Ilf ev Petrov, xorhrdayin grogh hamaheghinakner Ilya Ilfy (iskakan anuny: Yehiel-Leyb Aryevich Faynzilberg (Iexiel-Leyb Arevich Faynzilberg, 1897 - 1937 ev Evgeni Petrovy (iskakan anuny: Evgeni Petrovich Kataev (Evgeniy Petrovich Kataev, 1903 - 1942) ) ։ Hamategh grel en «Tasnerku ator» (1928) i «Voske horty» (1931) ergicakan vepery, voronc glxavor gorcogh andzy hnaramit arkacaxndir Ostap Bendern e։ Vepery mec tchanachum berecin erku groghnerin։ Dranq targmanvel en bazmativ lezuneri, ayd tvum naev hayeren։

Ilya Ifln ir karieran sksel er vorpes lragrogh։ Evgeni Petrovy nuynpes sksel e ashxatel vorpes tghtakic ev nuynisk kartch zhamanak ashxatel e vorpes hetaxuyz։ 1923 t. erkusn el iraric ankax teghaphoxvum en Moskva։ Ilfn ayntegh hodvacner er grum tarber lragreri ev amsagreri hamar։ 1925-in na sksec satirayin grarumner anel «Gudok» terti hamar, vortegh na handipec PEtrovin։ Petrovy skzbum lragrogh er ashxatum «Krasni Perec» terti hamar, isk 1923-ic: «Gudoki» hamar։ Erkuk groghnern sksecin miasin ashxatel, inchi ardyunqn eghav 1928-in «Tasnerku ator» girqy։

Ays grqum Ostap Bendery voronum e Rusakan heghaphoxutyunic araj atori mej taqcvac mi gandz։ Na ogtvum e rusakan byurokratiayi tuyl keteric, xabum e tchambin handipac parzamit pashtonyanerin։ 1931 t. luys tesav ays grqi sharunakutyuny: «Voske horty» ։

1929 t. luys er tesel naev ergicakan patmutyunneri havaqacu «Hazar u mi gisher, kam Nor Shaherezada» girqy, vory nranq hraparakel ein F. Tolstoyevski keghcanvan tak։

1933-1934 tt. erku groghnery miasin tchamphordecin Evropayov, 1935-1936 tt.: Amerikayi Miacyal Nahangnerov։ Nranc tpavorutyunnery foto-esseneri tesqov tpvum ein «Ogonyok» amsagrum։ Shutov luys tesav naev nranc chorrord girqy: «Miharkani Amerikan» (1936) ։

Ilya Ilfy mahacav 1937 t.: tuberkulyozic։ Petrovy sharunakec «Literaturnaya gazeta» ev «Ogonyok» amsagreri hamar։ Na naev grum er filmeri scenarner։ Petrovy 1942 t. zohvec aviavtaric: Kievi mot, vortegh na razmakan tghtakic er։

Miharkani Amerikan

Masn arajin — Qsanyoterord harki patuhanic

Glux arajin — Normandia

zhamy innin Pharizic durs e galis «Normandiayi» ughevornerin Havr tanogh hatuk gnacqy։ Ayn slanum e aranc kangarneri ev ereq zhamic heto glorvelov ners e ynknum Havri covakayani shenqy։ Ughevornery durs en galis phak karamatuyc, eskalatorov bardzranum en kayarani verin harky, ancnum mi qani dahlitchov, gnum chors koghmic phak kamrjaknerov ev haytnvum mec naxasrahum։ Aystegh nranq lift en nstum ev bardzranum irenc harkery։ Da arden «Normandian» e։ Inchpisin e nra artaqin tesqy, ughevornerin anhayt e, vorovhetev nranq aydpes el shogenavy chtesan։

Menq lift mtanq, ev voskezoc tcharmandnerov karmir batchkon hagac mi tgha nrbagegh sharzhumov seghmec geghecik kotchaky։ Nor, phaylun lifty mi qich ver bardzracav, phoqr inch kangnec harkeri aranqum ev anspaseli sharzhvec nerqev, ushadrutyun chdardznelov tghayi vra, vory husahat seghmum er kotchaknery։ Erku hark bardzranalu phoxaren, ereq hark ijneluc heto, menq lsecinq tanjalioren canot ayn frazy, vorn ays angam artasanvec franseren: «lifty chi ashxatum» ։

Menq mer navasenyaky bardzracanq sandughqov, vorn amboghjovin patac er bac kanach guyni kauchuke ankizeli gorgov։ Nuyn gorgy phrvac er naev shogenavi mijancqnerum u naxasrahnerum։ Qaylqy phaphkanum e ev darnum anlseli։ Da hatcheli e։ Bayc kauchuke phrvacqi arzhaniqnery inchpes harkn e sksum es gnahatel, miayn ororvelu pahin․ nerbannerd ases kpchum en gorgic։ Tchisht e, da chi phrkum covayin hivandutyunic, bayc pahpanum e vayr ynkneluc։

Sandughqy bnav shogenavayin sandughqi nman cher, layn er u arikogh, mijnasandughqnerov u hartaknerov, voronc chaphery miangamayn ynduneli en uzacd tan hamar։

Navasenyaky nuynpes mi tesak voch֊shogenavayin er։ Yndardzak senyak: erku patuhannerov, erku layn phayte mahtchakalnerov, bazkatornerov, pati paharannerov, seghannerov, hayelinerov ev komunal bolor harmarutyunnerov, yndhup minchev heraxosy։ Ev yndhanrapes «Normandian» navi e nmanvum miayn photorki pahin, ayn zhamanak na gone mi phoqr ororvum e։ Isk xaghagh eghanakin covi hianali tesaranov mi vitxari hyuranoc e, vory hankarcaki pokvel e modayik kurorti aphic ev eresun mghon aragutyamb loghum e depi Amerika։

Xor nerqevum, kayarani bolor harkeri hartakneric tchanaparh gnoghnery bghavum ein irenc verjin voghjerti xosqern u cankutyunnery։ Bghavum ein franseren, angleren, ispaneren։ Bghavum ein naev ruseren։ Tevqin arcate xarisx ev Davti vahan unecogh covayini hamazgest hagac, beretov ev txur moruqov tarorinak mi mard inch֊or baner er bghavum hreeren։ Hetagayum parzvec, vor da shogenavi rabbin e, vorin Glxavor transatlantik ynkerutyuny carayutyan e vercrel ughevorneri vorosh masi hogekan pahanjmunqnery bavararelu hamar։ Myus masin patrast en carayelu katolik ev boghoqakan qahananery։ Musulmannery, krakapashtnern u sovetakan inzhenernery zrkvac en hogevor carayutyunic։ Ays gorcy Glxavor transatlantik ynkerutyuny toghel e ir tnorinutyany։ «Normandiayi» vra ka bavakan mec katolikakan ekegheci, vory lusavorvum e aghotqi hamar anaseli harmar elektrakan kisaluysov։ Bemy ev kronakan patkernery karogh en phakcvel hatuk vahannerov, ev ayd depqum ekeghecin avtomatik kerpov veracvum e boghoqakan havaqateghii։ Inch veraberum e txramorus rabiin, apa nran arandzin shenq chen hatkacrel ev na ir zhamasacutyuny katarum e mankakan senyakum։ Ayd npatakov ynkerutyuny talis e nran tales ev hatuk varaguyr, vorov na miarzhamanak cackum e napastakneri ev katvikneri sin patkernery։

Shogenavy durs ekav navahangstic։ Covaphin ev covapatneshi vra xrnvel er mardkamc bazmutyuny։ «Normandiayin» der chein yntelacel ev transatlantik hskayi yuraqanchyur reysy hamyndhanur ushadrutyun e arajacnum Havrum։ Fransiakan aphy taqnvec ampamac orva mshushi mej։ Erekoyan koghm shoghshoghacin Saut֊hemptoni kraknery։ «Normandian», ereq koghmic shrjapatvac ancanot qaghaqi heravor u xorhrdavor luysov, mekukes zham kangnec navakayanum, yndunelov Angliayi ughevornerin։ Isk heto durs ekav ovkianos, vortegh arden sksvum er photorkaber qamuc bardzracac antesaneli aliqneri aghmkalic hrmshtuqy։

Navaxeli vra, ur menq teghavorvel einq, amen ban doghum er։ Doghdoghum ein taxtakamacnery, patery, lusancuycnery, shezlongnery, lvacarani vra drvac bazhaknery, inqy: lvacarany։ Shogenavi cncumnery aynqan uzhegh ein, vor sksecin dzayn ardzakel nuynisk aynpisi ararkaner, voroncic ayd bany cher kareli spasel։ Kyanqum arajin angam menq lsecinq, te inchpes hnchum en eressrbichnery, otchary, hataki gorgy, seghani tughty, varaguyrnery, ankoghnu vra netac odziqy։ Hnchum ev tndum er navasenyakum eghac amen ban։ Bavakan er, vor ughevory mi pah mtasuzver ev tulacner demqi mkannery, vor iskuyn sksein kaphkaphel nra atamnery։ Tvum er, te voghj gishery inch֊or meky takum e dury, baxum patuhany, canrumec hrhrum e։ Menq hashvecinq haryuri chaph hnchuynner, vor ardzakum er mer navasenyaky։

«Normandian» ir tasnerord ughevorutyunn er katarum Evropayi ev Amerikayi mijev։ Tasnmekerord ughevorutyunic heto na gnalu er navashinaran, vortegh qandelov navaxely: veracnelu ein trtir arajacnogh konstruktiv terutyunnery։

Aravotyan ekav mi navasti ev metaghya vahannerov pind phakec lusancuycnery։ Photorikn uzheghanum er։ Mi phoqrik bernanav dzhvarutyamb loghum er depi fransiakan aphery։ Erbemn na anhetanum er aliqneri hetevum ev erevum er miayn kaymi cayry։

Chgites inchu misht tvum er, te Hin u Nor ashxarhneri mijev ynkac ovkianosayin tchanaparhy shat banuk e, vor mi glux yndaraj en galis urax shogenaver: erazhshtutyamb ev droshaknerov։ Minchder irakanum ovkianos asacd vehapanc ev amayi mi taracutyun e, ev Evropayic chors haryur mghon heravorutyan vra photorki mej loghacogh shogenaviky miakn er, vorin menq handipecinq hngorya tchamborducyan yntacqum։ «Normandian» ororvum er dandagh u phqvac։ Na yntanum er aragutyuny grete chpakasecnelov, vstah den netelov bardzr aliqnery, voronq chors koghmic hardzakvum ein nra vra, ev miayn erbemn hamachaph glux er talis ovkianosin։ Da mardkayin dzerqi steghcac chnchinutyan payqary cher molegnac tarerqi het։ Da gotemart er: havasary havasari het։

Cxelu kisaklor dahlitchum ereq nshanavor ymbishner: taphak akanjnerov, pijaknery hanac, tught ein xaghum։ Nranc zhiletneri takic erevum ein vernashapiknery։ Ymbishnery tanjalioren mtacum ein։ Nranc beranneric kaxvac ein mec sigarner։ Myus seghani shurjy erku hogi shaxmat ein xaghum, amen rope ughghelov taxtaki vrayic sahogh figurnery։ Photorkalic ays eghanakin sovetakan mardkancic baci, el vov ktarvi taguhu merzhvac gambiti xaghov։ Henc aydpes el kar։ Parzvec, vor hamakreli botvinniknery sovetakan inzhenerner en։

Hetzhete canotacan mimyanc het, ynkerucyunner steghcvecin։ Bazhanecin ughevorneri tpagir cucaky, voronc mej mi shat cicagheli yntaniq kar․ mister Buterbrody, misis Buterbrody ev patani mister Buterbrody։ Ete «Normandiayov» gnalis liner Marshaky, apa, anshusht, votanavor kgrer manukneri hamar «Hastlik mister Buterbrody» vernagrov։

Mtanq Golfshtrem։ Taq andzrev er galis, jermocayin canr odum nstum er navti mury, vorn artavizhum er «Normandiayi» cxneluyzneric meky։

Menq gnacinq shogenavy ditelu։ Erkrord kargi ughevory chi tesnum ayn navy, vorov gnum e։ Nran chen toghnum voch arajin kargy, voch el turistakan։ Turistakan kargi ughevory evs chi tesnum «Normandian», nran nuynpes chen tuylatrum sahmann ancnel։ Minchder arajin kargy henc «Normandian» e։ Ayn gravum e bovandak shogenavi arnvazn iny tasnerordakan masy։ Arajin kargum amen ban vitxari e: ev zbosanqi taxtakamacnery, ev restorannery, ev cxasenyaknery, ev tghtaxaghi salonnery, ev kananc hatuk dahlitchnery, ev jermocy, vortegh fransiakan chaghlik tchntchghuknery trchkotum en apakya tchyugheri vra ev arastaghic kaxvac en haryuravor xolordzner, ev chors haryur teghanoc tatrony, ev loghavazany: elektrakan kanach lamperov lusavorvac jrov, ev arevtri hraparakn ir hanraxanutov, ev sportayin dahlitchnery, vortegh tchaghatacogh paronayq, mejqi vra parkac, votqerov gndak en ver֊ver netum, ev parzapes dahlitchner, vortegh nuyn tchaghatavun mardik gndak neteluc kam phayte dziu vra catkoteluc hognac, nnjum en zardakar bazkatorneri mej, ev eresun phut kshrogh mec gorgy: amenaglxavor salonum։ Nuynisk «Normandiayi» cxneluyznery, voronq, tvum er, te petq e patkanein bovandak shogenavin, irakanum patkanum er mimiayn arajin kargin։ Nrancic mekum gtnvum e arajin kargi ughevorneri shnasenyaky։ Sirunik shnery nstum en vandakneri mej ev anaseli dzandzranum։ Sovorabar nranc sirty xarnum e։ Erbemn nranc durs en berum hatuk taxtakamacy zbosnelu։ Ayd zhamanak nranq anhamardzak hachum en, taxcot nayelov photorkalic ovkianosin։

Menq ijanq xohanoc։ Tasnyak xohararner ashxatum ein tasnyot metranoc elektrakan plitayi arjev։ Evs tasnyak xohararner hav ein phetrum, dzuk ein ktrum, hac ein txum ev torter karucum։ Hatuk bazhnum patrastvum ein hreakan tchasher։ Aystegh erbemn aycelum er shogenavi Rabbin, tesnelu, te fransiaci urax xohararnery ho argelvac mterqner chen gcum ughghapharakan tchashi mej։ Sarce marannerum pahvum ein mterqnery։ Ayntegh sarnamaniqn er molegnum։

«Normandian» fransiakan texnikayi ev arvesti gluxgorcocn en hamarum։ «Normandiayi» texnikan iroq vor hoyakap e։ Chi kareli chhianal navi aragutyamb, nra hakahrdehayin sarqavorumov, nra irani xizax ev nrbagegh gcerov, nra radiokayanov։ Bayc arvesti bnagavarum fransiacinern aveli lav zhamanakner en unecel։ Anbasir e apakya pateri geghankarchakan katarumy, bayc bun geghankarchutyuny arandznapes vochnchov chi phaylum։ Ayd bany veraberum e xoraqandaknerin, xtchankarchutyany, qandakagorcutyany, kahuyqin։ Shat voski ka, guynzguyn kashiner, geghecik metagh, metaqs, tankarzheq phayteghen, hianali apaki։ Shat harstutyun ka ev shat qich: iskakan arvest։ Mi xosqov, da ayn e, inchy fransiaci nkarichnery dzerqery husahat taphaharelov anvanum en «Triumf votch» ։ Verjers Pharizum, Eliseyan dashtum bacvel er «Triumf» srtcharany, vory tchox zardarvac er buduara֊ankoghnayin votchov։ Aphsos։ Kuzenayinq, vor fransiakan hianali inzhenerneri gorcynkernery linein fransiakan hianali nkarichnern u tchartarapetnery։ Aravel cavalin ayd e, vor nman mardik Fransiayum kan։

Texnikayi vorosh terutyunnery, orinak, navaxeli trtrocy, kes zhamov phchacac lifty ev myus vrdovecucich manruqnery, voch te ays hianali shogenavy karucogh inzhenerneri meghqovn e, ayl, aveli shut, anhamber patviratuneri, voronq shtapel en shahagorcman handznel, vorpeszi inch gnov el uzum e lini erknaguyn zhapaven stanan: rekordayin aragutyan hamar։

Nyu֊Yorq zhamanelu naxoryakin teghi unecav handisavor tchashkeruyt ev ughevorneri inqnagorcuneutyan ereko։ Tchashkeruyty sovorakani pes er, miayn avelacrel ein mekakan gdal rusakan xaviar, vory tchashacucaki mej anvanvac er «okra» ։ Baci ayd, ughevornerin bazhanum ein covaheni tghte glxarkner, shrxkanner, erknaguyn zhapaveni nman krcqanshanner: nuynpes Transatlantik ynkerutyan droshmanishov։ Nverner en bazhanum, vorpeszi koghoputic pashtpanen shogenavi guyqy։ Bann ayn e, vor ughevorneric shatery hushanver havaqelu marmajov en brnvac, «Normandiayi» arajin erti ughevornery ibrev hushanver trcrel ein mec qanakutyamb danakner, pataraqaghner ev gdalner։ Tarel ein nuynisk aphsener, moxramanner ev jramanner։ Aynpes vor, aveli shahavet e metaqse krcqanshan nvirel, qan korcnel tntesutyan mej anhrazhesht gdaly։ Ughevornery urax ein xaghaliqneri hamar։ Mi hast tikin, vory ughevorutyan bolor hing oreri yntacqum men֊menak nstel er tchasharani ankyunum, anmijapes, gorcimac demqov, glxin drec covaheni glxarky, fracrec chrxkany ev krcqanshany phakcrec krcqin։ Yst erevuytin na ir partqn er hamarum barextchoren ogtvel tomsov iren hasnogh bariqneric։

Erekoyan sksvec manrburzhuakan inqnagorcuneutyuny։ Ughevornery havaqvecin salonum։ Luysy marecin ev lusardzakn ughghecin depi phoqrik bemahartaky, ur amboghj marmnov sarsrelov durs ekav arcatya zgestov mi hyucvac oriord։ Masnaget nvagoghneric baghkacac nvagaxumby karekcanqov nayum er nran։ Hasarakutyuny, xraxuselu hamar, caphaharec։ Oriordy jghadzgoren bac arec berany ev anmijapes phakec։ Nvagaxumby hamberatarutyamb krknec naxerganqy։ Handisakannern inch֊or sarsapheli ban gushakelov, janum ein chnayel mekmeku։ Hankarc oriordy cncvec u sksec ergel։ Na ergum er «Asaceq indz siro masin» hanracanot ergy, bayc aynqan vat ev kamac er ergum, vor voch voq cher unkndrum qnqshagegh kochin։ Ergi kesin oriordn anspaseli kerpov phaxav bemic, demqy dzerqerov cackelov։ Bemi vra haytnvec mi urish oriord, el aveli hyucvac։ Na evs aranc bacvacqi zgest uner hagin, bayc bobik er։ Demqi vra sarsaph er grvac։ Da mi bokotn ergaser er։ Handisakannern sksecin gaghtagoghi clkel dahlitchic։ Ayd ameny bolorovin nman cher mer kensurax, taghandavor ev aghmkalic inqnagorcuneutyany։

Ughevorutyan hingerord ory shogenavi taxtakamacnery cackvecin naxasenyakneric durs bervac tchampruknerov ev snduknerov։ Ughevornern ancan aj navakoghy ev glxarknery dzerqnerin pahac agahoren nayum ein horizonin։ Aphy der cher erevum, isk Nyu֊Yorqi erkraqercern arden ver ein xoyanum ughghaki jric, inchpes cxi handart syuner։ Da apshecucich mi kontrast e․ ovkiznosi amayutyunic hankarc mekic ver e bardzranum ashxarhi amenamec qaghaqy։ Arevashogh cxi mej, aghot phaylphlum ein haryur erku harkani «Impayr Steyt Bildingi» koghery։ «Normandiayi» navaxeli hetevum tchaxrum ein tchayery։ Chors uzhegh, phoqr buqsiranaver sksecin shur tal navi anaseli mec irany, dzgelov ev hrelov nran depi navahangist։ Navakoghic depi dzax urvagcvum er azatutyan voch mec, kanach ardzany։ Heto, chgites inchu, na haytnvec aj koghmum։ Mez shur ein talis ev qaghaqn el pttvum er mer shurjy, cuyc talov mert mek, mert myus koghmy։ Verjapes na kangnec ir teghum, anaseli mec, sharachogh, takavin anhaskanali։

Ughevornery phak kamrjaknerov ijan maqsatan dahlitchy, katarecin bolor dzevakanutyunnery ev durs ekan qaghaqi phoghocy, aydpes el chtesnelov ayn navy, vorov ekel ein։

Glux erkrord — Arajin erekon Nyu֊Yorqum

Mec e «French Layn» navahangsti maqsatan dahlitchy։ Arastaghic kaxvac en latinakan aybubeni erkatya mec tarery։ Yuraqanchyur ughevor kangnum e ayn tari tak, vorov sksvum e ir azganuny։ Shogenavic aystegh kberen nra tchampruknery, aystegh nranq verjnakan znnman kentarkven։

Zhamanoghneri ev dimavoroghneri dzaynery, cicaghn u hambyurnery xul taracvum ein dahlitchov mek, vori merk konstrւkcianery turbinner shinogh gorcaranayin cexi tesq ein talis nran։

Menq voch voqi cheinq teghekacrel mer zhamanman masin, usti voch voq mez chdimavorec։ Menq pttvum einq mer tareri tak, spaselov maqsatan astitchanavorin։ Verjapes na motecav։ Da mi hangist ev chshtapogh mard er։ Nran bnav cher huzum ayn, vor menq ktrel enq ovkianosy, vorpeszi cuyc tayinq nran mer tchampruknery։ Na qaghaqavarutyamb matnery sahecrec ireri verin shertov ev aylevs voch mi bani chnayec։ Apa durs hanec ir lezun, amenasovorakan, xonav, texnikapes voch mi banov chhagecac lezun, trjec nranov mer pitaknery ev phakcrec mer tchampruknerin։

Erb menq verjapes azatvecinq, arden ereko er։ Hnorya kareti nmanvogh, spitak taqsi֊keby, vor kturi vra shoghacogh ereq lapter uner, mez tarav hyuranoc։ Skzbum mez shat tanjum er ayn mitqy, vor menq anphordzutyunic nstecinq vat, hnameni taqsomotor, vor menq cicagheli enq u gavaraci։ Bayc patuhanic erkchotutyamb nayelov, menq tesanq, vor amen ughghutyamb slanum en meqenaner: henc mer meqenayi unecac txmar lapternerov։ Menq mi phoqr hangstacanq։ Heto arden haskacanq, vor kturi lapternery drvac en nra hamar, vorpeszi taqsin nkateli lini milionavor meqenaneri mej։ Henc ayd npatakov el Amerikayum taqsinery nerkum en amenaartaroc guynerov: narnjaguyn, deghnaguyn, spitak։

Nyu֊Yorqy avtomobilic tesnelu mer phordzern anhajogh ancan։ Menq ancnum einq bavakanin mut u mrayl phoghocnerov։ Erbemn dzhoxayin dzayner ein lsvum votqeri takic, erbemn inch֊or ban dghrdum er mer glxaverevum։ Erb menq kang einq arnum lusakirneri arjev, motners kangnac meqenanery cackum ein amen ban։ Varordy mi qani angam shur ekav ev verstin harcrec hascen։ Yst erevuytin nran huzum er ayn anglereny, vorov menq bacatrvum einq։ Erbemn na nayum er mez xraxusanqov ev demqi vra grvac er linum․ «Vochinch, cheq korchi։ Der voch voq Nyu֊Yorqum chi korel» ։

Mer hyuranoci eresunerku aghyusashen harkery mxrtchvel ein gisherva sharagunac erknqi mej։

Minch menq klracneinq grancman kartch qartery, spasavorneric erku hogi arden sirov kangnel ein mer ireri mot։ Nrancic meki vzic kaxvac er phaylun mi oghak: mer yntrac senyaki banaliov։

Lifty mez bardzracrec qsanyoterord harky։ Da voch shat hin ev voch shat nor, voch shat tank ev, cavoq, voch shat ezhan hyuranoci yndardzak ev hangist lift er։

Hamary menq havanecinq, bayc chusumnasirecinq։ Shut depi phoghoc, qaghaq, dghrdyun։ Patuhani varaguyrnery tchartchatum ein covi tarm qamuc։ Menq verarkunery netecinq gahavoraki vra, durs vazecinq naxshazard mahud phrac negh mijancqy, ev lifty meghm shxkocov trav nerqev։ Menq nshanakalic nayecinq mimyanc։ Che, aynuamenayniv, erevuyt e sa։ Kyanqum arajin angam menq durs enq galis zbosnelu Nyu֊Yorqum։

Barak, grete taphancik, shertavor u astghapat drosh er kaxvac mer hyuranoci mutqi vra։ Phoghoci myus koghmum kangnac er «Uoldorf Astoria» hyuranoci voghork xoranardy։ Canucatetrum ayn kochvum er ashxarhi lavaguyn hyuranocy։ «Ashxarhum lavaguyni» patuhannery shlacucich shoghshoghum ein, isk mutqi verevum kaxvac ein erku azgayin droshner։ Ughigh mayti vra, henc tchamphezrin drvac ein terteri vaghva hamarnery։ Ancordnery kranum ein, vercnum «Nyu֊Yorq Tayms» kam «Herald Tribyun» ev erku cent dnum getnin: terteri koghqin։ Tertavatcharn inch֊or tegh er gnacel։ Tertery seghmvac ein getnin: aghyusi ktorov, tchisht aynpes, inchpes ayd anum en moskovyan parav lragravatcharuhinery: nstelov irenc fanere krpakneri mej։ Glanadzev aghbarkghnery drvac ein xachmerukneri ankyunnerum։ Mi arkghic mec boc er durs galis։ Yst erevuytin meky cxaxoti chhangcrac mnacord er netel ayntegh ev Nyu֊Yorqi aghby, vory baghkacac e glxavorapes lragreric, brnkvel er։ «Uoldorf֊Astoriayi» voghork patery lusavorvel ein tagnapalic karmir luysov։ Ancordnery zhptum ein, qaylelis ditoghutyunner anelov։ Depi patahari vayrn er sharzhvum arden vostikany: vtchrakan demqov։ Hangelov ayn mtqin, vor karmir aqaghaghy chi sparnum mer hyuranocin, sharzhvecinq araj։

Mez het anmijapes mi phoqrik dzhbaxtutyun patahec։ Menq karcum einq, te dandagh kzbosnenq: ushadir nayelov chors koghmy, ayspes asac: usumnasirelov, tntghelov, ner****ov ev ayln։ Bayc Nyu֊Yorqy ayn qaghaqneric che, vortegh mardik dandagh en sharzhvum։ Mer koghqi mardik voch te qaylum, ayl vazum ein։ Menq el vazecinq։ Ayd pahic arden menq chkaroghacanq kang arnel։ Mi amis anyndhat aprecinq Nyu֊Yorqum ev sharunak glxapatar inch֊or tegh einq vazum։ Ynd vorum, menq aynpes zbaghvac u gorcarar tesq uneinq, vor inqy: Jon Pirpont Morgan֊krtsery, karogh er mez naxandzel։ Aydpisi tempov na karogh er ayd amsva yntacqum vastakel vatsun million dollar։

Ev ayspes, menq anmijapes slacanq։ Menq arag ancnum einq hreghen cucanakneri koghqov, voronc vra grvac er: «Kafeteria», kam «Yunayted sigars», kam «Drag֊soda» kam urish voreve gravich ev arayzhm anhaskanali mi ban։ Aydpes vazelov menq hasanq 42֊rd phoghocy ev aystegh kang aranq։

42֊rd phoghoci xanutneri cucapheghkerum dzyun֊dzmer er tirum։ Cucapheghkeric mekum kangnac ein arcate demqerov, meghramome yot shqegh kanayq։ Nranq bolorn el karakuli hrashali mushtakner unein hagnerin ev hanelukayin hayacqner ein netum mekmeku։ Harevan cucapheghkum kananc tivn arden tasnerkusi er hasnum։ Sranq kangnac ein sportayin hamazgestnerov: dahukadzogherin henvac։ Nranc achqery kapuyt ein, shurtery karmir, isk akanjnery: vardaguyn։ Myus cucapheghkerum kangnac ein jahel manekenner: aleher mazerov kam maqraser meghramome paronner: ezhan, kaskacelioren hianali kostyumnerov։ Bayc menq ushadrutyun cheinq dardznum ayd xanutayin erjankutyan vra։ Mez urish ban apshecrec։

Ashxarhi bolor mec qaghaqnerum misht kareli e gtnel mi tegh, ur mardik astghaditakov nayum en lusnin։ Aystegh, 42֊rd phoghoci vra evs astghaditak kar։ Na drvac er avtomeqenayi vra։

Astghaditakn ughghvac er depi erkinq։ Ayn tnorinum er sovorakan, tchisht aynpisi mi mard, inchpisin kareli e tesnel Atenqum kam Neapolum kam Odesayum astghaditakneri mot։ Ev nuyn txur tesqn uner, inchpes unenum en phoghocayin astghaditak shahagorcoghnery bovandak ashxarhum։

Lusiny erevum er vatsun harkani erku shenqeri aranqic։ Bayc heraditakin kpac hetaqrqrasery nayum er voch te lusnin, ayl shat aveli bardzr ― na nayum er «Impayr Steyt Bilding» ― haryur erku harkani shenqi gagatin։ «Impayri» poghpatya gagaty, lusni luysi tak, dzyunapat er tvum։ Mardu sirty sarchum er tesnelov, te inchpes ayd azniv, maqur shenqy phaylphlum e vorpes arhestakan sarce mi qaratash geran։ Menq erkar kangnecinq aydtegh: gluxners lur ver bardzracrac։ Nyu֊Yorqi erknaqercery hpartucyan zgacum en harucum ays hskayakan shenqery karucogh gitutyan ev ashxatanqi mardkanc nkatmamb։

Xrpot dzaynov bghavum ein lragravatcharnery։ Getiny doghum er votqi tak, ev mayterin amracvac vandakacanceric hankarcaki taqutyun er hordum, inchpes meqenayakan bazhanmunqic։ Ayd ancnum er Nyu֊Yorqi metroyi kam, inchpes aystegh en asum, sobveyi storerkrya gnacqy։

