardzradir antari aygh bacatum, sarnamaniqi mej...

Kalanavorneri hagustnery, vor trjvel ein qrtnqic, mi ropeum sarecin: inchpes tac lvacqy dzmrany, parani vra։ Erb hagusti ays kam ayn masy shphvum er ealanavori marmnin, na srsphum er sarnutyunic։

Myus xumbr chkar։

— Gnanq, — xndrecin kalanavornery։

— Spasenq eli mi qich, — asac pahaky inqn el chxkchxkacnelov atamnery։

— Gnanq, — noric xndrecin kalanavornery։— Guce nranq veradardzel en tchamphakesi tchambarr։ Gnanq... Qaghaqaci pahak, xndrum enq qez, gnanq... — Gnanq, — hankarc tchchac kalanavor ***arjyany: haravum cnvac ev aprac, isk ayzhm aynqan vat hagnvac։— Gnanq, es sar… sar…

Cnotneri chxkchxkocy tuyl chtvec nran avartel xosqy։ Muty tandzranum er vayrkyan ar vayrkyan։ Qamin, vor araj phchum er lrelyayn: karces qsvelov kalanavorneri hagustneri kakghutyany, ayzhm vngum er u vzzum xphvelov arden sarac ayd hagustneri kosht paterin։

Ereq kalanavornery, irenq el crtic kckvac u doghahar, nayecin chorrordin։ ***arjyani het katarvum Er inch-or shat vat ban։

— Gnanq, — aghersec meky: Leopold anunov, — teseq, kalanavory dzerqic gnum E…

Korobenkon nayec ev haskacav։ Leopoldn iravaci Er…

Nuyn pahin, — arajin angam mi qani tarva rntacqum, — mardik tesan hervic depi nranc slacogh mi bernatar meqena։ Pahaky kangnec tchanaparhi vra, hracann arav cnkneri aranqy, bardzracrec zuyg dzerqery։ Bayc meqenan galis Er nuyn taphov: arhamarhelov tchanaparhi mejteghum kangnacin։

Korobenkon haziv hascrec catkel mi koghm, ev meqenan slacav֊ancav vaqrik xmbi motov։

— Gnanq, — shtapecrec ays angam Korobenkon inqy։ Qaylecin qamu harvacneri tak glolxnery xonarhac։

***arjyany qaylec harbaci pes: votnery xtchtchelov irar։ Na ayles cher mrsolm ev cncvum։ Hatcheli taqutyuny pasharel er nran։

— Qaylir, — bghavec nra vra kalanavorneric meky, — qaylir, simulyant…

Xosqery hasan ***arjyani gitakcoltyanr։ Na uzec zhxtel, asel, vor himq chuni simulyacia anelu։ Che vor tchanaparhin chka voch mi tchambar, voch mi gyugh, vortegh hnaravor liner ijevanel։ El inchu piti na simulyacia ani… Bayc nra beranic tran miayn uzhegh harbac mardu mi qani ankap totovanqner…

— Qaylir, simulyant…

— Qaylir, srika…

— Qaylir, kalanavor…

Bayc, anelov evs erku qayl, ***arjyany tapalvec getin։ Na voch miayn chzgac tchanaparhi amracac dzyan chorutyunr, aylev zhptac eranutyan mej, karces ynkghmel er phaphuk mi ankoghin։ Hatcheli meghkutyuny, inchpisin linum e qneluc araj, pasharel er nran։

Qamin kataghi shvum er u shachum։ Sarnamaniqy, bazmakoghm aqcanneri pes, seghmel er kalanavornerin u Korobenkoyin: bolor koghmeric։ Kangnely havasar er mahvan։

Isk parkely…

— Ver kac, — votqov kataghac harvacec parkacin chors kalanavorneri miji miak qreakany։

— Ver kac, — aveli uzhzin harvacec naev myusr: erbemni gndapet, bardzrahasak, uzhegh։

Karces voch te harvacner hasan ynkaci marmnin, ayl stverner։ Na chzgac voch miayn cav, aylev hpum։ — Qaghaqaci pahak, — aghersec Leopolzy, — na… na dzerqic gnum e… Menq el nra pattcharov… Gndakahareceq nran… vor menq gnanq…

— Gndakahareceq nran…— xndrecin naev myusnery: qani vor cher kareli toghnel kendani kalanavorin aranc hskoghutyan ev heranal։

Sarsapheli barr hasav ***arjyani gitakcoltyany։ Na nayec verev: pahaki achqerin, inchpes getnatarac anasuny: spandarin։

— Mi gnda… kahareq indz…— totovec na։— Es… es hima… es hima ver kkenam… Hima…

Bayc aynpisi anpatmeli eranutyun er zgum na parkeluc, vor cher shtapum ver kenal, ev mtacum er inqniren.— «harkavor e eli mi qich xosel, dzgdzgel, zhamanak shahel, vorpeszi mi qich el parkac mnam, mi qich el, mi qich el» …

Ev krknum er ankap. «Hima… hima…» : sharunak nayelov Korobenkoyi achqerin։

Miayn mi kartch vayrkyan mtacec ukrainaci eritasardy: voroshum yndunelu hamar, ev bghavec barkacac.

— Inchpes te gndakaharel, xelagarvel eq, inch e։ Kam bolord ksarcheq miasin, kam kphrkeq dzer ynkerojy։ Apa, bardzracreq nran, brneq teveric։ Shut…

Kalanavornery haskacan, vor aylevs ankareli er spasel urish ban։ Kataghac bardzracrin Bogharjyanin։ Qreakann sksec anxna xphel nra demqin, vzakotin… Bayc guce da lav er, aryunr noric sharzhvec hangchoghi eraknerum։ Isk na cher zgum voch miayn cav, ayl minchev isk hpum։ Karces voch te bruncq, ayւ bruncqi stver er ancnum nra demqi vrayov…

— Isk hima tareq nran dzez het։

Qaylecin։ Mernoghy, xist harbaci nman, haziv er getnin hpum votqery ev ghranov gone mi qich ognum erkusin: tanelu nran։ Ayd erkusr brnel ein nra teveric։ Errordy sharunakum er votqerov֊dzerqerov harvacel u harvacel nran։ Korobenkon cher xangarum։ Gone voreve banov petq e hanein kalanavornern irevnc hersy։

Dimacic erevac ezasayl։ Voch te sahnak, ayl henc sayl։

Korobenkon kangnecrec, harcrec.

— Ka dimacy voreve gyuz, motikum։

— Chka…— asac saylapany։

Pahaky mi pah mtacec et dardznel sayly, pahanjel, vor tani kisamerin, bayc haskacav. sayli vra parkac, ansharzhutyan mej, na ksarchi hamarya iskuyn։ Nra phrkutyunr qaylelu mej e։ Guce ev ayn bani, vor qreakann anxna cecum e nran, cecum…

Arden liakatar mtutyun er։ Cher erevum luysi voch mi ket։ Korobenkon cxogh cher։ Kalanavornery cxogh ein, bayc chunein cxaxot։ Erkinqn ampamac er cayrecayr, asagher chkayin։

Ev hankarc, hervum, ayd liakatar mtutyan mej, anspaselioren, plplac mi phoqrik luys։ Vorqan el vor da tarorinak e, arajiny da nkatec kisamer ***arjyany…

— Ayn… inch e…— harcrec na։— Astgh… te krak…

— Krak…— bacakanchecin bolory: hamarya miangamic։

— Uremn es phrkvac em...— shshnjac ***arjyanr ev korcrec gitakcutyolnr...

Erb achqery bacec na parkac er gyughakan mi taq xrtchitum, nstarani vra։

Arajin bany, vor na tesav, da seghann er senyaki heravor ankyunum, isk seghani shurjy: pahaky, ereq kalanavornery, mi tariqot tghamard u kin ev mi phoqrik aghjik։ Nranq bolory teyum ein։

Inch imanar ***arjyany, te inch er patahel ir ushagnac lineluc heto...

Isk patahel er ayn, vor na tapalvel er getin, ev uzhaspar kalanavornern aylevs ankarogh ein eghel tanel nran։

Kalanavornery vorsacel ein ukrainaci eritasardi anhoghdoghd hayacqy.— nuynisk hima es chem gndakahari nran, tareq dzez het, phrkeceq…

Mijocy gtel er gndapety։ Amur kapelov ***arjyani bambakac glxarky nra cnoti tak, vorpeszi chardzakvi, vercnel er nra votqern ir teveri tak, lcvel er nran ev qarsh tvel mek ev kes kilometr…

Kichigino xutorn ynkac er tchanaparhic durs mi bluri vra։ Phoqrik etapy teqvel er ayd koghm։

Bardzranalov blur, pahaky takel er arajin dury։ Artnacel ev dury bacel er mi eritasard kin։ Tesnelov tghamardkanc xumby, ayn el: kalanavorneri, na vaxecac phakel er ev phak dran etevic haytnel.

— Im amusiny razmatchakatumn e, es tanr menak em։ Takeceq mi urish dur…

Erkrord tany merzhel ein erkrord pattcharov, errord tany: errord, vecerord tany: vecerord։ Isk xutory baghkacac e yoty tnic inchpes linum e heqiatnerum, ev merzhel ein vecy: inchpes, nuynpes, linum e heqiatnerum։

Chaphic durs zayracac Korobenkon motecel er yoterord drany ev kataghi takel hracani kotov։ Ev bghavel er dury bac arac tghamardu eresn i var.

— Mite duq xightch chuneq, srikaner։ Tuyl tveq, vor mardy gone merni harki tak…

— Inch e patahel, — zarmacel er tantery։

Korobenkon bacatrel er kcktur։

— Isk mi te es merzhel em, vordis, — dury layn bac er arel tantery։— Hameceq։ Shut, mteq։ Ey, eritasard, spasir, toz nax ners beren saracin…

Teyaseghani mot meky nkatec ushqi ekaci chrvac, xelagari achqeri nmanvogh achqery ev tevov botec ir harevanin։ Bolorr, botbtelov irar, nayecin։

— Kendani e…— uraxacav Korobenkon։

— Ayo, — harachec tantery։— Bayc vorqan zhamanakov… Vercru, eritasard, ays katy, tar tur nran… Kxmi, iskuyn shur kta sirtr ev kmerni… Aveli lav e: aydpes, qan erkar charcharvelov։ Tar tur katr… Es shat em tesel, te inchpes en mernum crtahar eghacnery…

Qreakany motecav ***arjyanin.

— Kat uzum es։

— Uzum em.— shshnjac parkacy: dandagh nstelov։

— Vercru…

Xmec։ Ev, vochinch, shur chtvec։ Miayn te noric parkec։ Uzh chuner nstelu։

— Isk kartofil uzum es, — dzayn tvecin seghani motic։

— Uzum em…

Berecin erku kartofil։ Parkacy kerav mi haty, isk myusy, ibr te annkatelioren, koxec grpany։ Bayc da: gitakcutyuny cher telaghroghy, ayl kalanavorakan֊ anasnakan bnaghzy…

— eli uzum es։

— Uzum em…

Ev eli, meky: berany, myusy: grpany…

— Isk… ayd inch e… ttu kaghamb…— shshukov harcrec na։

— Ayo։ Ughum es։

— Xndrum em… Mi qich…

Berecin։ Kyanqum cher sirel ttu kaghamb։ Bayc, inchpes katr, inchpes kartofily, aynpes el ttu kaghambn: unein nuyn hamy nra beranum, aysinqn: chunein voch mi ham։ Chunein nuynisk fizikakan goyutyun։ Bogharjyanr cher shoshaphum dranq voch shurterov, voch lezvov, voch qimqov, voch kokordov։ Da nman er mtapatkerner utelu…

— Isk hima qnir…

***arjyan y phakec achqery։ Bayc, vor amesazarma֊ nalin e, ev ughghaki anhavatalin, phakec voch֊ynghmisht։

Aravotyan na artnacav։

— Arajin angamn em tesnum ayspisi hrashq, — achqerin cher havatum uralcin։— Inchy phrkec nran…

Ev voch voq chkaroghacav haskanal, vor kalanavorin phrkec ayn erjanik hangamanqy, vor na, hing tarva yndmijumic heto arajin angam, iren gtel er yntanekan harki tak…

Xoramank mard

Duq giteq inch hivandutyun e pelagran։ Voch ayn pelagran, vory nkaragrum en bzhshkakan gitutyan mej, ayl ayn, vor handipum e kyanqum, aveli shut: kyanqic durs, tchambarnerum։

«Xoramank mardy», vori anuny mi zhamanak eghel er Xariton Simakov ev vory mi zhamanak eghel er koltntesakan gyughaci, shat lav giter ayd hivandutyuny։ Voch te nstel er ev usumnasirel, ayl aynqan er tesel, vor usumnasireluc el lav er։

Erb ayd hivandutyan zhamanak qorum es marmind, qorac teghern spitakum en, karces mashkid tak krayin shert er taqnvac, ev du eghungnerov qercelov mashkd, bac arecir ayd kiry mi qani eriznerov։

Bayc da vochinch, da patahum e naev urish depqerum, aroghj mardkanc het։ Orinak: arevi tak marmind erkar zhamanak choracneluc heto ev ayln։

Pelagrayov hivand mardy korcnum e axorzhaky… Duq erevakayum eq: tchambarum, vortegh du stanum es voghormeli snund ev chgites ur chqves qaghcic, inch utes, — korcnum es axorzhakd…

Ev du darnum es dandaghasharzh, cuyl։ Iharke, arajin shrjanum te qez, te shrjapatoghnerid, tvum e, te da hognacutyunic e։ Galis es baraq ev iskuyn phrvum taxtakid vra։ Bayc erb dzer brigady kanchum en tchash stanalu ev du ver ches kenum: ay, aystegh, ete du himar ches, piti haskanas, vor skvum e qo pelagran…

Myus kalanavornery vochinch chen nkatum, vorovhetev arag vercnum en irenc tchashamannery ev vaz en talis yntriq stanalu։

Miayn veradarnalov baraq ev tesnelov qez parkac, harcnum en zarmanqov․— «ayd erb tchashecir» ։ Kam bolorovin el chen harcnum ev chen el nkatum։ Miayn brigadirn e bghavum barkacac, vor erku hogi der yntriq chen stacel։ Shut areq, staceq: ete cheq uzum zrkvel…

Parzvum e, vor meky bacakayum e, aysor nran ashxatanqi en ugharkel mi ayl brigadi het, vory der chi veradardzel։ Isk myusy du es…

Mejqi vra parkac, aranc teghic sharzhvelu, du ijecnum es katsayikd syan mexic ev talov harevanid, xndrum․

— Gna ber im yntriqy…

U teev gites, vor harevand anpitani mekn e, tchanaparhin kxmi kesy ev der gdalov el khani eghac mi qani kartofily ev kuti, bayc da vochinch, du aranc ayn el axorzhak chunes։ Motecnum es katsayiky shrtunqnerid, et es tanum ev amboghjy talis es nran…

Aravotyan du qo orapahik hacy ches utum։ Ushadrutyun dardzreq: ches utum… Hacy: da tchambari miak snundn e: chhashvac kartofili hot ardzakogh jury, vory kochvum e naxatchash kam yntriq։ Ev ches utum… Talis es harevanid u xndrum, vor dra phoxaren na mi qich kaghamb ta qez։ Du nra mot kaghamb es tesel։ Sarsapheli axorzhak unes kaghambi…

Vercnum es nra tvac kaghamby, camum es mi ktor ev taphum durs․— axorzhak chunes…

Erekoyan qo tchashy noric talis es nran։

Hetevyal aravotyan, erb du stanum es qo orapahik hacy, parzvum e, vor da voch te chors haryur gram e, ayl ereq haryur, vorovhetev erek du lav ches ashxatel ev normad ches katarel…

Bayc da mievnuynn e qez hamar, du axorzhak chunes։ Ay, mec uraxutyamb kuteir mi kartofil։ Xorovac, te xashac: mievnuynn e…

Harevand uni henc mi kartofil։ Trcrel e inch֊or teghic։ Xorovac kartofil։ Beranid jury kgna։

Du nran es meknum qo hacy, vercnum es kartofily, kcum ev iskuyn zgum es, vor axorzhak chunes…

Veradardznum es tirojy…

Ete harevand anxightchi mekn e: voch voqi vochinch chi asi hivandutyand masin ev kogtvi qo uteliqic: minchev vor urishnery nkaten qo vitchaky ev teghekacnen buzhakin։ Isk ete na azniv mard e, apa inqn iskuyn vaz kta ev khaghordi nran։

Qez kazaten ashxatanqic, nuynisk karogh en parkecnel hivandanocum։ Ktan hamematabar lav uteliq, vory karogh e ognel qez ev karogh e chognel: ete ush e։ Ayd depqum du nman es voch te hoghi, vory ccum ev yuracnum e yndunac snundy, ayl nman es xoghovaki, vori hamar mievnuynn e, te inch e yndunum ir mi koghmic ev bac toghnum myus koghmic: jur, kat, yugh, te voch mi ban…

Ayd zhamanak tekuz canroc stacir tnic: chi ogni։ Kutes, bayc or֊ori vra khyucves ev dandagh khangches avartvogh momi nman…

Xaritony, mot hisun tarekan mard, hianali giter ayd bolory։ Bayc voch te usumnasirel er, — nra inchin er petq, — ayl, inchpes asacinq, tesel։

Vorpes xoramank mard: na usumnasirum er miayn ayn, inchy karogh er petq gal iren։ Vor cayric bardzracnel gerany, vor qez hamar aveli tetev lini, qan ynkerojd։ Voreve canrutyun paranov qashelis vor teghic brnel parany: cayri mot, te hakaraky։

Ev ayln, ev ayln։

Isk pelagran։ Groghi cocy gna pelagran: myus bolor hivandutyunneri het։ Xaritony der uzum e aprel, veradarnal irenc gyughy, ir knoj u zavakneri mot…

Mi angam, sakayn, patahabar votqy qorelis, na mashki vra tesav haziv nkateli mi spitak bic ev shoghac hankarcakioren ir gluxy ekac erjanik mtqic։ Ay qez ban… Bolory nran hamarum en xoramank mard, isk na himar e eghel minchev hima… Inchu chi ogtagorcel pelegra hivandutyan patrvaky…

Ush ashun e։ Shutov ksksvi dzmern ir sarnamaniqnerov: heru hyusisi curt dzmery… Erjankutyun e nuynisk mi orov ashxatanqi durs chgaly, ur mnac: amboghj dzmery…

Ush ashuny: da ayn sezonn e, erb voch miayn terevnern en taphvum careric, aylev matnery: qreakanneri dzerqeri vrayic։ Dnum en irenc mi dzerqy kotchghi vra, myusov vra en berum kaciny ev… chkan ereq matner, bayc ka ereq amsva azatutyun antarayin ashxatanqic, isk aynuhetev misht tetev ashxatanq: vorpes hashmandami…

Tchisht e, asum en, vor ayzhm, paterazmi sksveluc heto, «marmnavnasararutyan» hamar gndakaharum en mardkanc: vorpes sabotazh anoghneri։

Bayc Xaritony qreakan che, vor aydpisi ban ani: tekuzev chgndakaharen։ Inchov ashxati gyughum: ete ir matneric mi qanisy toghni hyusisi tayganerum…

Voch, amenaanvnasy pelagrik hivand dzevanaln e։ Buzhakn anphordz e, aveli tchisht: himar, aynpes vor, nran xabely dzhvar che։ Kparkes amboghj dzmery hivandanocum, kstanas hivandi orapahik, isk garnany durs gal ashxatanqi: arden sarsapheli che…

Iharke, hesht e ays bolorn asel xosqerov։ Bayc gorcn uni ir dzhvarutyunnery։ Xaritonin tchambarum bolory tchanachum en vorpes xoramank mardu ev henc aydpes el anvanum en։ Aynpes vor, votqid vra inch֊or pattcharov arajacac mi spitak erizov du ches xabi buzhakin: vorqan el vor na himar lini։ Harkavor e naev dzevacnel pelagrayi myus nshannery…

Ayd orn ashxatanqic veradarnalov baraq, Xaritonn aydpes el arec։ Bardzr dzaynov, vor bolory lsen, na xndrec ir koghqi kalanavorin: stanal ir tchashy ev utel։ Inqn axorzhak chuni…

Aravotyan, sakayn, Xaritonn ir orapahik hacy chtvec urishi, bayc inqn el chkerav։ Pahec vorpes apacuyc, vor iroq, axorzhak chuni։ Ete tar ev aranc dra gnar buzhaki mot, verjins karogh er chhavatal nran, karcel, te henc inqn e xzhrel

Cereky Xaritony hamarya bolorovin chashxatec։ Ktrec mi car ev parkec ashxatoghneric mi qich heru։ Iharke, vochinch chutelov aravotyan, na sovac er ev dra hetevanqov anuzh, bayc da cher glxavory։ Na dzevacnum er, ayn el aynpes, vor bolory tesnen։

Erb erekoyan na ir yntriky noric bardzradzayn zijec harevanin, brigadiry bacakanchec․

— E, cheghav, barekams, du hivand es, gna buzhaki mot։

— Uzh chunem…— tnqac Xaritony: taqcnelov achqeri xoramank artahaytutyuny։

Brigadirn inqn ognec nran: hasnelu buzhaki mot։ Hrhrelov spasogh hivandnerin, na Xaritonin motecrec drany․

— Lurj hivand e, togheq sran aranc herti։

— Xoramankutyun e anum, chgites dran, — bacakanchecin chors koghmic ev qich mnac phchacnein Xaritoni gorcy։ Bayc brigadirn inqn andzamb ners tarav nran ev asac buzhakin․

— Erku or e, vor voch hac e utum, voch naxatchash u yntriq…

Ayd vkayutyuny xist karevor er։ Bayc ev aynpes buzhakn ushadir nayec Xaritoni achqerin, isk verjins desuden er shur talis ir xoramank hayacqy: nra hayacqin chhandipelu hamar։ Vov imana, vorqan el himar buzhak lini, karogh e krahel…

Buzhaky, barebaxtabar, vochinch chnkatec։ Mi phoqr qerec nra mashky, nayec lezun, urish inch karogh er anel, — ev kargadrec․

— Parkecnel…

Ev aha, Xaritony, arajin angam ir aqsorakan tarinerum, arzhanacav hivandanocum parkelu baxtin։ Nran tvecin xalat, vorn aynqan tetev er: bambakac hast hagustneri hamematutyamb։ Tvecin nuynpisi tetev chster։ Kareli er ardyoq dranq hamematel avtomeqenayi mashvac anivneri retinic karac mi֊mi phtanoc ahagin koshikneri het…

Arajin angam ir aqsorakan kyanqum Xaritony parkec voch te merk taxtaki vra, ayl ankoghnu mej…

— Xariton…— lsec na mahtchakalneric mekic, nayec ev haziv tchanachec։— Du el ekar…

— Eka…֊ tnqac Xaritony։

— Nuynpes pelagra…

— Ayo…

— Hashvir, vor verj, eghbayrs։ Erku amis e, vor parkac em, bayc voch mi ogut։ Hashvir, vor verj…

— Hashvum em…— nvazac dzaynov artasanec Xaritony: haziv taqcnelov ir zhpity։

Amenadzhvarn ayn er, vor hivandanoc ynkneluc heto chskseir iskuyn xzhrel aynteghi spitak hacy kam xmel katy։ Petq er mi kerp zspel iren: gone erku or, gone mi or…

Aravotyan Xaritony mi koghm hrec kati bazhaky ev spitak hacy։ Sanitarn shtapec buzhaki mot։ Buzhaky ekav, nayec anhangstacav։ Stipec Xaritonin: gone kat xmel: ev Xaritony, ibr te dzhvarutyamb, xmec kes bazhakic el pakas։

Buzhaki gnaluc heto na mi pah xghtchi xayt zgac, vor aydpes anxghtchoren xabum e azniv mardkanc ev zbaghecnum e voreve iskakan hivandi teghy։ Bayc erb achqi araj patkeracrec dzmran sarnamaniqy, kilometrerov tchanaparhy, canr ashxatanqn antarum, na phshaqaghvec ev vtchrec sharunakel ir dzevacnely: inch gnov el vor lini։

Erekoyan na xmec miayn mi put kat ev parkec qnelu։

Aydpes na dimacav mot mi shabat։ Hamarya cher utum, isk katn anpayman xmum er buzhaki kam sanitari ognutyamb u stipelov, ayn el: kes bazhakic voch aveli։ Bayc mi angam, aravotyan, na lsec mi lur, vory dogh gcec nra marminy։

Kentronakan tchambaric ekel er bzhishky… Na galis er ush֊ush, mi kam erku amisy mi angam։ Ev aha, hakaraki pes, hima ver er kacel ev ekel…