Salahatakin hagcrac ev metaghya klor kapharichnerov cackvac ancqeric goloshi er bardzranum։ Menq erkar zhamanak cheinq karoghanum haskanal, te vorteghic e ayd goloshin։ Reklamneri karmir kraknern operayin luys ein gcum nra vra։ Tvum er, te aha ur vor e ancqy kbacvi ev aynteghic durs kga Mefistofely ev mi tetev hazaluc heto tav dzaynov kergi: «Faւstic» ֊ic․ «Suser unem es, phetrazard glxark, ev phogh anhamar, tiknoc tankarzheq» ։

Ev menq verstin slacanq araj, lragravatcharneri bghavocneric shshmac։ Nranq aynpes kataghi en vornum, vor heto, Leskovi artahaytutyamb, mi amboghj shabat e petq: kokordy bahov maqrelu hamar։

Chi kareli asel, te 42֊rd phoghoci lusavorutyuny mijak er։ Bayc ev aynpes milionavor, guce ev miliardavor elektrakan lamperov lusavorvac, kilometrerov dzgvogh guynzguyn gazalusayin xoghovakneric shinvac pttvogh u catkotogh reklamnerov lecun Brodveyy caracav mer arjev nuyn anspaseliutyamb, inchpes Nyu֊Yorqn e caranum Atlantik ovkianosi ansahman amayutyunic։

Menq kangnel einq Miacyal Nahangi amenahanratchanach ankyunum: 42֊rd phoghoci ev Brodveyi ankyunum։ «Mec spitak ughin», inchpes titghosum en Brodveyin amerikaciq, phrvac ee mer arjev։

Aystegh elektrakanutyuny ijecvac e (kam bardzracvac e, ete kamenum eq) krkesi varzhecrac kendanu makardakin։ Nran aystegh stipel en kotratvel, catkel xochyndotneri vrayov, achqov anel, parel։ Edisoni hangist elektrakanutyuny veracel en Durovyan covaruyci։ Na qtov gndakner e brnum, dzernacutyun e anum, mernum, kendananum, anum e ayn ameny, inch nran hramayum en։ Elektrakan shqahandesy erbeq chi dadarum։ Reklamneri kraknery brnkvum en, pttvum ev hangum, vorpeszi anmijapes noric tcharagen․ mec u phoqr tarer―spitak, karmir u kanach, anverj phaxchum en inch֊or tegh, vorpeszi mi varkyan anc veradarnan ev versksen irenc molegin vazqy։

Brodveyum kentronacvac en qaghaqi tatronnery, kinematografnery ev parasrahnery։ Tasnyak hazaravor mardik sharzhvum en mayterov։ Nyu֊Yorqy ashxarhi ayn sakavativ qaghaqneric mekn e, vortegh bnakchutyuny zbosnum e voroshaki phoghoci vra։ Kinoyi mutqern aynpes en lusavorvac, vor tvum e, te mi hatik lamp avelacnelu depqum amen inch kpayti anaseli luysic, amen inch groghi cocy kgna։ Bayc ayd mi lampy xckelu tegh chka։ Lragravatcharnern aynpisi vornoc en bardzracnum, vor kokordy maqrelu hamar voch te mi shabat e petq, ayl tarineri hamar ashxatanq։ Bardzr erknqum, «Paramaunt» erknaqerci anhashveli harkeric mekum bockltum e elektrakan tvataxtaky։ Voch astghern en erevum, voch lusiny։ Reklamneri luysy mtagnum e amen inch։ Lur hosanqov slanum en avtomeqenanery։ Cucapheghkerum vandakanashx phoghkapneri aranqum pttvum en ev nuyisk mahacu oghakner katarum lusatu phoqrik gnanishnerov pitakner։ Dranq arden mikroorganizmner en: Brodveyi elektrakanutyan tiezerqum։ Sarsaphrli ghrvroci mej, mi hangist murackan nvagum e saqsofon։ Cilindravor mi jentlmen tatron e gnum, ev koghqin anpayman mi tikin: erekoyan qghancqavor hagustov։ Mi kuyr lusnoti pes araj e gnum ir ughekcogh shnikov։ Eritasardneric vomanq man en galis anglxark։ Da modayik e։ Lapterneri tak pspghum en hart sanrac mazery։ Anpetq u tankarzheq sigarneri hot e galis։

Henc ayn pahin, erb menq mtacum einq, te vorchaph heru enq gtnvum Moskvayic mer arjev kayckltacin «Kameo» kinematografi kraknery։ Ayntegh cuyc ein talis sovetakan «Nor Guliver» filmy։

Brodveyi aphakocutyuny mez mi qani angam et u araj tarav ev netec mi inch֊or phoghoc։

Menq der vochinch chgiteinq qaghaqi masin։ Usti ev phoghocneri anunnery tal cheinq karogh։ Hishum enq miayn, vor kangnel einq vererkrya erkatughu inch֊or taxtakamaci tak։ Koghqnerovs avtobus er ancnum, ev menq aranc mtacelu catkecinq nra mej։

Nuynisk shat orer anc, erb menq arden sksel einq koghmnoroshvel Nyu֊Yorqi jraptuytum, cheinq karoghanum verhishel, te ur tarav mez avtobusn ayn arajin irikuny։ Tvum e, te da chinakan arvardzan er։ Bayc hnaravor e, vor da italakann er kam hreakany։

Menq qaylum einq garshahot, negh phoghocnerov։ Voch, aystegh elektrakanutyuny varzhecvac cher, ayl sovorakan։ Na bavakanin aghot lusavorum er ev voch mi catk cher anum։ Hska mi vostikan kangnel er tan patin henvac։ Nra layn, hramayakan demqi verevum, glxarki vra phaylum er Nyu֊Yorq qaghaqi voske zinanshany։ Nkatelov ayn anvstahutyuny, vorov menq qaylum einq phoghocum, na yndaraj ekav mez, bayc harc chstanalov, karg u kanoni vehatesil u dzgvac ayd nerkayacuvichy noric yndunec ir naxkin dirqy։

Mi qosot tnakic anspaseli taghtkali erg er lsvum։ Tan mutqi mot kangnac mi mard asac, vor da Phrkutyan banaki otevann e։

― Vovqer karogh en ayntegh gisherel։

― Amen voq։ Voch voq chi harcni nra azganuny, voch voq chi hetaqrqrvi nra zbaghmunqov ev nra ancyalov։ Gisherotiknern aystegh stanum en dzri ankoghin, surtch ev hac։ Heto nranq karogh en gnal։ Miak paymany ― petq e masnakcel irikva ev aravotva aghotqin։

Tnic lsvogh ergy vkayum er, vor ayzhm katarvum er ayd miak paymany։ Menq ners mtanq։

Qsanhing tari sranic araj, ays shenqy eghel e chinakan aphioni cxaran։ Da mi keghtot ev mrayl anarakanoc e eghel։ Ayzhm na maqrvel e, bayc korcnelov erbemni ekzotikan, mnacel e nuyn mrayl shenqy։ Naxkin anarakanoci verin masum aghotum ein, nerqevum teghavorvac er nnjarany, merk pater, qare merk hatak, qatane sharzhakan mahtchakalner։ Vat surtchi ev xonavutyan hot er phchum, vory misht hishecnum e hivandanoca֊baregorcakan maqrutyun։ Mi xosqov, da Gorku «Hatakumn» er, amerikyan bemadrutyamb։

Koxkrtvac dahlitchum, amfitatroni dzevov minchev phoqrik bemy ijnogh nstaranneri vra, phaytacac vitchakum nstel ein erku haryur gisheroghner։ Henc nor verjacel er ergasacutyuny, sksvel er cragri hetevyal hamary։

Bemi vra ccvac amerikyan azgayin droshi ev pateric kaxvac avetaranakan teqsteri aranqum, mimosi pes catkotum er karmradem, sev kostyumov mi ceruk։ Na xosum ev dzerqery sharzhum er aynpisi krqotutyamb, ases inch֊or ban er caxum։ Minchder na patmum er ir kyanqi usaneli patmutyunnery․ ayn barebar bekman masin, vor teghi er unecel ir het, erb na vogov hakvel er ar astvac։

Na eghel e tapharashrjik («aynpisi sarsapheli tapharashrjik, inchpisin duq eq, qavtar satananer») ։ Na iren shat vat er pahum, anargum er astcun («hisheceq dzer sovorutyunnery, barekamners»), goghutyun arel e, ayo, dzhbaxtabar eghel e։ Ayzhm verj e trvac ayd amenin։ Ayzhm na uni ir tuny, aprum e orinavor mardu nman («astvac mez steghcel e ir kerparanqov u nmanutyamb, aynpes che») ։ Verjers na nuynisk gnel e radioyndunich։ Ev ayd ameny na stacel e anmijakanoren astcu ognutyamb։

Ceruky tcharaxosum er artasovor sandzardzakutyamb ev, yst erevuytin, eluyt er unenum arden hazarerord angam, ete voch avelin։ Na shrxkacnum er matnerov, erbemn xrpot qrqjum er, hogevor kupletner er ergum ev mec vogevorutyamb xosqy avartec․

― On, uremn, ergenq, eghbayrner։

Noric lsvec anaseli taghtkali ergy։

Gisheroghnery sarsapheli ein։ Grete bolorn el tariqavor ein։ Chsaphrvac, marac achqerov, nranq ororvum ein irenc kopit nstaranneri vra։ Nranq ergum ein hezutyamb ev culoren։ Mi qanisy chein karoghanum haghtaharel cerekva hognacutyuny ev qnum ein։

Menq anmijapes patkeracrinq nranc tapharumnery: Nyu֊Yorqi ahavor vayrerov, kamurjneri ev ambaranocneri tak, aghbakuyterum, mardkayin ankman mshtnjenakan maraxughi mej anckacrac nranc orery։ Ayd amenic heto tanjanq er otevanum nstely ev sharakanner ergely։

Apa lsarani arjev handes ekav vostikanakan aroghjutyamb colacogh mi qeri։ Na vodevilyan manushakaguyn qit uner ev navapeti dzayn։

Na verin astitchani sandzardzak mard er։ Noric patmutyun sksvec astcun dimelu oguti masin։ Parzvum e, vor navapety evs zhamanakin eghel e kargin coph kyanq varoghi meky։ Nra erevakayutyuny phoqr er, ev na verjacrec haytararelov, vor hima inqn el astcu ognutyamb radioyndunich uni։

Noric ergecin։ Navapety taphaharum er dzerqy, cuyc talov kapelmeysteri mec phordz։ Erku haryur hogi, voronc kyanqy phoshi er dardzel, noric lsum ein ayd anpatkar shaghakratanqy։ Muracik mardkanc ashxatanq cher, vor arajarkum ein, nranc arajarkum ein astcun, vor char er u pahanjkot inchpes satanan։

Gisheroghnery chein ararkum։ Mi gavat surtchov ev mi ktor hacov: astvac der eli vochinch, ynduneli er։ Ergenq, uremn, eghbayrner, i phars srtchayin astcu։

Menq noric qaylum einq inch֊or hetnaxorsherov ev dardzyal chgiteinq, te vortegh enq gtnvum։ Shant u vorotov slanum ein gnacqnery: vererkrya erkatughu erkatya taxtakamacnerov։ Bac guyni glxakavor eritasardnery xrnvel ein deghatneri mot, kartch frazner phoxanakelov։ Nranc sharzhudzevern isk ev isk nman ein Varshavayum, Kraxmalnaya phoghoci vra bnakvogh eritasardneri sharzhudzeverin։ Varshavayum gtnum en, vor Kraxmalnaya phoghoci vra aprogh jentlmeny astvac giti, te inch e։ Lav e, ete parzapes mi gogh e, te che karogh e aveli vattar linel։

Ush erekoyan veradardzanq hyuranoc, Nyu֊Yorqic voch hiastaphvac ev voch el hiacac, ayl aveli shut anhangstacac nra vitxariutyamb, harstutyamb ev aghqatutyamb։

Glux errord — Inch kareli e tesnel hyuranoci patuhanic

Nyu֊Yorqum anckacrac arajin zhamery, gisherayin zbosanqy qaghaqov, isk heto hyuranoc veradarnaly, ases inch֊or mi iradardzutyun, yndmisht kmnan mer hishoghutyan mej։

Minchder, yst eutyan, voch mi artakarg ban cher patahel։

Menq mtanq hyuranoci shat hasarak marmare naxasrahy։ Ajum phayte hart argelapati hetevum ashxatum ein erku eritasard grasenyakayin carayogh։ Erkusn el gunat ayterov ein, lav saphrvac ev sev, phoqrik beghiknerov։ Qich heto avtomat hashvemeqenayi arjev nstel er gandzapahuhin։ Dzaxum teghavorvac er cxaxoti krpaky։ Vatcharaseghani apaku tak xit sharvac ein sigarnerov li phayte bac tuphery։ Yuraqanchyur sigar phatatvac er taphancik phaylun tghtov, ynd vorum sigarneri karmir voskenaxsh oghaknery hagcvac ein tghti vrayic։ Bayc tupheri spitak u phaylun eresneri vra patkervac ein hnataraz hastashurt gegheckuhiner: vardaguyn ayterov, voske ev arcate medalner, shqanshanner, kanach armaveniner ev cxaxot havaqogh negruhiner։ Tupheri vra nshvac er giny․ haty: hing, tasy kam tasnhing cent, kam: tasnhing cent erku hatin ev tasy: ereqin։ Sigarneric aravel xit sharvac ein phaphuk phatetnerov phoqr, liqy lcrac sigaretnery, voronq nuynpes phatatvac ein taphancik tghtov։ Amerikacinern amenic aveli cxum en mug kanach phatetov, mejteghy karmir shrjagcov «Laki Strayk» : vosketar makagrutyamb, spitak phatetov «Chesterfildy» ev srtchaguyn ughti nkarov, deghin phatetov «Qemaly» ։

Naxasrahi mutqi dimaci voghj paty zbaghecnum ein voskezoc drnaknerov yndardzak liftery։ Drnaknery mert aj ein bacvum, mert dzax, mek mejtegh, isk liftic, dury bacogh erkate lcakic brnac durs er ccvum voske lampasnerov shalvar ev hyusvac usadirnerov kanach bachkon hagac mi negr։ Tchisht aynpes, inchpes Moskvayi Hyusisayin kayaranum radio֊bardzraxosn e haghordum amaranocavornerin, vor arajika gnacqn aranc kangarumi gnalu e minchev Mitishchi, isk aynuhetev kangnelu e amenureq, aystegh el negrern ein haghordum, vor lifty gnum e minchev tasnvecerord harky kam minchev eresunerkuerord harky։ Hetagayum menq haskacanq administraciayi ayd phoqrik xoramankutyuny․ tasnvecerord harkum en gtnvum restorann u srtcharany։

Menq mtanq lift, ev ayn ver slacav։ Lifty kang er arnum, negry bacum er drnaky ev bghavum «Aph» (ver), ughevornery talis ein irenc harki hamary։ Mtav mi kin։ Ayd zhamanak bolor tghamardik hanecin irenc glxarknery ev mnacin glxabac։ Nuynn arinq ev menq։ Da arajin amerikyan sovorutyunn er, vori het menq canotacanq։ Bayc otar erkri sovorutyunneri het canotanaln aynqan el hesht chi trvum ev grete misht ughekcvum e anaknkalnerov։ Mi qani or anc, mi aritov bardzranum einq liftov mer hratarakchi mot։ Ners mtav mi kin, menq hin ev phordzvac nyuyorqcineri shtapoghakanutyamb hanecinq glxarkners։ Sakayn myus tghamardik chhetevecin mer aspetakan orinakin ev nuynisk hetaqrqrutyamb nayecin mez։ Parzvec, vor glxark petq e hanel miayn masnavor ev hyuranocayin lifterum։ Ayn shenqerum, vortegh mardik biznes en anum, kareli e mnal glxarkov։

Qsanyoterord harkum menq durs ekanq liftic ev negh mijancqov qaylecinq depi mer hamary։ Nyu֊Yorqi erkrord kargi vitxari hyuranocnery qaghaqi kentronum karucvum en chaphazanc xnayoghutyamb․ mijancqnery negh en, senyaknery teev tank, bayc phoqr en, arastaghnery standart bardzrutyan, aysinqn cacr։ Patviratun karucoghi araj xndir e dnum: erknaqerci mej vorqan hnaravor e shat senyakner xckel։ Sakayn ayd phoqr senyaknery shat maqur ev bareharmar en։ Ayntegh misht ka taq ev sary jur, cncugh, namaki tught, heragri blankner, hyuranoci nkarov bacikner, tghte toprakner: keghtot spitakegheni hamar ev tpagir blankner, vortegh mnum e miayn lracnel ayn tvery, voronq cuyc en talis lvacqatun trvogh spitakegheni qanaky։ Amerikayum lvanum en arag ev anaseli lav։ Ardukac vernashapiknern aveli lav tesq unen, qan xanuti cucapheghkum drvac nor vernashapiknery։ Nrancic yuraqanchyury drvum e tghte grpani mej, kapvum e lvacqatan droshmanishy krogh zhapavenov ev xnamqov amracvum qorocnerov։ Baci ayd, spitakegheny lvacqatnic galis e karkatvac, gulpaneri mashvac teghery: aseghnalcvac։ Komfortn Amerikayum bnav tchoxutyan nshan che։ Ayn standart e ev matcheli։

Mtnelov senyak menq sksecinq phntrel miacucichy ev erkar cheinq karoghanum haskanal, te inchpes en aystegh miacnum luysy։ Menq tapharum einq senyakic senyak, nax: xarxaphelov, heto lucki einq varum, prptum patery, usumnasirum drnern u lusamutnery, bayc voch mi tegh miacucich chkar։ Mi qani angam husahatvecinq ev nstecinq mtutyan mej hangstanalu։ Verjapes gtanq։ Yuraqanchyur lampi koghqic kaxvac er barak mi shghta: cayrin phoqrik gndik։ Shghtayic qashelun pes elektrakanutyuny varvum er։ Noric qashes: kmari։ Ankoghinnery gisherva hamar patrastvac chein ev menq sksecinq phntrel zangi kotchaky: aghaxin kanchelu hamar։ Kotchak chkar։ Menq phntrecinq, amenureq, dzgecinq bolor kaskaceli parannery, bayc ayd chognec։ Ayn zhamanak menq haskacanq, vor carayoghnerin petq e kanchel heraxosov։ Zangaharecinq drnapanin ev kanchecinq aghaxnun։ Ekav mi negruhi։ Na bavakanin vaxecac tesq uner, isk erb menq xndrecinq ankoghiny patrastel, nra vaxn aveli sastkacav։ Ankoghiny aynuhanderdz na patrastec, bayc demqi artahaytutyunn aynpisin er, ases voroshaki aporini gorcov er zbaghvac։ Ynd vorum, na sharunak mez asum er: «ies syr» ։ Hamarum gtnvelu kartch zhamanakamijocum, na mi erku haryur angam krkrnec: «ies syr» ։ Heto menq imacanq, vor hyuranocnerum ankoghiny patrastum en henc irenq: aproghnery ev mer gisherayin azdanshany annaxyntac iradardzutyun er hyuranoci patmutyan mej։

Hyuranocum kar aynpisi kahuyq, vorpisin menq hetagayum tesanq Amerikayi bolor hyuranocnerum aranc bacarutyan ― Arevelqum, Arevmutqum kam Haravum։ Hyusisum menq cheghanq։ Bayc himq kar entadrelu, vor ayntegh el menq kgtneinq tchisht ayspisi nyuyorqyan kahuyq․ srtchaguyn komod: hayeliov, hmtoren phayti guyn tvac metaghya mahtchakalner, mi qani phaphuk ator, ororvogh bazkator ev baralik u erkar votqerov, stvaratghte mec lusamphophnerov, sharzhakan shtepselayin lamper։

Komodi vra gtanq sev kazmov mi hast girq։ Grqi vra kar hyuranoci voske droshmanishy։ Parzvec, vor da avetaran e։ Ayd hinavurc ashxatasirutyuny harmarecvac er gorcnakan mardkanc, voronc zhamanaky xist sahmanaphak e։ Arjin eji vra cankn er, vor hatkapes kazmel er hyuranoci hogatar administracian։

«Hogekan tarakusanqnery pharatelu hamar ― ej: aysinch, teqst: ayninch։

Yntanekan anaxorzhutyunneri depqum ― Ej: aysinch, teqst: ayninch։

Dramakan dzhvarutyunneri depqum: ej․․․, teqst․․․։

Gorci hajoghutyan hamar, ej․․․, teqst․․․» ։

Ays ejy phoqr֊inch tcharpakalvac er։

Menq bacecinq patuhannery։ Sranq nuyn pes bacvum ein amerikyan dzevov․ bnav voch aynpes, inchpes Evropayum։ Nranc petq e bardzracnel, inchpes erkatughu vagoni patuhany։

Mer senyakneri patuhannery bacvum ein ereq koghmi vra։ Nerqevum phrvac er gisherayin Nyu֊Yorqy։

Inchy karogh e aveli hrapurich linel, qan otar qaghaqi kraknery, voronq xit lcrel en ays yndardzak otar ashxarhy, vory parkel e qnelu Atlantik ovkianosi aphin։ Aynteghic, ovkianosi koghmic, phchum er taq qami։ Bolorovin motik bardzranum ein mi qani erknaqercer։ Tvum er, te heshtutyamb kareli e dzerqd hascnel nranc։ Nranc lusavor patuhannery kareli er hashvel։ Gnalov, kraknern aveli ein xtanum։ Nranc mej arandznapes paycarnery kayin, voronq dzgvum ein ughigh, erbemn phoqr֊inch kor shghtayov (havanoren phoghocayin lapterner ein) ։ Aveli hervum phayphlum er manr krakneri voske, hoc cakotkeny, apa sksvum er mut, chlusavorvac shert (Hudzonn er da, te miguce Arevelyan gety) ։ U krkin arvardzanneri voske mshushy, ancanot phoghocneri ev hraparakneri hamasteghutyuny։ Krakneri ays ashxarhum, vorn skzbum ansharzh er tvum, kareli er nkatel vorosh sharzhum։ Aha geti vrayov dandagh ancav navaki karmir kraky։ Phoghocov surac shat phoqrik mi avtomobil։ Erbemn hankarcaki, geti myus aphum, inch֊or tegh, tartelov hangchum er phoshu hyulei nman phoqrik mi krak։ Havanoren Nyu֊Yorqi yot milion bnakichneric meky, luysy marelov, parkec qnelu։ Vov er na։ Gragir, te vererkrya erkatughu carayogh։ Kam miguce parkec qnelu mi gorcakatar miaynak aghjik (nranq aynqan shat en Nyu֊Yorqum) ։ Ev hima erku barak vermaki tak parkac, Hudzoni shogenavayin shchakneric srtneghac, na ir erazanqnerum tesnum e mi milion dolar (1.000.000) ։

Qnel er Nyu֊Yorqy, ev milionavor elektrakan lampery hskum ein nra quny։ Qnel ein Shotlandiayic, Islandiayic, Hamburgic u Viennayic, Kovnoyic u Belostokic, Neapolic ev Madridic, Texasic, Dakotayic ev Arizonic ekacnery, qnel ein Latinakan Amerikayic, Avstraliayic, Afrikayic u Chinastanic ekacnery։ Qnel ein sev, spitak u deghin mardik։ Tetevaki erervogh kraknerin nayelis cankanum eir shut imanal, te inchpes en ashxatum ayd mardik, inchpes en zvartchanum, inchi masin en erazum, inch huyser unen, inch en utum։

Verjapes bolorovin uzhaspar parkecinq ev menq։ Arajin orva hamar tpavorutyunnery chaphic durs shat ein։ Nyu֊Yorqy hnaravor cher klanel aydpisi mec dozanerov։ Da sarsapheli ev miazhamanak hatcheli zgacum e, erb marmind kataryal hangist vitchakum: parkac e amerikyan harmaravet mahtchakalin, isk mitqd der sharunakum e ororvel «Normandiayi» vra, gnal taqsii harsanekan karetov u vazelov Brodveyov: sharunakum tchambordel։

Aravotyan artnanalov mer qsanerord harkum ev patuhanic durs nayelov, Nyu֊Yorqy gtanq vaghordyan taphancik mshushum։

Da, inchpes asum en, gyughakan xaghagh patker er։ Mi qani spitak cxikner erkinq ein bardzranum, isk qsanhing harkanoc phoqrik xrtchiti gagatnadzoghin nuynisk mi idillik metaghe aqaghagh er amracvac։ Vatsunharkani erknaqercery, voronq erek erekoyan shat mot ein tvum, mezanic bazhanvac ein arnvazn mi tasnyak erkatya karmir kturnerov ev haryuravor cxneluyznerov u dzeghnalusamutnerov, voronc aranqnerum phrvac er spitakeghen ev tapharum ein sovorakan katuner։ Ankizeli parispneri vra erevum ein reklamayin makagrutyunner։ Erknaqerceri patery lecun ein aghyusayin taghtukov։ Nyu֊Yorqi shenqeri mecamasnutyuny karucvac er karmir aghyusic։

Nyu֊Yorqy mekic bacvum er mi qani hartutyunnerov, amenaverin hartutyuny gravum ein erknaqerceri gluxnery, voronq aveli bardzr ein, qan mer erknaqercy։ Nranq psakvum ein dzogherov, arevi tak hurhracogh apakya kam voske gmbetnerov kam mec zhamacuycner unecogh ashtaraknerov։ Ashtaraknery evs chorsharkani tner ein։ Mer tesoghutyan hamar amboghjapes bac hetevyal hartutyan vra, baci cxneluyzneric, dzeghnalusamutneric ev katuneric, kareli er tesnel taphak kturner, voronc vra teghavorvac er miharkani phoqrik tnak: partezov, hyucvac carerov, aghyusapat carughinerov, shatrvanikov ev cghote amaranocayin bazkatornerov։ Aystegh, grete, inchpes Klyazmayum, kareli e hianali zhamanak anckacnel, shnchelov caghikneri benzinayin hoty ev unkndrelov vererkrya erkatughu nerdashnak vornocin։ Erkatughu gcery gcvac en erkatya syuneri vra ev ancnum en erkrord ev errord harkeri bardzrutyamb ev miayn qaghaqi mi qani tegherum hasnum en minchev hingerord ev vecerord harkerin։ Ayd tarorinak karucvacqy mert ynd mert sarsapheli dghrdoc e ardzakum, voric mardu ugheghy sarchum e։ Aroghj mardik dranic darnum en jghayin, jghayinnery xelagarvum en, isk xelagarnery catkotum en irenc xcane senyaknerum ev mrnchum aryuci pes։ Verjin u himnakan hartutyuny, phoghocneri hartutyuny tesnelu hamar petq e phoqr֊inch patuhanic kranal ev ughigh ankyan tak nayel nerqev։ Ayntegh, inchpes shur tvac heraditakic, erevum er xachmeruky: phoqr, avtomeqenanerov, hetiotnerov, phoghoc netac lragrerov ev erku sharq phaylun kotchaknerov, voronq amracvac ein phoghoci ayn teghum, vorteghov tuylatrvum er hetiotnerin ancnel։

Myus patuhanic erevum er Hudzon gety, vory Nyu֊Yorq nahangy bazhanum er Nyu֊Jersi nahangic։ Minchev Hudzon hasnogh tnery patkanum en Nyu֊Yorq qaghaqin, isk geti myus aphi tnery: Jersi֊siti qaghaqin։ Mez asacin, vor arajin hayacqic tarorinak tvacogh varchakan ayd bazhanumy uni ir harmarutyunnery։ Kareli e, orinak, aprel mi nahangum, bayc ashxatel myusum։ Kareli e nuynpes spekulyaciayov zbaghvel Nyu֊Yorqum, isk hark vtcharel Jersium։ I dep, ayntegh harkern aynqan el mec chen։ Da mi tesak annkateli e dardznum borsayakani gorsh u miorinak kyanqy։ Kareli e amusnanal Nyu֊Yorqum, isk Nyu֊Jersium bazhanvel։ Kam yndhakarakn։ Nayac te vortegh aveli meghm e apaharzani orenqy kam ezhan e nstum apaharzani araroghutyuny։ Menq, orinak, erkrum tchanaparhordelu hamar avtomeqena gneluc heto ayn apahovagrecinq Nyu֊Jersium, vory ev mi qani dolarov ezhan nstec, qan Nyu֊Yorqum։

Glux chorrord — Axorzhaky korchum e utelu pahin

Arajin angam aystegh zhamanogh mardy karogh e anerkyugh lqel ir hyuranocy ev xoranal Nyu֊Yorqi tavutneri mej։ Molorvel dzhvar e Nyu֊Yorqum, teev bazum phoghocner zarmanalioren nman en irar։ Gaghtniqy hasarak e։ Phoghocnery bazhanvum en erku tesaki․ erkaynaki: avenyu ev laynaki: atrit։ Aydpes e naxagcvac Manhetten kghzin։ Irar zugaher gnum en arajin, erkrord ev errord avenyunery։ Aynuhetev nranc zugaher: Leksington avenyun։ Chorrord avenyun, vori sharunakutyuny kentronakan kayaranic sksac kochvum e Park֊avenyu (sa harustneri phoghocn e), Medison֊avenyu, arevtrakan, geghecik hingerord avenyun, Vecerord, Yoterord ev ayln։ Hingerord avenyun qaghaqy bazhanum e erku masi: Arevelq ev Arevmutq։ Bolor ayd avenyunery (isk dranc tivy qich e) hatum en stritnery, voronq mi qani haryur en։ Ev ete avenyunery inch֊or tarberich nshanner unen (mi qanisy layn en, myusnery: negh, Errordi ev Yoterordi verevov ancnum e vererkrya erkatughin, Park avenyui mejteghum purak e tnkvac։ Hingerord avenyui vra bardzranum en «Impayr Steyt Bildingy» ev «Radiositin»), apa stritnery bolorovin nman en irar ev dzhvar te artaqin nshanneric nranc tarberi nuynisk Nyu֊Yorqi hin bnakichy։

Nyu֊Yorqi erkrachaphutyuny xaxtum e galarun Brodveyy, vory qaghaqy hatum e sheghaki ev dzgvum mi qani tasnyak kilometr։

Hetiotneri ev avtomobilneri himnakan vtarnery sharzhvum en layn avenyunerov։ Nranc tak anc e kacvac sovbeyi acxahorerin nmanvogh sev ev xonav chorsgcani tunelnery։ Nranc verevum sharachum e erkatadzayn «Eleveytedy» (vererkrya erkatughin) ։ Aystegh amen tesaki transport ka: ev mi qani hnorya, erkharkani avtobusner ev tramvayner։ Havanorem Kievum, ur vochnchacrel en tramvayi sharzhumy glxavor phoghocum, shat kzarmanan, imanalov, vor tramvay e ancnum nuynisk Brodveyov, ashxarhi amenabanuk phoghocov։ Vay ayn mardun, vorin anhrazhesht e qaghaqn ancnel voch te erkarutyamb, ayl laynqov ev vori glxum cagel e xelacnor mitq: dra hamar vercnel taqsi֊keb։ Taqsin shrjvum e depi strit ev anmijapes ynknum xronikakan xcani mej։ Minch vostikannery avtomobilneri phnchacogh naxiry qshum en erkaravun avenyunerov, keghtot u neghlik stritnerum havaqvum e zayracac dzaxoghakneri, xelacnorneri xazhamuzhy, vory qaghaqy ktrum e voch te erkarutyamb, ayl laynqov։ Herty dzgvum e mi qani arvardzan, varordnery shurumur en galis irenc nstategherum, ughevornery gluxnern anhamber durs en hanum patuhanneric ev teq ynknelov: taxcot bacum en lragrery։