Buzhaki nman, bzhishkn el, iharke, bantarkyal er։ Hmut bzhishk er na, te voch: satanan gite։ Bayc, inch el vor lini, shat lav er, vorna chgiter Xaritoni makanuny: «Xoramank mard», aylapes kaskacov piti nayer sut hivandin…

Bayc Xaritonin hajoghvec xabel naev bzhshkin։ Erevi na el, vorpes bzhishk, mi bani nman cher, vorovhetev arec miayn nuyny, inch vor buzhaky․— nayec nra votqerin, pahanjec cuyc tal lezun։ Ha, naev var qashec nra aytery, nayec achqeri mej։ Lsec hivandutyan patmutyuny։

— Inchu eq ush parkecrel, — harcrec na buzhakin։

— Ush e dimel, — ardaracav na։

Xaritony tetevacac shunch qashec barehajogh elqi hamar ev qich mnac matner iren։ Bayc na iskuyn staphvec ev tnqac: vorpes te canr vitchakic։

Bzhishky, barebaxtabar, shtapum er ev zgaghvec myus hivandnerov։

Ayd gisher Xariton Simakovy, demqi vra amenaxoramank artahaytutyamb, merav iskakan pelagrayic։

Zarancanq


Erb kalanavor Nikolay Mixaylovin bardzr jermastitchani mej berecin hivandanoc: parkecnelu, na mtacum er miayn mi bani masin, miayn ev miayn mi bani․— chnknel anzgayutyan mej ev chzarancel…

Hivandasenyakum na tendahar hayacqov nayec shurjy։ Ir amboghj bantarkutyan yntacqum na arajin angam piti parker voch te merk taxtaki, ayl mahtchakali vra, ankoghnu mej։ Arajin bany, vor ynkav nra achqin: da spitak haci ktornern ein: seghanakneri vra։ Spitak haci… Taq er, maqur ev lusavor… Bayc vochinch cher uraxacnum nran, cher crum nra tagnapy։ Miayn te chzarancel… Tanjvel, ete harkavor e: mernel, bayc chzarancel…

Nran cuyc tvecin ir mahtchakaly, na parkec։ Ev noric nuyn anhangstutyuny, vaxy…


Inchpes kareli e zarancel… Amen mard uni ir aynpisi mtqery, voronq chi karogh asel voch canotneri, voch barekamneri, voch nuynisk ir knojy kam vordun… Mtqer, voronc masin vaxenum es minchev angam men֊menak mtacel։ Ev ete, aynuamenayniv, unes aydpisiq, da voch te nra hamar, vor du es nstel u mtacel, ayl irenq en ankoch kerpov ekel mtel ugheghd u durs chen galis…

Mixaylovi sirty kang arav։ Spasir… Na mtacum e ayd ameni masin, te bardzradzayn xosum inqn ir het…

Na ver bardzracrec gluxy, nayec։ Hivandnern ansharzh parkac ein, guce nuynisk qnac։ Ete Mixaylovy xosac liner bardzradzayn, apa nranq artnacac piti linein։ Voch, iharke, na chi xosel, ayl miayn mtacel e…

Isk ete, aynuamenayniv, xosel e…

— Quyr…— bghavec na։

Patasxan cheghav։

— Quyr, — lsvecin ays u ayn mahtchakalneric։

Dury bacvec, ners mtav spitak xalat hagac mi parav, vorin arajin angamn er tesnum Nikolayy։

— Hivandy vat e zgum, ban e uzum, — haytnecin hivandnery։

— Inch es uzum, — harcrec paravy: motenalov։

— Mi voreve degh… Jermutyuns ijecnelu hamar…

Na qich mnac sharunaker: «chzarancelu hamar» …

— Aravotyan inch vor petqn e: ktan, qnir, arden ush e, — voch kopit, voch qnqush, asac paravy ev elav durs։

Uremn, degh chi linelu… Uremn, huysy petq e dnel sephakan zgastutyan vra… Bayc inchpes zgast lines qarasunmek u hing astitchan taqutyan mej, ayn el: gishery, qnacd zhamanak… Tchisht e, na erbeq chi xosel qni mej, kiny vochinch chi asel nran ayd masin։ Bayc da: erb na aroghj er։ Ev erb na chuner taqcnelu voreve mitq…

Sarsapheli e, erb unes taqcnelu voreve mitq։ Da urchum e, urchum, urchum, chi uzum teghavorvel qo mej։ Da voghorkvum e, voghorkvum, voghorkvum, darnum e nuynisk lprcun, ev du vaxenum es berand banal․— iskuyn durs ksahi amenayn heshtutyamb…

Voch, da bacberanutyun che, mitqy, aynuamenayniv, durs chi sahum, Mixaylovn amur pahum e nran։ Ev vov chi pahum։ Bolory…

Te guce voch voq el chuni aydpisi mitq ev miayn Mixaylovn e nranc mej amenavaty, amena… ughghaki asac: hakaheghaphoxakany, vor hamardzakvum e aydpes mtacel mer hor, mer ghekavari masin, mtacel, vor na sxalvum e: aysqan qanakutyamb anmegh mardkanc lcnelov tchambarnery…

«Sxalvum e», — karogh es hankarc bghavel zarancanqi mej։ Karogh es minchev isk chsharunakel, chartasanel nra anuny, bayc mite haskanali che, te vov e sxalvum…

Ev erb durs gas hivandanocic, qez kkanchi liaory, apa noric klini bantaxuc ev apa noric․ «Kalanavor Nikolay Mixaylov, qnnichi mot» …

Erevi bardzradzayn tchich er ardzakel na, vorovhetev hankarc ir glxaverevum tesav mi qani hivandneri, paravin, bzhshkin…

Da verjin bann er, vor na tesav։ Isk erb noric bacec achqery, arden kesor er։ Lusamutneric ners er ynkel dzmerayin hyusisi hamar aynqan hazvagyut arevi luysy…

Aranc teghic sharzhvelu, koghqi vra parkac, Mixaylovn sksec zhpitov nayel arevot lusamutin։ Nayec erkar ev inqn el chnkatec, te inchpes ir mej cnund arav ev sksec kutakvel tagnapy։ Spasir… Inchpes te kesor… Erb nran parkecrin: ush ereko er։ Heto ir glxaverevum kangnac ein mi qani hivandner, paravy, bzhishky։ Heto… Heto ayn, vor ayzhm kesor e։ Uremn na qnel e ev artnacel aysqan ush…

Bayc inch ka vor։ Hivandy karogh e qnel ev aydqan։ Na qnel e ev voch te anzgayutyan mej ynkel։ Isk qni mej na chi xosum, kiny nran vochinch chi asel ayd masin…

Dury bacvec, ners mtav hivandneric meky ev der dran motic nkatelov Mixaylovi bac achqery, bacakanchec․

— Harevanner, horeghbayrn ushqi e ekel…

Mi qani mahtchakalneric bardzracan gluxner, nayecin ev noric ijan bardzi vra։

«Ushqi e ekel» … Isk inchu voch: «artnacel e» …

— Uremn shat em qnel…— harcrec Mixaylovy nvazac dzaynov։— Zhamy qanisn e…

— Du, horeghbayr, harcrum, te amsi qanisn e։ Arajin ereq ory bolors karcum einq, te band prcac e, bayc heto bzhishkn asac, vor vtangn ancnum e։

Nikolay Mixaylovi tchaghaty vayrkenapes qrtnec։ Na haskacav․— orer ein ancel, na eghel er anzgayutyan mej… Uremn, chkaroghacav kamqi uzhov haghtel jermutyuny…

Isk… isk chi zarancel hankarc…

Ners mtac hivandy hrazhesht tvec ev aroghjutyun cankacav bolorin․— nran durs ein grum։ Motenalov naev Mixaylovi mahtchakalin, na asac․

— De, cankanum em lriv aroghjutyun ev cankanum em, vor aylevs voch mi vat ban chpatahi dzez։

Ev gnac։

Inch vat ban karogh er patahel Mixaylovin… Inch er aknarkum ayd mardy…

Ancav mi zhamic aveli։ Myus hivandnery qnac chein, bayc bolorn el lur ein։ Guce chein uzum xosel Mixaylovi het…

Ev iskapes, vov kuzena xosel aratavorvac, varkabekvac mardu het։ Aydpisi baner asel ghekavari hascein, mer ardaradatutyan masin…

Te guce na vochinch el chi asel, isk hivandnery lrum en, vorovhetev hivand en…

— Quyr…— nvaghac dzaynov kanchec Mixaylovy։

Ays angam, sakayn, hivandneric voch voq chkrknec nra kanchy…

Kes zham heto ners mtav mi eritasard aghjik։

— Hivandy qez er kanchum, quyr, — asac inch֊or meky: mahtchakalic։

— Vor hivandy։ Ax, sa…

Mixaylovi kokordy choracav tagnapic։ Inch e nshanakum: «ax, sa» …

Quyry motecav, nayec։ Mixaylovin xist kaskaceli tvac nra hayacqy։

— Shnorhavor, ushqi ekar։

Isk inchu aydpisi nshanakalic tonov… Inch er aknarkum na…

— Inch es uzum, — harcrec quyry։

Tchishtn asac, Mixaylovy vochinch cher uzum։ Baci mi banic։ Imanal: zarancel e na, te voch…

— Vochinch…— asac na nvaz dzaynov։

Quyry gnac։

Voch, bolori verabermunqy voroshaki kerpov phoxvel e depi na… Voch voq chi uzum aylevs gorc unenal nra het…

Qich heto ners mtav bzhishky nuyn qroj het: aravotyan shrjancman։ Anshusht, quyrn arden asel er nran Mixaylovi masin։ Bzhishky hervic, ancoghakioren, nayec nran ev motecav aveli canr hivandnerin։ Tvum e, te da bnakan er։ Bayc tvum e naev, vor bzhishky nuynpes, cher uzum voch mi gorc unenal nra het…

Mixaylovi mahtchakaly verjinn er։ Bzhishky motecav nran, zhptac, bayc shat antarber brnec nra zarkeraky, sary dzaynov asac: «lezud hanir», apa kisadzayn, ayo, kisadzayn, inch֊or baner patvirec qrojy, isk durs gnaluc araj asac Mixaylovin․

— De, aroghjacir, aroghjacir, qez spasum en drsum։

«Parz e», — mtacec Mixaylovy kisamer։ Liazory… Aha te vov er spasum nran…

Erb nra hamar berecin kat, spitakadzavari shila ev spitak hac, na chkaroghacav vochinch utel։ Gdaly nra dzerqum doghdoghum er, ughghaki cncvum, isk cnotnery chein bacvum, ev kokordy hrazharvum er minchev isk tuq kul taluc։

Na tulacac parkec։ Ev nra mitqy ekan hin patkerner…

Dzerbakalveluc mi amis araj na aravotyan mtav grasenyak, nayec zhamacuycin ev asac․

— Minchev vor kat tchareci, minchev vor tara tun: hing rope ushaca…

— Katy mer erkrum chen tcharum, ayl ughghaki gnum en ev vercnum, — nshanakalic hishecrec mi nihar eritasard ashxatakic: charagushak zhptalov։

— Iharke, — shtapec hastatel Mixaylovy, — mterqnery mez mot misht el arat en…

Myus ashxatakicnery dzayn chhanecin։

Erku or heto nranc kanchec hatuk bazhnik ashxatakicy: inch֊or chnchin gorcov, ev apa, hankarc, vercnelov bazhakn u jur xmelov, asac vrdovvac․

— Ays inch erkir e mer erkiry, eghbayr, kat chka, vor xmenq։

— Che, inchu, — kmkmac Mixaylovy, — ka…

— E, eghbayr, qez hamar ka, isk indz hamar chka։ Chi bavararum boloris, zorov xo che։ Phntrum enq, nuynisk ushanum enq gorcic։ Heghaphoxutyunic qsan tari heto…

— Heghaphoxutyunn aystegh meghavor che…— sksec Mixaylovy: cankutyun unenalov kardal qaghaqagitutyan mi tarrakan das, aveli shut: patasxanel ir dasy։ Bayc hatuk bazhni varichy zhptac haskacoghabar․

— Es inqs heghaphoxutyan masin der vochinch chasaci, ayl miayn kati։ Bayc du, eghbayrs, tchisht kapecir ayd erkusn irar het…

Tesnelov Mixaylovi shphotvely, na mi kartch vayrkyan nayec xorataphanc hayacqov, apa cicaghec․

— Datark baneri masin enq xosum։ Aveli lav e: ek mi anekdot patmem qez։ Mi angam…

Ver kenalov teghic, na kisabac arec dury, nayec, te voch voq chi lsum ardyoq nranc, cackec ev krknec․

— Mi angam…

Erku shabat anc, erb Mixaylovn amen inch moracel er ev hangstacel, yndmijman zhamin nran motecan himnarki ashxatakicneric erkusy, sksecin zvart zrucel nra het։ Zvart er naev Mixaylovy։ Hankarc ashxatakicneric mekn asac nran․

— Nikolay, mi ban piti xndrem qez, bayc chmerzhes։ Otar mard chka aystegh, ek mez el patmir ayn anekdoty, vor patmel es Ivan Nikolayevichin…

— Na inqn e indz patmel, — ardaracav Mixaylovy։

— Inch karevor e, te vov um, — dzerqy phat tvec ashxatakicy։

Mixaylovy patmec։

Erkrord ashxatakicy, vory lur lsum er, harcrec mrayl u charagushak․

— Ev du uzum es mez havatacnel, vor hatuk bazhni varichy karogh er aydpisi stor ban patmel, aydpisi anekdot։ Mi aratavorir mardun։ Isk ayd garsheli patmutyuny, im xorhurdn ayn e, vor el chpatmes voch voqi։ Barekamabar em xorhurd talis։ Mi phordzanq kbereb glxid…

Phordzanqy chushacav։ Vorpes vkaner areresman ein ekel henc ayd erku ashxatakicnery, isk «kati gorcov» : ayn nihar u charadem eritasardy…

— Erkrord angamn em harcnum, hivand, — lsec na hankarc qroj dzayny։— Tchash uzum es։

Mixaylovy nayec ev sarsaphec։ Aghjka achqery voroshaki kerpov taqcnum ein irenc mej inch֊or gaghtniq…

— Voch…— merzhec Mixaylovy։

— Qez harkavor e utel ev kazgurvel, aydpes chi kareli։ Du xosel angam ches karogh։

Ev gnac: tchashy toghnelov seghani vra։

Xosel… Isk inchu hatkapes xosel… Inch er uzum asel quyry… Xosel ev patasxanel liazori harcerin…

Nra marminn sksec cncvel: aynqan uzhegh, vor mahtchakaly lxklxkac։ Hamarya bolor hivandnery bardzracrin gluxnery, nayecin, nrancic vomanq ver kacan։ Ners mtav quyry, vorin erevi kanchecin, apa naev bzhishky։ Bzhishkn sksec hangstacnel nran, quyry depi na meknec deghov li bazhaky։ Bayc Mixaylovy kataghac mi koghm hrec bazhaky ev bghavec․

— Inch eq nayum indz aydpes, inch eq uzum asel։ Mite duq el nuyn karciqin cheq։ Bayc duq lrum eq։ Isk es noric kasem, ayo, noric…

Catkelov teghic, na nstec ev bghavec․

— Na sxalvum e, sxalvum, sxalvum…

Hetevyal ory Mixaylovin phoxadrecin hogekan hivandanoc։

— Aphsos, — cavakcecin hivandnery։— Aydqan hangist u dimackun mard, amboghj hivandutyan zhamanak voch mi cptun chhanec, isk verjum: aydpisi dzhbaxtutyun…


Ereq mard menaxcum

Kalanavorn ayd patmutyunn arec errord demqov, bayc, anshusht, dra gorcogh andzeric mekn el inqn er։

Na asac․

— Bantum nran vitchakvec nstel voch te yndhanur senyakum, ayl menaxcum։ Vorpes arandznapes vtangavor tshnamu։ Aydpes ein asum nran arajadrvac meghadranqnery։

Hamarya amen gisher qnnichy kanchum er nran, «mshakum» ev veradardznum bantaxuc։ Kalanavory der dimadrum er։ Isk qnnichy cher shtapum։

Cerekov nran chein kanchum qnnutyan։ Usti ev, erb cerekov lsvum er nra dran koghpeqy bac anelu dzayny, na cher sarsrum, ayl spasoghakan nayum er depi ayd koghm։

Haytni er, vor aravotyan linelu er naxatchashy, orva erkrord kesum: tchashy, isk erekoyan: eph jury։ Dranq amenakarevor depqern ein nra orva yntacqum, bayc voch amenahetaqrqirnery։ Amenahetaqrqirnern ayn ein, vor erbemn, artahert kerpov, bac ein anum nra dury։ Tchishtn asac, dranq el artahert chein, bayc aynqan ush֊ush ein katarvum, vor tvum ein artahert։ Erku shabaty mi angam nran tanum ein acilelu ev loghacnelu։ Amisy mek angam galis ein ev harcnum, te inch e uzum na gnel ir dramov։ Iharke, tuylatrvogh uteliqi sahmannerum։ Na xndrum er berel amen inch։ Ev berum ein amen inch, aysinqn: mi kilo sox ev kes kilo sxtor։ Karces aranc dranc el pakas darn u kcu cher nra kyanqy։ Ayo, naev kes kilo shaqar։ Teev tonnanerov shaqarn angam cher karoghana qaghcracnel nra darnutyunneri tekuzev mi pahy։

Erekonery na eph jur er xmum mi ktor shaqari het ev artun parkum: spaselov, vor tanen iren, cecen u veradardznen, vorpeszi qni։ Ayn gishernery, erb chein kanchum, na minchev luys parkac er mnum voch artun, voch qnac։ Cncvum er amen mi patahakan phoqrik hnchyunic: entadrelov, te ekel en bac anelu ir dury։ Isk ayn gishernery, erb nran «konveyeri» ein kangnecnum minchev luys, aysinqn: votqi vra pahum anqun kangnac, na nuynpes, voch artun er linum, voch qnac։

Girq chein talis kardalu․ chi kareli։ Tught chein talis grelu․ chi kareli։ Xagherov tuyl chein talis baghvelu․ nuynpes chi kareli։ Sa kurort che, ayl bant։ Ay, erb dadares hamareluc ev ankeghcoren xostovanes qo keghcutyuny, patmes, te inchpes ev um eir vatcharum qo hayreniqy, ayn zhamanak amen inch kunenas liuli․— ev povidlo u marmelad: banti krpakic, ev ankoghin: vor aylevs chqnes merk cementi vra, ev hracani gndak: cocrakid mej… Iharke, ayd verjini masin chein asum, bayc da nuynqan havasti er, vorqan vor kes kilo sxtory…

Na shat uraxacav, erb arajin angam gnalov qnnichi mot, tesav, vor na canot mard e iren։ Miasin sovorel ein hamalsaranum։ Inqy: lezvagrakan fakultetum, isk na: iravabanakan։ Aprel ein mievnuyn hanrakacaranum, minchev angam mievnuyn senyakum։ Miasin ein naxatchashel, tchashel u yntrel, miasin ein canotacel aghjikneri het, miasin ein hatchaxel kino, baghaniq, eqskursianeri… Ognel ein irar: negh vitchakum, irar het kisel tnic stacvac canrocnery…

Tchisht e, avarteluc heto kyanqy nranc tarel er tarber koghmer, bayc, erbemn֊erbemn, tarekan erku֊ereq angam, handipum ein patahabar, gnum miasin tchashelu kam garejur xmelu ev seghani shurjy verhishelu irenc usanoghakan tarinery kam patmelu irenc nerkayi masin։

Teev nranq, yst hin mtermutyan, sharunakum ein du֊ov xosel mimyanc het, bayc aydtegh, qnnichi kabinetum, kalanavory harmar gtav duq֊ov dimel ir vaghemi ynkerojy ev minchev angam nra anvan arjevum dnel «ynker» bary․

— Bacatreceq, aghachum em dze, ays inch e katarvum mer shurjy, ynker…— sksec na mterim tonov։ Bayc «ynker» ֊y verjin bary eghav nra beranum։ Hajrody bar cher, ayl atam, vory, bruncqi uzhegh harvacov jardvac, ynkav lezvi tak…

Kalanavory mi pah vochinch chhaskacav։ Apa glxi ynkav․— nra vaghemi ynkery xist barkacav nra vra: du֊i phoxaren aydpisi pashtonakan dimumi hamar, ev uzec mi tetev xratel nran: erbemni ynkerakan katak֊ceceri vogov, bayc, patahabar, mi qich aveli uzhegh xphec, qan uzum er։

Kalanavory nayec nran, zhptac ev uzec neroghutyun xndrel ayd, iroq vor, anteghi pashtonakan toni ev «ynker» bari hamar։ Bayc qnnichn inqy, kanxelov nran, hastatec nra mitqn ayd bari anteghiutyan masin․

— Che mi, ynker… Xorhrdayin mardy chi karogh ynker linel dashnakcakani het…

Kalanavori achqery qich mnac durs trchein bneric։ Na hayacqy chrec qnnichi vra։ Atamy, urmen, jardvel er voch patahabar։ Da arden parz er։ Bayc dra phoxaren tagel er mi urish, zarhureli harc։ Mite, iskapes, ir uzsanughutyan ynkery, apaga iravabany, eghel e dashnakcakan ev inqn aydqan tariner chi nkatel da… Ev aha ayzhm, ogtvelov kalanavori anzorutyunic, gitenalov, vor na chi karogh voch voqi haytnel ayd masin, cinikoren xostovanum e ir dashnakcakan linely… Soghoskel e ardaradatutyan organnery, dzerbakalum e anmegh mardkanc ev…

— Zhamanak chkorcnenq, — yndhatec qnnichy nra mtqery, — patmir, dashnak, qo hakaheghaphoxakan gorcuneutyan masin։ Manramasn…

Inch…

Kalanavori glxum amen inch xarnvec irar։Uremn voch te iravabann inqn er dashnaky, ayl nran er hamarum aydpisin… Voch, ayd arden: katak e anum ynkery։ Nayec eresin։ Voch, katak chi anum։ Bayc ches xabi qo mrayl dzevacrac tesqov։ Iharke, katak e anum։ Te, aynuamenayniv, katak chi anum…

— Xosir, — gorac qnnichy ev sapogov uzhegh xphec nra phorin։

Kalanavorn ushagnac ynkav var։

Qich heto, erb nran kopit kerpov ushqi berecin, na nuyniskt zhptac: erkmtanqi avartumic hangstacac։ Parzvec։ Katak cher anum։

Hajord handipumneri zhamanak, erb nra vaghemi ynkery «mshakum» er nran, na anyndhat nayum er qnnichi achqerin ev uzum er patasxan gtnel ir glxum cagac verjin, bayc amenakarevor harcin․— hamozvac tchanatik er na, te mardkayin demqy korcrac srika…

Kalanavory hatchax cher patasxanum nra harcerin: voch te hamarutyan pattcharov, ayl vorovhetev cher el lsum dranq ev sharunak zbaghvac er ayd anpatasxan harcov։ Ete qnnichy nvirvac azniv qaghaqaci e, apa inchpes hamateghel cecy mer baroyakan normerin։ Tshnamun angam menq chenq cecum։ Gndakaharum enq: ete ardani e dran, bayc chenq ceceum։ Xostovanutyuny menq voch te korzum enq nranic ceci azdecutyan tak, ayl vercnum: phasteri canrutyan nerqo…

Isk ete na srika e… Ayd depqum na voch te sovorakan srika e, ayl aranc vadananqi mard, socializmi ev komunizmi handep ir havatqy korcrac mortapasht, vory havatum e miayn mi bani․— mardy gayl e mardun, hoshotir, vor qez chhoshoten…

2

— Mi or, cereyov, anspaseli zhamin, menaxci dury bacecin ev ners toghecin mi erkrord kalanavori։ Chshphotelu hamar nranc irar het, menq aysuhetev mekin kanvanenq Arajin, isk myusin: Erkrord։

Erkrordy, tesnelov Arajini mazakalac, nihar demqy, sarsaphov et mghvec: karcelov, te ynkel e bandit֊mardaspani mot։ Bayc nahanji tchanaparhn arden phak er erkate drnov u phtanoc kshraqari nmanvogh koghpeqov։

— Drsic, — harcrec Arajiny։

— Ayo…

Na araj ekav, erkchot barevec։

— Inch ka drsum։

— Arev e…

— Kyanqum, kyanqum inch ka։

— Lav e…— kmkmac Erkrordy։— Lav e, krknec aveli hastatun։

— Aliqy der sharunakvum e։

— Inch aliq։ Ax, aliqy… Inch imanam։ Es indz hamar ashxatum ei․ tun֊gorcaran, gorcaran֊tun…