Dzhvar e havatal, bayc mi inch֊or yotanasun tari araj Hingerord avenyui ev 42֊rd phoghoci ankyunum, henc ayn teghum, ur hing ropei yntacqum kutakvum e aynqan avtomeqena, vorchaph vor chka amboghj Lehastanum, kangnac e eghel phayte ijevanatun, vorn i gitutyun paron ughevorneri, cucadrel e erku bazmanshanakalic plakat․

Chi tuylatrvum koshiknerov parkel ankoghnu vra

Argelvum e parkel nuyn ankoghnum vecic aveli kenvori

Menq durs ekanq hyuranocic, vorpeszi voreve tegh naxatchashenq ev shutov haytnvecinq 42֊rd phoghocum։ Nyu֊Yorqum aprac arajin orery ur el gnalu lineinq, anpayman ynknum einq 42֊rd phoghocy։

Mez tanogh bazmutyan mej lsvum ein nyuyorqyan arag xosakcutyan bekorner, mi xosakcutyun, vory havanoren xort e voch miayn moskvacu, aylev londoncu akanjin։ Pateri tak nstel ein koshik maqrogh tghaner, voronq xozanaknerov ktktacnum ein irenc kosht u kopit phayte arkghnerin ev kanchum mardkanc։ Phoghocayin lusankarichnery «leykanerov» nshan ein brnum ancordnerin, yntrelov mec masamb damaneri het ancnogh kavalerneri ev gavaracineri։ Phakaghaky chxkacneluc heto lusankarichy motenum er hardzakman obyektin ev handznum ir arhestanoci tpagir hascen։ Lusankarvac ancordy qsanhing centov karogh e stanal ir lusankary, hianali lusankar, ur na hanvac e hankarcakii ekac: bardzracrac votqov։

Kamurji myus syunamiji tak, vori stverum phaylphlum er ancac gisher andzrevic mnacac cexy, glxarky mi koghm qashac ev kotchaknern ardzak vernashapikov mi mard kangnel u tchar er asum։ Shurjy havaqvel ein erku tasnyak hetaqrqraserner։ Da verjers Luizianayum spanvac senator Hyu Longi gaghapharneri propagandoghn er։ Na xosum er harstutyan bazhanman masin։ Unkndirnery harcer ein talis։ Na patasxanum er։ Tvum er, te nra glxavor xndiry lsarany cicaghecneln e։

Nrancic voch heru, arevkogh mayti vra, kangnel er phrkutyan banakic mi hastlik negruhi: hnadzev glxarkov ev mashvac koshiknerov։ Na hanec tchamprukic mi zang ev uzhegh zangaharec։ Na tchampruky drel er ughigh mayti vra, ir votqeri mot։ Spaselov aynqan, minchev vor hangucyal senatorin hargoghneric mi qanisy qochecin ir mot, arevic achqery kkocelov, bibery pttecnelov ev ir hast krcqin xphelov sksec inch֊or baner bghavel։ Menq ancanq mi qani taghamas, isk negruhu bghavocy der hstak lsvum er anhangist qaghaqi miadzuyl aghmuki mej։

Patrasti hagustegheni xanuti arjev hangist ancudardz er anum mi mard։ Na krcqin ev mejqin krum er erku mianman plakatner․ «Aystegh gorcadul en anum» ։ Hetevyal phoghocum et u araj ein qaylum evs mi qani piketavorner։ Ankyuni xanuti mec cucapheghki verevum, chnayac arevot aravotin, varvum ein elektrakan kapuyt luyser ― «Srtcharan» ։ Srtcharany mec er, shat lusavor u shat maqur։ Pateri tak drvac ein apake vatcharaseghanner, voronc vra kayin geghecik, axorzhaber uteliqner։ Mutqic dzax gtnvum er dramarkghy։ Ajum : metaghe paharanik, gandzatuphi nman, phoqrik laynaki mi ktrvacqov։ Ktrvacqic ccvac er stvaratghte tomsi cayry։ Bolor mtnoghnery qashum ein tomsi cayric։ Menq el qashecinq։ Lsvec zangaki melodik hnchyun։ Dzerqnerums haytnvec tomsy, isk ktrvacqic durs ccvec kaptavun nor cayr։ Heto menq sksecinq anel ayn, inch anum ein nyuyorqcinery, voronq vazel ein srtcharan shtap naxatchashelu։ Hatuk seghanikic vercrinq mekakan tetev srtchaguyn matucaran, vran drecinq pataraqagh, danak ev tghte andzerocikner ev hast verarkunerov ev glxarknerov xist anharmar zgalov, motecanq apake vatcharaseghani aj ezrin։ Vatcharaseghani amboghj erkarutyamb ereq sharq nikele phoghrakner ein ancnum, voronc vra harmar er dnel matucarany, isk heto, amannerov lcvelun pes, araj sharzhvel։ Vatcharaseghany, tchishtn asac, irenic nerkayacnum er taqnvac mi mec elektrakan salojax։ Aystegh taqacvum ein super, tapakac msi ktorner, zanazan hastutyan ev erkarutyan nrbershikner, xozi azdr, ruletner, kartofili pyure, tapakac, xashac ev inch֊or gndikneri dzev tvac kartofil, bryuselyan kaghambi phoqrik gndikner, spanagh, gazar ev ayln։

Tasakavor, spitakazgest xohararnery xist karmir qsac u gangraher, vardaguyn glxarknerov shat vayelchates aghjiknery vatcharaseghani apake makeresi vra ein sharum uteliqov aphsenery ev cakichov tomsi vra nshum nra arzheqy։ Aynuhetev galis ein salatner ev vinegretner, zanazan xortikner, dzkan mayonezner, vran sous lcrac dzkner։ Apa hac, katnahunc, bulkiner ev avandakan karmir karkandakner: xndzori, moru, ananasi lconov։ Aystegh talis ein surtch ev kat։ Menq sharzhvum einq vatcharaseghani erkarutyamb: matucarany hrelov։ Randac sarci hast sherti vra drvac ein kompotov ev paghpaghakov li aphsener, narijner ev kisac greypfrutner, hyuterov li mec u phoqr bazhakner։ Hamar reklamy amerikacinerin sovorecrel e hyuter xmel arajin ev erkrord naxatchasheric araj։ Hyuteri mej ka vitamin, vor xist ogtakar e gnordneri hamar, isk hyuteri vatcharqy: mrgavatcharneri hamar։ Menq arag yntelacanq amerikyan ayd sovorutyany։ Skzbum xmum einq narnji tandzr u deghin hyut, apa ancanq greypfruti taphancik kanach hyutin։ Heto sksecinq tchashic araj utel henc greypfrut (nra vra shaqar en canum ev utum gdalov․ ir hamov na mi phoqr hishecnum e narnjin, mi phoqr kitronin, bayc aveli hyutegh e nrancic) ։ Ev, verjapes, erkchotutyamb, voch miangamic, sksecinq xmel sovorakan pomidori hyut, naxapes pghpeghelov ayn։ Parzvec, vor da amenahamegh ev amenatarmacnogh hyutn e ev aveli shat sazec harav֊rusakan mer stamoqsnerin։ Miak bany, vorin menq aynpes el chntelacanq Amerikayum, da tchashic araj sex uteln e, vory patvavor tegh e gravum amerikyan xortikneri mej։

Srtcharani mejteghum drvac ein phayte voghork seghanner: aranc sphroci ev hagusti kaxarani։ Cankacoghnery karogh ein glxarknery nuynpes dnel atori tak: hatuk dzoghiki vra։ Seghanneri vra sharvac ein yughov, qacaxov, pomidori hyutov ev zanazan kcu hamemunqnerov lecun shsher։ Kar naev shaqaravaz: lcrac taqdeghamani nman cakoten, metaghe xcan unecogh apake srvaki mej։

Hatchaxordneri het hashivy phakum ein hasarak dzevov։ Srtchatuny lqogh yuraqanchyor mard vagh te ush ancnelu e dramarkghi motov ev nerkayacnelu tomsy, vori vra nshvac e arzheqy։ Henc aydtegh dramarkghum el vatcharum en cxaxot ev kareli e gnel atammaqrich։

Utelu procesy nuynpes hianali racionalacvac e, inchpes avtomobilneri u grameqenaneri artadrutyuny։

Ayd gcov srtcharanneric aveli heru en gnacel avtomatnery։ Grete srtcharanneri nuyn artaqinn unenalov handerdz, nranq utelegheny depi amerikyan stamoqsnery mghelu procesy hascrel en virtuozutyan։ Avtomati patern amboghjovin zbaghvac en apake paharannerov։ Drancic yuraqanchyuri mot ka ancq: «nikely» (hing centanoc dramy) gcelu hamar։ Apaku hetevy txur drvac e supov kam msov aphse, kam mi bazhak hyut, kam karkandak։ Chnayac apaku ev metaghi phaylin, azatazurk nrbershiknern u kotletnery mi tesak tarorinak tpavorutyun en gorcum։ Nranc xghtchum es, inchpes cucahandesi katvin։ Mardy gcum e nikely, stanum e drnaky bacelu hnaravorutyun, hanum e supy, tanum ir seghany ev utum: dardzyal glxarky atori tak hatuk dzoghiki vra dnelov։ Apa mardy motenum e corakin, gcum e nikely, ev corakic bazhaki mej e hosum tchisht aynqan kat ev surtch, vorqan hasnum e։ Dranum inch֊or viravorakan, anargakan ban e zgacvum mardu hamar։ Sksum en tarakusel, vor avtomati tern ir harstutyuny sarqavorel e voch nra hamar, vor hatcheli syurpriz ani hasarakutyany, ayl vorpeszi ashxatanqic heracni vardaguyn glxazard krogh xeghtch, gangraher aghjiknerin ev aveli shat dolarner vastaki։

Bayc avtomatnern aynqan el zhoghovrdakanutyun chen vayelum Amerikayum։ Yst erevuytin, irenc terern el zgum en, vor racionalizacian evs inch֊or mi sahman petq e unena։ Usti ev voch harust mardkanc hamar naxatesvac uzhegh trestnerin patkanogh normal restorannery misht el leph֊lecun en linum։ Nrancic amenazhoghovrdakany: «Chayldzy», ezhan ev bardzrorak uteliqi veracakan haskacoghutyun e dardzel Amerikayum։ «Na tchashum e Chayldzi mot» Da nshanakum e: na shabatakan vastakum e eresun dolar։ Kareli e Nyu֊Yorqi uzacd masum gtnvelis asel: «Gnanq tchashelu Chayldzi mot», tasy rope chi tevi ayntegh hasnely։ Chayldzi mot nuyn maqur, geghecik snundn en talis, inch srtcharanum kam avtomatum։ Miayn te ayntegh marduc chen xlum tchashacucakin nayelu «hym» aselu, matucoghin harcnelu: lavn e, te che horti misy, ev «ies, syr» patasxann stanalu phoqrik bavakanutyuny։

Yndhanrapes, Nyu֊Yorqy nshanavor e nranov, vor ayntegh amen inch ka։ Ayntegh kareli e gtnel uzacd azgutyan nerkayacucchin, kareli e tcharel uzacd tchashy, uzacd ararkan: ukrainankan aseghnagorc vernashapkic sksac minchev dzerqi dzev unecogh voskre cayrapanakov chinakan phaytiky, vorov mejq en qorum, rusakan xaviaric u oghiic minchev chiliakan supy kam chinakan makarony։ Chka ashxarhi aynpisi nurb xortik, vory Nyu֊Yorqy chkaroghana arajarkel։ Bayc ayd ameni dimac dolar petq e vtcharel։ Isk menq uzum enq xosel amerikacineri ayn tchnshogh mecamasnutyan masin, voronq miayn karogh en center vtcharel ev voronc hamar goyutyun unen Chayldzy, srtcharany ev avtomaty։ Nkaragrelov ayd hastatutyunnery, menq hamardzak karogh enq asel, vor aydpes e snvum mijin amerikacin։ Ayd mijin amerikacu haskacoghutyan tak entadrvum e mi mard, vorn uni kargin ashxatanq ev kargin rotchik, ev vory kapitalizmi tesaketov irenic nerkayacnum e aroghj, bargavatchogh amerikacu, erjanik u lavates mardu orinak, vory hamematabar voch tank gnerov stanum e kyanqi bolor bariqnery։

Restoranayin gorci phaylun kazmakerpumy ases hastatum e ayd։ Idealakan maqrutyun, bardzrorak mterqner, tchasheri mec yntrutyun, tchashi vra caxsac nvazaguyn zhamanak: ays amenn aydpes e։ Bayc aha dzhbaxtutyun․ ayd geghecik patrastac bolor utelegheny bavakan anham e, hami tesaketic, mi tesak, gunazrkvel e։ Stamoqsi hamar na vtangavor che, guce ev ogtakar e, bayc voch mi bavakanutyun chi pattcharum mardun։ Erb avtomati paharanic kam srtcharani vatcharaseghanic qez hamar yntrum es tapakaci axorzhates mi patar ev heto qo seghani mot, glxarkd atori tak xckelov utum, qez zgum es ayn vitchakum, inch unenum e koshikner gnoghy, erb parzvum e, vor dranq aveli shat geghecik en, qan dimackun։ Amerikacinery yntelacel en dran։ Nranq utum en shat arag, seghani mot voch mi avelord rope chmnalov։ Nranq chen utum, ayl licqavorvum en uteliqov, inchpes motory benzinov։ Fransiaci vorkramoly, vory chors zham karogh e nstel tchashaseghani mot, hiacmunqov camel msi yuraqanchyur patary, vrayic xmel ginin ev erkar hamtesel konyakov surtchi yuraqanchyur kumy, iharke mardu idealy che։ Bayc amerikyan sarnaryun utoghy, vory zrkvac e uteliqic voreve hatchuyq stanalu mardkayin bnakan dzgtumic, zarmanq e harucum։

Menq erkar zhamanak cheinq karoghanum haskanal, te inchu artaqust aydpisi geghecik amerikyan tchashery aynqan el chen gravum irenc hamov։ Skzbum menq karcum einq, te parzapes patrastel chen karoghanum, bayc heto imacanq, vor bany miayn dranum che, vor bany amerikyan tntesutyan bun kazmakerpman, bun eutyan mej e։ Amerikacinern utum en shlacuoich tchermakutyun unecogh, bayc miangamayn anham hac, sarecrac mis, aghi karag, pahaconer ev xak pomidor։

Inchpes e stacvel, vor ashxarhi amenaharust erkiry, hoghagorcutyan ev xashnaracutyan, vosku ev zarmanali industriayi erkiry, vori mijocnery bavakan en ir erkrevm draxt steghcelu hamar, chi karoghanum zhovordin tal hamegh hac, tarm mis, karag ev hasun pomidor։

Nyu֊Yorqi shrjakayqum menq tesanq amayi taracutyunner: molaxotov cackvac anpetq hoghaktorner։ Ayntegh voch voq hacahatik cher canum, anasun cher pahum։ Menq aystegh chtesanq voch tchuterov txskan haver, voch banjaranocner։

― Giteq inch, ― asacin mez, ― da parzapes dzerntu che։ Aystegh hnaravor che mrcakcel arevmutqi monopolistneri het։

Inch֊or tegh Chikagoyum: spandanocnerum mortum ein anasunnery ev sarecrac vitchakum ugharkum bovandak erkrov mek։ Kaliforniayic qarsh ein talis sarecrac haver u kanach pomidorner, voronq petq e hasunanayin vagonnerum։ Ev voch voq cher hamardzakvum payqari mtnel hzor monopolistneri het։

Srtcharannerum nstac menq kardum einq Mikoyani tchary ayn masin, vor socialistakan erkri uteliqy petq e hamegh lini, vor na petq e uraxutyun pattchari mardkanc, kardum einq inchpes banasteghcakan mi erk։

Bayc Amerikayum zhoghovrdakan snndi gorcy, inchpes ev mnacac bolor gorcery karucvac e mi skzbunqi vra: shahavet e, te voch shahavet։ Nyu֊Yorqi shrjakayqum shahavet che anasunner bazmacnel ev banjaranocnery mshakel։ Usti ev mardik utum en sarecrac mis, aghi karag ev xak pomidor։ Voreve gorcamoli dzerntu e vatcharel retine camon ev zhoghovrdin yntelacrel en ayd camonin։ Kinon aveli shahavet e, qan tatrony։ Usti ev kinon bargavatchel e, isk tatrony mghvac e etin plan, teev kulturakan tesaketic amerikyan tatrony anhamemat nshanakalic e, qan kinon։ Eleveytedy ekamut e berum inch֊or ynkerutyan։ Usti ev nyuyorqcinery dardzel en nahatakner։ Brodveyov, mec neghvacutyan paymannerum, dzhoxayin krtchtocov soghum e tramvayy, miayn nra hamar, vor da dzerntu e mi mardu: tramvayi hinavurc ynkerutyan tirojy։

Menq sharunak boghoqelu ev, inchpes hatuk e sovetakan mardkanc, arajarkutyunner mtcnelu anhaghtahareli pahanj einq zgum։ Uzum einq grel ev sovetakan verahskoghutyun, ev partiakan verahskoghutyun, ev kentkom, ev «Pravdayin» ։ Bayc boghoqelu tegh chkar։ Isk «arajarkutyunneri girq» Amerikayum goyutyun chuni։

Glux hingerord — Menq phntrum enq antev hreshtak

Zhamanakn ancnum er։ Menq derevs gtnvum einq Nyu֊Yorqum ev chgiteyinq, te erb ev ur enq gnalu hetagayum։ Minchder mer planov naxatosvac er tchanaparhordutyun bovandak camaqov: «ovkianosic ovkianos։

Da shat geghecik, bayc yst eutyan shat anorosh plan er։ Menq ayn kazmel einq der Moskvayum ev taq֊taq qnnarkum einq voghj tchanaparhin։

Menq tasnyak kilometrer ktrecinq «Normandiayi» ovkianosayin aliqneri cayteric xonav taxtakamacov, vitchelov ays tchambordutyan manramasnutyunneri masin ev irar vra ashxarhagrakan anunner teghalov։

Tchasherin xmelov «Normandiayin» patkanogh Glxavor transatlantik ynkerutyan nkughneri tuyl ev maqur ginin, menq grete animast qrtmnjum einq․ «Kalifornia», «Texas» kam nman geghecik u hrapurich aydpisi barer։

Plany zarmacnum er ir parzutyamb։ Menq zhamanum enq Nyu֊Yorq, arnum enq avtomobil ev gnum enq, gnum, gnum aynqan, minchev hasnum enq Kalifornia։ Heto shur enq galis ev gnum, gnum, gnum, minchev hasnum enq Nyu֊Yorq։ Amen ban parz er u hrashali, inchpes Anderseni heqiatum։ «Tra֊ta֊ta» ― hnchum e klaksony, «Tra֊ta֊ta» ― chxchxkacnum e motory, menq gnum enq taphastanov, ktrum ancnum enq lernashghtaneri vrayov, mer havatarim meqenan jrum enq kardileryan sarcayin jrov, ev xaghaghovkianosyan mec arevy shlacucich luys e gcum mer arevakez demqerin։

Mi xosqov, inqnerd el eq haskanum, menq phoqr inch cnorvel einq ev mimyanc vra grmrum einq kapovi shneri pes․ «Siera֊Nevada», «Zhayrot lerner» ev nman baner։

Isk erb votq drecinq amerikyan hoghi vra, parzvec, vor amen inch aydpes parz u romantik che։

Avtomobil gnelu dem Nyu֊Yorqi mer nor barekamneric voch meky cher ararkum։ Sephakan meqenayov tchanaparhordely da Nahangnerov shrjagayelu amenaezhan ev hetaqrqir mijocn e։ Erkatughin mi qani angam tank knsti։ Baci ayd, chi kareli Amerikan ditel vagoni patuhanic, aydpes varvely groghin vayel gorc che։ Aynpes vor, avtomobili veraberyal mer bolor entadrutyunnery tchisht hamarvecin։ Mez ushacnum er miayn ays ― gtnel mi mard, vov karoghanar mez het tchamphordel։ Menak cher kareli։ Angleren lezvi mer giteliqnery haziv bavararein sosk ayn banin, vorpeszi hamar vercneinq hyuranocum, tchash patvireinq restoranum, gnayinq kino ev haskanayinq nkari bovandakutyuny, mek el nra hamar, vor desic֊denic zruceinq hatcheli ev voch mi tegh chshtapogh zrucakci het, bayc voch avelin։ Isk mez henc avelin er petq։ Baci ayd, kar ev mi urish nkatarum։ Amerikyan avtomobilayin tchanaparhn aynpisi mi tegh e nerkayacnum irenic, vortegh, inchpes pndum e varordneri tevavor xosqy, duq gnum eq ughigh depi bac dagaghy։ Aystegh phordzvac varord e petq։

Ev ayspes, mer arjev miangamayn anaknkal kerpov andund bacvec։ Ev menq arden kangnel einq nra ezrin։ Ev iroq, mez petq er mi mard, vory․

karoghanar hianali varel meqenan։

hianali imanar Amerikan, vor ayn cuyc tar mez inchpes harkn e,

lav xoser angleren,

lav xoser ruseren,

liner kulturakan, bavarar zargacman ter,

unenar lav bnavorutyun, aylapes kphchacner mer voghj tchanaparhordutyuny,

ev phogh vastakel chsirer։

Verjin ketin menq arandznahatuk nshanakutyun einq talis, vorovhetev menq phogh qich uneinq։ Aynqan qich, vor ughghaki kareli er asel: chuneinq։

Ayspisov, phastoren mez pahanjvum er idealakan mi eak, anphush mard, antev hreshtak, mez petq er inch֊or mi bard hibrid: ughekica֊shofera֊targmancha֊arcatatyac։ Aystegh Michurinn angam khusahatver։ Nman hibrid stanalu hamar tasnyak tariner ein harkavor։

Avtomobil gnely mitq chuner, qani der cheinq gtel hamapatasxan hibridy, isk vorqan erkar einq nstum Nyu֊Yorqum, aynqan qich phogh er mnum avtomobili hamar։ Ayd bard xndiry menq lucum einq amen or ev cheinq karoghanum vtchrel։ I dep, canr u tetev anelu zhamanak el hamarya te chkar։

Erb menq galis einq Amerika, mi ban hashvi cheinq arel ― «Gospitaliti» ֊n amerikyan hyurasirutyuny։ Ayn ansahman e ev ir hetevic herunern e toghnum ays bnagavarum amen hnaravor ban, neraryal rusakan, sibiryan kam vracakan hyurasirutyuny։ Henc arajin canot amerikacin anpayman qez tun (kam restoran) khraviri ir het kokteyl xmelu։ Kokteylin kmasnakcen dzer nor canoti tasy barekamnery։ Nrancic yuraqanchyury dzez anpayman qarsh kta ir mot kokteyli։ Ev nrancic amen meki mot klinen tasy kam tasnhing mterimner։ Erku orva yntacqum duq kunenaq haryur nor canot, shabatva yntacqum: mi qani hazar։ Mi tari Amerikayum aprely parzapes vtangavor e․ mard karogh e harbecoghutyan tal iren ev darnal shrjmolik։

Bolor mer mi qani hazar nor canotnery li ein mi cankutyamb․ cuyc tal mez ayn ameny, inch menq kuzenanq tesnel, gal mez het ur vor menq cankananq, bacatrel ayn ameny, inch chenq haskacel։ Zarmanali mardik en amerikacinery: ev barekamutyun aneln e hatcheli, ev gorc unenaln el hesht e nranc het։

Menq grete erbeq menak cheinq mnum։ Hamari heraxosy aravotic sksum er zangaharel ev zngzngum er inchpes paretatany։ Karevor ev hetaqrqir mardkanc handipumneri mijev hazvadep ev kartch yndmijumnerin menq mtacum einq idealakan ayn eaki masin, vori pakasy menq aynpes zgum einq։ Nuynisk zvartchanum einq amenagorcarar kerpov, xorhurdnerov mtrakvac․

― Duq ays bany petq e tesneq, aylapes cheq tchanachi Amerikan։

― Inchpes։ Duq der cheq eghel Burleskum։ Ayd depqum duq cheq tesel Amerikan։ Che vor da amenagrehik nerkayacumn e bovandak ashxarhum։ Ayd bany kareli e tesnel miayn Amerikayum։

Inchpes։ Duq der cheq eghel avtomobilayin mrcavazqum։ Nereceq, ayd depqum der chgiteq, te inch ban e Amerikan։

Hoktemberyan paycar aravot er, erb menq avtomeqenayov durs ekanq Nyu֊Yorqic, ughevorvelov gyughatntesakan cucahandes, Konektikut nahangi Denberi phoqrik qaghaqy։

Aystegh vochinch chenq patmelu ayn tchanaparhneri masin, vorov gnum einq։ Dra hamar zhamanak e petq, nershnchum, hatuk glux։

Tchanaparhi erku koghmerum bacvum er ashnan karmir mi bnankar։ Sagharty shikacac er ev erb arden tvum er, te ashxarhum aveli karmir vochinch chi lini, erevum er anaseli karmir, bnik hndkakan guyni nor purak։ Da merdzmoskovyan antari zardaranq cher, vorin yntelacel er mer achqy, vortegh ka ev karmir guyn, ev var deghin, ev meghm srtchaguyn։ Voch, aystegh amen ban hurhratum er inchpes mayramutin, ev ayd zarmanali hrdehy Nyu֊Yorqi shurjy, hndkakan antarayin ayd xraxtchanqy sharunakvec voghj hoktemberi yntacqum։

Vornoc ev dghrdyun lsvec, erb menq motecanq Denberiin։ Avtomobilneri naxiry hangstanum er phoqrik hovti derevs kanach lanjerin, vortegh teghavorvel er cucahandesy։ Vostikannery xstoren taracum ein dzerqery, mez teghic tegh qshelov։ Verjapes menq tegh gtanq avtomobili hamar ev gnacinq depi stadiony։

Klor ambioni mot vornocy dardzav srtakegheq, ev stadioni bardzr pateri hetevic mer vra teghacin manr qarer ev taq avaz, vor netum ein meqenanery ktruk shrjadardzerin։ Achq kam atam korcnely datark ban er։ Aragacrinq mer qaylery ev cackvecinq dzerqerov, inchpes ayd anum ein pompeycinery, erb nranc qaghaqy korcanvum er hrabuxi zhaytqumic։

Tomsi hamar stipvac einq mi phoqr hert kangnel։ Shurjy vorotum er gavarakan urax tonavatchary։ O․ Henrii bazmics nkaragrac vatcharoghnery bardzradzayn govum ein irenc apranqy․ alyumine inch֊or cvcvanner, dzernaphayter: phoragrutyunnerov, dzernaphayter: tiknik nerkayacnogh glxazardov, tonavatcharayin amen tesaki himar baner։ Inch֊or tegh mi kov ein qshum: geghecik achqerov ev erkar terterunqnerov։ Gegheckuhin cucadrabar ororum er kurcqy։ Mexanikakan ergehoni tery parum er ir gorciqi xlacucich erazhshtutyan tak։ Phaylun metaghadzoghic amracvac navakanman tchotchery lriv shrjan ein gorcum։ Ete tchotchvoghnery glxivayr bardzranum ein erkinq, , lsvum er kanaci histerik ev voch shincu tchich, vor mez Konektikut nahangic teghaphoxum er Moskva nahangy, Kulturayi ev hangsti zbosaygin։ Aghi kaghin ev panrov karkandak vatcharoghnery dzaynery gluxnern ein gcel amenureq։

Avtomobilayin mrcarshavnery irenic nerkayacnum e datark, mrayl, sirt u hogi choracnogh tesaran։ Chrac anivnerov u koghqerin naxshac hamarnerov, karmir, spitak ev deghin phoqrik vazqameqenanery, hrtirayin sharzhichneri pes krakelov, slanum ein mer koghqov։ Mrceluyty phoxarinvum er mrceluytov։ Miazhamanak mrcum ein hing, vec, erbemn tasy meqena։ Handisatesnery mrnchum ein։ Sarsapheli taghtuk er։ Hasarakutyany karogh er, iharke, zvartchacnel avtomobilayin voreve aghet miayn։ Tchishtn asac, henc dra hamar el galis en aystegh։ Verjapes ayn teghi unecav։ Hankarc lsvecin tagnapalic azdanshanner։ Bolory miangamic bardzracan irenc tegheric։ Menq der tcheghqelov ancnum einq stadiony shrjapatac bazmutyan mijov, erb lsvec sanitarakan avtomobili aharkich vornocy։ Menq karoghacanq apaku mijov tesnel tuzhac qshoghin։ Nra glxin arden chkar kashve saghavarty։ Na nstel er: dzerqov kapuyt aytoskry brnac։ Barkacac tesq uner։ Na korcrel er ir mrcanaky, vori hamar kyanqy vtangi er entarkel։

Mrceluytneri yndmijumneri pahin,

shrjani nersum, phayte hartaki vra, krkesayin caghracunery nerkayacum ein talis ayn masin, te inchpes chors dzaxordner tun en karucum։ Iharke, chors himarneri glxnerin aghyusner ein ynknum, himarnery mimyanc eresin gaji shaghax ein qsum, sxalmamb xphum ein mimyanc murtcherov ev nuynisk inqnamoracutyan mej ynkac: sghocum ein sephakan votqery։ Denberii tonavatcharayin komiknery hianali ein katarum bolor ayd tryuknery, voronq irenc skizbn en arnum hunakan ev hromeakan shat heravor ancyalic ev hima el aveli phaylun kerpov pahpanvum e aynpisi mec caghracuneri varpetutyamb, inchpisin e Fratellinin։Misht hatcheli e nayel krkesayin lav ashxatanqin, erbeq chen dzandzracnum darerov hghkvax nra priomnery։