— Chnayac dran duq el ynkaq aliqi mej…— txur qmcicaghec Arajinn ir mazakalvac shrtunqnerov։— Evs mi anmeghi…

— Inchu anmeghi, — vrdovvec Erkrordy։— Mite mez mot anmeghnerin… Ete berel en: uremn mi ban giten…

— Hancanq eq gorcel, — larvec Arajiny։

— Erbeq։

— Uremn anmegh eq։

— Erbeq։

Arajiny haskacav։ Erkrordy vaxenum er։ Bayc mite cher vaxenum naev Arajiny։ Lrec։ Aranc ayn el: shat er durs tvel ancanot mardu mot…

Lur nstecin erku zhami chaph։ Dury noric bacvec ev pahaky kanchec Arajinin։

Kes zham heto Arajiny veradardzav acilvac, loghacac։ Erkrordy chtchanachec nran։ Nayelov niharkot, hamakreli ev vstahutyun nershnchogh demqin, asac txur ev siralir․

— Hameceq, baxtakic… Drsic։

— Voch, tari ev kes e, vor nstac em։

— Mite aydqan erkar e tevum qnnutyuny…— sarec Erkrordy։

— Dzezanic e kaxvac։ Ete uzeq: kverjacneq arajin amsum։ Ev da klini dzer kyanqi verjin amisy։

Erkrordy gunatvec, karkamec ev apa dimec nran․

— Bacatreceq xndrem, ays inch e katarvum mer shurjy, ynker…

Apa, shtapelov inqy gtnel voreve patasxan: naxqan Arajiny kxoser, na asac inqniren․

— Qani der drsumn ei, gitei, vor brnum en zhoghovrdi tshnaminerin։ Bayc henc vor indz brnecin, haskaca, vor voch miayn nranc։ Duq el, ynker, bolorovin nman cheq tshnamu։ Ay, urish ban: qich araj aystegh gtnvogh mi mard։ Lav er, vor nran taran…

Arajiny minchev isk ciiceghec․

— Ev noric berecin։ Da es em։

Erkrordn apshac nayec nran։

— Ete mazeri qanakov voroshvi hancanqy, — katakec Arajiny, — ayd depqum bolor kanayq fashistner en…

Nstecnelov norekin ir koghqin, cementi vra, Arajiny patrastvec ankeghc xosakcutyun sksel nra het: ashxarhi gorceri masin, bayc… inchpisi barebaxtutyun, vor nuyn vayrkyanin na haskacav amen inch…

Erkrordy bantarkyan cher, ayl lrtes, vorin bantarkyali tesqi tak berel ein nra mot: xostovanutyun korzelu hamar…

— Iravaci eq, ynker, — asac na: vorqan hnaravor er ankeghc tonov։— Haskanali che, te inch e katarvum mer shurjy։ Bayc haskanali che nra hamar, vor menq thas mardik enq ev chenq karoghanum ynbrnel petutyan bardzr nkatarumnery։ Ev mer inch gorcn e: mtacel ayd masin։ Dra hamar menq unenq arajnord, na gite amen inch, na mtacum e bolorics el lav ev boloris phoxaren։ Isk mer funkcian e: linel bantarkyalner։ Nstenq ev spasenq։ Kariq chka zor talu mer glxin…

Erkrordy hamadzaynvec mec hozharutyamb։ Ev aveli arag, qan kareli er spasel։ Ur korav nra harcasirutyuny…

Ayd masin giter miayn Erkrordy։ Na haskacav։ Iren berecin ays menaxucy, vortegh naxapes berel ein ays lrtesin: bantarkyali tesqi tak։ Ev vorpeszi nmanutyuny shat liner: chein acilel erkar zhamanak։ Bayc iskuyn, zgalov, vor nra tesqy vstahutyun chnershnchec norekin, lrtesy nshan arec։ Pahaky, vorn annkatelioren nayum er dran ancqic, dury bac arec, ev nran taran acilelu։ Bayc acilecin ardyoq, te sa urish mard e: nuynpes lrtes…

Arajinn u Erkrordy nayecin irar։ Qich heto, staphvelov u zgalov, vor nayel en kaskacelioren erkar, zhptacin ev barekamabar sksecin ankeght xosakcutyun ayn masin, te vorqan geghecik ev harust e kyanqy mez mot, vorqan tchisht e katarvum amen inch ev vorqan imastun e mer hayrn u usucichy, bolor zhamanakneri ev zhoghovurdneri amenamec arajnordy…

Nranq xosqer chein gtnum: irar gerazancelu, irenc erjankutyunn artahaytelu hamar…

3

Erku shabat sharunak nranq pharabanum ein kyanqn u ardaradatutyuny, ognum ein irar: cecic jardvac marminnery cementi vra ijecnelu։ Miazhamanak stugum ein achqi takov, te iskakan en ardyoq marmni kaputkacnery, te tanaqov nerkvac։ Sox ein hramcnum irar: haci phoqrik ktorneri het utelu, ev chein kshtanum zarmanaluc, te vorqan e araj gnacel mez mot gyughatntesutyuny, inchpisi hianali sox u sxtor e atchum mer hamaynakan dashterum…

Erku shabat heto, dardzyal cerekov, dardzyal mi artahert zhami, dury bacvec ev ners toghecin Errordin։

Nayelov Errordi aknhaytoren kaskaceli demqin, Arajinn u Erkrordy meghavorabar ev neroghutyun haycoghi pes nayecin irar։ Nranq haskacan, vor sxalvac en eghel minchev hima: kaskacelov irar vra։ Nranq erkusn el anmegh mardik ein ev izur ein lrel kam keghcel erku shabat sharunak: phoxanak irenc srtery bac anelu mimyanc։ Lrtesy, vorpisin nranq hamarum ein irar, ayd Errordn er, vorin verjapes, anhrazhesht ein gtel ugharkel ayd erku hamar ev vochinch handzn charnov mardkanc mot…

Isk Errordy, gyughaci eritasard, kangnel er arden phak dran mot ev, hayacqy shur talov menaxci erku bnakichneric mekic depi myusy, ashxatum er skzbic evet voroshel, te drancic vor mekn er iskakan bantarkyaly ev vor meky: lrtesy… Na norek cher, phordz uner arden…

— Hamecir, — hravirec Arajiny։— Drsic։

— Voch, — asac Errordy։— Vec amis e, vor nstac ei yndhanuc senyakum, bayc, chgitem inchu, phoxadrecin aystegh։

«Srika…— mtacec Erkrordy։— Chgite, te inchu en phoxadrel» ։

Eritasardy durs ekav xosqarat mard։ Nstec ev iskuyn sksec patmel ir glxin ekacy․— ev ayn, te inch er anum gyughum, ev ayn, te inchpes zrpartecin nran ev dzerbakalecin, ev ayn, te vovqer en nstac ayn yndhanur senyakum, vortegh inqn er…

«Shat e xosum, vor mez el xosecnel ta», — garshanqov mtacec Arajiny։

Nuyny mtacec naev Erkrordy, bayc hankarc kang arav ir mtqi kesi vra։ Isk vov asac, te na lrtes e։ Gyughaci, anmegh eritasard e, brnel en ev berel: inchpes myusnerin։ Isk vov karogh e vstahecnel, te lrtesn Arajiny che, ayd hamalsaranavart odzy, vorn ir mardkayin demqy korcrac, ekel e xortakelu ir pes banvori kam sra pes gyughacu kyanqy…

Gishery, erb Erkrordin taran qnnutyan, kaskacn ynkav naev Arajini sirty։ Qnnutyan taran nran ardyoq, te teghekutyunner stanalu nor bantarkyali masin։ Ev inchpes er ir xightchy tanum: cereky kaskacel ayspisi hianali, parzasirt tghayi vra… Aha parkel u lac e linum ir erexayi, mor, krtser eghbor, ir knoj, amen inchi hamar…

— Verj tur, — barekamabar handimanec na։— Lacov ches ogni voch qez, voch dzeronc։ Ev… mi lini shat miamit։ Inch vor mtacum es: lezvid cayrin e։ Isk inch gites, te mer koghqi ynkery…

Errordy, vaxecac achqerov, ver kacav nstec։ Na uzec jerm shnorhakalutyun haytnel nran: naxazgushacman hamar, bayc xosqery kang aran mnacin nra beranum։ Garsheli ararac… Vorpeszi kaskacy heracni irenic, zrpartum e anmegh mardun…

Arajiny vorsac eritasardi charkam hayacqy ev sary qrtinqy patec nran։ «Satkelu em arzhani ev voch te aprelu, — zayracav na ir vra։— Dzerbakalveluc heto el mnaci nuyn apush miamity։ Nstel ev bari xorhurdner em talis cptvac lrtesin ev meghadrum em azniv mardun, vorin ays ropeis guce qnnichy hascnum e mahvan durn u et berum» …

Nranq shur tvecin mejqern iraric ev parkecin cemente hataki vra։ Inchpisi hatchuyqov khoshotein nranq irar: ete chvaxenayin dazhan hatucumic…

Qnel ein nranq arden, te miayn yndarmacel, erb lsecin xul votnadzayner։ Chor zngocov hnchec bacvogh koghpeqi dzayny, erkatayin tchrnchocov et gnac menaxci dury ev ners ynkav jardvac u aryunlva eghac kalanavory…

Ayd arden cheghav… Kareli e dzevacnel, keghcel, bayc voch ayspes chaphazancvac dzevov…

Arajinn u Errordy haskacoghabar nayecin irar ev qich mnac achqov anein։

Bayc harkavor cher cuyc tal Erkrordin, te nranq glxi ynkan, vor na er lrtesy։ Uti ev, amenayn xnamqov parkecrin nran ev jur tvecin xmelu։ Qich heto qnnichi mot kanchecin Arajinin։ Nra gnaluc heto, dran phakvelu dzayni vra, Erkrordn staphvec ev, tagnapac nayelov shurjy, harc tvec Errordin․

— Es… ho… avelord baner… chasaci… ushagnac vitchakum… nra nerkayutyamb… Karogh e matnel… srikan…

Apa, aveli staphvelov ev ayzhm mtacelov, vor guce henc lctesi het e xosum inqy, na mtacec․— «aveli lav… togh karci… te es myusi vra em kaskacum… ev voch te ir» …

4

Chors amis tevec ereqi hamategh kyanqy menaxcum։ Ev chors amis sharunak nrancic voch meky chekav verjnakan ezrakacutyan, te vorn er ir dimac iskakan bantarkyaly ev vorn er lrtesy։ Kyanqy menaxcum nranc hamar dardzav nuynqan antaneli, vorqan vor drsum։

Yuraqanchyury haryuravor angamner phoxum er ir kaskaci mi kam myus varianty ev nkatum er, vor myusnery evs, kaskacum en mert ir vra, mert irar։

Ev voch meki mtqic chancav ayn varianty, te guce voch mekn el nrancic lrtes cher։ Da nuynqan anhetet er, vorqan ete mtaces, te inqd es lrtes…


Hrdeh


Chors or er, inch varvum er antary։ Tchambarum ayd masin imacan saylapan kalanavorneric, voronq gnacel ein kentronakan tchambar: mterq berelu։ Ayntegh nranq handipel ein urish tchambaric ekacneri, voronq el henc patmel ein ayd masin։

Antary varvum er hskayakan taracutyan vra։ Bolor kalanavornerin netel ein: kraky hangcnelu։ Voch caraktrum, voch urish ashxatanqner։

Erku or heto kentronakan tchambari peti kargadrutyamb gorci mej ein drvel naev urish erku tchambarneri kalanavornery։ Bayc, vochinch cher ognum ev antary varvum er aha chors or։

Chorrord erekoyan qneluc araj, buzhaky kalanavornerin tvec inch֊or haber: kul talu hamar։ Nra aselov: dranq piti ognein shnchaheghdz chlinelu: ete gisherov cuxy shur gar depi ayd tchambary։ Krakn arajanum er ayd ughghutyamb…

Aravotyan brigadneric erkusn ugharkecin: ognelu hrdehy hangcnoghnerin։ Nshanakum e: kraky motenum er…

Erekoyan brigadnery veradardzan sapsapheli vitchakum։ Voch aynqan tuzhel ein kalanavornern irenq, vorqan vor nranc hagustnery։ Teev arden ush garun er, bayc pahestum urish hagustner chlinelu pattcharov mardik der shrjum ein dzmerayin bambakac shalvarnerov u batchkonnerov, minchev angam bushlatnerov Glxarknery ev gulpanery nuynpes bambakac ein։ Ev bolor hagustneri eresn u astary nuynpes bambakya ktoric ein։ Ashxatum es, asenq te, krakic heru, car es ktrum, ev qez zgum es apahov։ Bayc odi mijov hankarc galis e xaruykic trac mi varvogh phshaterev, kartchlik aseghi chaph mi kayc, ev annkateli nstum e vrad։ Nstum e: inchpes kaycqaric hanac kaycy: xavateli vra։ Kayci chnchin ketn iskuyn darnum e kraki mi shat phoqrik oghak, vory laynanum e u laynanum, iharke, xoranalov naev depi bambaki xorqy։

Skzbum du ches zgum vochinch։ Apa, ete da dzmrann e kam garnan curt orerin, mejqid kam glxid, usid kam cnkid vra zgum es mi shat hatcheli taqutyun, karces arevn e taphancum qo hast, bayc voch taq hagustneric ners։

Ev hankarc, shikacrac hingkopekanoci chaph inch֊or antaneli taqutyun ayrum e marmind։ Du sarsaphac hanum es bushlatd kam glxarkd ev tesnum․ xoshor ancq, isk shurtery: mxacogh krak։ Dzyunov, jrov kam tqov hangcnum es kraky, aphsosanqov nayum es curty ners toghnogh ayd mec odancqin ev hagnum hagustd։

Erku rope heto du noric haptchep var es shprtum ayn։ Banic durs e galis, vor lav ches hangcrel, mnacel e annkateli mi kayc, vorn ayzhm bacel e erkrord ancqy: arajini koghqin…

Brigadnery hrdehi vayric veradardzan aydpisi bazmativ ancqerov: irenc hagustneri zanazan maseri vra։ Chgites: las, te cicaghes։

Kalanavornery zayracac ein ev hayhoyum ein kraky։ Voch te ayn kraky, vorn ayrel er nranc hagustnery, ayl ayn, vor moxracnum er antary։

— Tesnes vor bacberann e vat hangcrel xaruyky, dranic e sksvel hrdehy։

— Dzerqs vor ynkner: kxorovei ed kraki vra ev kutei։

— Lacd galis e։ Mi tesneiq, tgherq, te inchqan antar e phchacrel։

— Isk mez hamar: aysqan charcharanq…

Bayc bolory hardzakvecin verjin xosqn asoghi vra։

— Himar, antarn e aphsos, te che charcharanqn inch։ Qez hamar mek che, te vortegh piti charcharves amboghj zhamketd։

— Asum en: antarn inqnatirneric en hangcnum, — asac inteligent demqov mi eritasard։

— Isk du havata, ishuk։ Aha inqnatirnery…

Ev cuyc tvec koshtuknerov u cari xezhov cackvac ir dzerqery։

Urish ashxatanqi gnacogh kalanavornern imacan nrancic, te inchpes ein hangcnum hrdehy։ Krakic bavakan heravorutyan vra, layn shertov, tapalum ein carery: anjatelu hamar antari masern iraric։ Getni vra kacnov ktratum ev hast vermakneri nman havaqum֊phatatum ein xoti u tchimi sherty: armatnerov miasin, vorpeszi kraky chtaracver getni eresov։

Isk kraky taracvum er erknqov։ Nayum eir verev ev tesnum, te inchpes hazaravor ev hazaravor mocakneri nman, antari hrdehvogh masic, qo bac arac ardzak taracutyan layn sherti vrayov, depi kangun antarn ein trchum ayrvac kam der ayrvogh phshaterevnery։ Ev mek el, hankarc, kangun antari bardzrum, lsvum er tchartchatoc, ev saghartneri mej taracvum er bocy: iroq vor kaycaki aragutyamb… Uremn, togh ayn bnagicy, vaz tur motecogh krakic mi qani haryur metr ayn koghm ev noric sksir carer tapalel ev tchimy phatatel֊havaqel…

Isk erb cxi mi vitxari hordzanq phchum er brigadi vra, kalanavornery, xeghdvelov, hazalov u artasvelov, phaxchum ein heru, ev pahaknery haziv ein hasnum nranc etevic u xndrum, aghersum: kang arnel, hnaravorutyun tal: nranc hashvelu…

— Uremn edtegh el ein hashvum himarnery։

— Ba inchpes։ Kpakasi meknumeky, de ek voroshir: kraki mej e mnacel, te ir gorcy handznel e kanach dataxazin…

«Kanach dataxazy», inchpes haytni e, antarn er, ev na aveli pakas dazhan cher, qan urish guyni dataxaznery։ Bayc, chnayac dran, kalanavornery erbmn֊erbemn irenc gorcy handznum ein «kanach dataxazin», aysinqn: phaxust katarum։

Teev gishernery der spitak chein, bayc voroshvec yntriqic heto evs brigadner ugharkel hrdehi vayry։ Isk um ugharkel: erb cereky bolorn ein ashxatel։ Parz e, carahatumic veradardzacnerin։ Bayc verjinners bardzracrin aghmuk֊aghaghak․ isk erb qnen։

— Vaghy, myus ory, — bghavecin hrdehic veradardzacnery։— Urmen inch, menq amboghj ory charcharvenq, hrdehy hangcnenq, vor na gishery noric brnkvi ev mer ashxatanqy korchi։ Gnaceq, izher, te che menq inqners dzez durs kshprtenq zonayic…

— Duq voch mi hrdeh el cheq hangcrel, — dimadardzum ein myusnery։— Ay, hoty galis e, shutov khasni mez։

Bayc mite vetchov e voroshvum ashxatanqi gnal֊chgnalu harcy tchambarum… Petn asac: brigad, ashxatanqi, nshanakum e: brigad, ashxatanqi…

Gisherayin brigadnery der durs chein ekel tchambari zonayic, erb katarvec mi anhavatali ban։ Hrdehic veradardzacneri erku brigadirnery, erkusn el gogh֊avazakner, mtan baraq ev kargadrecin․

— Bolord eq yntrel։ Apa, tgherq, ver kaceq, shut, gnum enq hrdehy hangcnelu…

Miayn mi qani hogi phordzecin boghoqel, bayc bruncqi mi qani harvacnery phakecin nranc berany։

Voch, ayd lracucich ashxatanqi hamar erkrord «payoq» cher hasnum nranc։ Ev voch el tchambarnerum «karmir taxtak» ֊ner kayin, vor nranc anunnery grvein ayntegh։ Parzapes aphsos er antary, petq er phrkel amen gnov, nuynisk zohelov amenatankagin bany kalanavori hamar: quny…

Ev, bolory miasin, qaghaqakanner, qreakan tetev hodvacner unecoghner, voronc anvanum ein shat meghm, hamarya qnqush barov: «kencaghayinner», iskakan qreakanner: bolory ver kacan ev brnecin hrdehi tchanaparhy։

Iharke, kayin ev aynpisiq, voronc hamar mek er: antarn er varvum, te amboghj ashxarhy։ Bayc dranq hatukent ein ev qshvecin֊gnacin yndhanur hosanqi het։

Amboghj gisher, motaka hrdehi colqeri tak, ashxatecin nranq: bac anelu hamar antari erku maseri mijev mi shat layn aranq, vory chkaroghanar chemqel hrdehy։

Nranq hamarya avartel ein ashxatanqy, erb aravotyan koghm kentronakan tchambaric ekan mardik ev kargadrecin: toghnel axatanqy, veradarnal tchambar։ Kraky khasni minchev ayd tchambari layn bacati ezerqy ev khangchi, ays angam: anpayman։

Bardzracav kataghi aghmuki ev hayhoyanqi mi aynpisi hordzanq, vor pahaknery, chxkchxkacnelov phakaghaknery ev phamphushtner hrelov hracanaphogheri mej, vaz tvecin pashtpanelu kentronakan tchambaric ekacnerin։

— Storner, antary dzez aphsos che, — bghavum ein chors koghmic։

— Antary nranc inch, erb chen aphsosum mardkanc։

— Amboghj gishern ashxatecinq, isk hima durs ekav, vor izur։

— Stipein ed garshelinerin: tnkel edqan antar։

— Izher…

— Srikaner…

— Togheq gone verjacnenq ashxatanqy, guce hrdehn estegh e kang arnum։

— Inzhenern asel e, vor anhnar e։

— Tveq dranc inzhenerin mer dzerqy։

— Lreceq, tghaner, sharunakum enq ashxatanqy։

Bayc ashxatanqy chsharunakvec։ Mite voreve der xaghum e kalanavor kamqy։ Asacin: brigad, veradadzrir, nshanakum e: brigad, veradardzir… Hayhoyel es uzum, gorgoral: tchanaparhy erkar e, hayhoyir u gorgora: inchqan qefd e uzum…

Aydpes el arecin։

Nranq der tchanaparhin ein, erb luysy bacvec։ Isk erb luysy bacvec: barkutyuny teghi tvec anzusp cicaghi brnkumneri։ Kalanavornery nayecin irar ev sksecin hrhral, qrqjal, xrxnjal։

Inch tesq er nranc tesqy… Vor nranq keghtot ein, cexot, mrot: da der vochinch։ Bayc hagustnery, hagustnery…

Mardik kayin, vor qaylum ein: vranery tasic aveli haskayakan caker։ Dranc mijic erevum er nranc merk marminy։ Kayin ev aynpisiq, voronc hagusti vra bacvel er miayn mi ancq, bayc inchpisi… Meky, orinak, qaylum er: bambake glxarkn amenayn xnamqov kzaki tak kapac, bayc gagaty merk։ De ek u mi cicaghir։ Isk mi urishy, miangamayn anvtar hagustov, bayc erku useri vra erku xoshor ancqerov, karces carakan banaki general er: ir pharahegh usadirnerov…

Nkatelov mi nor hetaqrqir cak, kalanavornery dzayn ein talis irar ev vazum tesnelu։ Aylevs chkar brigadneri voch mi karg, voch mi sharq։ Pahaknern skzbum phordzecin argelel xarniphntorutyuny, noric phamphushtner hrecin hracanneri mej, bayc pahakapety taph tvec dzerqy։ Togh zvartchanan։ Miayn te bolory linen dzer oghakumic ners…

Shat chancac, cicaghy varakec naev pahaknerin։ Gtnvec amenahetaqrqir tuzhacy։ Da mi xeghtch kalanavor er: nuynpisi anvtar hagustnerov։ Miak ancqy, atori nstelateghi chaph, bacvel er nra shalvari hetuyqi vra։ Mardy qaylum er anrdrveli antarberutyamb։ Nayum eir arjevic: tchisht e, aydpes el petq ։ Isk etevic eir nayum: uzum eir tavalvel getni vra։ Pahaknery nuynpes, hertov lqum ein irenc teghy, vazum֊nayum ein ev cicaghic u shtapeluc lxklxkalov, veradarnum։ Pahakapetin erkar zhamanak hajoghvum er lurj mnal, bayc verjum na aylevs chkaroghacav։ Hankarc nstec tchanaparhi ezrin։ Vaxecac mot vazecin erku pahakner․

— Inch patahec, ynker pet…

Bayc petn ankarogh er patasxanel։ Na cicaghum er։

Aydpes, zvact tramadrutyamb, nranq motecan tchambarin, shrjancecin parispy, vorovhetev darpasy hakarak koghmomn er։ Nor miayn zgacin, vor sarsapheli hognac en, sovac ev uzum en qnel։ Isk darpasi mot: sovorakan araroghutyuny․— kangnir, vor hashven qez։ Voch, voch te sovorakan araroghutyuny, ayl aysor mi qich el aveli․ nax harkavor e jokvel brigad ar brigad…

Arden lriv luys er։ Tchambari shurjy phrvac mec bacaty karces kalanavori hagusti vra krakic bacvac cak liner, isk antary dra shurjy: mxacogh kanach bambak…

Ev hankarc, ayd kanach bambaki vra, ayn koghmum, vorteghic qich araj durs elan kalanavornery, saghartneri mej lsvec tchartchatyun, ev phaylatakec kraky…

— Hrdehy…— bghavecin bolory։— Galis e hrdehy…

Moracan ev hashvely, ev ners toghnely։ Verjapes։ Verjapes hrdehy hasav nranc bacatin u hangchelu e dra ezrin։

Kareli er apshel, te inchpisi aragutyamb taracvec krakn antarov։

Bacaty klor er, bayc erku koghmerum uner shat layn u erkaravun sharunakutyunner, voronq gnum֊mianum ein hatogh ayl erkaravun bacatneri het։ Kartch asac, antarn aydtegh kghziacac er bolor koghmeric, kraky cher karogh taracvel voch aj, voch dzax, ev voch el, manavand, tchambari vrayov netvel araj…