Tonavatchary verjacav։ Arden qich ayceluner kayin phaytashen taghavarnerum, ur erkar seghanneri vra drvac er xoshor, utelu hamar artaqust voch pitani, ases laqac banjareghen։ Nvagaxmbery hrazheshti qaylergner ein nvagum, ev ayceluneri bovandak massan, maqur mug deghin avazi vra phoshi hanelov, tchampha er bacum depi irenc avtomeqenanery։ Aystegh cucadrum (ev, iharke vatcharum ein) avtomobilneri hamar kcovi vagonikner։

Amerikacinery erku֊erku, mec masamb mard u kin, mtnum ein vagoniki mej ev erkar axuvax ein anum, sqanchanalov nranov։

Nranq ditum ein vagoniki gaytakghich nersy․ harmar mahtchakalner, patuhannerin zhamanakavor varaguyrner, bazmoc, metaghya harmar ev hasarak vararan։ Inchy karogh e aveli lav linel ― kcel nman vagoniky avtomobilin, durs gal sharachun qaghaqic ev slanal, ur achqd ktri։ Aysinqn: haytni e, te ur slanal։ Achqery nayum en antarin, nranq tesnum en Mec ltcheri, xaghaghovkianosyan loghaphery, kanionnery, laynahun getery։

Mard u kin phnchacnelov durs en galis vagonikic։ Ayn bavakan tank e։ Aystegh: Denberium, vagonner kayin ereq haryur hisun dolar ev nuynisk yot haryur dolar arzheqov։ Bayc vorteghic tchares yot haryur dolar։ Vorteghic tchares zhamanak: mec ughevorutyan hamar։

Meqenaneri erkar sharasyunnern andzayn trchum ein Nyu֊Yorq․ mekukes zhamva lav yntacqic heto menq tesanq bockltun erknakamary։ Veric֊var pspghum ein erknaqercery։ Getni vra kayckltum ein kinoneri ev tatronneri kraknery։

Luyseri photorkov tarvac, menq voroshecinq erekon nvirel zhoghovrdi hamar trvogh zvartchaliqnerin canotanalun։

Erekoyan Nyu֊Yorqy ir amboj tesqov asum e zbosnoghin․

― Tveq nikel, gceq nikel։ Bazhanveceq dzer nikelic ev lav klini dzez hamar։

Zvartchutyan mec xanutneric chrxkoc e lsvum։ Aystegh drvac en amen tesaki tasnyak mexanikakan biliardner։ Nikely petq e gcel hamapatasxan ancqi mej։ Ayd zhamanak xaghadzoghy avtomat kerpov azatvum e inch֊or zspanakic, ev erekon shvaytutyan mej anckacnelu tramadir urax mardy karogh e hing angam krakel poghpate gndakov։ Nvatchac miavorneri dimac na stvaratghti vkayakan e stanum hastatutyan tirojic։ Kes tari kanonavor xaghaluc, hetevabar ev kanonavor nikelner gceluc heto urax mardy havaqum e anhrazhesht qanakutyamb miavorner ev stanum shahumy: xanuti darakum drvac hianali shahumneric meky։ Da apake vaz e kam kokteyl patrastelu alyumine anot, kam seghani zhamacuyc, kam ezhanagin avtomat grich, kam aceli։ Mi xosqov, aystegh kan bolor ayn gandzery, voronc miayn tesqic anush tchmlvum e tnayin tntesuhu, erexayi kam gangsteri sirty։ Amerikacinern aystegh zvartchanum en zhamerov, zvartchanum en menak, kentronacvac, antarber, chbarkanalov ev chhianalov։

Biliardnern avarteluc heto kareli e motenal mexanikakan gushakoghin։ Na nstac e apake paharanum, deghnadem u vtit։ Nra arjev kisashrjanadzev drvac en xaghatghtery։ Petq e nikel gcel, da inqnystinqyan haskanali e։ Ayd pahin gushakuhin kendananum e։ Nra gluxy sksum e ororvel, kurcqn urum e, isk meghramome dzerqy sahum e qarteri vrayov։ Ays patkery tpavorvogh mardkanc hamar che։ Ays amenn aynqan himar ev sarsapheli e, vor mard karogh e teghnuteghy xelagarvel։ Kes rope anc, gushakuhin qaranum e ir naxkin kecvacqov։ Ayzhm petq e brnakic qashel։ Ancqic vayr e ynknum baxtagushanqy։ Da mec masamb dzer apaga knoj dimankarn e ev nra hatkutyunneri hamarot nkaragrutyuny։

Ayd apush hrashqneri xanutnery zzveli en nuynisk ayn depqum, ete nranq gtnvum en shqeghutyamb ev aghmukov lecun qaghaqi kentronum։ Bayc Ist֊Saydum, voreve tegh, mut phoghocum, vori mayterin u salarknerin taphvac en cerekva phoghocayin arevtri aghbn u taphuknery, cucanakneri aranqum, voronq vkayum en cayrahegh aghqatutyan masin (aystegh kareli e hing centov saphrvel ev tasnhingov gisherel), vat lusavorvac, keghtot aydpisi xanuty, ur erku kam ereq hogi lur ev txur chxkacnum en biliardnery, voronc het hamematac sovorakan «piramidka» xaghy kulturayi ev banakanutyan iskakan haghtanak e handisanum, aydpisi xanuty shnayin taxicov e hamakum mardu։ Vngstal es uzum։

Ashxatanqic mardu gluxy paytum e։ Paytum e naev zvartchaliqneric։

Zvartchacnogh xanutneric heto menq ynkanq mi shat tarorinak taterakan hastatutyun։

Vorotum e jazy: uzhy neracin chaph nmanecnelov vererkrya erkatughu aghmukin։ Mardik xrnvel en apake krpaki mot, vori mej nstel e kendani gandzapahuhin qaracac meghramome zhpity demqin։ Tatrony kochvum e «Burlesk» ։ Da eresunhing centanoc revyu e։

Burleski dahlitchy leph֊lecun e, ev eritasard u hamardzak spasavornery nor mtnoghnerin nstecnum ein ur pataher։ Shateri hamar aydpes el tegh chtcharvec։ Nranq kangnel ein ancughinerum: achqery bemic chheracnelov։

Bemi vra ergum er mi kin։ Na ergel chgiter։ Dzaynn aynpisin er, vorov chi kareli handes gal nuynisk motik azgakanneri anvanakochutyan tonerin։ Baci ayd, na parum er։ Baletamol chpetq er linel haskanalu hamar, vor ays andznavorutyuny erbeq paruhi chi lini։ Bayc hasarakutyuny neroghamtabar zhptum er։ Handisakanneri mej bnav chkayin vokali kam baleti moli siraharner։ Handisakannery urish bani hamar ein ekel aystegh։

«Urish bany» ayn er, vor ergogh u parogh kiny hankarc sksec manraqaylel bemi vra, yntanalis vrayic den netelov hagustnery։ Netum er na bavakanin dandagh, vorpeszi handisatesnery karoghanayin ditel ayd gegharvestakan mizanscenan amenayn manramasnutyamb։ Jazy hankarc sksec kchkchal, erazhshtutyunn yndhatvec ev aghjikn ankoghnayin tchichov durs vazec kulisneri hetevy։ Dahlitchy lcrac eritasardnery xandavar caphaharecin։ Naxabem durs ekav hamergavary, atletik kazmvacqov, smoking hagac mi tghamard ev gorcnakan arajarkutyun mtcrec։

― Aveli uzhegh caphahareceq, ev na vrayic khani evs voreve ban։

Aynpisi caphaharutyun paytec, vorin irenc kyanqum chein karogh, iharke, arzhananal voch Matia Batistinin, voch Anna Pavlovan, voch inqy, mecaguyneric mecaguyn Qiny։ Voch։ Miayn taghandov ayspisi hasarakutyany ches vercni։

Kiny noric ancav bemov, zohaberelov ayn qichy, vor mnacel er vran ir handerdzanqic։

Taterakan cenzurayin bavararelu hamar stipvac er hagusti mi patar aynuamenayniv pahel arjevum։

Arajin parekoghic u erg asoghic heto durs ekav erkrordy ev arec nuyny: inch arajiny։ Errordn arec nuyny, inch arec erkrordy։ Chorrordy, hingerordy ev vecerordy voch mi nor ban chnvirecin։ Ergum ein andzayn ev aranc lsoghutyan, parum kengurui nazanqov։ Ev hanvum ein։ Mnacac tasy aghjiknery hertov nuyn bann arecin։

Tarberutyunn ayn er, vor nrancic mi qanisy txaher ein (sranq qich ein), isk mi qanisy: bac shikamaz vochxarner (sranq shat ein) ։

Zulusakan xraxtchanqy tevec mi qani zham։ Ayd *****grafian aynqan e meqenayacvac, vor mi tesak artyunaberakan֊ gorcaranayin bnut e krum։ Ayd tesarani mej zgayakanutyunn aynqan qich e, vorqan phosheccichneri kam hashvich meqenaneri massayakan artadrutyan mej։

Phoghocum manr, anlseli andzrev er maghum։ Bayc ete nuynisk amprop liner: shant u kaycakov, apa mievnuyn e, vochinch cher lsvi։ Nyu֊Yorqn inqn e vorotum ev phaylatakum amen tesak photorkic uzhgin։ Sa tanjalic qaghaq e։ Na stipum e sharunakel iren nayel։ Ayd qaghaqic mardu achqery cavum en։

Bayc anhnarin e chnayel nran։

Glux vecerord — Papa end mama

Moskvayic mekneluc araj menq havaqel einq bazum handznararakan namakner։ Mez bacatrel ein, vor Amerikan da handznararakan namakneri erkir e։ Aranc dranc ayntegh nuynisk mi qayl anel ches karogh։

Canot amerikacinery, voronc mot menq eghanq mekneluc araj, anmijapes lur u munj nstum ein irenc grameqenaneri arjev ev sksum ein ktktacnel։

«Tankagin syr, im barekamnery, voronc es handznararum em dzer ushadrutyany․․․» ։

Ev ayln ev ayln։ «Voghjuynner tiknojy» ev ynd hanrapes ayn ameny, inch hark e nman depqerum grel։ Nranq arden gitein, te menq inchu enq ekel irenc mot։

«Nyu֊Yorq Taymsi» ֊i tghtakic Valter Dyurantin grum er anerevakayeli aragutyamb, beranic sigarety hanelov miayn nra hamar, vorpeszi mi kum Ghrimi madera xmer։ Menq nranic vercrinq mi dyuzhin namak։ Hrazheshti pahin na mez asac․

― Gnaceq, gnaceq Amerika։ Ayntegh hima aveli hetaqrqir e, qan dzez mot: Rusastanum։ Dzezanum amen ban depi ver e gnum։ ― Na dzerqov cuyc tvec sandughqi bardzracogh astitchannery։ ― Dzezanum amen inch parzvel e։ Isk mez mot dardzel e anparz։ Ev der haytni che, te inch e linelu։

Hskayakan vors er spasaum mez Lui Fisheri mot։ Na ir ashxatanqayin orva arnvazn kesy caxsec mez vra։

― Dzez mi vtang e sparnum Amerikayum, ― asac na, ― anmijapes ynknel radikal inteligenciayi shrjany, pttvel nranc mej ev vochinch chtesac veradarnal tun ayn hamozmunqov, te bolor amerikacinery shat arajadem ev inteligent mardik en։ Bayc da bnav el aydpes che։ Duq vorqan hnaravor e, petq e shat tesneq tarber mardkanc։ Ashxateceq tesnel harustneri, gorcazurkneri, astitchanavorneri, fermerneri, phntreceq mijin mardkanc, qanzi henc nranq en, vor kazmum en Amerikan։

Na nayec mez ir shat sev, shat bari achqerov ev erjanik u ardyunavet tchamphorducyun cankacav։

Mez hamakel er agahutyuny։ Teev tchampruknern arden urchum ein namakneric, bayc mez der tvum er, te qich e։ Hishecinq, vor Ezenshteyny mi zhamanak eghel e Amerikayum, ev gnacinq nra mot: Potilixa։

Nshanavor kinogyughy antchorni dzevov phrvel er Moskva geti geghacicagh apherin։ Sergey Mixaylovichy aprum er nor tany, vory, yst plani, mot zhamanakners qandvelu er, bayc vory, aynuhanderdz, der karucvum er։

Eyzenshteyny aprum er mec bnakaranum, bazmatchyugh kanteghneri ev meqsikakan hska glxarkneri mej։ Nra ashxatasenyakum drvac er mi lav dashnamur ev mankakan kmaxq: apake cackuyti tak։ Hrchakavor bzhishkneri yndunarannerum nman cackuyti tak drvac e linum bronze zhamacuyc։ Eyzenshteyny mez dimavorec zolavor kanach pizhamayov։ Amboghj erekon na namak er grum, patmum er Amerikayi masin, nayum mez mankakan tchatchanchaphayl achqerov ev hyurasirum murabayov։

Mi shabatva canr ashxatanqic heto menq ter dardzanq namakneri, voronq hasceagrvac ein nahangapetneri, derasanneri, xmbagirneri, senatorneri, mi lusankarchuhu ev parzapes lav mardkanc, ayd tvum negrakan pastorin ev Proskurovoyic gaghtac mi atamnabuyzhi։

Ayd mardkancic amen mekin arandzin֊arandzin tesnelu hamar erku tari er petq։

Inch anel։

Amenic lav kliner ayd bolor namaknery noric darsel tchamprukneri mej ev veradarnal Moskva։ Bayc qani vor, mievnuyn e, menq ekel einq, hark er voreve ban mtacel։

Verjapes Nyu֊Yorqi glxavor despanatany mi hoyakap ban mtacecin: namaknern ugharkel hasceatererin ev miangamic yndunelutyun kazmakerpel bolori hamar։

Ereq or anc 61֊rd phoghoci ev Hingerord avenyui ankyunum, despanatan srahnerum, teghi unecav yndunelutyuny։

Menq kangnel einq erkrord harki hartakin, vori patery zardarvac ein vitxari lusankarnerov, voronq patkerum ein Dneprogesy, kombaynnerov berqahavaq ev mankamsurner։ Kangnel einq menq despani koghqin ev ansqogh erkyughacutyamb nayum nerqevic bardzracogh jentlmennerin ev ledinerin։ Erku zham sharunak nranq sharzhvum ein anyndhat hosanqov։ Dranq voginer ein, voronq kanchvel ein Dyurantii, Fisheri, Eyzenshteyni ev mer erku tasnyak ayl barerarneri miacyal janqerov։ Voginern ekel ein irenc kanancov, ev shat lav tramadrutyan mej ein։ Nranq li ein cankutyamb anelu ayn ameny, inchi masin nranc xndrel ein namaknerum ev ognel mez imanalu, te inch en irencic nerkayacnum Miacyal Nahangnery։

Hyurery barevum ein mez, mi erku xosq phoxanakum ev ancnum srahnery, vortegh seghanneri vra drvac ein kryushonov li vazer ev manr, divanagitakan sandvichner։

Menq miamtabar karcum einq, te erb vor bolory havaqven, menq, ayspes asac, handesi meghavorners el kmtnenq dahlitch ev nuynpes bazhak kbardzracnenq ev kutenq divanagitakan phoqrik buterbrotnery։ Bayc vorteghic։ Parzvec, vor menq partavor enq kangnac mnal hartakum aynqan zhamanak, minchev kgna verjin hyury։

Dahlitchic lsvum ein aghmkali bacakanchutyunner ev urax cicagh, isk menq sharunakum einq kangnac mnal, dimavorelov ushacacnerin, tchamphu dnelov gnacoghnerin ev yndhanrapes katarelov tantiroj partakanutyunnery։ Havaqvel ein haryur hisunic aveli hyurer, ev imanal, te nrancic vorn e nahangapety ev vov Proskurovic gaghtacy, aynpes el chkaroghacanq։ Da mi aghmkot hasarakutyun er, vortegh shat kayin aknocavor, aleher kanayq, karmradem jentlmenner, tiknegh eritasardner ev bardzrahasak, nrbiran oriordner։ Ayd vogineric yuraqanchyury, vor durs er ekel mer berac crarneric, anaseli hetaqrqrutyun er nerkayacnum, ev menq shat tuzhecinq amen meki het arandzin xoselu hnaravorutyun chunenalov։

Ereq zhamic heto hyureri hosanqy sandughqov sharzhvec nerqev։

Mez motecav gluxy maqur saphrac, phoqrahasak, hastlik mi mard, vori glxin phaylum ein sary qrtinqi xoshor katilner։ Na ir aknoci xoshoracuyc֊apakineri mijov nayec mez, gluxy cncec ev bavakanin lav ruserenov zgacvac asac․

― O, ayo, ayo, ayo։ Ayd vochinch։ Mister Ilf ev mister Petrov, es staca Fisheri namaky։ Voch, voch, syrer, indz vochinch mi aseq։ Duq cheq haskanum։ Es gitem dzez inch e petq։ Menq der ktesnvenq։

Ev anhetacav manr֊munr, pndakazm, zarmanalioren amur, grete erkate marnov ayd mardy։ Hyurerin hrazhesht talu irarancman mej menq chkaroghacanq zrucel nra het ev krahel nra xosqeri imasty։

Mi qani or anc, erb menq der tavalvum einq mer mahtchakalneri vra, mtorelov, te vorteghic verjapes, kgtnenq mez anhrazhesht idealakan eakin, heraxosy zrngac ev mi ancanot dzayn asac, te xosum e mister Adamsy ev vor na hima uzum e mez mot ancnel։ Menq arag hagnvecinq, gushakutyunner anelov, te menq inchu enq petq ekel mister Adamsin ev vov e na։

Mer hamary mtav erkate marmnov nuyn hastliky, vorin menq tesel einq despanatan yndunelutyan zhamanak։

― Misterner, ― asac na aranc desuden ynknelu։ ― Es uzum em dzez ognel։ Voch, voch, voch։ Duq cheq haskanum։ Es im partqn em hamarum ognel yuraqanchyur sovetakan mardu, vorn ynknum e Amerika։

Memq hravirecinq nran nstel, bayc na hrazharvec։ Na vazvzum er mer phoqrik hamarum, erbemn hrelov mez ir ccun u pind phorov։ Nra zhileti nerqevi ereq kotchaknern ardzakvac ein ev phoghkapi pochy durs er prcel։ Hankarc mer hyury bghavec․

― Es shat banov em partakan Sovetakan Miutyany։ Ayo, ayo, syrer։ Shat banov։ Che, mi aseq, duq nuynisk cheq haskanum, te inch eq anum duq ayntegh, dzez mot։

Na aynpes huzvec, vor sxalmamb durs catkec bac drnov ev haytnvec mijancqum։ Menq dzhvarutyamb qarsh tvinq nran ners։

― Duq eghel eq Sovetakan Miutyunum։

― Shurli, ― bghavec mister Adamsy։ ― Iharke։ Voch, voch, voch։ Mi asaceq aydpes ― «Eghel em Sovetakan Miutyunum» ։ Es erkar aprel em ayntegh։ Ayo, ayo, ayo, syrer։ Yot tari ashxatel em dzez mot։ Duq indz phchacrel eq Rusastanum։ Voch, voch, voch։ Duq ayd cheq haskana։

Mister Adamsi het mi qani rope asulisic heto mez hamar parz dardzav, vor menq bolorovin chenq tchanachum Amerikan, bolorovin chenq haskanum Sovetakan Miutyuny ev yndhanrapes noracin horteri pes vochnchic vochinch chenq haskanum։

Bayc hnaravor cher barkanal mister Adamsi vra։ Erb nran haghordecinq, te patrastvum enq avtomobilayin ughevorutyun katarel nahangnerov, na bghavec «shurli» ev aynpes vogevorvec, vor anspaselioren bacec havanocy, vory pahac uner tevi tak, ev arzhamanak kangnec nra tak, ases andzrevic er pashtpanvum։

― Shurli, ― krknec na։ ― Iharke։ Himarutyun kliner karcel, te Amerikan kareli e tchanachel Nyu֊Yorqum nstac։ Aynpes che, mister Ilf ev mister Petrov։

Heto arden, erb mer barekamutyuny bavakanin layn chapher yndunec, menq nkatecinq, vor mister Adamsy voreve mitq artahayteluc heto pahanjum er hastatel tchshmartaciutyuny ev cher hangstanum minchev ayd hastatumy cher stanum։

― Voch, voch, misterner։ Duq vochinch cheq haskanum։ Plan e petq։ Ughevorutyan plan։ Da e amenic glxavory։ Ev es dzez hamar kkazmem ayd plany։ Voch, voch։ Mi aseq։ Duq ayd masin vochinch cheq karogh gitenal, syrer։

Hankarc na hanec pijaky, pokec aknocn u netec dranq bazmocin (heto amboghj tasy rope aknocn er phntrum ir grpanum), cnknerin phrec Amerikayi avtomobilayin qartezy ev sksec inch֊or gcer qashel vran։

Mer achqeri arjev na anhetet xentukic kerparanaphoxvec xstadem u gorcarar amerikacu։ Menq irar eres nayecinq։ Ardyoq sa ayn idealakan eaky che, vori masin erazel enq, ardyoq ayn pharahegh hibridy che, vory stanalu hamar cher pati nuynisk Michurini uzhy: Berbanki het miasin։

Erku zhamva yntacqum menq tchanaparhordecinq Amerikayi qartezov։ Inch tovich zbaghmunq er da։

Menq erkar qnnum einq ayn harcy, mtnenq, te voch ardyoq Milvoki, Viskonsiayi nahangy։ Ayntegh miangamic erku lafolet ka, meky: nahangapety, isk myusy: senator։ Erkusi hamar el kareli er dzerq berel handznararakan namakner։ Naxandzeli drutyun։ Erku moskvaciner nstel en Nyu֊Yorqum ev lucum en Milvoki gnalu harcy։ Kuzenan, kgnan, chuzenan chen gna։

Ceruk Adamsy nstel er hangist, maqur, korekt։ Voch, na mez xorhurd cher talis depi Xaghagh ovkianosy gnal hyusisayin tchanaparhov, Soult֊Leyk֊siti, Aghi ltchi qaghaqi mijsv։ Ayntegh mer gnalu pahin lernacqnery karogh en dzyunov patac linel։

― Syrer, ― bacakanchum e mister Adamsy, ― da shat, shat vtangavor e։ Himarutyun kliner kyanqy vtangi entarkel։ Voch, voch, voch։ Duq cheq patkeracnum, te inch ban e avtomobilayin tchanaparhordutyuny։

― Isk mormonnery, ― hecum einq menq։

― Voch, voch։ Mormonnery shat hetaqrqir en։ Ayo, ayo, syrer, mormonnery nuyn amerikacinern en, inchpes bolor amerikacinery։ Isk dzyuny shat vtangavor e։

Inch hatcheli er xosel vtangneri, lernacqneri, taphastanneri masin։ Bayc aravel hatcheli er matity dzerqin hashvel, te vorchaph avtomobiln ezhan e erkatughuc hazar mghoni hamar anhrazhesht benzini galonneri qanaky, tchashi, tchambordakan hamest tchashi arzheqy։ Menq arajin angam lsecinq «kemp» ev «turisthauz» barery։ Der ughevorutyuny chsksac: mtahogvac einq caxsery krtchatelu masin, der avtomobil chunecac: mtahogvac einq yughelu harcov։ Nyu֊Yorqn arden mez tvum er mrayl mi anc, voric hark er anmijapes durs gal depi azatutyun։

Erb xandavar xosakcutyunneric ancanq anorosh bacakanchutyunneri, mister Adamsy hankarc ver catkec bazmocic, dzerqerov brnec gluxy, hamr husahatutyamb achqery kkocec ev mi amboghj rope kangnec aydpes։

Menq vaxecanq։

Mister Adamsy, aranc achqery banalu, sksec dzerqeri mej tchxltel gkxarky ev qrtmnjal․

― Syrer, amen inch korav։ Duq vochinch cheq haskanum, syrer։

Ayd pahin parzvec ayn, inch menq cheinq haskacel։ Mister Adamnsn ekel er knoj het ev toghnelov nran avtomobili mej, mi ropeov vazel er mez mot, vorpeszi hravirer mez irenc tun naxatchashelu, vazel er miayn mi ropeov։

Menq slacanq mijancqov։ Liftum mister Adamsy catkotum er anhamberutyunic, aynqan vor cankanum er vorqan karogh e shut hasnel u mtnel knoj tevi tak։

48֊rd phoghocum, Leksington avenyui ankyan hetevum, vayeluch, bayc arden voch nor «Kraysleri» mej nstel er jahel mi tikin nuyn urucik apakiner unecogh aknocov, inchpes mister Adamsinn er։

― Bekki, ― harachec mer nor barekamy, depi «Krayslery» parzelov hastlik dzerqery։

Shphotutyunic nra glxarky trav, isk nra klor gluxy phaylphlec Nyu֊Yorqi ashnanayin arevi andradardzac lusic։

― Isk ur e hovanocy, ― harcrec tikiny tetev zhptalov։

Arevy marec mister Adamsi glxin։ Na hovanocy moracel er mer hamarum․ knojy moracel er neqevum, isk hovanocy: verevum։ Nman paraganerum teghi unecav mer canotutyuny misis Rebeka Adamsi het։

Menq darnutyamb tesanq, vor gheki mot nstec mister Adamsi kiny։ Menq noric irar eres nayecinq։

― Voch, yst erevuytin sa ayn hibridy che, vory petq e mez։ Mer hibridy avtomeqena varel petq e imana։

Mister Adamsn arden kargi er ynkel ev shaghakratum er, ases vochinch cher eghel։ Amboghj tchanaparhin, minchev Sentral֊park֊vest, ur gtnvum er nra bnakarany, ceruk Adamsy havatacnum er, vor mez hamar amenakarevory: da mer apaga ughekicn e։

― Voch, voch, voch, ― bghavum er na, ― duq cheq haskanum, da shat, shat karevor e։

Menq txrecinq։ Inqners el giteinq, te vorqan karevor e da։

Adamsneri bnakarani dury bacec mi negruhi, vori shrjazgestic brnel er erku tarekan mi aghjik։ Aghjiky hast u pind, dzulaco marmin uner։ Da phoqrik Adamsn er, aranc aknoci։

Aghjiky nayec cnoghnerin ev baralik dzaynov asac․

― Papa end mama։

Papan u maman tnqacin hatchuyqic u erjankutyunic։

Menq irar eres nayecinq errord angam։

― O, na erexa el uni։ Voch, sa antarakuys hibrid che։

Glux yoterord — Elektrakan ator

Parzvec, vor amerikya grogh Ernest Hemingueyy, vori «Fiesta» girqy verjers tpagrvec Sovetakan Miutyunum ev mec xosakcutyun arajacrec sovetakan grakan shrjannerum, Nyu֊Yorqum e gtnvum henc mer ayntegh eghac orerin։

Hemingueyy Nyu֊Yorq er zhamanel mi shabatov։ Parzvec, vor na mi vitxari, beghavor mard e: arevic plokvac qtov։ Na hagin uner flanele shalvar, brde zhilet, vory cher kotchkvum huzhku krcqi vra, ev bobik votqerin: tnayin mashikner։

Bolors miasin kangnel einq hyuranocayin hamarum, ur aprum er Hemingueyy, ev zbaghvac einq sovorakan amerikyan gorcov․ dzerqners brnel einq «gay֊bolov» sarcaxarn viskiyov bardzr u layn ympanakner։ Yst mer sovorutyan, amen mi gorc Amerikayum dranov er sksvum։ Nuynisk, erb mer grakan gorcerov gnum einq «Ferrar end Reyngartd» hratarakchutyuny, vori het kapvac einq, apa urax, shikaher mister Ferrary, hratarakichn u banasteghcy, anmijapes qarsh er talis mez hratarakchutyan gradarany։ Grqer ayntegh shat kayin, sakayn, baci ayd, drvac er mi mec sarcapaharan։ Hratarakichn ayd paharanic hanum er zanazan shsher ev sarci xoranardikner, apa harcnum, te vor kokteylin enq naxapatvutyun talis։ ― «Manhettenin», «Bakardiin», «Martiniin», ev anmijapes sksum er kokteyl harel aynpisi hmtutyamb, ases kyanqum erbeq girq cher hratarakel, banasteghcutyun cher grel, ayl misht ashxatel er ibrev barmen։ Amerikacinery sirum en kokteyl harel։

Xosq bacvec Floridayi masin, ev Hemingueyn anmijapes ancav, yst erevuytin, ir sirac temayin։

― Erb dzer avtomobilayin ughevorutyuny katarelis klineq, anpayman ekeq indz mot: Ki֊Vest, dzuk korsanq ayntegh։

Ev na dzerqerov cuyc tvec, te inch chaphi dzkner en vorsvum Ki֊Vestum, aysinqn na ir dzerqery vorqan karogh er layn taracec, inchpes anum e amen mi dzknors։ Dzknery durs ein galis zgali chaphov mec։

Menq tagnapov nayecinq mimyanc ev xostacanq inch gnov uzum e lini aycelel Ki֊Vest, vorpeszi dzuk brnenq ev lrjoren, ev voch votqi vra, xosenq grakanutyunic։ Ayd tesaketic menq bolorovin anxohem lavatesner einq։ Ete vitchakver katarel ayn ameny, inch xostacel einq handipumneri ev tesakcutyunneri gcov, apa mez khajoghver Moskva veradarnal hazar iny haryur qarasun tvic voch shut։ Shat einq uzum dzuk vorsanq Hemingueyi het․ cher shphotecnum nuynisk ayn harcy, te inchpes petq e varveinq spinningi ev ayl xrtin gorciqneri het։

Xosq bacvec ayn masin, te inch enq tesel Nyu֊Yorqum ev inch kuzenayinq nayel Arevmutq mekneluc araj։ Patakahakanoren xosecinq Sing֊Singi masin։ Sing֊Singy da Nyu֊Yorqi nahangi bantn e։ Nra masin menq giteinq phoqruc, ayn phoqrik broshyurneric, voroncum nkaragrvum ein nshanavor hetaxuyzner Nat Pinkertoni ev Nik Karteri arkacnery։

Hankarc Hemingueyn asac․

― Giteq inch, indz mot henc hima nstac e im anery։ Na canot e Sing֊Singi peti het։ Miguce na glux beri dzer aycelutyuny ayd banty։

Harevan senyakic na durs berec maqur hagnvac mi ceruk, vori vizy oghakel er shat bardzr, hnadzev, oslayac odziqy։ Cerukin bacatrvec mer cankutyuny, vorin i patasxan na anshtap shrtunqnery camec, isk heto anorosh asac, te kashxati sarqel ayd gorcy։ Ev menq krkin veradardzanq naxkin xosakcutyany: dzknorsutyany, ughevorutyunnerin ev ayl hianali banerin։ Parzvec, vor Hemingueyy cankanum e gnal Sovetakan Miutyun, Altay։ Minchev menq kparzeinq, te inchu na hatkapes yntrel e Altayy ev kgoveinq Sovetakan Miutyan myus vayrery evs, bolorovin moracvec Sing֊Singi veraberyal xostumy։ Qich baneri masin e xosvum urax shaghakratanqi pahin, erb mardik kangnac en «gay֊boly» dzerqin։