Kalanavornery, vor aha qani or er, inch payqarel ein hrdehi dem, arajin angamn ein tesnum ayn։ Nranq misht ashxatel ein dra koghqin, dra harevanutyamb, bayc merdzecman vtangi arajin isk pahin toghel ein ev noric heracel։

Isk ayzhm, bacatum apahov kangnac, nranq, te cavov: antari korstyan hamar, te hiacmunqov: ayd korstyan pharahegh tesaranic, kangnel ev nayum ein։ Qich arajva zvartutyunic cher mnacel voch mi hetq։ Nranq nayum ein cavov ev hiacmunqov։ Bayc voch miayn aydqany։ Naev tagnapov։ Teev chkar nranc sparnacogh vtang, bayc tagnapy: hrdehi tesqic, der naxamardu eutyan mej mxrtchvac ev bnazdi veracvac, ayzhm artnacel ev tirapetel er nranc։

Erknqi kapuyt foty veracvec manr ancqer unecogh maghi։ Antiv֊anhashiv phshaterevnery nurb cancov shgharshecin kapuyty ev sksecin sev andzrevi nman taphvel nerqev, minchev isk: «zonayi» ays koghmum kangnac kalanavorneri vra։

— Parispy…— lsvec hankarc mi uzhegh kanch։— Parispy varvum e…

Miayn mi vayrkyan kalanavornery bardzracan votneri tateri vra, erkarecrin vzery, nayecin։ Apa, erku koghmic shrjancelov parispy, vaz tvecin depi darpasi hakarak koghmy։

— Kaceq, kkrakem, — bghavec mi pahak։

— Lrir, himar, — sastec pahakapety։— Parispy varvum e, gnum en hangcnelu…

Hasnelov tegh, kalanavornery tesan, te inchpes brnkvel ein baraqnery shrjapatac gerane patneshi cayrery ev varvum ein irar koghqi xit sharvac momeri pes։

— Parispy varvum e, — tndac uraxutyan aghaghaky։

Kalanvornern sksecin shnorhavorel irar, grkaxarnvel, xphel mimyanc useri, huzvac zhptal irar․

— Varvum e… parispy varvum e…

— Apa, hangnel, shut, — hramayec pahakapety, tegh hasnelov։— Sa inch xraxtchanq e։

— Himarner chkan։

— Phordzir hangcnel։

Ev iroq։ Parispy mardkancic anjatvac er phshalareri layn macarutov։ Nuynn er naev nersi koghmic։ Ayn phshalarery, voronq amboghj zhamanak pashtpanel ein parispy kalanavorneri entadryal hardzakumneric, ayzhm dardzel ein nuyn parispi xortakman pattchary։ Voch voq cher karogh ancenl dranc vrayov ev phrkel parispy։ Ev voch voqi mtqovn el, tchishtn asac, cher ancnum: anel aydpisi ban։ Phshalarery, vorqan vor pattchar ein, nuynqan el: patrvac…

— Parispy varvum e…

Parispi ankyunum kangnac er hskogh pahaki bardzr ashtaraky։ Voch voq minchev ayd ushadrutyun cher dardzrel dra vra։ Ev hankarc dra bardzrum sksec desuden vazvzel pahaky: inchpes takardn ynkac muk։

Pahakapety vazec ayn koghm։

Varvum er ashxaraki sandughqy։ Pahaky cher karogh ijnel var…

— Catkir, — bghavec pahakapety։

Kalanavorneri hordzanqy, aylevs voch voqi chentarkvogh, slacav nuynpes ayd koghm։

— Catkir, — noric gorac pahakapety։— Nax netir hracand, apa catkir…

Pahaky netec hracany։ Pety, vor uzum er brnel ayn, vripec։ Brnec mi bandit, tvec nran։

— Catkir, — errord angam hramayec pahakapety։ Bayc phordzir catkel aydpisi bardzrutyunic։ Pahaky shemqec ancav ashtaraki hartaki taxtake patvacic durs, phordzec var soghal dra gerane chors votqeric mekov։

Bazmativ kalanavorner mot vazecin, bardzracrin dzerqery․

— Mi vaxena, kbornenq qez…

Pahaky hajoghutyamb soghac var: minchev gerani kesy, ev apa catkec getin։

Der nor er na heru vazel kagheka, erb kraky, lizelov sandughqy, bardzracav ashtaraki cayry ev brnkec dra hartakn ir taxtake patvarov։ Varvec arastaghic kaxvac zangi parany, zangy zngocov ynkav hatakin։

Bardzracav miahamur cicagh։

— Apush, hima e tagnam haytararum։

— Spaseceq, spaseceq, hima hartaky kvarvi, kcakvi, zangy kynkni getin։

— Khalchi taqutyunic, ktaphvi։

— Ktchaqtchqvi, ktor֊ktor klini։

— Tghaner, — lsvecin hankarc mi qani koghmeric, — baraqnern en varvum…

— Baraqnern en varvum, — brnkvec xndutyan nor photoriky։

— Baraqnern en varvum…

— Baghlinjnern en vochnchanum…

Pahakapety, vor annpatak vazvzum er desuden, tesav darpasi koghmic depi iren ekogh tchambari petin ev vazec yndaraj։

— Baraqnern en varvum, — asac tchambari pety: hevalov։— Ber bolorin depi darpas։ Petq e phrkel: inch vor hnaravor e…

— Kalanavorner, ays koghm, — dzerqov arec pahakapety: inqn shtapelov amenic araj vaz tal depi darpas։

Voch voq chsharzhvec teghic։

— Kalanavorner, dzez het em, — bghavec na: kang arnelov։— Ays koghm։ Harkavor e phrkel tchambary։

— Isk inchu phrkel…— harcrec mi qaghaqakan kalanavor։

— Inchpes te inchu։ Bac erknqi tak kmnaq, himarner։

— Bac erknqi tak baghlinjner chkan, — bacatrec erkrordy։

— Himarutyunner durs chtal, — sastec pahakapety։— Apa, marsh։ Petq e phrkel inch vor hnaravor e։

— Isk inch ka, vor inch phrkenq, qaghaqaci pahakapet, — harcrec mi xaghagh kalanavor: motenalov nran։— Inqnerd asaceq: inchy phrkenq…

Naxqan patasxanely: pahakapety hishec․— baraqnerum vochinch chkar․— voch ankoghinner, voch nstaranner, voch seghanner, voch voreve urish ararka։ Miayn hatakic arastagh gamvac qarakoghm geranner, dranc vra erku bardzrutyamb xachadzev mexac urish tev֊geranakner ev verjinneris vra amracvac taxtakner: erkharkani qnelategher։ Ha, naev tev֊geranakneri tak sheghaki drvac takdirner: amrutyan hamar, erkrord taxtakneri vra bardzranalu hamar nerqevi koghmi geranin xphac votqi taktiry, isk erku qnelategheri mijev: cacrik patvarner, vorpeszi meky chgraver myusi teghi mi masy…

— Baraqnery phrkeceq, — asac pahakapety։

— Getni takn ancnen baraqnery, — dzerqy taph tvec xaghagh kalanavory։

Mi koghm hrelov nran, pahakapety bghavec depi myusnery․

— Phrkeceq baraqnery, te che vaghvanic stipvac piti lineq karucel norery։

— De inch, kkarucenq։ Mievnuyny che te vortegh ashxatenq։

— Tghaner, xostanum em «mec payoq» ։ Apa…

Bayc voch voqi chhrapurec voch «tghaner» dimumy: phoxanak «kalanavorneri», ev voch el «mec payoqy» ։

— Artaqnocn e varvum, — cicaghelov bacakanchec meky։

Ev bolory toghecin pahakapetin u vaz tvecin ayn koghm: zvartchanalov, vor artaqnocy karogh e varvel։

Erb peteri ev pahakneri hamar parz dardzav, vor aylevs chi kareli phrkel vochinch, nranq dadarecin desuden vazvzeluc ev kang arnelov: inchpes kalanavornery, nuynpes sksecin nayel hrdehin։ Pahakapety hishec, vor henc skzbic el anhnar er voreve ban anel, qani vor motakayqum jur chkar։ Jury kalanavorneri hamar berum ein antari getakic, kes kilometr aydteghic heru…

Erb qich hervum kangnacnery bghavecin: «hac ktrelu teen e varvum», ev bolory netvecin ayd koghm, voch voqi aphsosy cher: voch hac ktrelu teghy, voch cexi pes tac u sev hacy։ Ev voch el, iharke, ayn phayte dzoghiknery, voroncov haci «payoqi» phoqr ktornern en amracnum mec ktori vra, vorpeszi kshreluc heto arkghum darselis dranq chxarnven irar։

Varvec xohanocy, bayc dardzyal chaphsosacin voch eresun duyl jury ev voch el tasy kilo kartofily։

Kisayrvac parispy var ynkav sharachov: tegh֊tegh depi durs ev tegh֊tegh depi ners: ir tak tapalelov phshalareri macaruty։ Kalanavorneri achqi arjev bacvec varvogh tchambari amboghj pharahegh tesarany։

Voch voq cher mtacum voch uteliqi, voch hangsti, voch qnelu masin։ Xndutyuny hamakel er nranc amboghj eutyuny։ nayum ein lur, goh, voxakal, isk aystegh֊ayntegh lsvum ein xosakcutyunner․

— Xndrenq kentronin, vor tuyl ta karucel voch te nor baraqner ayl tner: amen mekis hamar…

— Eli togh lini parispic ners, pahakneri hskoghutyan tak…

— Togh knaniq berel tan myus tchambarneric, amusnananq, aprenq amen meks ir tan mej…

— Kam berel tan mer kananc u erexanerin…

— Eli togh gnanq car ktrelu: pahakneri hskoghutyan tak։

— Menq shut kkarucenq։ Mi amboghj gyugh։ Inch eq karcum, tuyl ktan։ Kkazmenq kolektiv tntesutyun kam dra nman mi ban։ Che vor hima el enq brigadnerov ashxatum…

— E, eghbayr, mi xosqov asa, vor azatutyun es uzum: zhamanakic shut։

— Voch te azatutyun, ayl gone azat aqsor։

— Avelord eq xosum։ Eli karucel ktan espisi tchambar…

Bolory hardzakvecin verjin xosqn asoghi vra, hayhoyecin chors koghmic։ Inch e, mite kalanavorin chi kareli azat linel gone ir erazanqneri mej…

Ayd pahin lsvec amenaxeloq dzayny ev bolory hamadzaynvecin nra het․

— Arayzhm togh moxrana ays nzovyaly, heto kereva, te inch klini…


Erku voghjert


Erb gnum es heru tchanaparh, ev qez voghjert en maghtum mardik, du zgacvac lsum es nranc ev shutov moranum xosqery: irar nman։ Bayc mekn ayd voghjertneric du tanum es qez het, qo hogu mej, ev ayd meky darnum e patvar qo hogun, darnum e vahan bolor phordzutyunneri dem։

Isk ete erku voghjert es tanum du qez het: uremn erjanik es krknaki angam։

Mi sovorakan or, Erevani verugharkman bantum, erb menq, qnnchakan bovov vaghuc arden ancac, spasum einq mer datavtchrin, ekan ekan ev haytnecin indz․— «irerd havaqir» …

Tarorinak e, erb ansovor depqy katarvum e sovorakan orov։ Guce uraxali e, guce cavali, — bolor depqerum da tarorinak e։ Che vor sovorakan ory: da ayn orn e, erb du arden korcrel es qo naxord kyanqi zgacoghutyuny, dadarel es naev spaseluc voreve phophoxutyan: hetagayum, ev nerka qo kyanqy qez tvum e qo kecutyan havitenakan dzevy։ Du artnanum es vagh aravotyan, lsum bacvogh koghpeqi dzayny, bolori het miasin durs galis lvacvelu, veradarnum es aynteghic, spasum naxatchashi։ Stanum es naxatchashy: spasum tchashi։ Stanum es tchashy: spasum qez hasaneliq qsan rope zbosanqin: banti phoqrik bakum: bardzr parispnerov։ Zbosanqic heto spasum es iriknateyin, aysinqn: eracrac jrin: aranc guyni։ Apa qnum es, vorpeszi hajord ory verskses phoqrik spasumneri nuyn sharany։