Sakayn mek or anc parzvec, vor amerikacinery bnav shaghakratner chen։ Menq stacanq erku namak։ Meky hasceagrac er mez։ Hemingueyi anery qaghaqavari kerpov haghordum er, vor na arden banakcel e banti peti mister Lyuis Lyuisi het, ev vor menq karogh enq cankacac ory ditel Sing֊Singy։ Erkrord namakov ceruky mez handznararum er mister Lyuis Lyuisin։

Menq nkatel einq amerikacineri ayd gicy ev heto shat aritnerov hamozvecinq, vor amerikacinery erbeq irenc xosqy qamun chen talis։ Voch mi angam mez chvitchakvec baxvel ayn bani het, inch mezanum «durs tal», kam, aveli kopit, «phchel» en anvanum։

Nyu֊Yorqi mer nor barekamneric meky mi angam mez arajarkec mrgayin ynkerutyan shogenavov meknel Kuba, Yamayka ev Kolumbia։ Na asac, vor kareli e gnal anvtchar, der navapeti het el seghan knstenq։ Covum dranic aveli mec pativ chi karogh linel։ Menq, iharke, hamadzaynvecinq։

― Shat lav, ― asac mer barekamy։ Katareceq duq dzer avtomobilayin tchamborducyuny, isk veradarnaluc heto zangahareq indz։ Amen inch karvi։

Kaliforniayic Nyu֊Yorq veradardzi tchamphin, grete amen or hishum einq ayd xostumy։ Verj i verjo na el trvac er kokteyl xmelu pahin։ Ays angamva kokteyly inch֊or bard xarnurd er kanach, mec terevneri, shaqari ev gavati tak nstac bali։ Verjapes Texasi San֊Antonio qaghaqic menq hishecnogh heragir ugharkecinq։ Ev arag patasxan stacanq։ Ayn nuynisk mi phoqr viravorakan er։

«Dzer arevadardzayin reysy vaghuc kargavorvac e» ։

Menq aydpes el chkatarecinq arevadardzayin ayd reysy: zhamanak chkar։ Bayc amerikyan tchshtapahutyan ev irenc xosqy pahelu amerikacineri yndunakutyan masin unecac hishoghutyuny minchev ors el mxitarum e mez, erb tanjvel enq sksum ayn mtqic, vor bac toghecinq Haravayin Amerikayum linelu arity։

Menq xndrecinq mister Adamsin gal mez het Sing֊Sing, ev na bazmics mez «syr» u «mister» anvanelov hamadzaynec։ Hetevyal aravot menq teghavorvecinq Adamsi «kraysleri» mej ev Nyu֊Yorqi lusakirneri arjev mekzhamya tarapanqic heto verjapes durs prcanq qaghaqic։ Isk yndhanrapes ayn, inch Nyu֊Yorqum kochvum e phoghocayin sharzhum, azat kerpov kareli e anvanel phoghocayin kangarumner։ Kangarumnery, hamenayn deps, aveli shat en, qan sharzhumnery։

Eresun mghon ancneluc heto parzvec, vor mister Adamsy moracel e ayn qaghaqi anuny, ur gtnvum e Sing֊Singy։ Stipvac einq kang arnel։ Tchamphezrin mi banvor, avtomobilic bernataphum er inch֊or kanonavor arkghner։ Menq nran harcrinq Sing֊Singi tchanaparhy։

Na iskuyn ashxatanqy toghec ev motecav mez։ Aha evs mi hianali gic։ Anenazbaghvac amerikacin misht zhamanak unenum e kartch, xelaci ev hamberatarutyamb bacatrelu tchambordin, te inch tchanaparhov petq e gnal։ Ynd vorum, na chi shphotum ev chi stum։ Ete na bacatrum e, nshanakum e gite։

Verjacnelov ir bacatrutyunnery banvory zhptac ev asac․

― Shtapum eq elektrakan atorin։ Hajoghutyun em cankanum։

Heto eli erku angam, aveli shut xghtchneris hangstutyan hamr, stugecinq tchanaparhy, ev erku depqum el mister Adamsy cher moranum avelacnel, vor shtapum enq elektrakan atori։ I patasxan, cicagh er hnchum։

Banty gtnvum er Osening phoqrik qaghaqi cayrin։ Banti darpasneri mot erku sharq avtomobilner ein kangnac։ Sirtners iskuyn tchmlvec, erb tesanq, vor mez het miazhamanak tegh hasac meqenayic durs ekav koracac, hatcheli mi ceruk: dzerqin erku mec toprak։ Topraki mej utelegheni phatetner ev narinjner kayin։ Ceruky doghdojun motecav glxavor mutqin, tarav «handzneliqy» ։ Vov uni ayntegh nstac։ Havanoren tghan e։ Ev havanoren ceruky karcum er, vor ir tghan xaghagh, hrashali tgha e, minchder parzvum e, vor bandit e, guce ev mardaspan։ Dzhvar e cerukneri gorcy։

Handisavor֊vitxari cankapatov phak mutqy bardzr er: aryuci vandaki nman։ Nra erku koghmerin, pateri mej, amracvac en krac erkatic shinvac lapterner։ Drneri mej kangnac ein ereq vostikan։ Nrancic yuraqanchyurn arnvazn erku haryur angliakan funt qash uner։ Ev dranq voch te tcharpi funter ein, ayl mkanneri, funter, voronq carayum ein tchnshelu, hnazadecnelu hamar։

Mister Lyuis Lyuisy bantum cher։ Henc ayd ory teghi er unenum Nyu֊Yorq nahangi kongresi deputati yntrutyunnery, ev pety meknel er։ Bayc da vochinch chi nshanakum, ― asacin mez։ Haytni e, te vortegh e gtnvum pety, hima kzangaharen nran: Nyu֊Yorq։

Hing rope anc stacvec mistr Lyuisi patasxany։ Lyuisy shat er cavum, vor hangamanqnery zrkum en nran andzamb Sing֊Singy cuyc talu hnaravorutyunic, bayc na kargadrel e ir ognakanin anel mez hamarya ayn ameny, inch hnaravor e։

Dranic heto mez ners toghecin yndunaran, inqnaeri phayli hascrac tqamannerov senyaky, ev mer hetevic tchaghashary phakecin։ Menq erbeq chenq nstel banterum ev nuynisk aystegh bank hishecnogh maqrutyan u phayli mej, phakvogh metaghe tchaghashari sharachyuny mez stipec cncvel։

Sing֊Singi peti ognakany choruk ev uzhegh kazmvacqov mard er։ Menq anmijapes sksecinq ditel։

Aysor tesakcutyan or er։ Yuraqanchyur bantarkyali, ete, iharke, na voch mi banum cher meghanchel, karogh en aycelel ereq hogi։ Mec senyaky voghorkac bazriqnerov bazhanvac e phoqrik qarakusineri։ Yuraqanchyur qarakusium demardem drvac en erku kartch nstaran, inchpisin linum en tramvaynerum։ Ayd nstaranneri vra nstum en bantarkyalnery ev nranc hyurery։ Tesakcutyuny tevum e mek zham։ Elqi drneri mot kangnac e mi bantapah։ Bantarkyalnerin hasnum e bantayin gorsh hagust, bayc kareli e hagnel voch amboghj kostyumy։ Petakan petq e lini nra voreve masy: kam shalvary, kam moxraguyn svitery։ Senyakum meghm xosakcutyan dzayn er lsvum, inchpes kinematografi tchemasrahum։ Hayrerin tesakcutyan ekac erexanery vazum ein corakic jur xmelu։ Mez canot cerukn achqy cher heracnum ir sirasun zavakic։ Kamacuk lac er linum mi kin, isk nra bantarkyal amusiny glxikor znnum er ir dzerqery։

Tesakcutyan iradrutyunn aynpisin e, vor hyurern anpayman i vitchaki en bantarkyalin voreve argelvac ir talu։ Bayc da anogut ban e։ Bantarkyalin, xcik veradarnalis, tesakcucyan srahi dran hetevum anmijapes xuzarkum en։

Yntrutyunneri aritov bantum azat or er։ Bakeri mijov ancnelis menq tesanq kalanavorneri phoqrik xmber, voronq taqanum ein ashnanayin arevi tak kam te mez ancanot gndakaxaghov ein tarvac (mer ughekicn asac, vor da italakan xagh e ev vor Sing֊Singum shat italaciner kan nstac) ։ Sakayn qich mard kar։ Bantarkyalneri mecamasnutyunn ayd pahin gtnvum er banti kinoyi dahlitchum։

― Ayzhm bantum erku hazar erku haryur innsun mard e nstac, ― asac mister Lyuisi ognakany։ ― Nrancic utsunhingy datapartvac e cmah bantarkutyan, isk tasnvecy: elektrakan atori։ Ev bolor ayd tasnvecy, antarakuys, mahvan kentarkven, chnayac vor nerman huys unen։

Sing֊Singi nor korpusnery shat hetaqrqir en։ Kaskacic ver e, vor nranc shinararutyan vra azdel e shenqer karucelu amerikyan texnikayi yndhanur makardaky ev manavand amerikyan kaynqi makardaky, ayn, inch Amerikayum anvanum en «standart vof layf» ։

Amerikyan banti masin amenalav patkeracum ktar lusankary, bayc, dzhbaxtabar, chi tuylatrvum lusankarel Sing֊Singi nersy։

Aha te inch e nerkayacnum irenic bantayin korpusy․ vec hark xcikner, negh, inchpes shogenavi kayutner, kangnac en meky myusi koghqin ev drneri phoxaren unen aryuci vandaki tchaghashar։ Yuraqanchyur harki erkarutyamb ancnum en metaghe nerqin srahnery, voronq irar mej haghordakcvum en nuynpisi metaghe sandughqnerov։ Amenic qich da nmanvum e kacarani, nuynik bantayin։ Karucvacqi ogtapashtutyuny nran gorcaranayin tesq e talis։ Voreve mexanizmi het: nmanutyunn aveli e sastkanum nranov, vor ayd amboghj karucvacqy cackvac e aghyusashen tuphov, vori patery grete amboghjutyamb zbacvac en patuhannerov։ Henc nranc mijov el xcik e taphancum cerekva ev qich chaphov arevi luysy, vorovhetev xciknerum patuhanner chkan։

Yuraqanchyur xcik֊kayutum ka mahtchakal, phoqrik seghan ev unitaz, cackvac laqac kapharichov։ Mexic kaxvac en radio akanjakalner։ Seghani vra erku֊ereq girq ka drvac։ Paterin phakcvac en mi qani lusankarner: geghecik aghjikner kam beysbolistner, kam hreshtakner, nayac bantarkyali hakumin։

Ereq nor korpusnerum yuraqanchyur bantarkyal teghavorvac e arandzin xcikum։ Da katarelagorcvac e, minchev verjy amerikacrac, harmar, ete kareli e nman azniv, lav bary gorcadrel banti veraberyal։ Aystegh lusavor e ev ody hamematabar lav։

― Nor korpusnerum, ― asac mer ughekicy, teghavorvac e hazar ut haryur mard։ Mnacac hing haryury gtnvum en hin shenqum, vor karucvel e hing haryur tari sranic araj։ Gnanq։

Ay sa arden iskakan sultanakan֊polsakan bant er։

Ays xciknerum hnaravor che kangnel hasakov mek։ Erb nstum es mahtchakalin, cnknerd qsvum en dimaci patin։ Erku mahtchakal teghavorvac en meky myusi vra։ Mut e, xonav u sarsapheli։ Aystegh arden chkan voch phaylatakogh unitazner, voch el hangstutyun berogh hreshtakneri nkarner։

Yst erevuytin mer demqin inch֊or ban artahaytvec, vorovhetev peti ognakany shtapec uraxacnel mez։

― Erb dzez ugharken indz mot, ― asac na, ― es dzez kteghavorem nor korpusnerum։ Nuynisk kgtnem Hudzoni vra tesaran unecogh xcik, menq aydpisin unenq, dranq arandznapes arzhanavor bantarkyalneri hamar en։

Ev na arden lurj avelacrec․

― Dzezanum, lsel em, patzhakan sistemy npatak uni ughghel hancagorcin ev veradardznel nran hasarakutyan sharqery։ Avagh, menq zbaghvac enq miayn hancagorcnerin patzhelov։

Menq xosq bacecinq cmah bantarkutyan masin։

Ev na arden lurj avelacrec․

― Indz mot hima mi kalanavor ka, ― asac mez ughekcoghy, ― vorn arden qsanerku tari e nstac e։ Amen tari na xndragir e talis nerum shnorhelu, ev amen angam, erb qnnvum e nra gorcy, xndirqy vtchrakanapes merzhum en․ mi zhamanak na mi gazanayin hancagorcutyun e katarel։ Es nran bac ktoghnei։ Na hima bolorovin urish mard e։ Ev yndhanrapes bantarkyalneri kesin azat kardzakei, qani vor nranq, im karciqov, vtangavor chen hasarakutyan hamar։ Bayc es miayn bantapet em, ev inqs vochinch anel chem karogh։

Mez cuyc tvecin naev hivandanocy, gradarany, atamnabuzhakan kabinety, mi xosqov, bolor astvacahatcho ev kultur֊lusavorakan himnarkutyunnery։ Menq bardzranum einq lifterov, ancnum hianali mijancqnerov։ Iharke, harkadranqi mijocneric, patzhaxcer ev nman baner, mez vochinch cuyc chtvecin, menq el miangamayn haskanali e, qaghaqavarutyunic drdvac, chxndrecinq։

Bakeric mekum menq motecanq miharkani, aghyusashen, xul mi tan, ev peti ognakany andzamb ir dzerqov bac arec drnery mec banaliov։ Ayd tan mej Nyu֊Yorq qaghaqi datarani vtchrov mahapatzhi en entarkum elektrakan atori vra։

Atory menq iskuyn tesanq։

Ayn drvac er anpatuhan yndardzak senyakum, vori mej luys er taphancum arastaghi apakya lapteri mijov։ Marmare spitak hataki vra menq erku qayl arinq ev kang aranq։ Atori hetevum, dran vra, vory mer mtac dran dimacn er gtnvum, mec, sev tarerov grvac er: «Sayles» ― «Lrutyun» ։

Ayd drnov ners em berum datapartyalnerin։

Ayn masin, vor nerum shnorhelu irenc xndranqy merzhvac e, ev aysor evet i katar e acvelu mahapatizhy, datapartvacnerin teghekacnum en vagh aravotyan։ Henc ayd zhamanak el datapartyalin naxapatrastum en mahapatzhi․ glxi vra saphrum en mi phoqrik klorak, vorpeszi elektrakan hosanqn anargel ir gorcy tesni։

Datapartvacn amboghj ory nstum e ir xcikum։ Ayzhm, glxin saphrac klorakov, na aylevs voch mi bani huys chuni։

Mahapatizhy katarvum e gisherva zhamy tasnmek֊tasnerkusin։

Shat cavali e, vor mardn amboghj orva yntacqum zgum e mahamerdzi tanjanqner, ― asac mer ughekicy, ― bayc menq vochinch anel chenq karogh։ Da orenqi pahanjn e։ Orenqn ayd mijocy ditum e vorpes lracucich patizh։

Ayd atori vra mahapatzhel en erku haryur tghamardu ev ereq knoj, minchder atory bolorovin nor tesq uner։

Da mi phayte deghin ator er: bardzr mejqov ev armnkakalnerov։ Arajin hayacqic bavakanin xaghagh tesq uner, ev ete chliner kashve aparanjannery, vorov kapum en datapartvaci dzerqern u votqery, hesht u hangist karogh er drvac linel voreve bardzrabaro yntaniqum։ Nra vra knster canralur papiky u ir hamar tert kkardar։

Bayc mi varkyan anc, atory shat anaxorzh tvac mez։ Arandznapes tchnshum ein voghorkun armnkakalnery։ Aveli lav er chmtacel nranc masin, vovqer voghorkel ein ayn irenc armunknerov։

Atoric mi qani metr heravorutyan vra drvac ein chors dimackun kayaranayin nstaranner։ Dranq vkaneri hamar en։ Mi phoqrik seghan el kar։ Pati mej amracvac er lvacaran։ Aha ev ameny, bolor ayn kahavoranqy, voronc mej katarvum e ancumy vatic depi lavaguyn ashxarhy։ Patani Tomas Alva Edisony, havanoren, cher entadrum, vor elektrakanutyuny nman mrayl partakanutyunner el e katarelu։

Dzax ankyan dury tanum er depi mi shenq, vorn ir chaphov mi qich mec er heraxosayin xcikic։ Aystegh pati vra phakcvac er marmare bashxic vahany, amenasovorakan vahan: canraqash, hnadzev hosanqahatichov, vorpisin kareli e tesnel uzacd mexanikakan arhestanocum kam gavarakan kinematografi meqenayakan bazhanmunqum։ Miacvum e hosanqhatichy, ev hosanqy saghavarti mijov vitxari uzhov xphum e datapartyali glxin, aha ev bolory, amboghj texnikan։

― Hosanq miacnoghy, ― asac mer gidy, ― stanum e haryur hisun dolar yuraqanchyur miacman hamar։ Cankacoghneric azatvelu tchar chka։

Iharke, mi zhamanak mer lsac xosakcutyunnern ayn masin, vor ibr ereq hogi en miacnum hosanqy, vor nrancic voch meky chgite, te irakanum vov e i katar acel mahapatizhy, mtacacin ban durs ekav։ Voch, ayd ameny anhamemat parz e։ Inqy miacnum e ev inqn el amen ban gite ev mi banic e vaxenum, chlini te mrcakicnery xlen shahavet ashxatanqy։

Mahapatzhi senyaki dury tanum e depi anatomiakan bazhiny, isk qich hervum xaghagh mi senyak kar, minchev arastaghy lcvac phayte hasarak dagaghnerov։

― Dagaghnery shinum en bantarkyalnery henc mez mot: bantum, ― teghekacrec mer ughekicy։

― De lav, karces bavakanin nayecinq։ Kareli e gnal։

Hankarcaki mister Adamsy xndrec iren tuyl tal nstelu elektrakan atorin, vorpeszi zga mahvan datapartvaci aprumnery։

― De, de, syrer, ― qrtmnjum er na, ― da shat zhamanak chi xli։

Na hastatun nstec yndardzak nstaranin ev handisavor nayec boloris։ Nra het sksecin katarel sovorakan cisakatarutyunnery։ Kashve layn gotiov kapecin atori mejqin, votqern aparanjannerov seghmecin kaghne votqerin, dzerqery kapecin armunkakalneric։ Mister Adamsi glxin saghavart chhagcrin, bayc na aynqan aghersec, vor phaylun glxin drecin lari mek cayry։ Mi rope sarsaph tirec։ Mister Adamsi hayacqy phaylum er anerevakayeli hetaqrqrutyamb։ Iskuyn erevum er, vor na ayn mardkancic e, voronq amen inch uzum en phordzel irenc mashki vra, amen ban shoshaphel irenc dzerqerov, amen ban tesnel ev amen inch lsel andzamb։

Sing֊Singy toghneluc araj menq mtanq ekeghecu shenqy, vortegh ayd pahin kinoseansn er gnum։ Mekukes hazar kalanavorner nayum ein «Doktor Sokrat» nkary։ Aystegh drsevorvec administraciayi goveli dzgtumy: tal bantarkyalnerin amenatarm nkary։ Iroq, ayd ory «Doktor Sokraty» gnum er drsum: Oseningum։ Sakayn zarmacnum er ayn, vor nkary banditakan kyanqic er։ Da cuyc tal bantarkyalnerin, mievnuyn er, te alkoholikin grgrel mi qich oghu tesqov։ Arden ush er, menq shnorhakalutyun haytnecinq siralir yndunelutyan hamar, aryuci tchaghashary bacvec, ev menq durs ekanq։ Elektrakan atorin nsteluc heto Mister Adamsy hankarcaki ynkav melamaghdzutyan mej ev voghj tchanaparhin lur er։

Veradardzi tchanaparhin menq tesanq tchamphic durs ekac bernatar mi meqena։ Nra hetevi masy maqur phshrvac er։ Bazmutyuny qnnarkum er patahary։ Mek urish tegh aveli mec bazmutyun lsum er hretorin, vor cavalvum er ayd orva yntrutyunneri veraberyal։ Aystegh bolor avtomobilnery irenc hetevi apakineri vra krum ein yntrakan trucikner։ Aveli deny: puraknerum, antarnerum marum er xent ashuny։

Erekoyan menq gnacinq tesnelu mijin amerikacu erjankutyuny․ gnacinq «Holivud» restorany։

Zhamy yotn er։ Kes tan chaph mecutyan elektrakan panno er varvum restorani mutqi verevum։ Kisazinvorakan hamazgestov eritasardner, hamazgest, vorn yndunvac e hyuranocneri, restoranneri, phoqrik tatronneri, spasavorneri hamar, tcharpkoren hrum ein ners mtnoghnerin։ Shqamutqum kaxvac ein merk aghjikneri lusankarner, voronq nvaghum ein bnakchutyan nkatmamb tacac siruc։

Inchpes bolor restorannerum, ur parum en, «Holivudi» mejteghy zbaghvac er erkaravun hartakov։ Hartaki koghqerin ev nranic phoqr inch ver, teghavorvac ein seghannery։ Bolori verevum bardzranum er bazmamard jazy։

Jazy kareli e chsirel, manavand tchisht e nran sireluc dadarel Amerikayum, vortegh nranic taqnvel hnaravor che։ Bayc yndhanrapes, amerikyan jazery lav en nvagum։ «Holivud» restorani jazy irenic nerkayacnum e hianali hamadzaynecvac eqscentrik erazhshtakan meqena, ev nran lsely hatcheli e։

Erb sakav hetaqrqir ev bnav chogevorogh amerikyan supov li aphsenern arden drvac ein mer arjev, nvagaxmbi mijic hankarc durs catkecin kisov chaph merk, ereq qarordov merk ev iny tasnerordakanov merk aghjikner։ Nranq erandagin catkotum ein irenc hartakneri vra, erbemn pheturner gcelov supov li aphseneri kam mananexi bankaneri mej։

Muhamedi birt zinvornery, havanoren, henc ayspes ein patkeracnum irenc draxty, ― seghanin: uteliq, shenqum: taqutyun ev hurinern irenc hinavurc gorcn en tesnum։

Hetagayum aghjiknery der shat angam durs vazecin․ arajini ev erkrordi aranqum, surtchic araj, surtch xmelu pahin։ «Holivudi» tery tuyl cher talis nranc culanal։

Ayd amerikyan primitiv xohararutyan miacumy pashtoneakan heshtasirutyan het, vorosh chaphov xrovecin mer hogin։

Restorany leph֊lecun er։ Aystegh tchashy mek hogun nstum er erku dolar։ Nshanakum e, Nyu֊Yorqi mijin mardn aystegh karogh e gal amisy mek angam kam aveli hazvadep։ Phoxareny mec bavakanutyun e stanum։ Na ev jaz e lsum, ev kotlet e utum, ev hianum e hurinerov, ev inqn el parum e։

Paruhineric vomanc demqery but ein, myusneriny: xghtchuk, errordneriny: dazhan, bayc boloriny havasarapes hognac։

Menq hrazhesht tvinq։ Taxic er patel mez nyuyorqyan erjankutyunic։

Glux uterord — Nyu֊Yorqi mec mrcasparezy

«Germanakan hyurasirutyun» akumbi andamnery amen ereqshabti havaqvum en Nyu֊Yorqi «Ambasador» hyuranoci spitak dahlitchy։

Akumbi anunn inqy tchisht patkeracum e talis nra andamneri iravunqneri ev partakanutyunneri masin։ Amen voq vtcharum e ir hamar։ Ayd hzor tntesakan bazayi vra miavorvel en bavakanin shat zhurnalistner ev groghner։ Bayc bacarutyun ka։ Patvavor hyurery chen vtcharum։ Phoxareny nranq partavor en voreve cicagheli tchar asel։ Mievnuyn e inchi masin, miayn te tchary lini kartch u cicagheli։ Ete voch mi kerp cicagheli durs chi galis, apa kartch petq e lini bolor depqerum, vorovhetev zhoghovnery teghi en unenum naxatchashiki zhamanak, ev voghj xraxtchanqy miayn mek zham e tevum։

Hyury, i hatucumn tchari, stanum e tetev naxatchashik ev akumbi gipse mec medaly, vori vra patkervac e tchxltvac cilindrov mi zvartchaser, akumbi skzbnatareri hovanu tak mraphac։

Yndhanur caphaharutyunneri tak medalnery kaxvum en hyureri vzin, ev bolorn arag crvum en։ Ereqshabtin ashxatanqayin or e, «Germanakan hyurasirutyan» bolor andamnery gorcnakan mardiq en։ Zhamy erkusin mot nranq bolorn arden nstac en irenc ofisnerum ev biznes en anum։ Araj en sharzhum kulturan kam parzapes phogh en vastakum։

Nman mi zhoghovum menq Nyu֊Yorqi «Medison֊skver֊garden» amenamec mrcasparezi direktorin, mrcasparez, vortegh kazmakerpvum en brncqamarti amenamec mrcumnery, amenamec mitingnery, yndhanrapes bolor amenamec banery։

Ayd ereqshabti hyurery menq einq: ekvor sovetakan groghners, amerikyan haytni kinoderasan ev «Medison֊skver֊garden» ֊i direktory, vori masin henc nor xosecinq։

Menq horinecinq mi tchar, sheshty dnelov glxavorapes voch te humori, ayl lakonikutyan vra, ev dranum liovin hasanq mer npatakin։ Tchary targmanecin angleren, ev mezanic meky, bnav chshphotvelov ayn banic, vor gtnvum e angleren lav imacoghneri ayd mec zhoghovum, kardac gracy։

Aha anglerenic krkin ruseren targmanvac ayd tchary։

«Mister naxagah ev jentlmenner։

Menq katarecinq mec ughevorutyun: toghecinq Moskvan, vorpeszi canotananq Amerikayi het։ Baci Nyu֊Yorqic, menq karoghacanq linel Vashingtonum ev Hartfordum։ Menq Nyu֊Yorqum aprecinq mek amis ev ayd zhamketi verjum zgacinq, vor sirum enq dzer mec, zut amerikyan qaghaqy» ։

Hankarcaki mer glxin sary jur lcrin։

― Nyu֊Yorqy da bnav Amerika che, ― asacin mez mer nor barekamnery։ ― Nyu֊Yorqy da miayn kamurj e Evropayi ev Amerikayi mijev։ Duq derevs gtnvum eq kamurji vra։

Ayd zhamanak menq gnacinq Vashington, Kolumbiayi okrugy: Miacyal Nahangneri mayraqaghaqy, tetevamtoren havatacac linelov, vor ays qaghaqn anpayman amerikyan klini։ Erkrord orva erekoyan koghm menq gohunakutyamb zgacinq, vor sksum enq qichumich haskanal amerikyan kyanqy։

― Vashingtony bolorovin el Amerika che, ― asacin mez, ― da petakan astitchanavorneri qaghaqn e։ Ete duq, iroq, kamenum eq tchanachel Amerikan, apa aystegh aneliq chuneq։

Menq hnazand dasavorecinq mer qercvac tchampruknery avtomobili mej ev meknecinq Hartford, Konnektikut nahangy, vortegh ir hasun tarinern e anckacrel amerikyan mec grogh Mark Tveny։

Aystegh mez iskuyn aznvoren naxazgushacrin․

― Nkati uneceq, vor Hartfordy der Amerika che։

Erb menq, aynuamenayniv, sksecinq harcuphordz anel, te vortegh e gtnvum Amerikan, hartfordcinery anorosh cuyc tvecin inch֊or koghm։

«Ayzhm menq ekel enq dzez mot, mister naxagah ev jentlmenner, vorpeszi xndrenq, vor mez cuyc taq, te vortegh e gtnvum Amerikan, vorovhetev menq hatkapes ekel enq aystegh, vorpeszi vorqan hnaravor e lav canotananq nra het» ։

Tchary cncogh hajoghutyun unecav։ «Germanakan hyurasirutyun» akumbi andamnery erkar caphaharum ein mez։ Heto miayn menq parzecinq, vor akumbi andamneri mecamasnutyuny voch mi ban chi haskacel, qanzi hretori rus֊angliakan tarorinak aroganutyuny bolorovin xlacrel er tcharum taqnvac xor mtqery։

Asenq, mer koghqin nstac mister naxagahy, yst erevuytin, vorsacel er tchari imasty։ Ir nihar ev xelaci demqy depi mez dardznelov, na trxkacrec murtchikov ev ayd kerp verj talov caphaharutyunneri photorkin, verahas lrutyan mej asac․

― Es shat em cavum, bayc inqs el hima chei karoghana asel, te vortegh e gtnvum Amerikan։ Ekeq aystegh hazar iny haryur eresunvec tvakani noyemberi ereqi moterqy, ev ayn zhamanak parz klini, te inch ban e Amerikan ev vortegh e gtnvum ayn։

Da sramit ev miak tchisht patasxann er mer harcin։ Noyemberi ereqin teghi ein unenalu prezidentakan yntrutyunnery, ev amerikacinery gtnum en, vor miayn ayd zhamanak koroshvi ayn ughin, vorov gnalu e Amerikan։

Aynuhetev xosqy trvec bardzrahasak mi mardu, vorin naxagahy horjorjec gndapet։ Gndapetn anmijapes sksec bghbghal, hegnanqov nayelov havaqvacnerin։

― Im biznesn ayn e, ― asac na, ― vor es «Medison֊skver֊garden» shenqy vardzov em talis bolor cankacoghnerin։ Ev ayn ameny, inch teghi e unenum ashxarhum, indz dzerntu e։ Komunistnery miting en kazmakerpum Hitleri dem: im dahlitchy vardzov em talis komunistnerin։ Hitlerakannery miting en kazmakerpum komunistneri dem: dahlitchy talis em hitlerakannerin։ Im shenqum aysor demokratnery nzovum en hanrapetakannerin, isk vaghy hanrapetakannery henc nuyn ambionic apacucum en, vor mister Ruzvelty bolshevik e ev Amerikan tanum e depi anarxia։ Ւm dahlitchy bolori hamar e։ Es im biznesn em anum։ Bayc ev aynpes es im hamozmunqnern unem։ Verjers Lindbergi erexayin spanogh Bruno Hauptmani pashtpannery uzum ein im dahlitchy vardzel: Hauptmani ogtin agitacia mghelu hamar։ Ev aha ayd mardkanc es im dahlitchy chtveci։ Isk urishnerin: xndrem, hameceq։ Phogh vtchareq ev teghery graveq, vov el vor lineq

― bolshevik, anarxist, indz hamar mievnuyn e։

Ayd bghbghocic heto qajari gndapety nstec ir teghy ev sharunakec surtch xmel։

«Medison֊skver֊gardenum» gndapeti artahaytutyamb ayd: «bolori hamar» dahlitchum menq tesanq brncqamarti mec mrcum, vor teghi er unenum ashxarhi naxkin chempion, italaci Karnerayi ev germanaci voch lavaguyn, bayc arajnakarg brncqamartiki mijev։

«Medison֊skver֊gardeni» mrcasparezn irenic voch te shrjan e nerkayacnum, inchpes linum e krkesum, ayl erkaravun ughghankyuni։ Ughghankyan shurjy bavakanin teq bardzranum en atorneri sharqery։ Der minchev mrcumy, handisatesi achqeri arjev harnum e azdecik mi tesaran․ na miangamic tesnum e qsanhing hazar ator․ tatronum qsanhing hazar tegh ka։ Brncqamarti artiv atorner ein drvel naev mrcasparezum: yndhup shrjapatelov bardzradir ringy։

Uzhegh, spitak luysy ynknum er ringi hartaki vra։ Krkesi mnacac masy ynkghmvac er kisxavari mej։ Spitak, erkeghjyur glxazarderov vatcharoghneri sur tchichery taracvum ein vitxari shenqov mek։ Vatcharoghnery sharqeri mijov ancnelov, arajarkum ein aghi kaghin, aghi blitner, retine camon ev phoqr shsherov viski։ Smerikacinern irenc bnuytov camogh zhoghovurd en։ Nranq camum en retin, konfet, sigari cayry, nranc cnotnery sharunak sharzhvum en, kaphkaphum, shrxkum։

Karneran handes ekav naxaverjin zuygi het։ Xlacucich voghjyunneri tak na durs ekav ring ev shurjy nayec ayn mrayl u shphot hahaycqov vorov sovorabar ozhtvac en chaphic durs bardzrahasak ev uzhegh mardik։ Da mi mardu hayacq e, vory sharunak vaxenum e, te inch֊or mekin kam inch֊or ban kjnjxi, kjardi, kaylandaki։

Karnerayin ir hayreniqum: Italiayum, nuynisk anunov el chen tchanachum։ Na uni makanun «Il gigante» ։ «Il giganten» anaseli erkarahasak ev erkarabazuk mard e։ Ete na liner moskovyan tramvayi konduktor, apa azat karogh er taskopekanocner vercnel arjevi hartakum kangnac mardkancic։ «Il giganten» netec var xalaty ev erevac ir amboghj gegheckutyamb, bardzrahasak, voskrot, gotakan kisashen tatchari nman։

Nra hakarakordy pndakazn, shikaher u mijahasak germanaci er։

Trvec azdanshan, menejernery taphvecin ringic, ev Karneran sksec hangist qotakel germanacun։ Nuynisk voch te qotakel, ayl kalsel։ Gyughaci Karneran ases ir hamar sovorakan gyughatntesakan ashxatanq er katarum։ Nra erku metranoc dzerqery hamachaph bardzranum ev ijnum ein։ Sveli hatchax nranq odin ein arnum, bayc ayn sakav depqerum, erb ijnum ein germanacu vra, nyuyorqyan hasarakutyuny bghavum er: «Karnera։ Bubu» ։ Hakarakordneri uzheri anhavasar linely shat aknbax er։ Karneran anhamemat bardzrahasak ev canr er germanacuc։

Aynuhanderdz handisatesnery bghavum ev huzvum ein, ases payqari elqy naxapes kanxoroshvac cher։ Amerikacinery shat aghmkarar handisatesner en։ Erbemn nuynisk tvum e, vor nranq brncqamart kam futbol en gnum voch te nayelu, ayl bghavelu։ Mrcman amboghj yntacqum vornoc er kangnac։ Ete handisakannerin voreve ban dur cher galis kam nranq gtnum ein, vor brncamartikneric meky tchisht chi krvum, erkchotum kam xardaxum e, apa bolor xmbov sksum ein goral: «Buu, buu», ev auditorian veracvum er phaphuk glxarkner krogh hamakreli vayri culeri zhoghovi։ Baci ayd, handisakannern irenc bghavocov ognum ein krvoghnerin։ Karnerayi ev germanacu payqari ereqevkes raundi yntacqum handisakannern aynqan uzh korcrin, aynqan sharzhumner arecin, vor ayd energiayi tchisht ogtagorcman depqum kareli er karucel vec harkani shenq: liftov, taphak kturov ev arajin harkum unenaliq srtcharanov։

Germanacin errord raundy verjacrec grete kuracac։ Nra achqy vnasvel er։ Isk chorrord raundi kesin na hankarcaki dzerqy taphaharec ayn tught xaghacoghi pes, vori baxty chi banum, ev heracav ringic, hrazharvelov marty sharunakel։

Ahavor «buu֊buun» tndacrec krkesi ansahman taracutyuny։ Da bnav sportayin gorc cher: ringic heranaly։ Brncqamartiknerin ringic petq e tanen, ev henc dra hamar el handisakannery phogh en vtcharum։ Bayc yst erevuytin, germanacu hamar aynqan thatch er patkeracnel, te inchpes mek kam erku ropeic heto nokaut e stanalu, vor na voroshec aylevs chkrvel։

Handisakannery sharunak bu֊bu ein anum, minchev vor dzhbaxt brncqamartiky kancner kulisneri hetevy։ Nranq aynqan ein vrdovvac germanacu varqagcic, vor nuynisk inchpes harkn e choghjunecin haghtoghin։ «Il giganten» glxic ver bardzracrec irar vra drvac dzerqery, heto hagav shqegh, ases kurtizanuhu, metaqse xalaty, skec ringi parani tak ev canrumec qaylerov gnac shorery phoxelu, gnac axor veradardzogh parav, banogh dziu qaylerov, vorpeszi ir erkar mruty xoti varsakov li topraki mej։

Verjin zuygy hetaqrqrutyun cher nerkayacnum։ Shutov menq el bolori het durs ekanq phoghoc։ Elqi mot lragravatcharnery caxum ein «Deyli Nyusi» ev «Deyli Mirrori» gisherva hratarakutyunnery, voronc arajin ejum afishayi tarerov tpvac er haghordum ayn masin, vor Karneran chorrord raundum haghtec ir hakarakordin։ Ayn ropeic, erb teghi unecav ayd depqy, michev ayn pahy, erb menq gnecinq mrcman haghordagrutyunov terty, ancel er kes zhamic voch aveli։

Gisherayin erknqum bockltum er elektrakan makagrutyun: «Jek Dempsey» ։ Brncqamarti mec chempiony, ringi vra ir karieran avartelov, «Medison֊skver֊gardeni» moterqum bacel er bar ev restoran, ur havaqvum ein sporti siraharnery։ Voch mi amerikacu mtqovn, iharke, chi ancni kshtambel Dempseyin ayn bani hamar, vor na sportsmenic dardzel e restoranater։ Mardy phogh e vastakum, anum e ir biznesy։ Mievnuyn che, te inch mijocov e phogh vastakum։ Ayn phoghern en lav, voronq shat en։

Brncqamarty karogh e dur gal kam chgal։ Da yuraqanchyur mardu gorcn e։ Bayc brncqamarty, aynuamenayniv sport e, guce: dzhvarin, guce nuynisk avelord, bayc sport e։ Inch veraberum e amerikyan ymbshamartin, apa ayn irenic nerkayacnum e amenevin voch sportayin, teev zarmanali tesaran։

Menq aydpisi ymbshamart tesanq «Medison֊skver֊gardenum» ։

Amerikyan ymbshamarti kanonnerov․․․ Asenq, inch hark ka xoselu kanonneri masin, erb ayd ymbshamarti arandznahatkutyuny henc ayn e, vor voch mi kanon chka։ Kareli e anel inch uzum es․ Kotratel hakarakordi dzerqery, matnery xotel nra berany, janalov patrel ayn pahin, erb hakarakordy phordzum e kcel nra matnery, qashqshel mazeric, parzapes cecel, eghungnerov changrel demqy, qashel akanjnery, xeghdel kokordy․ amen inch kareli e anel։ Ayd ymbshamarty kochvum e «resling» ev ankeghc hetaqrqrutyun e arajacnum handisakanneri mej։

Ymbshamartiknery tavalvum en ringi vra: irar tchxlelov, aydpes parkum en tasy rope, lacum en cavic u zayruytic, phnchacnum, tqotum, tchghtchghum en ev yndhanrapes pahum en irenc zzveli ev anpatkar, inchpes meghapartnery dzhoxqum։

Zzvanqn aveli e sastkanum, erb kes zham anc sksum en haskanal, vor ayd ameny himaraguyn xabeutyun e, vor aystegh chka nuynisk hasarak phoghocayin turudmboc: erku harbac xuliganneri mijev։ Ete mi uzhegh mard cankanum e kotrel myusi dzerqy, apa misht karogh e tcharpik gtnvel ev ayd anel։ Minchder «reslingum» chnayac mimyancic brnelu amenasarsapheli dzeverin, andamaxeghutyun chtesanq։ Bayc amerikacinery erexayi pes havatum en ayd miamit xabeutyany ev nvaghum hiacmunqic։

Mite kareli e ayd grehik erevuyty hamematel kovboyneri mrcutyan het․ «reslingov» apakanvac henc ayd ughghankyun mrcasparezi vra menq tesanq «rodeo» ― Arevmutqi hovivneri mrcutyuny։

Ays angam voch ring kar, voch ator։ Hskayakan mrcasparezy cayrecayr cackvac er maqur avazov։ Ambioni vra nstel ein nvagoghnery: kovboyakan glxarknerov ev amboghj uzhov phchum ein irenc valtornern u trombonnery։

Bacvecin phayte hamatarac argelapati drnery ev sksvec masnakicneri shqahandesy։ Hianali nzhuygner hecac ancnum ein Amerikayi romantik nahangneri nerkayacucichnery․ Texasic, Arizonic, Nevadayic ekac kovboynern u kaugerlsnery (hovivnern u hovvuhinery) ։ Cphum ein hskayakan glxarkneri dashtery, aghjiknery voghjunum ein hasarakutyany: dzerqnery tghamardu pes ver bardzracnelov։ Mrcaranum arden mi qani haryur hecyalner kayin, isk darpasneric der sharunakun ein durs gal noranor kovboyner։

Handisavor masn avartvec, sksvec gegharvestakany։

Kovboynery hertov durs ein galis darpasneric: cacrahasak ev kataghioren catkogh culerin hecac։ Amenayn havanakanutyamb, mrcasparez mtneluc araj, ayd culerin inch֊or banov cav ein pattcharel, vorovhetev anaseli qacaharum ein։ Hecyali xndirn ayn er, vor na petq e vorqan hnavavor e erkar mnar anasuni mejqin, nranic chbrnelov ev glxarky pahelov aj dzerqin։ Arastaghic kaxvac er mi vitxari vayrkayanacuyc, vorin karogh er hetevel amboghj dahlitchy։ Mi kovboy divahar culi vra mnac tasnyot vayrkyan, myusy: qsanhing։ Hecyalneric mi qanisin culery getin ein shprtum arden erkrord kam errord vayrkyanin։ Haghtoghin hajoghvec culi vra mnal mot qarasun rope։ Kovboynery gyughakan tghaneri larvac ev amotxac demq unein, voronq chen uzum xaytarakvel hyureri arjev։

Heto kovboynery meky myusi hetevic, dzieri vra nstac, slanum֊galis ein, phatatac oghaparannery taphaharelov։ Dziu arjevic pochy ccac, xandavar arshavov slanum er mi hortuk։ Vayrkyanacuycy noric bac ein toghnum։ Oghaparann anspaselioren durs er trchum kovboyi dzerqic։ Oghakn odi mej aynpes er pahum iren, ases kendani liner։ Mi vayrkyan na kaxvel er hortuki glxaverevum, isk hetevyal vayrkyanin hortn arden phrvac er getnin, ev dziuc ijac kovboyy vazum er depi na, vorpeszi hnaravor aragutyamb texasyan gitutyan bolor kanonnerov kapi hortukin ev dardzni nran xnamqov phatatvac, teev husahat mrnchacogh mi ir։

«Rodeoyi» siraharnern aghaghkum ein ev hushatetrum gri arnum vayrkyannern u vayrkyani tasnordakannery։

Amenadzhvary toghnvac er verjum։ Aystegh arden kovboynern ashxatanq shat unein։ Darpasneric bac toghecin pozaharogh, char mi kov։ Na mrcaranov slanum er aynpisi aragutyamb, vorpisin cher kareli spasel ayd, yndhanur armamb, xaghagh kendanuc։ Kovboyy dziov ynkel er nra hetevic, heto amboghj taphov trav kovi vzin ev, pozeric brnelov, kracrec getnin։ Amena karevory ev amenadzhvary kovin tapaleln er։ Shaterin aydpes el chhajoghvec ayd anel։ Kovin tapaleluc heto petq er kapel nra chors votqery ev gone mi qich kat ktel shshi mej, vory kovboyy shtap hanum er grpanic։ Ayd ameni hamar miayn mek rope er trvum։ Kovy kteluc heto kovboyy handisavor kerpov shishy bardzracnum er glxic ver ev urax֊urax vazum cankapati hetevvy։

Hovivneri phaylun marzanqnery, nranc meghm ergern u sev kitarnery stipecin mez moranal brncqamarti dzernocneri canr shrxocnery, amerikyan «resling» ymbshamarti masnakicneri lordzunqot, bac eraxnern u lacakumac demqery։

Gndapetn iravaci er։ Nra mrcaranum kareli er ev lavy tesnel ev vaty։

Glux innerord — Menq avtomobil enq gnum ev meknum։

Sing֊Singi tchanaparhin nuynisk, derevs mister Adamsi het naxatchasheluc araj, menq sksecinq nran hamozel mez het mec tchanaparhordutyun katarel Amerikayov։ Qani vor voch mi phastark chuneinq, apa menq miorinak krknum einq nuyn bany․

― De gnanq mez het։ Da shat hetaqrqir klini։

Menq hamozum einq nran aynpes, inchpes eritasardn e hamozum aghjkan iren sirel։ Dra hamar na voch mi himq chuni, bayc shat e uzum, vor inch֊or mekn iren siri։ Ev na andadar xndrum e։

Mister Adamsy jahel aghjka nman shphotvac: vochinch cher patasxanum kam ashxatum er phoxel xosakcutyan nyuty։

Ayd depqum menq uzheghacnum einq tchnshumy։ Menq hnarecinq mi kttanq, vorin mi amboghj shabat entarkum einq ayd tariqavor bari jentlmenin։

― Nkati areq, mister Adams, vor duq mer korcanman pattchary kdarnaq։ Aranc dzez, menq kkorchenq gangsternerov, benzini kolonkanerov ev dzvov u apuxtov lecun ays erkrum։ Ay, kqosotenq dzer achqeri arjev ays Nyu֊Yorqum ev kkorchenq։

― De, de, syrer, ― asum er mister Adamsy, ― de։ Aydpes miangamic chi kareli։ Anheratesutyun klini aydpes varvel։ Ayo, ayo, ayo։ Duq ayd cheq haskanum, mister Ilf ev mister Petrov։

Bayc menq angtoren sharunakum einq ayd xosakcutyuny, zgalov, vor mer nor barekamy tatanvum e ev vor anhazhesht e vorqan hnaravor e shat cecel maqur, gorsh kostyumi mej parphakvac erkaty, qani der taq e։

Mister Adamsy ev nra kiny patkanum ein sirogh amusinneri ayn tesakin, voronq henc arajin hayacqic haskanum en mimyanc։

Misis Adamsi hayacqum kareli er kardal․

«Es gitem, vor du shat es uzum meknel։ Du parzapes haziv es qez zspum, vorpeszi tchampha ynknes arajin patahac mardkanc het։ Aydpisin e qo bnavorutyuny։ Qez hamar vochinch charzhe lqel indz ev Bebiin։ Du hetaqrqaser es negr erexayi nman, teev arden vatsunereq tarekan es։ Mi mtacir, te qani angam es ktrel֊ancel Amerikan ev avtomobilov, ev gnacqov։ Du ayn gites qo bnakarani pes։ Bayc ete uzum es mi angam el nayel: meknir։ Es amen bani patrast em qez hamar։ Miayn mi ban e indz anhaskanali, vov e varelu dzer meqenan։ Asenq, areq inchpes giteq։ Isk im masin lav e bnav chmtaceq» ։

«No, no, Bekki, ― kardacvum er mister Adamsi patasxan haycqum։ ― Da sxal klini ev vaghazham e aydpes mrayloren mtacel im masin։ Es voch mi tegh chem uzum gnal։ Parzapes uzum em ognel mardkanc։ Ev heto, es kkorchem aranc qez։ Vov e im gluxy saphrelu։ Aveli lav e: ek mez het։ Du aveli hetaqrqraser es, qan es։ Ayd amenqy giten։ Gnanq։ I dep, du kvares meqenan։

«Isk bebin, ― patasxanum e misis Adamsi hayacqy։

«Ayo, ayo, bebin։ Da sarsapheli e, es bolorovin moracel ei» ։

Erb lur xosakcutyuny hasnum er ayd teghin, mister Adamsy shur er galis mer koghmy ev bacakanchum․

― No, no, syrer։ Da hnaravor che։

― Isk inchu hnaravor che, ― nvum einq menq։ ― Amen ban hnaravor e։ Aydpes lav klini։ Menq kgnanq, dadarner kanenq, kijevanenq hyuranocnerum։

― Vov e hyuranocum ijevanum, ― hankarc bghavec mister Adamsy։ Menq kijevanenq turisthauznerum kam kemperum։

― Ay tesnum eq, ― vra einq berum menq, ― duq amen inch giteq, gnanq։ De, gnanq։ Azniv xosq։ Misis Adams, gnanq mez het։ Gnanq։ Gnanq amboghj yntaniqov։

―Isk bebin, ― bghavecin erku amusinnery։

Menq tetevamtoren patasxanecinq։

― Bebiin kareli e tal mankamsur։

― No, no, syrer, o, no։ Duq moracel eq։ Aystegh mankamsur chka։ Duq Moskvayum cheq։

Da tchisht er։ Menq Moskvayum cheinq։ Mister Adamsi bnakarani patuhanneric erevum ein Sentral֊parki merk carery, ev kendanabanakan ayguc lsvum ein xrpot tchicher, dranq tutaknern ein, voronq yndorinakum ein avtomobili shchaknerin։

― Ayd depqum tveq nran canotnerin, ― sharunakum einq menq։

Amusinnery mtasuzvecin։ Bayc ayd pahin amen ban phchacrec inqy: bebin, vory gisherayin shapkov, vori vra aseghnagorcvac er Mikki֊Maus, mtav senyak։ Na ekav qneluc araj hrazhesht talu։ Cnoghnery harachanqov netvecin depi irenc aghjiky։ Grkum ein, hamburum ev amen angam shur ein galis mer koghmy։ Ayzhm erkusi hayacqnerum el kareli er kardal mievnuyn bany։ «Inchpes։ Ays hrashali aghjkan phoxanakel erku otarerkracinerov։ Voch, ayd chi lini» ։

Bebii haytnvely et shprtec mez grete elman dirqery։ Amen ban petq e noric sksel։ Ev menq nor grohneri ancanq։

― I nch hianali erexa e։ Qani tarekan e։ Mite miayn erku։ Tesqic kareli e ut tal։ Zarmanali inqnuruyn erexa e։ Duq nran aveli shat azatutyun petq e taq։ Ardoq dzez chi tvum, vor cnoghneri mshtakan xnamakalutyuny dandaghecnum e erexayi zargacumy։

― Ayo, ayo, ayo, misterner, ― asum er erjanik hayry, erexayin phorin seghmelov։ ― Da parzapes katak e dzer koghmic։

Erb erexayin parkecrin qnelu, hanun qaghaqavarutyan hing ropei chaph xosecinq desic֊denic, isk heto noric mer gicy araj taranq։

Menq bazum arajarkner arinq bebii veraberyal, bayc nrancic voch mekn ynduneli cher։ Kataryal husahatutyan mej hankarc asacinq, parzapes berannerics trcrinq։

― Isk duq chuneq voreve patvarzhan tikin, vory dzer bacakayutyan orerin karoghanar aprel bebii het։

Parzvec, vor aydpisi tikin karces te ka։ Menq arden sksecinq zargacnel ayd mitqy, erb mister Adamsy votqi elav։ Nra aknoci apakinery phaylel sksecin։ Na shat lrjacav։

― Syrer։ Mez erku or e petq, vorpeszi lucenq ayd harcy։

Erku or menq trev einq galis Nyu֊Yorqum, dzandzracnelov mimyanc harcerov, te inch klini, ete Adamsnery hrazharven mez het gal։ Ayd depqum vorteghic kgtnenq ayn idealakan eakin։ Ev menq erkar kang einq arnum tchambordakan ireri xanutneri cucapheghkeri arjev։ Shotlandakan ktoric kaycak֊oghlaknerov payusaknery, navayin parusinic karac mejqakapery, kashve phaphuk tchampruknery, plednery ev termosnery ― amen inch hishecnum er tchamborducyan masin u hrapurum։

Tchisht nshanakvac zhamketin mer hamarum haytnvec mister Adamsy։ Na antchanacheli er dardzel։ Na dandaghkot er ev handisavor։ Zhileti bolor kotchaknery kotchkvac ein։ Aydpes galis e harevan baryacakam terutyan despany artaqin gorceri ministri mot ev teghekacnum, vor ir norin mecutyan karavarutyuny iren hamarum e paterazmakan drutyan mej ayn terutyan het, vori nerkayacucichy henc hamarvum e nshvac artaqin gorceri minidtry։

― Mister Ilf ev mister Petrov, ― asac phoqrik hastliky phnchacnelov ev tchaghati sary qrtinqy srbelov, ― menq voroshecinq yndunel dzer arajarkutyuny։

Menq uzecinq grkel nran, bayc na tuyl chtvec, aselov․

― Syrer, sa chaphazanc lurj pah e։ Aylevs chi kareli zhamanak korcnel։ Duq ayd petq e haskanaq, syrer։

Ayd erku orva yntacqum mister Adamsy voch miayn voroshum er yndunel, aylev manramasnoren mshakel er mer amboghj marshruty։ Ayd marshrutic mardu glux er pttvum։

Nax: menq grete amboghj erkarutyamb ktrum֊ancnum einq Nyu֊Yorqi neghlik u erkar nahangy ev kang einq arnum elektrakan artyunaberutyan qaghaq Skenektedium։ Hajord mec kayany Buffalon e։

― Miguce shat taxtuk ban e Niagarayi jrvezhy tesnely, bayc syrer, anpayman petq e tesnel։

Heto Ontario ev Eri ltcheri aphov kgnanq Detroit։ Aystegh kditenq Fordi gorcarannery։ Apa: Chikago։ Dranic heto tchanaparhy gnum e depi Kanzas֊siti։ Oklaxomayi mijov ynknum enq Texas։ Texasic: Santa֊fe, Nyu֊Meqsiko nahangy։ Aystegh menq linum enq hndikneri teritoriayum, Albukerkic heto ancnum enq qarqarot lerneri vrayov ev ynknum Grend֊kenyon։ Apa: Lag֊vegas ev Kolorado geti nshanavor Boulder֊dam ambartaky։ Ev aha menq Kaliforniayum enq, vory ktrum e Siera֊Nevada lernashghtan։ Apa: San֊Francisko, Los֊Anzhelos, Hollivud, San֊Diego։ Xaghagh Ovkianosi apheric et enq veradarnum meqsikakan sahmani erkarutyamb: El Pasoyi, San֊Antonioyi ev Yustoni mijov։ Aystegh menq sharzhvum enq meqsikakan covacoci erkarutyamb։ Menq arden sev nahangnerum enq: Luizianayum, Misisipium, Alabamayum։ Menq kang enq arnum Nyu֊Orleanum ev Floridayi hyusisayin ankyan mijov, Talagassayi, Savannayi ev Charlstoni mijov sharzhvum enq depi Vashington: Miacyal Nahangneri mayraqaghaqy։

Hima hesht e grel ayd ameni masin, isk ayn zhamanak․․․ vorqan bghavoc kar, vetch, ev phoxadardzabar hamozelu tchiger։ Uzum einq linel amenureq, bayc zhamanaky sahmanaphak er։ Avtomobilayin voghj ughevorutyuny petq e tever erku amis ev voch mi or aveli։ Adamsnery vtchrakanapes haytararecin, vor bebii het karogh en bazhanvel miayn vatsun orov։

Miak argelqy avtomobiln e։ Inchpisi avtomobil gnel։

Chnayac naxoroq haytni er, vor gnvelu e amenaezhan avtomobily, vorpisin kgtnvi Miacyal Nahangneri teritoriayum, bayc menq voroshecinq aycelel hazar iny haryur eresunvec tvakani avtomobilayin salony։ Hazar iny haryur eresunhing tvakani noyember amisn er, ev salony nor er bacvel։

Cucahandesayin shenqi erku harkum, inchpes kizaketi mej, havaqvel er avtomobilayin Amerikayi heqiatayin voghj phayly։ Voch nvagaxumb kar, voch armaveniner, voch bufet, mi xoaqov, lracucich voch mi zardaranq։ Avtomobilnern inqnin aynqan geghecik ein, vor voch mi bani kariq chein zgum։ Amerikyan texnikayi azniv votchn ayn e, vor gorci eutyuny voch mi koghmnaki banov xatarvac che։ Avtomobiln ayn ararkan e, vori hamar ekel en aystegh։ Ev aystegh miayn na goyutyun uni։ Nran kareli e dzerq tal, mejy nstel, gheky pttecnel, farery varel, motory qchphorel։

Tankarzheq «pakkardneri», «kadilakneri», «rols֊roysei», erkaravun marminnery drvac ein hayelapat stendneri vra։ Arandzin hraparaknerum ptuytner ein gorcum hatkapes voghorkvac shassiner ev motorner։ Pttvum u ver֊ver ein catkum nikele anivnery, cuyc talov resorneri ev amortizatorneri tchkunutyuny։

Yuraqanchyur firma cucadrum er sephakan texnikakan tryuk, voreve katarelagorcum, arvac henc nra hamar, vor verjnakanapes gaytakghecni gnordin ev durs beri nran (ev glxavorapes nra knojy) hogekan havasarakshir vitchakic։

«Kraysler» firmayi cucadrac bolor avtomobilnery voskeguyn ein։ Aydpisi bzezner en linum: darchnaoskeguyn։ Harachanq er lsvum ayd avtomobilneri shurjy։ Voghjaxoh kuyseri erknaguyn achqerov sirunik u lgharik amerikuhinery patrast ein spanutyun katarel aydpisi meqena unenalu hamar։ Nranc amusinnery gunatvum ein ayn mtqic, vor ayd gisher men֊menak en mnalu irenc kananc het, ev phaxchelu tegh chi lini։ Shat, shat xosakcutyun e linum avtomobilayin saloni bacman gishery։ Cucahandesi bacman ory vat e linum tghamardu bany։ Na erkar tapharelu e amusnakan aragasti shurjy, ur katvi pes kuch ekac parkelu e nra sirac eaky, ev phntphntalu e։

― Missi, che vor mer «plimuty» qsan hazar mghon e arel miayn։ Che vor da idealakan meqena e։

Bayc eaky nuynisk akanj chi dnelu ir amusnun։ Na mi glux krknelu e ha krknelu e nuyn bany․

― Voskeguyn «kraysler» em uzum։

Ev ayd gisher amusnakan mahtchakaly amusnu hamar darnalu e hndkakan dervishi mexapat aragast։

Bayc aveli lav shrjahosutyan hamar teveri mej taqcrac byreghapakya lapternerov, hzor, caclik «kordery» stipum en moranal voske bzeznerin։ Amerikuhinery bardzranum en ayd meqenanery ev zhamerov nstum ayntegh, durs galu amzor։ Tramadrutyunnery lriv phchacac: nranq seghmum en kotchaky, ev lapternery handisavor kerpov durs en soghum teveric։ Noric en seghmum kotchaky, lapternery taqnvum en irenc bnerum։ Ev dardzyak artaqinic vochinch chi erevum․ phayphlogh lerk tev։

Bayc amen inch xunanum e: ev voskin, ev byureghapakin, tesqov hnacac, bayc aznvatesq hska «rols֊royseri arjev։ Skzbum uzum es ancnel ayd meqenaneri koghqov։ Skzbum nuynisk zarmanum es, te inchu ays farery taqcnogh ev voskerang slacik modelneri koghqin drvac en ays sev u hasarak meqenanery։ Bayc bavakan e motikic tntghes, ev parz e darnum, vor henc sa e glxavory։ Ayd meqenan amboghj kyanqi hamar e, chaphic durs harust paravneri, arqayazneri hamar e։ Ays depqum Missin nkatum e, vor erbeq liakatar erjankutyan chi hasni, vor erbeq arqayadustr chi lini։ Dra hamar Frenky ir Ofisum shat qich phogh e vastakum։

Ays meqenan erbeq durs chi ga modayic, chi hnana, inchpes chen hnanaum adamandy ev samuyri mortin։ Oh, nuynisk sarsapheli e nra mej nstel։ Qez zgum es kniqapah lordi pes, vory korcrel e kniqy ev hima vtarvelu e։

Menq nstecinq «rols֊roysy» ev voroshecinq chgnel ayn։ Ayd mec shraylutyun kliner mez hamar։ Ayn haziv te mez pitani liner mer katareliq dazhan tchanaparhordutyan hamar։ I dep, bazum hazar dolarner arzher։

Heto menq shrjecinq meqenayic meqena․ nstecinq ev erknaguyn «byuki», ev phoqr u ezhanagin «shevrolei» mej, kotchaki seghmumov irenc apastanic durs einq berum kordovyan lapternery, shoshaphum «plimutnery», «oldsmobilnery», «studebekkernery», «hudzonnery», «neshery», nuynisk seghmum einq «kadilyaki» klaqsony aynpisi tesqov, ases dranic er kaxvac «kadilyaky» gnelu kam chgnelu harcy։ Bayc hrashali meqenayi ynderqic taphastanayin huzhku vornoc arajacneluc heto, qashvecinq mi koghm։ Voch։ Chenq gni։ Mijocners chi neri։

Menq aycelecinq naev avtomobilayin myus salonnery։ Nranq aravelapes teghavorvac ein bac erknqi tak, qaghaqamerdz amayi vayrerum, ev nranc bolori hoyakaputyuny phchacnum er «banecrac avtomobilner» makagrutyamb mec cucanaky։