Ev hankarc: «irerd havaqir» …

Nshanakum e: verj sovorakan orerin։ Nshanakum e: da cher qo kecutyan verjnakan dzevy։ Inch e spasum qez arajikayum: du chgites։ Bayc gites hastat, vor qez chi spasum amenasarsaphelin․— aylapes du cheir ynkni yndhanur bantaxuc ev qez chein kanchi cerekov։ Isk ete chi spasum amenasarsaphelin, nshanakum e: spasum e anhaytutyuny։ Isk anhaytutyuny misht baghdzali e, vorovhetev hghi e huyerov ev parzapes hetaqrqir e։ Aveli vat chi lini, qan vor e: husum es du։ Apa uremn inch e linelu: hetaqrqrvum es du։

Mez, mekakan mardu, hanecin tarber bantaxceric։ Havaqvelov banti mijancqum, menq zarmanqov nkatecinq, vor bolor yots el tanotner einq der azatutyunic, nuynisk mterimner, kapvac mimyanc het erbemni mer patkaneliutyamb komeritutyany, kapvac mer ashxatanqi bnutyov, andznakan barekamutyamb։

Guce mi bari mard er kamecel aydpes, vor mer dzhbaxtutyan mej menq chlineinq bolorovin menak։ Guce ev da kargadrel er mi urish, aveli zoravor uzh: patahakanutyuny…

Mez nstecrin bernatar bac meqena։ «Eresnerd depi ners, — kargadrecin me, — nayeceq irar» ։ Bayc kar ardyoq voreve uzh, vor argeler mez: nayelu depi durs, Erevanin, hrazhesht talu nran։

«Hing tari, hing tari», — shprtecin mezanic hingin։ «Ut tari, ut tari», — shprtecin indz ev mi urishin։ Meqenan sharzhvec։

Menq lur einq։ Voch miayn nra hamar, vor aydpes er hramayvac, aylev vor karkamel einq apshutyunic։ Bernatary slanum er, menq nayum einq et: depi heracogh phoghocy։ Motikic mardik arag heranum ein meznic ev nuynqan arag phoqranum, darnum erexayi, apa tchntchghuki chaph…

Aydpisi ban menq erbeq cheinq tesel ancyalum։ Isk ayzhm ayd nranic er, vor mi taruc aveli menq nstel einq bantum, parphakvac: bantaxci chors pateri mej, katarelov orakan yndameny qsan rope zbosanq: bantaxcic voch֊shat mec bakov։ Mer achqery et ein varzhvel mec taracutyunneric, herankaric։ Ev aha mardik phoqranum ein, darnum erexayi, apa tchntchghuki chaph…

Kayaranum mez taran karamatuyc, hramayecin nstel։ Shrjapatecin: kghziacnelov azat mardkancic։ Ev aydtegh menq tchashakecinq amenadary viravoranqy mer bantarkutyan amboghj yntacqum… Mez shrjapatecin voch miayn pahaknery, aylev shnery…

Ete menq aydqan vtangavor einq ev aydqan sarsapheli, togh mez shrjapatein krknaki, eraki angam aveli pahaknerov։ Nranq mardik ein: inchpisiq el linein: tshnamabar mez tramadrvac, te barekamabar։ Bayc shnery, shnery… Mardy bantarkel e mardun ev mardy tanjum e mardun: da mer nerqin gorcn e: mardkutyan։ Bayc mardy entarkvi shnerin…

Azat mardik karamatuyci vra shat chein։ Patshatch heravorutyan vra kangnac, nranq nayum ein mez։ Inchpes ein nayum: fanatiki kam xabvac mardu tshnamanqov, te haskacoghi baryacakamutyamb: menq cheinq nkatum, menq huzvac einq ev amboghjovin lcvac viravoranqov։

Ev hankarc menq nkatecinq arandznaki kangnac mi eritasard tghayi ev aghjka։ Kuyrn angam ktesner, vor nranq siraharvac ein։ Erevi ekel ein karamatuyc: henc aynpes, zbosnelu kam erazelu ayn masin, te ichnpes erbeve miasin meknelu en voreve tegh։ Shrjel ein teancuk, mekmeku hpvac։ Ev ayd dirqov el nranc gtel er anaknkaly: mer haytnvely։ Nranq mnacel ein henc aydpes tevancum arac, mekmeku hpvac, ev karces qaracel։

Nranq nayum ein mez։ Ev mezanic yuraqanchyury, vor molorvac hayacqov nayum er amen koghm, patahabar handipelov nranc hayacqin: aylevs ankarogh er darnum ktrvel dranic։ Aydpisov bolors, mekmeku etevic, gamecinq mer hayacqnery nranc։

Mite karogh en aydqan artahaytich linel mardkayin achqery… Vor nranq karogh en shat ban: menq ayd giteinq der araj։ Bayc giteinq aynpes, te nranq asum en mert mi ban, mert: ayl։ Bayc vor karogh en asel aydqan ban miangamic…

Voch, da hayacq cher, ayl hrazheshti voghjert: aveli hogebux ev pertchaxos, qan minchev angam kendani xosqy…

Bayc voch miayn ayd։ Zuygi hayacqy, mez vra gamvac, miayn nrancy cher, ayl amboghj zhoghovrdiny։ Zhoghovurdn er mez voghjert maghtum nranc hayacqum…

Mi pah menq ktrvecinq nrancic, nayecinq irar։ Mtermakan hogatarutyamb menq anhangstacanq, te bolors enq ardyoq nayum zuygin։ Menq hamozvac einq, vor na, vov kamphophi ayd hayacqn ir hogu mej: kmna kendani ir hing kam ut tarum։ Isk vov chi nayi: na chi karoghana dimadrel hazar u hazar phordzutyunnerin։

Bayc bolors nayum einq nranc։

Tesel eq duq ardyoq zhoghovrdi achqery։ Dranq sev en kam kapuyt, shaganakaguyn en kam erknaguyn: da mievnuynn e։ Dranq taxcot en u sirov li, miazhamanak ev hayrakan u mayrakan, ev vordiakan։ Es incher karogh ei patmel zhoghovrdi achqeri masin, voronq ayd pahin nayum ein mez…

Kar naev erkchotutyun ayd achqeri mej։ Te tghan ev te aghjiky karces neroghutyun ein haycum mezanic, vor chen karogh anel mez hamar avelin, qan anum ein․— kangnel ev nayel։ Aylapes vochnchov chein ogni mez, bayc kxortakein naev irenc։

Bayc mite menq spasum einq avelin ayd geghecik u taxcot zuygic, vory der nor er sksum ir kyanqy, ir sery։ Kareli e spasel avelin, qan amen inchy։ Aydpisin er nranc hayacqy։

Erbemni komeritakan kaytarutyuny veradardzav mez։ Menq bardzr pahecinq mer gluxnery։ Ayzhm tesnum einq, vor pokvac cheinq iraric: menq u zhoghovurdy։ Ev vagon bardzracanq ayn hastat havatov, vor mi or noric kveradarnanq aystegh…

Erevanum arev er, taq, Moskvayum: dzmer, dzyun։ Kurski kayaranic mez nstecrin phak meqena: tanelu hamar Yaroslavski kayaran: ugharkelu hamra hyusis…

«Sev agrav» … Aydpes er kochvum phak meqenan mer lezvov։ Bayc «sev agravnery» nuynpes linum ein tarber։ Kayin aynpisiq, voronc miak, phoqrik lusamuty gtnvum er arastaghi vra ev du aynteghov, apakin pashtpanogh tchagheri aranqov, karogh eir tesnel miayn erknqi mi phoqrik ktor ev erbemn el odi mej dzgvogh haghordalarery։

Mer «sev agravn» ir luysn stanum er etevic koghmi drnaki phoqrik apakuc։ Taracutyuny nersum bazhanvac er erku masi․— xorqy: kalanavorneri hamar, arjevakoghmy: pahaki։ Ayd erku masern iraric anjatvac ein erkatatchagh erkpheghkani drnov։

Mezanic hingin anckacrin ayd drnic ners։ Erkusis hamar aylevs tegh chmnac ayntegh։ Dury koghpecin։ Menq erkuss nstecinq drsakoghmum, neghlik nstarani vra։ Mer dimaci nstarani vra nstec pahaky: hracany dzerqin․— eritasard rus zinvor։ Dury cackecin, meqenan sharzhvec։

Neghlik u erkaravun apakin dran vra cackvac er hast ev dzyan nman phaphuk eghyamov։ Luys hamarya cher taphancum aynteghic։ Bayc, mer shnzharutyunic er, te inchic, eghyamy mi qich halvec verevi masi mi ankyunum, erankyunadzev։

Nersum dardzav mi qich lusavor, ev menq nayecinq mer shurjy։ Erkatatchagh dran etevum, tchagherin yndhup, kangnel ein mer hing ynkernery ev lur nayum ein durs։ Phaylum ein nrancic meki pensnei apakinery։

Isk mer dimac nstac er eritasard rus zinvory ev bolorovin nman cher, te na vaxenum er mezanic, zgushanum er, vor chzinataphenq nran, azatenq mer ynkernerin ev azatvenq inqners։ Hangist u bari hayacqov na nayum er mez: ir dem nstacneris։

Bayc menq miayn mi pah nayecinq mer ynkernerin u nran, miayn mi pah։ Menq shtapecinq nayel apaku: eghyamic azatvac erankyunun: aynteghov tesnelu hamar Moskvayi gone mi phoqrik patary։

— «Be» oghaky…— asaci es: huzmunqic xeghdvelov։

— Ayo…— artasanec ynkers։— Aha ancanq Zemlyanoy valy…

— Aha Orlikov nrbancqy, — haziv karoghaca asel es։

Ev hankarc apakin cackvec։ Eritasard zinvorn ir shineli tevqov cackec ayn։ Bayc cackec voch te patneshelu hamar mezanic Moskvan։ Na shineli tevqov srbec eghyamy, maqrec apakin ev noric nstec ir naxkin dirqov։

Es nayeci ynkerojs achqerin։ Dranq evs phaylum ein, teev na cher krum pensne։ Bayc es evs, yst erevuytin, nran nayeci nuynpisi achqerov։ Ayzhm, erb apakin maqur er, pghtor ein mer achqery։ Menq srbecinq dranq ev shnorhakalutyamb nayecinq rus zinvorin։

Sksecinq sirov u karotov tvarkel erbemni mez aynqan canot shenqery ev «Be» oghaky hatogh phoghocnern u nrbancqnery։

Ev hankarc katarvec mi aveli anspaseli ban։ Eritasard zinvory hrec, bac arec dury, vorpeszi menq, vov gite, guce verjin angam, lav tesnenq mer aynqan sireli Moskvan…

Bac drnov slacov avtomeqena… Yuraqanchyur ankyunum karogh ein kangnecnel aydpisin ev tuganel։ Isk ete «sev agrav» er ayd meqenan… Eritasard rus zinvory karogh er gnal zintribunal, apa aqsor…

Voch aylevs arcunqner chein phaylum mer achqerum։ Menq eraxtagitutyamb u sirov einq nayum nran, ayd zinvorin, nayum einq naev Moskvayin: arag֊arag phoxelov mer hayacqy mekic myusin։ Ev mez tvum er, te bolorovin el cheinq phoxum mer hayacqy, ayl nayum einq miayn mi koghm, vortegh miadzulvac ein Moskvan ev bari u azniv eritasard rus zinvory… Ev karces asum er zinvory․— «ayn mardik, voronq nayum en Moskvayin aydpisi hogov ev aydpisi achqerov: chen karogh linel tshnaminer» …

Da erkrord voghjertn er: ughghvac mez։ Menq haskacanq, vor zhoghovurdy gite mez mer iskakan ararqnerov ev voch te mez veragrvacnerov։ Ev zgacinq, vor uzheghacanq, mer mej amracav jardvelu patrast mer nerqin syuny։ Ev menq lcvecinq ansasan havatov, vor kveradarnanq։

Ev veradardzanq։


Nyuty hraparakvel e Mamuli xosnaki shrjanaknerum:
Kisvir ays nyutov:
Niderlandakan Oragir Grakan ej
18:40, 18.08.2021
6102 | 0
02:40, 11.05.2020
6714 | 0
01:54, 29.11.2019
12238 | 0
05:28, 08.01.2018
12274 | 0
03:29, 22.12.2017
12979 | 0
01:01, 08.12.2017
29882 | 0
16:32, 06.12.2017
11443 | 0
16:11, 06.12.2017
16117 | 0
02:42, 05.09.2017
17337 | 0
23:45, 27.08.2017
21571 | 0
depi ver