Aystegh el kayin «studebekkerner», oldsmobilner, «kadilyakner», «hudzonner» ev «plimutner» ։ Bayc inch er arel zhamanaky։ Voch mi norogumov hnaravor cher taqcnel nranc patkareli cerutyuny։

― Ays meqenanery shat harust mardkanc hamar en, ― anspaselioren asac mister Adamsy։ ― Es xorhurd em talis nor ford gnel։ Banecrac meqenan ezhan e, bayc duq bnav chgiteq, te tchanaparhin qani֊qani angam eq norogelu ev te vorqan benzin u yugh e xzhrelu։ Voch, voch, misterner, hnoti gnely himarutyun kliner։

U teev yuraqanchyur aydpisi shukayum hatuk hovanu tak kangnac er linum mi avtomobil, zardarvac «Aysorva sensacia» hrapurich plakatov, ev menq xentoren cankanum einq dzerq berel ayd sensacian (vatcharvum er shat ezhan ev ughghaki hianali tesq uner) Adamsy anhoghdoghd er ev mez et pahec vtangavor gnumic։

Menq gnecinq nor ford։

Skzbum menq uzum einq gnel radiosarqavorumov ford։ Bayc mez mi sarsapheli patmutyun arecin։ Verjers vtar er teghi unecel, lernerum jardvel er mi meqena։ Xeghvac mardik mi qani zham parkac en mnacel nra mej ayn fokstrotneri nvagakcutyan tak, voronq katarel er anvnas mnacac radioyndunichy։ Dranic heto menq, iharke, hrazharvecinq radioyic։ I dep, ayn arzher qarasunerku dolar։

Jerucumic nuynpes hrazharvecinq։ Inchneris er petq jerucumy, erb, mievnuyn e, patuhanneric meky bac einq pahelu, aylapes apakin qrtnelu er։ Ynd vorum jerucumn el tank arzher: tasnerku dolar։

Moxramann ezhan er, bayc arden gnelu zhamanak chuneinq։

Mi xosqov, menq gnecinq amenasovorakan ford, aranc radioyi, aranc jerucman, aranc moxramani ev hetevi snduki, bayc elektrakan varichov։

Meqenan mez vatcharec «dilery» (avtomobil vatcharoghy), qaghaqi nerqin masum, inch֊or tegh: erkrord avenyuum, arajin phoghoci ankyunum, qaghaqi voch aynqan aristokratik rayonum։ Mer nor avtomobily kam, inchpes Amerikayum asum en, «kary» kangnac er mi datark srahum, vory mtin er u keghtot։ Dilern el nman er gangsteri ev nuynisk arandznapes cankutyun cher drsevorum meqenan vatcharelu։ Kgnenq: lav, chenq gni: petqn el che։ Bayc ev aynpes menq iskuyn tesanq, vor sa henc mer phntracn e։ Avtomobily bolorovin nor er, azniv mknaguyn, tankarzheq er erevum, bayc ezhan arzher։ El inch er petq cankanal avtomobilic։ Dzri karkandakner, inchpes sirum er asel Mayakovskin։ Nman hrashqner ashxarhum chen linum։ Anmijapes meqenan gnecinq։

Menq shat sirecinq mer nor kary։ Ev erb bolor hogsern arden avartvac ein, erb stacanq meqenatirakan iravunqi phastatghtery, erb meqenan unecav 3―99―74 hamary ev «Nyu֊Yorq» makagrutyuny u apahovagrvec voreve mekin xphelu, inchpes naev urishi koghmic mez xphelu depqeric, erb arajin angam mer meqenayov ancanq Nyu֊Yorqov: misis Adamsin unenalov gheki mot, isk Adamsn el nra koghqin, menq shat hpart einq ev lav cheinq haskanum, te inchu e lur mec qaghaqy։ Mez hatchuyq pattchareru hamar ceruk Adamsy asac, vor ir bovandak kyanqum ayspes hajoghak, taroghunak, tetevyntac ev tntesogh avtomeqena chi tesel։

― Ayo, zarmanali harmar ev lav e qshvum։ Dzer baxty zarmanalioren banec, vor gneciq henc ays meqenan, ― hastatec misis Adamsy։

Menq evs bavakanutyun einq zgum, vor amerikyan qsanhing milion avtomobilneri mijic mez, aynuamenayniv, hajoghvec stanal amenalavy։

Verjin gishery menq anckacrinq Adamsneri mot։

Voroshecinq vorqan kareli e vagh ver kenal, vorpeszi meknenq, qani der xeghtch bebin qnac e։ Bayc ayd chhajoghvec։ Aghjiky mez gtav tchampruknery krelu tezh pahin։ Cavali er nayel Adamsnerin։ Nranq keghc dzaynerov havatacnum ein bebiin, vor mi zhamic kveradarnan։ Negruhin lac er linum։ Menq mez hamarum einq storner։

Meqenan sahec Sentral֊park֊vesti xonav asfaltov, aragachaphy sksec hashvel mghonnery, menq durs ekanq heravor ughevorutyan։

Masn erkrord — Arevelyan nahangnerov

Glux tasnerord — Avtomobilayin tchanaparhi vra

Nyu֊Yor qi hpart ashtaraknery mnacin hetevum։ «Impayri» chzhangotvogh poghpat hagac nistery aghot luys ein sphrum hska qaghaqi vra kaxvac vaghordyan mshushi mej։ Barak maraxughy parurel er «Radio֊sitii», «Kraysleri», «Vulvordi» ev urish anunavor ev ananun erkraqercery։ Ayzhm menq yntanum einq ashxuyzh ev anbaretes cayramasov։

Geranakap tchanaparhov pghtor jur er vazum։ Vererkrya ughu erkatya kanach kamurjy phoghocy hatum er hingerord harkeri bardzrutyan vra։ Nyu֊Yorqi taqaryun mardik avtomobilnerov ktritchabar slanum ein irenc gorcerov։ Arkaycum er varsaviri shertavor ptutany, apakya pttvogh mi glan: spitak, karmir ev kapuyt sherterov։ Aghyusashen karmir mi tan mej tapakac sandvichi arevtur er gnum։ Asenq, aystegh bolor tnern el aghyusashen en ev karmir։ Inch karogh e aystegh dur gal, inch kareli e sirel aystegh։

Nyu֊Yorqy vaxecnogh qaghaq e։ Milionavor mardik aystegh ariabar payqarum en irenc kyanqi hamar։ Ays qaghaqum chaphic durs shat phogh ka։ Chaphic durs shat e vomanc phoghy ev bolorovin qich: urishneriny։ Ev da voghbergakan luys e sphrum ayn ameni vra, inch teghi e unenum Nyu֊Yorqum։

Menq erku amsov hrazhesht tvinq ayd qaghaqin։

Arajin orva marshruty parz er։ 9֊rd federal tchanaparhov gnum enq Skenektedi, Poukipsii (ays bary angleren grelu depqum petq e caxsel tasnerku tar), Hudzoni ev Nyu֊Yorqi nahangi mayraqaghaq Olbanii vrayov։

Ughevorutyan rezhimy evs parz er։ Mer tramadrutyan tak ka vatsun or ev anhrazhesht e ancnel motavorapes tasy hazar mghon։ Ete orakan nuynisk erku haryur hisun mghon anelu linenq, apa ayd taracutyuny kancnenq qarasun orum։ Tasnhing or menq hashvecinq ditelu, canotanalu, usumnasirelu ev nman baneri hamar։ Yndameny hisun hing or։ Hing or mnum e pahestum chnaxatesvac hangamanqneri hamar։ Ays amenin hark e miayn avelacnel, vor mghonn ir mej parunakum e mek amboghj ev vec tasnerordakan kilometr։

Irerov li mer tchampruky drvac er hetevi nstateghi tak gtnvogh bagazhanocum։ Ayntegh kayin shapikner, tashkinakner, ev glxavorapes handznararakan namakner mer ughevorutyan bovandak marshrutov mek։ Hasceaterery dardzyal profesorner ein, taterakan gorcichner, poetner, inzhenerner, qaghaqakan gorcamolner, nahangapetner ev senatorner։

Mi xosqov, handznararakan apranq shat kar։

Zhamanakn e arden katarelu ev mi arandzin glux grelu amerikyan tchanaparhneri masin։ Nranq arzhani en dran։ Guce ev avelin, mi amboghj vogeshnchvac girq։

Menq arajin angamy cheinq linum avtomobilayin tchanaparhum։ Ayzhm menq yntelacel, varzhvel einq tchanaparhin: ayd phaylun karucvacqin, bayc arajin tpavorutyunn anmoranali er։ Menq yntanum einq tasnmek dyuym hastutyun unecogh erkatbetone spitak saleri vrayov։ Ayd idealakan hart makeresy phoqr֊inch xordubord er ev lprcun chdarnalu mec gorcakic uner։ Andzrevy nran sahun cher dardznum։ Menq surum einq nra vrayov aynpisi tetevutyamb ev aynpes anaghmuk, vorov andzrevi katiln e sahum֊ancnum apaku vrayov։ Tchanaparhn amboghj erkarutyamb gcvac er spitak hast sherterov ։ Nra vrayov erku ughghutyamb el karogh ein miangamic ertevekel chors meqena։ Gorcnakanoren ayd tchanaparhnery, hin Hromi tchanaparhneri nman karucvac en mshtnjenakan։

Misis Adamsy erbemn aghioghorm nayum er mez, bayc menq dzevacnum einq, te chenq haskanum nra hayacqnery, teev amen inch haskanali er։ Misis Adamsn uzum er gazn avelacnel, bayc dilery meqenan caxelis xorhurd tvec arajin mi qani ory gnal zhamum qarasun mghonic voch arag։ Ayd anhrazhesht e, vorpeszi chphchana der lav chashxatac motory։ Mister Adamsy nayec aragachaphin ev tesnelov, vor barak, karmir slaqn arden tarubervum e «50» tvi moterqy, iskuyn xarnvec irar։

― No, no, Bekki։ It's impossible։ Da ankareli e։ Kary der kosht e, nra het petq e shat֊shat zguysh varvel։ Aynpes che misterner։

Menq vochinch cheinq haskanum, te inchpes petq e varvel avtomobili het ev miayn glxov einq anum, achqners chktrelov tchanaparhi spitak gcic։

O, ayd tchanaparhy։ Erku amis sharunak vazum er mez yndaraj ― betone, asfalte kam hatikavor: shinvac xtchaqaric ev nerccvac canr yughov։

Xelacnorutyun e karcel, te amerikyan federal tchanaparhov kareli e dandagh gnal։ Sosk zguysh linelu cankutyuny qich e։ Dzer meqenayi koghqov gnum en evs haryuravor meqenaner, hetevic hup en talis, yndaraj en galis tasnyak hazarner։ Ev bolorn el qshum en sryntac, divayin portkumov, dzez irenc het tanelov։ Bovandak Amerikan slanum e inch֊or tegh ev, yst erevuytin, kangar arden chi lini։ Poghpate shnern u trchunnery pspghum en meqenaneri qterin։

Milionavor avtomobilneri mej menq el suracinq֊ancanq ovkianosic ovkianos, inchpes mi avazahatik, qshvac benzini photorkov, vor bazum tariner molegnum e Amerikayi vra։

Mer meqenan slanum er gazolini kayanneri sharqi mijov, voroncic yuraqanchyurum kar vec, ut ev nuynisk tasy karmir u deghin kolonkaner։ Drancic meki mot menq kang aranq, baqy lcnelu։

Vayelchates mi shenqic, vori apake mec cucapheghkum erevum ein avtomobilayin amen tesak qsukner ev phoshiner, durs ekav mi mard, zolavor glxarkov ev zolavor kombinezonov։ Ardzakvac shapiky bacahaytum er zolavor odziqy ev kashve sev titer֊phoghkapy։ Da mi tesak texnikakan shik e: kashve bantikner krely։ Baqi ancqi mej na retine tevq mtcrec, ev kolonkan sksec avtomat kerpov hashvel avtomobili klanac benzini galonnery։ Dra het miazhamanak, kolonkayi hashvichi vra tver ein durs catkum, voronq cuyc en talis benzini arzheqy։ Yuraqanchyur nor galoni het aparaty melodik zang er talis։ Zangery nuynpes texnikakan shik en։ Kareli ev aranc zangeri։

Aystegh menq lsecinq «servis» bary, vor nshanakum e spasarkum։

Baqy lcvac e, kareli e araj sharzhvel։ Bayc zolavor glxarkov ev kashve phoghkapov jentlmeny ir misian avartvac chi hamarum, teev arec ayn, inch harkavor er anel․ caxec mez tasnmek galoni benzin, tchisht aynqan, vorqan xndrel einq։ Sksvec amerikyan mec servisy։

Gazolin kayani mardy (Nahangnerum benzinin gazolin en anvanum) bacum e meqenayi kapharichy ev bazhanumner unecogh metaghe qanonov motorum stugum yughi makardaky։ Ete petq e yugh avelacnel, na iskuyn berum e: pahacoyi geghecik tupherov kam laynaberan erkar shsherov։ Yughi arzheqn, iharke, vtcharvum e։

Apa stugum e odi tchnshumy anvadogherum։ Menq arajin anvadoghum pahum einq eresun vec angliakan funt tchnshum, isk hetevi anvadogherum: eresun։ Avelord ody bac ktoghnen, pakasi depqum: kavelacnen։

Aynuhtev zolavor jentlmeny ushadrutyun e dardznum qamu apaku vra։ Na srbum e apakin maqur ev phaphuk phalasv։ Ete apakin shat e keghtotvel, ayn srbvum e hatuk phoshiov։

Ayd ameny arvum e arag, bayc aranc irarancman։ Ayd ashxatanqi yntacqum, vory voch mi cent chi nstum ughevori vra, gazolin kayani mardy dzez patmum e dzer marshruti tchanaparhi ev eghanaki masin։

Ev ayspes, amen ban kargin e, tvum e, te avtomobili spasarkman bnagavarum aylevs aneliq chka։ Bayc aystegh servisic phaphkacac tchanaparhordin sksum e tval, te meqenayi ajakoghmyan arjevi durn aynqan el lav chi phakvum։ Zolavor jentlmeny baryacakam zhptalov, hetevi grpanic hanum e gorciqnery ev erku rope anc, dury kargin vitchakumn e։

Baci ayd, tchanaparhordy stanum e nahangi hianali qartezy, vor tpagrel e tchanaparhordin benzin vatcharogh voreve navtayin ynkerutyun։ Kan qartezner «Standart Oyl», «Shell», «Sokoni», «Konoko», «Esso», kam «Esso֊lubo» ։ Dranq bolory lav tpavac en hianali tghti vra, shat hesht kardacvum en ev bacardzak tchshgrit ev amenavejin teghekutyunnern en talis։ Chi karogh patahel, vor dzez tan tchanaparhneri ancyal tarva vitchaky patkerogh qartez։ Bolor qarteznery tarm en, ev ete voreve tchanaparhi vra lurj norogum e gnum, apa ayd el e cuyc trvac qartezum։ Nra myus eresin tvarkvac en ayn hyuranocnern u turistakan tnaknery, vortegh kareli e gisherel։ Tvarkvac en nuynisk tchanaparhin ynkac tesarzhan vayrery։

Amboghj servisy gnvac benzini dzri havelvacn e։ Nuyn servisy cuyc ktrvi nuynisk, ete gnelu lineq miayn erku galon benzin։ Aystegh chgiten verabermunqi mej xtrutyun dnel։ Voreve hnacac «shevrolik» ev hazar iny haryur eresunvec tvakani avtomobilayin saloni hrashaliq: phaylatakogh bazmahazar arzheqov «dyuzenbergy» aystegh kgtnen miatesak, havasar, hangist ev arag spasarkum։

Hrazhesht talis gazolinkayani mardn asac, vor inqn andzamb nor meqenan kqsher voch te zhamum qarasun mghon aragutyamb, ayl eresun, ev voch miayn arajin hing haryur mghony, ayl amboghj arajin hazary։ Phoxareny motory hetagayum kashxati idealakan։ Dranov misis Adamsy bolorovin jardvac er ev txur zhpitov pahpanum er qsanyot֊qsaniny mghon aragutyun։

Isk menq: tghamardiks, zbaghvum einq hashvarkumnerov։ Inch hatcheli e gorcarar linel, erb voch mi gorc chka։ Mer azniv mknaguyn fordy cuyc tvec, vor yuraqanchyur tasnvec mghonin caghsum e mi galon benzin։ Nyu֊Yorqi nahangum benzini galonn arzhe tasnvec cent։ Nshanakum e, tasnchors galonov liqy baky: erku dolar qsanchors cent arzhoghutyamb, mez hnaravorutyun er talis anel erku haryur qsanchors mghon։ Mghony menq veracum einq kilometreri ev durs er galis, vor avtomobilayin tchanaparhordutyan arzheqy Nahangnerum anhamemat cacr e, qan Evropayum։

Ayd mxitarakan tvabanutyunn ognum er tanelu ayn viravoranqnery, vor mez hascnum ein mezanic araj ancnogh avtomobilnery։ Inch֊or viravorakan ban ka, erb dzezanic araj en ancnum։ Isk Amerikayum araj ancnelu kirqn anaseli uzhegh e zargacac ev hangecnum e ayn banin, vor xist avelanum e aghetneri, vtarneri ev tchanaparhayin ayn pataharneri tivy, voronc Amerikayum «eqsident» anunn en talis։ Amerikacinern arag en qshum։ Tarectari nranq aragutyunn avelacnum en, tchanaparhnery tarectari barelavvum en, isk avtomobili motornery uzheghanum։ Qshum en arag, hamardzak ev, yndhanur armamb, anzguysh։ Hamenayn deps, shnern Amerikayum aveli lav en haskanum, te inch ban e avtomobilayin tchanaparhy, qan avtomobil qshoghnery։ Amerikyan xelaci shnery erbeq durs chen vazum xtchughu vra, lavatesakan hachocov chen slanum meqenaneri hetevic։ Nranq giten, te da inchov kverjana։ Ktchxlen, ev verj։ Mardik ayd tesaketic aveli anhog en։

Menq kang aranq naxatchashelu tchanaparhamerdz: «Tchashir ev parir» cucanakov restoranum։ Menq menak einq: mejteghum pari hraparak unecogh mec u mut senyakum։

Phoqrik taserov menq utum einq darchnaguyn apur, vrayic: «krekerner» : manr, aghi paqsimatner, voronq irenc anunn ardaracnum ein atamneri tak anaseli xrtxrtocov։ Erb menq sksecinq utel mec֊mec «ti֊ boun steykner» ― T tari nman voskor unecogh sarecrac msic bifshteqsner, mi hin fordov motecav inqy: «Tchashir ev parir» restoran֊zvartchavayri tery։ Na sksec meqenayic dahlitch qarsh tal egiptacoreni chor coghunneri xrdzer ev nrancov zardarel senyaky։ Aysor erekoyan havaqvelu e shrjakayqi eritasardutyuny, parer en linelu։ Ayd ameny shat hatcheli, xaghagh, nuynisk nahapetakan tesq uner։ Minchder menq Nyu֊Yorqic heracel einq yndameny haryur mghonov։ Yndameny haryur mghon ayn koghm gtnvum er ashxarhi amenabazmasharach bnakavayry, isk aystegh arden andorrutyun er, gavarakan hogeparar flirt: pareri zhamanak, inch֊or coghunner, nuynisk caghikner։

Xaghagh restorani henc drneri mot phrvac er arajnakarg tchanaparhi anphayl betony։ Misis Adamsi verqy noric zgacnel tvec, erb na nstec gheki mot։ Zhamum eresun mghon ev voch aveli։

Nuynisk angleren lezvin chtirapetogh otarerkracin el karogh e aystegh hangist srtov tchanaparh gnal։ Na, aystegh, otar erkrum, chi molorvi։ Ays tchanaparhneric glux khani nuynisk erexan, nuynisk xuln u hamry։ Tchanaparhnery xnamqov hamarakalvac en, ev hamarnern aynqan hatchax en patahum, vor sxalveln anhnarin e։ Erbemn erku tchanaparhner zhamanakavorapes mianum en։ Ayd depqum tchanaparhamerdz syan vra teghavorvac en erku hamar։ Federal tchanaparhi hamary: verevum, nahangi tchanaparhi hamary: taky։ Erbemn irar en mianum hing, yot, nuynisk tasy tchanaparh։ Ayd depqum hamarneri qanakn atchum e ev ayn syan het miasin, vori vra nranq phakcvac en, ev cucichy nmanvum e hndiki hinavurc totemi։

Tchanaparhnerin bazum tarberanshanner kan։ Bayc mi hianali arandznahatkutyun―nranc mej chka voch mi avelord nshan, vory shegher varordi ushadrutyuny։ Nshannery drvac en getnic qich bardzr, aj koghmum, vorpeszi varordy dranq tesni aranc achqy tchanaparhic heracnelu։ Nranq erbeq paymanakan chen linum ev voch mi vercanman kariq chen zgum։ Amerikayum erbeq ches patahi karmir qarakusu mej: xorhrdavor, kapuyt erankyan, mi nshan, vory haskanalu hamar zhamerov petq e glux traqacnel։

Tchanaparhayin nisheri mecamasnutyuny patvac e hayelu klor apakinerov, voronq gishery andradardznum en avtomobilayin lapterneri luysy։ Aydpisov nshann inqnystinqyan luys e talis։ Deghin foni vra sev makagrutyunnery (dranq amenankateli guynern en) naxazgushacnum en․ «Dandagh», «Dprocakan goti», «Kang ar», «Vtangavor e», «Negh kamurj», «Aragutyan sahmany 30 mghon» ։ «Tchamphahatum» kam: «Eresun fut anc, phos klini» ։ Ev iroq, ughigh eresun futic heto, klini phos։ Asenq, nman makagrutyunn aynqan hazvadep e patahum, vorqan ev inqy: phosy։

Tchanaparhi xachmerukum kangnac en phayte hast slaqnerov syuner։ Slaqneri vra qaghaqneri anunner en ev minchev ayd qaghaqnery mnacac mghonneri qanaky։

Aghmkelov ev vornalov mez yndaraj en trchum katov li arcatavun avtocisternnery։ Nranq kat en tanum Nyu֊Yorqi yot milionanoc bnakchutyan hamar։ Mard srtatchaq e linum, erb arjevum erevum en photorki aragutyamb motecogh kati hska meqenanery։ Cisternnern arandznapes hoyakap en gishernery, erb karmir u kanach lapterneri shghtanerov ezrapatvac, aranc kang arnelu trchum en depi Nyu֊Yorq։ Yot milion mard uzum e kat xmel, ev ayn zhamanakin petq e hascvi։

Aveli vehapanc en erevum hatuk kcasaylakner unecogh bernatar meqenanery, voronq miangamic teghaphoxum en ereq kam chors nor avtomobilner։ Motavorapes hazar mghon taracutyan vra bernatarnerov katarvogh phoxadrumnern aveli ezhan en nstum, qan erkatughov։ U noric mez vra grohum e photoriky, ays angam laqi ev nikeli phaylov։ Menq mi pah phakum enq achqners antaneli phaylic ev araj enq sharzhvum։

Tchanaparhnern amerikayn kyanqi amenanshanavor erevuytneric mekn e։ Henc kyanqi ev voch miayn texnikayi։ Miacyal nahangnern unen haryur hazaravor mghon, ayspes kochvac, high woys―barekarg tchanaparhner, voroncov avtobusayin kanonavor haghordakcutyun e gnum։ Avtobusnery slanum en chvacucakov: vatsun mghon aragutyamb, ev nrancov ughevorvely krknaki ezhan e, qan erkatughov։

Orva uzacd pahin, tarva uzacd zhamanak, amenavat eghanakin, Amerikayov mek kataghoren slanum en mardatar avtobusner։ Erb gishery tesnum es anapatov trchogh canr u ahegh meqenan, akamayic hishum es brethartyan phostayin dilizhansnery, voronq varum ein handugn karapannery։

Avtobusy surum e manraxitch ughiov։ Na shur e talis xoshor qarery ev manrery qshum ir het։ Ushacum chi karogh linel։ Vortegh enq menq։ Nyu֊Meqsiko nahangum։ Arag, aveli arag։ Eritasard varordy gazn avelacnum e։ Karlsbad, Lordsburg, Las֊Kruzes։ Meqenan lcvum e aghmukov u qamov, vori mej irenc bazkatornerum nirhac ughevornery lsum en amerikyan mayr camaqi mec meghedin։ Amerikan ynkac e avtomobilayin mec tchanaparhi vra։

Erb phakum es achqerd ev phordzum hishoghutyan mej harutyun tal ayn erkiry, ur anckacrir chors amis, qez patkeracnum es voch te Vashingtony ir parteznerov, syunasharerov ev hushardzanneri liakatar zhoghovacuov, voch Nyu֊Yorqn ir erknaqercerov, ir aghqatutyamb ev harstutyamb, voch el San֊Franciskon, ir gahavezh phoghocnerov ev kaxvac kamurjnerov, voch lernery, voch gorcarannery, voch kenyonnery, ayl erku tchanaparhneri xachadzevumy ev gazolinkayany: lareri u reklamayin plakatneri foni vra։

Glux tasnmekerord — Phoqrik qaghaqy

Menq kang aranq mi phoqrik qaghaqum ev tchashecinq deghatany։

Aystegh hark e bacatrel, te inch e nerkayacnum irenic amerikyan phoqrik qaghaqy ev inch deghatun e da, vortegh kareli e tchashel։ Ays patmutyuny kareli e anvanel: «Deghagorc aranc mistikayi kam amerikyan deghatan Gaghtniqy» ։

Erb amerikyan xoshor gorcamolnery, dyurin ekamuti hetevic ynknelov, irenc ushadrutyuny dardzrin deghatnayin gorci vra, apa, nax ev araj, nranc hetaqrqrec, te inchov en zbaghvum deghagorcnern irenc vatcharaseghanneri hetevvum։

Ayd inch en nranq demqnery xozhorac sandakotov phoshiacnum irenc tchenapakya hast taseri mej։ Deghorayq։ Bayc vorqan deghorayq ka ashxarhum։ Hisun, haryur, asenq te haryur qsan, verjapes։ Haryur qsan taqutyun ijecnogh, grgrogh kam cav meghmacnogh degher։ El inchu dranq patrastel deghatnerum tnaynagorcakan eghanakov։ Dranq petq e artadrel massayakan masshtabov, fabrikanerum։

Vor deghorayqy sksecin patrastel fabrikanerum, hivandi drutyuny dranic chtetevacav, deghery chezhanacan։ Bayc deghagorcnery korcrin irenc vastaky։ Deghatnayin fabrikantnern ayn xlecin nranc dzerqic։

Irenc ekamutn avelacnelu hamar xabvac deghagorcnern sksecin vatcharel paghpaghak, zovacucich jrer, manr galanterea, xaghaliqner, cxaxot, xohanocayin amaneghen, mi xosqov, amen bani dzerq zarkecin։

Ev amerikyan ayzhmyan deghatunn irenic nerkayacnum e mec bar: bardzr vatcharaseghanov ev nra arjevum dashnamurayin pttvogh atornerov։ Vatcharaseghani hetevum desuden en ynknum karmraher tghaner ev glxnerin teq drac pilotkanerov kam mazery mi qani tarva hamar gangracrac, koket aghjikner, voronq nmanvum en hertakan, henc nor moda dardzac kinoastgheri։ Erbemn nranq nmanvum en Key Frensisin, erbemn Greta Garboyin, arajnerum nranq bolory phoqr֊ inch nmanvum ein Gloria Svensonin։ Aghjiknery serucq en harum, nikele corakneric bac en toghnum selteryn jri aghmkot shity, hav en tapakum ev bazhaki mej zngocov gcum sarci ktorner։

U tepet deghatuny vaghuc i ver dardzel e xortkaran, nra tern, aynuamenayniv, partavor e deghagorc linel, vorosh chaphov gitakan pashar unenal, vory xstiv anhrazhesht e surtch, paghpaghak, tapakac hac ev ayl deghatnayin apranqner matucelis։

Ayd urax dzernarkutyan amenaheravor ankyunum teghavorvac e bankanerov, tupherov ev srvaknerov li apake mi paharan։ Deghatany mi kes zham petq e anckacnel, ayd paharany verjapes nkatelu hamar։ Ayntegh pahvum e deghorayqy։

Nyu֊Yorqum anvnas e mnacel mi deghatun, ur deghagorcn andzamb deghorayq e patrastum։ O, da mi hianali hastatucyun e: bzhshkakan gaghtniqi lusapsakov patac։ I apacuyc ayn bani, vor aystegh, iroq, deghorayqy dzerqov en patrastum, deghatan tery patuhanum cucadrel e hin u deghnac deghatomseri mi kuyt։ Ayd ameny mijnadaryan alqimiki vorji tesq uni։ Nuynisk mtnely sarsapheli e։ Ayl ban e sovorakan deghatuny։ Ayntegh kareli e utel, gnel grpani zhamacuyc kam zartucich, katsa kam xaghaliq, kareli e gnel kam vardzov vercnel mi voreve girq։

Menq txrutyamb achqi anckacrinq tchashacucaky։ Tchash hamar 1, tchash hamar 2, tchash hamar 3, tchash hamar 4։ Diner nabr uan, diner nabr tu, diner nabr tri, diner nabr for։ Hamar chors tchashy krknaki tank arzhe hamar erku tchashic։ Bayc da chi nshanakum, vor na krknaki lavn e․ voch, parzapes erku angam aveli e։ Ete hamar2֊i «qantri sosij» anvan tak hramcvogh tchashy baghkacac e ktratvac ereq nrbershikneric, apa hamar 4 tchashi mej «sosij» klinen vec hat, hamy nuyny kmna։

Tchashic heto menq hetaqrqrvecinq hogevor snundov, voric nuynpes vatcharum ein deghatany։ Aystegh kayin vayrenabaro naxshac lusankarchakan bacikner: teghakan hisharzhan vayreri tesarannerov shat ezhan erku nkar: hing centi dimac։ Sev nkarneri hatn arzhe hing cent։ Tchisht er nshanakvac․ sev baciknery hianali ein, isk gunavornery: anpetq ban։ Menq achqi anckacrinq grqeri daraky։ Dranq bolory veper ein։ «Meghavor linely tghamardu gorc e», «Marac siro bocy», «Arajin gishery», «Amusnacacneri flirty» ։

― Voch, voch, paronayq, ― asac mister Adamsy, ― duq chpetq e barkanaq։ Duq gtnvum eq amerikyan mi phoqrik qaghaqum։

Shat mardkanc Amerikan patkeranum e vorpes erknaqerceri erkir, ur or u gisher lsvum e vererkrya ev storerkrya gnacqneri shachyun, avtomobilneri dzhoxayin vornoc ev borsayakan maklerneri hamatarac kataghi tchichy, voronq desuden en ynknum erknaqerceri aranqum, taphaharelov amen vayrkyan arzheqazrkvogh bazhnetghtery։ Da hastatun, vaghucva ev sovorakan patkeracum e։

Iharke, amen ban ka, ev erknaqercer, ev vererkrya erkatughiner, ev arzheqazrkvogh bazhnetghter։ Bayc da Nyu֊Yorqi ev Chikagoyi patkaneliqn e։ Asenq, ayntegh el angam borsayakannery desuden chen ynknum mayteri vra, votnatak anelov amerikyan qaghaqacinerin, ayl bnakchutyan hamar annkateli dophum en irenc borsanerum, ayd hska shenqerum: amen tesaki tgegh meqenayutyunner katarelov։

Nyu֊Yorqum erknaqercer shat kan։ Chikagoyum: qich pakas։ Isk myus mec qaghaqnerum: bolorovin qich․ erkuakan, ereqakan amen mi qaghaqin։ Ayntegh nranq ver en xoyanum mi tesak miaynak jrmughayin ashtaraki kam hrshej ditanoci nman։ Phoqr qaghaqnerum erknaqercer chkan։ Amerikan gerazancapes miharkani ev erkuharkani erkir e։

Amerikyan bnakchutyan mecamasnutyuny aprum e phoqrik qaghaqnerum, ur bnakichneri tivy hasnum e ereq, hing, tasy, tasnhing hazari։

Vor tchanaparhordin haytni che huzumnalic spasumi arajin ankrkneli zgacumy, vory hamakum e mardu eutyuny ayn qaghaqy mtnelis, ur na erbeq chi eghel։ Yuraqanchyur phoghoc, yuraaqanchyur nrbancq noranor gaghtniqner en bacum tchanaparhordi carav achqeri arjev․ erekoyan koghm nran sksum e tval, te inqn arden hascrel e sirel ayd qaghaqy։ Phoghoci bazmutyan tesqic, shenqeri tchartarapetutyunic, shukayi hotic, verjapes miayn ayd qaghaqin hatuk guynic en goyanum tchanaparhordi arajin, amenatchisht tpavorutyunnery։ Na karogh e mi tari aprel qaghaqum, usumnasirel bolor ankyunnery, barekamner dzerq berel, apa moranal ayd barekamneri azganunnery, moranal barexghtchoren usumnasirvac amen ban, bayc arajin tpavorutyunnery erbeq chi morana։

Ayd bany chi kareli asel amerikyan qaghaqneri masin։ Amerikayum, iharke, kan mi qani qaghaqner, voronq unen irenc ankrkneli demqy․ San֊Francisko, Nyu֊Yorq, Nyu֊Orlean kam Santa֊Fe։ Nrancov kareli e hianal, nranc kareli e sirel kam atel։ Hamenayn deps nranq inch֊or zgacum harucum en։ Bayc mnacac grete bolor qaghaqnery irar nman en, inchpes Kanadayi hing erkvoryaknery, voronc nuynisk shphotum e irenc qnqush mayriky։ Ayd aghyusi, asfalti, avtomobilneri ev reklamayin plakatneri gunazrkvac ev dimazrkvac kutakumy, tchanaparhordi mej harucum e sosk vrdovmunq ev hiastaphutyan zgacum։

Ev ete tchanaparhordn arajin phoqrik qaghaqn e mtnum huzumnalic spasumi zgacumov, apa erkrord qaghaqum ayd zgacumy nkatelioren sarchum e, errordum phoxarinvum zarmanqov, chorrordum: hegnakan zhpitov, isk hingerordum, tasnyoterordum, utsunvecerordum ev haryur hisunerordum veracvum e antarberutyan, ases avtomobilin yndaraj en galis voch te anhayt erkri nor, ancanot qaghaqner, ayl sovorakan erkatughayin kayaranner: partadir zanqov, eracrac jrov ev karmraglxark hertapahov։

Qaghaqi mijov ancnum e glxavor phoghocy։ Ayn anpayman kochvum e kam Meyn֊strit (ory henc nshanakum e Glxavor phoghoc) kam Steyt֊strit (Nahangi phoghoc) kam Brodvey։

Yuraqanchyur phoqrik qaghaq uzum e nman linel Nyu֊Yorqin։ Kan Nyu֊Yorqner erku hazar mardov, kan ev hazar ut haryur mardov։ Mez handipec nuynisk iny haryur bnakich unecogh Nyu֊Yorq։ Ev da iskakan qaghaq er։ Nra bnakichnery zbosnum ein Brodveyov: qtery erkinq tnkac։ Der haytni che, te um Brodveyn en nranq glxavory hamarum, irency te Nyu֊Yorqiny։

Glxavor phoghoci tneri tchartarapetutyuny achqi hamar gegharvestakan hatchuyq chi nerkayacnum։ Da aghyus e, amenasrtabac aghyus: erkharkani xoranardnerov kazmac։ Aystegh mardik phogh en vastakum ev voch mi veracakan zardaranqner harkavor chen։

Qaghaqi ays nerqevi masy kochvum e «Biznes֊senter» ― gorcnakan kentron։ Aystegh teghavorvac en arevtrakan hastatutyunnery, grasenyaknery, kinon։ Maytern anmard en։ Dranc phoxaren salarknery zbaghvac en avtomobilnerov։ Nranq gravum en tchanaparhaezri bolor azat teghery։ Nranc argelvum e kang arnel miayn hrshej corakneri kam shqamutqeri demy, vori masin vkayum e «No parking» «Kang charnel» makagrutyuny։

Da erbemn veracvum e tanjalic zbaghmunqi, gtnel mi tegh, vortegh kareli lini kangnecnel meqenan kam, inchpes Amerikayum aprogh rusnern en asum «priparkovatsya» ։ Mi ereko menq haytnvecinq Xaghagh ovkianosi aphin gtnvogh San֊Diego qaghaqum։ Meqenan petq er voreve tegh kangnecnel, vorpeszi tchasheinq։ Ev menq mi amboghj zham shrjum einq qaghaqum, ayrvelov mi voreve tegh kangnelu cankutyunic։ Qaghaqn aynpes lecun er meqenanerov, vor tegh chgtnvec evs mek meqenayi, yndameny mek meqenayi hamar։

Amerikyan phoqrik qaghaqin bnoroshum en voch te shenqery, ayl avtomobilnery, ev ayn ameny, inch kapvac e nranc het ― benzini kalonkanery, norogman kayannery, Fordi kam «Jeneral Motorsi» xanutnery։ Ayd gcery bacardzakapes hatuk en amerikyan bolor qaghaqnerin։ Kareli e ancnel hazar mghon, erku hazar, ereq, kphoxvi bnutyuny, kliman․ zhamacuycd stipvac araj es tanelu, bayc qaghaqy, ur duq kang eq arel gisherelu, linelu e nuyny, vor kangnel e dzer arjev erku shabat araj։ Nranum nuynpes chen lini ancordner, nuyn qanakutyamb, ete voch aveli avtomobilner klinen tchanaparhaezrerin kangmac, deghatneri ev garazhneri cucanaknery hurhratelu en nuyn neonov kam argonov։ Glxavor phoghocn arajva pes kochvelu e Brodvey, Meyn֊strit kam Steyt֊Strit։ Guce miayn tnery shinvac linen urish nyutic։

«Rezidenshel֊part» qaghaqi bnakeli masy arden bolorovin amayi e։ Lrutyuny xaxtvum e miayn ancnogh avtomobilneri anvadogheri xshshocov։ Tghamardik ashxatum en irenc «biznes֊senterum», tnayin tntesuhinery zbaghvac en tuny maqrelov։ Miharkani kam erkharkani tnaknerum fshshum en phosheccichnery, teghasharzhvum en kah֊karasinery, srbvum en lusankarneri voske shrjanaknery։ Ashxatanq shat ka, tnakum vec kam yot senyak e։ Bavakan e linel mekum, vorpeszi imanal, te inchpisi kahuyq ka drvac milionavor urish tnaknerum, imanal nuynisk, te inchpes e dasavorvac։ Senyakneri teghadrman, kahuyqi dasavorman mej, ayd amen banum goyutyun uni apshecucich nmanutyun։

Bakerov tnery, vortegh anpayman ka phayte tetev, phakanqic zurk garazh, erbeq iraric bazhanvac chen linum cankapaterov։ Cementi mi shert tan drneric tanum e drpi mayt։ Taphvac terevneri hast shert e parkac gazonneri qarakusineri vra։ Maqur tnaknery shoghshoghum en ashnanayin arevi luysi tak։

Erbemn «rezidenshel֊part» ֊i ayn masy, ur aprum en apahovvac mardik, shshmecnogh tpavorutyun e gorcum։ Aystegh harstutyan aynpisi idilia e, , vor tvum e, te da miayn heqiatum karogh e linel։ Spitak gognocnerov ev chepchikavor sevamort dayaknery aystegh man en acum phoqrik jentlmennerin։ Kaputashikaher aghjiknery glorum en deghin, tetev oghaknery։ Hianali «turing֊karery» kangnac en harust arandznatneri arjev։

Isk ays bardzr ashxarhi koghqin, bolorovin motik, teghavorvac e dazhan, erkate ev aghyuse «biznes֊sentery» : misht mi phoqr ahabekich amerikyan gorcarar kentrony, vortegh bolor tnery hishecnum en hrshejasrahner, ev vortegh phogh en vastakum henc nor nkaragrac idiliayi hamar։ Ayd erku maseri mijev aynpisi xist tarberutyun ka, vor skzbum ches havatum, te iskapes nranq gtnvum en mievnuyn qaghaqum։ Avagh, nranq misht miasin en։ Henc nra hamar e gorcarar kentrony aydpes zarhureli, vorovhetev nra bolor uzhery caxsvum en harust mardkanc hamar idilia steghcelun։ Ev shat ban kareli e haskanal phoqrik qaghaqum linelov։ Mievnuyn e, te vortegh tesnes ayd qaghaqy: Arevelqum, Arevmutqum, te Haravum։ Da mievnuyn bany klini։

Meqenan slanum e tchanaparhov, erevum ev anhetanum en phoqrik qaghaqnery։ Inch shqegh anunner։ Sirakuza, Pompey, Batavia, Varshava, Kaledonia, Vaterloo, Zhynev, Moskva, hrashali phoqrik Moskva, vortegh deghatnum matucum en hamar erku naxatchashik, vran txku hyut lcrac taq blitner, vortegh tchashin petq e utel ttu drac qaghcr varungner, vortegh cuyc en talis banditneri kyanqic vercrac kinonkar ― iskakan amerikyan Moskva։

Kan mi qani Pharizner, Londonner։ Ka Shanhay, Xarbin ev mi tasnyak Peterburgner։ Moskva ka Ohayo nahangum, kan naev erku Moskvaner erku urish nahangnerum։ Peterburgneric meky mi amboghj haryur hazar bnakich uni։ Kan Odesaner։ Dzhbaxtutyun che, ete Odesayi mot voch miayn sev cov, aylev yndhanrapes voch mi cov chka։ Ayn gtnvum e Texas nahangum։ Ayd vor odesacin e netvel aysqan heru։ Ardyoq gtel e aydtegh ir erjankutyuny, ayd arden voch voq chi karogh imanal։ Ka Neapol ev Florencia։ Neapoli moterqy Vezuvi phoxaren cxum e pahacoyi gorcarani cxneluyzy, isk Florenciayum, havanoren, bolorovin animast e xosel vormnankarneri ev nman pakas hetqaqrqir ev hastatun ekamut chberogh ararkaneri masin։

Bayc ayd bolor qaghaqnerum kareli e gtnel verjin modeli avtomobil, elektrakan sarcaran (norapsakneri erazanqy), tnerum corakneric hosum e taq u pagh jur, isk ete phoqrik qaghaqy aveli lavn e ev nranum ka kargin hyuranoc, apa dzer hamarum klini ereq tesaki jur: taq, pagh ev sarcajur։

Qaghaqum ka mi qani ekegheci ― metodistakan, miabanakan, baptistakan։ Anpayman ktcharvi «Qristoneakan gitutyan» ekeghecu bazmasyun shenq։ Bayc ete duq voch baptist eq, voch metodist ev cheq havatum «Qristoneakan gitutyan» sharlatan astcun, apa dzez mnum e gnal «muving pikchers» : nayelu hianali nkarahanvac, hianali hnchogh ev himarutyamb shshmecnogh mi kinonkar։

Yuraqnchyur phoqrik qaghaqum kan naxnakan ev mijnakarg dprocneri hianali shenqer։ Nuynisk ibrev kanon kareli e yndunel, vor phoqrik qaghaqi lavaguyn shenqy anpayman dprocin e patkanum։ Bayc dprocic heto tghanery kinoyum nayum en gangsterneri arkacnery, phoghocum gangster en xaghum ev anverj atrtchanak ev dzerqi gndacir («mashin gan») en krakum, voronq anaseli qanakutyamb patrastum en xaghaliqi gorcarannery։

Anelaneli e avtomobila֊benzinayin txrutyuny phoqrik qaghaqnerum։

Amerikayi buntarar groghneric shatery durs en ekel Mijin Arevmutqi phoqrik qaghaqneric։ Da apstambutyun e miapaghaghutyan dem, mercnogh ev verj chunecogh dolaravazqi dem։

Qaghaqneric mi qanisy herosakan mijocner en dzerq arnum, vorpeszi get voreve banov tarberven irenc miatip eghbayrakicneric։ Qaghaqamutqi mot kaxvum en cucanakner։ Tchisht aynpes, inchpes xanuti mutqi verevum, vorpeszi gnordy imana, te vortegh inch en vatcharum։

«Redvid֊siti» ։

Ev chaphaco makagrutyun․ «Qlyaymat best hay havernement «test» ― «Lavaguyn kliman karavarutyan bnoroshumov» ։ Aystegh arutur en anum klimayov։

Kliman aystegh guce ev lavn e, bayc kyanqy nuynn e inchpes ev hianali klima chunecogh qaghaqnerum։

Glxavor phoghoc․ mec apakineri hetevum drvac en avtomobilner, voronq motecogh Nor tarva artiv phatatvac en taphancik tghti mej ev kapvac en gunavor zhapavennerov։ Aveli phoqr apakineri hetevum gitun deghagorcnery narinji hyut en qamum kam apuxtov dzvacegh patrastum ev bavandak qaghaqi mijov, voch hoghatmbi ev voch el kamrji vrayov, ayl parzapes phoghocov, lriv taphov ancnum e apranqatar erkar gnacqy։ Tchotchvum e ev uzhegh zangaharum shogeqarshi zangy։

Phoqrik qaghaqy henc sa e, vor ka, mievnuyn e, lini da Phariz kam Moskva, kam Kahire, kam amerikyan antiv springfildneric meky։

Glux tasnerkuerord — Mec phoqrik qaghaqy

Avtomobilayin ughevorutyuny Amerikayov nman e miapaghagh ev vehatesil ovkianosov tchambordelun։ Erb el durs gas taxtakamac: aravotyan, erekoyan, photorkin, te handart pahin, erkushabti, te hingshabti, misht el shurjd jur klini, vory voch verj uni, voch cayr։ Erb el nayelu lines avtomobili patuhanic, misht el hianali hart tchanaparh klini: gazolin kayannerov, turistakan tnaknerov ev tchanaparhi erku kogherin reklamayin plakatnerov։ Ayd ameny arden tesel es erek ev arajin ory ev gites, vor nuyn bany tesnelu es vaghy ev myus ory։ Ev Ohayo nahangum tchashn el e nuyny linelu, inchpisin erek er, erb ancnum einq Nyu֊York nahangov։ Tchisht inchpes shogenavi vra, ur laynutyan ev erkarutyan phophoxutyuny norutyun chi mtcnum tchashacucaki ev ughevorneri orva karg u kanoni mej։ Ays hetevoghakan miorinakutyan mej e Miacyal Nahangneri vitxari taphn u anhashiv harstutyuny։ Naxaqan Amerikayi Arevelqi masin xosely: te da lernot, anapatayin, te antarapat erkir e, uzum es asel amenaglxavory, amenakarevory, vor da avtomobilayin ev elektrakanutyan erkir e։

Ughevorutyuny der nor e sksvel, isk menq arden hascrel enq xaxtel mister Adamsi mshakac kargukanoni karevoraguyn kety։

― Paronayq, ― asum er na mekneluc araj։ ― Amerikyan tchanaparhnerov ughevorutyuny lurj ev vtangavor ban e։

― Bayc che vor amerikyan tchanaparhnery lavaguynn en ashxarhum, ― ararkum einq menq։

―Ayo, ayo, ayo, paronayq, henc ayd pattcharov el nranq vtangavor en։ No, no, mi ararkeq indz։ Duq parzapes cheq uzum haskanal indz։ Vorqan lavn en tchanaparhnery, aynqan mec aragutyamb en slanum avtomobilnery։ Voch, voch, voch, paronayq։ Da shat, shat vtangavor e, petq e voroshaki paymanavorvel․ erekon vra hasnelun pes menq gisherelu tegh enq vercnum։ Ev verj։ Finish։

Menq paymanavorvecinq henc aydpes el varvel։

Bayc aha gishery mez gtav tchanaparhin, isk menq voch miayn kang charanq, inchpes ayd pahanjum er mister Adamsy, ayl varecinq lapternery ev sharunakecinq slanal Nyu֊Yorq erkaravun nahangov։

Menq motenum einq elektrakan ardyunaberutyan hamashxarhayin kentronin: Skenektedi qaghaqin։

Ahavor ban e erekoyan amerikyan mec tchanaparhov slanaly։ Aj u dzax: xavar։ Bayc demqid kaycaki pes xphum en handipakac avtomobilneri lusardzaknery։ Nranq trchum en meky myusi hetevic, luysi phoqrik mrrikner, katvi kartch u chor fshshocov։ Aragutyuny nuyn e, inch cereky, bayc tvum e, te krknaki atchel e։ Arjevum, erkar tequtyan vra, dzgvum e handisavor krakneri mi amboghj sharzhakan poghota, voronc koghqin grete korchum en mer arjevic vazogh avtomobilneri karmir lapternery։ Meqenayi hetevi lusamuti mijov sharunak ners e taphancum mez hasnogh fareri anhamber luysy։ Voch kangnel kareli e, voch aragutyuny pakasecnel։ Petq e qshel araj u araj։ Luysi kuracnogh hamachaph brnkumneric mard sksum e jghadzgoren horanjel։ Qnkot antarberutyuny patum e sirtd։ Anhaskanali e arden, te ur es gnum ev inchi es gnum։ Ev miayn ugheghid bun xorqum, inch֊or tegh, nstel e ahavor mi mitq․ hima lavates zhpitov mi urax ev harbac apush kmxrtchvi mer meqenayi mej, ev teghi kunena eqsident ― aghet։

Mister Adamsy shurumur er galis teghum, knoj koghqin, vorn iskakan amerikyan vstahutyamb mtel er gisherayin ayd vazqi tempi mej։

―De, Bekki, Bekki, ― phntphntum er na hausahat։ ― what are you doing... Inch es anum, Lt"s impwssible!

Mister Adamsy shur ekav depi mez։ Nra aknocy tagnapalic brnkvec։

― Paronayq, ― artasanec na Margarei dzaynov։ ― Duq cheq haskanum, te inch ban e avtomobilayin aghety Amerikayum։

Verji verjo na hasav ayn banin, vor misis Adamsy zgalioren pakasecrec aragutyuny ev hrazharvec bernatarnerin hasnel֊ancnelu bavakanutyunic։ Adamsy varzhecrec mez avtomobilayin iskakan tchamphordneri vanakan rezhimin, ayn tchanaparhordneri, voronq npatak en drel usumnasirel erkiry ev voch te voskornery toghnel xnamqov phorvac tchanaparhamerdz arvi mej։

Shat orer anc miayn, ughevorutyan verjum menq gnahatecinq nra xorhurdnery։ Hamashxarhayin paterazmin masnakcelu mekukes tarva yntacqum Amerikan korcrec hisun hazar spanvac mard։ Isk verjin mekukes tarva yntacqum Amerikayi tchanaparhneri vra avtomobilayin aghetneri hetevanqov zohvel en hisunvec hazar xaghagh bnakichner։ Ev Miacyal Nahangnerum chka mi aynpisis uzh, vor karoghanar kanxel ayd massayakan spanutyuny։

Minchev Skenektedi hasnely, der qsan mghon kar, isk qaghaqn arden cucadrum er ir elektrakan hzorutyuny։ Tchanaparhi verevum haytnvecin lapterner։ Sexi nman erkaravun ayd lapternery uzhegh ev miazhamanak chkuracnogh deghin luys ein talis։ Erevum er, te inchpes na phrphrum er lapterneri mej, luys cher, ayl mi tarorinak lusardzak nyut։

Qaghaqy motenum er annkatelioren։ Da amerikyan qaghaqneri hatkutyunn e, erb nranc motenum es avtomobilov։ Mnum e nuyn tchanaparhy, miayn avelanum en reklamnern u gazolin kayannery։ Amerikyan qaghaqneric meky glxavor phoghoci mutqi arjev kax er tvel plakat․

Amenamec phoqrik qaghaqy

Miacyal Nahangneri

Amenamec phoqrik qaghaq․ ays bnoroshumy hianali sazum e Skenektedin, asenq ev amerikyan qaghaqneri mecamasnutyany, voronq arajacel en xoshor gorcaranneri, haci shtemaranneri kam navti hanqavayreri shrjakayqum։ Sa nuyn phoqrik qaghaqn e ir «biznes֊senterov» ev «rezidenshel partov», ir Brodveyov ev Meyn֊stritov, miayn te aveli yndardzakvac erkarutyamb u laynutyamb։ Yndhanur armamb sa, iharke, mec qaghaq e։ Nranum shat asfalt, aghyus ev elektrakan lamp ka, miguce aveli shat, qan Hromum։ Ev anshusht shat aveli qan Hromum: elektrakan sarnaranner, lvacqi meqenaner, phosheccichner, vannaner u avtomobilner։ Bayc ayd qaghaqy hogepes anchaph phoqr e, ev ayd imastov na karogh er amboghjutyamb teghavorvel mi nrbancqum։

Ayd qaghaqum, ur aravelaguyn hmtutyamb patrastum en ashxarhum erbeq goyutyun chunecogh amenaphoqr ev amenamec elektrakan meqenanery, dzu harogh meqenayic sksac minchev Kolorado geti vra Bulder֊dami hidrokayani hamar shinvac elektrakan generatornery, teghi er unecel ayspisi mi patmutyun։

Mi inzhener sirel e myus inzheneri knojy։ Bany verjanum e nranov, vor kiny, bazhanvelov amusnuc, miacel e sirac mardu het։ Bovandak phoqrik mec qaghaqy giter, vor da idealakan maqur siravep er, vor kiny chi davatchanel amusnun, vor kiny hamberutyamb spasum er apaharzanin։ Sksnak dataxazi pes bcaxndir amerikyan astvacn angam kshtambanqi arit cher gtni։ Norapsaknern aprecin nor kyanqov, erjanik ayn banov, vor irenc tarapanqnery verjacan։ Bayc irakanum nranc tarapanqnery nor ein sksvum։ Dadarecin nranc mot ayceleluc, dadarecin hyurynkaleluc։ Bolory eres dardzrin nrancic։ Da mi iskakan boykot er ev hatkapes sarsapheli er nranov, vor teghi er unenum mec phoqrik qaghaqum, ur himnakan hogevor pahanjnery ezraphakvum en aycelutyunnerov ev brij kam poker xaghalu hamar canotnerin tun hravirelov։ Verji verjo bolor ayd mardik, voronq eritasard zuygin artaksel ein irenc shrjanic, cayr astitchan antarber ein․ tqac ayn bani vra, te vov um het e aprum, bayc orinavor amerikacin chpetq e bazhanvi։ Anvayel ban e da։ Hetevanqn eghav ayn, vor ayn mardy, vor iren tuyl er tvel urishi knojy sirel ev nra het amusnanal, teghaphoxvec ayl qaghaq։ Der lav er, vor ayd orerin tchgnazham chkar ev heshtutyamb kareli er ashxatanq gtnel։

Ardyunaberakan mec dzernarkutyan shurjn atchac qaghaqi hasarakutyuny, vorn amboghjovin kapvac e nra shaherov, aveli tchisht, ayd dzernarkutyan tereri shaherov, ozhtvac e ahavor uzhov։ Pashtonapes mardun chen vrndum ir hamozmunqneri hamar։ Amerikayum na azat e davanelu uzacd tesaketin։ Na azat qaghaqaci e։ Sakayn togh phordzi na ekegheci chgnal, ynd vorum togh phordzi govabanel komunizmy, ev kstacvi aynpes, vor na aylevs chi ashxati mec phoqrik qaghaqum։ Na angam chi el nkati, te ayd inchpes patahec։ Mardik, voronq nran kvrnden, aynqan el chen havatum astcun, bayc ekegheci gnum en։ Anvayeluch ban e ekegheci chgnaly։ Inch veraberum e komunizmin, apa togh dranov zbaghven keghtot meqsikacinery, slavonnery ev negrery։ Da amerikyan gorc che։

Skenektedium menq teghavorvecinq hyuranocum, ur ereq tesaki jur kar: taq, pagh ev sarcajur ev gnacinq qaghaq zbosnelu։ Erekoyan zhamy tasn er yndameny, bayc ancordner grete chkayin։ Mayteri ezrerin kangnac ein mug avtomobilner։ Hyuranocic dzax phrvac er amayi, xotov patac dashty։ Aystegh bavakan mut er։ Dashti hetevum, vecharkani shenqi kturi vra, dandagh shikanum ev dandagh marum ein «Jeneral Elektrik Kompanii» ֊i «G. E.» ― zardagir skzbnatarery։ Ayn nmanvum er kayserakan venzeli։ Bayc kaysrnery bnav aydpisi hzorutyan ter chen eghel, inchpes Asian ev Afrikan nvatchac, irenc zinanshany Hin u Nor ashxarhneri vra hastatac elektrakan jentlmennery։ Qanzi elektrakanutyan het arnchvogh grete amen ban, verj i verjo, arnchvum e «Jeneral Elektriki» het։

Hyuranoci hetevum, glxavor xtchughu verevum, phoghphoghum ein luysi sherter։ Ayntegh avtomobilayin tendot kyanq er yntanum։ Isk aystegh, dashty shrjancogh betone hoyakap tchanaparhin mut er u amayi։ Aystegh nuynisk mayt chkar։ Yst erevuytin tchanaparh karucoghneri hamar anhavanakan e tvacel, vor ashxarhum karogh en gtnvel mardik, voronq «Jeneral Elektriki» varchutyany kmotenan votqov ev voch te avtomobilov։

Varchutyan dem֊dimac, kangnac er anivavor phoqrik apake mi krpak, vory kcvac er mi xarxul kisabernatari։ Nra mej nstel er tariqn arac beghavor mi mard։ Na vatcharum er «pap֊korn» ― xorovac, spitak kokonikneri pes bacvac egiptacoren։ Vatcharaseghani vra ereq var tchankeri pes varvum er benzini jahy։ Menq sksecinq gushakel, te inchic en patrastum pap֊korny։

― Axr sa egiptacoren e, anaknkal kerpov asac vatcharghy ukraina֊ruseren lezvov։ ― Ba vonc cheq tesnum, vor parzapes egiptacoren e։ Isk duq vorteghi eq ekel, vor rsevar eq xosum։

― Moskvayic։

―Isk duq cheq phchum։

― Chenq phchum։

Pap֊korn vatcharoghy shat huzvec ev durs ekav ir krpakic։

― Duq inch e, sovetakan ishxanutyan delegat eq, ― harcrec na, ― te miguce ashxatanqi eq ekel es koghmery։ Praktikayi։

Menq bacatrecinq, te parzapes tchanaparhordum enq։

― Edpes, edpes, ― asac na, ― tesnelu, te mez mot, Yunayted Steytsum, inchpes en gnum gorcery։

Menq erkar kangnel einq apake krpaki mot: pap֊korn krcelov ev lselov vatcharoghi patmacy, vorn aratoren hagecac er angliakan barerov։

Ayd mardy eresun tari sranic araj Miacyal Nahangner e ekel Volinski nahangi mi phoqrik gyughakic։ Ayzhm ayd gyughaky gtnvum e Lehakan teritoriayi vra։ Skzbum na ashxatel e nahangnerum, acux e phorel։ Heto gnacel e ferma: batrakutyun anelu։ Heto banvorner en havaqagrel Skenektedii shogeqarshi gorcarani hamar, ev na gnacel e shogeqarshi gorcaran։

― Edpes el kyanqs ancav mek orva pes, ― asac na txradem։

Bayc aha vec tari e arden, inch na ashxatanq chuni․ unecac֊chunecacy caxec։ Tnic durs arecin։

― Estegh mi menejer unem, leh e։ Es nra het pap֊korn em caxum։

― Ev shat eq vastakum։

― Che janym։ Dineri chi heriqum։ Sovac em mnum։ Hagusts inqnerd eq tesnum, inchpisin e։ Strit durs galu hagneliq chunem։

― Inchu et cheq veradarnum Volin։

― Entegh aveli vat e։ Mardik grum en: veri bed։ Isk dzez mot inchpes e, Rusastanum, patmeceq։ Dzer masin estegh zanazan baner en asum։ Ughghaki chgitem um havatam, um chhavatam։

Parzvec, vor anhishatakeli zhamanaknerum Rusastanic meknac ayd mardy ushadir hetevum e ayn amenin, inch katarvum ev grvum e Skenektedium ir naxkin hayreniqi masin։

― Estegh zanazan dasaxosner en galis, ― asac na, ― eluyt en unenum gay֊skulum․ vomanq sovetakan ishxanutyan koghm, vomanq: dem։ Ev aha, vov vor sovetakan ishxanutyan koghm e durs galis, nra masin anpayman vat en grum: veri bed։ Ay, gndapet Kupery lav er xosum sovetakan ishxanutyan masin, hama nra masin asecin, te na caxvel e, te erku milion e stacel։ Milionater fermer er ekel, govum er sovxoznery։ Nra hamar, asum en, hatuk sovxoz en shinel։ Verjers Skenektediic mi varzhuhi er gnacel Leningrad, aprel er entegh ev heto veradardzav u govum er Rusastany։ Nra vra el shat charaxosecin, te nra boyy mnacel e ayntegh, phesacun aysinqn։ Varzhuhin el sirum e nran u chi uzum sovetakan ishxanutyan dem ban asel։

― Isk duq inqnerd inch eq karcum։

― Inch em karcum։ Ba indz harcnoghn vov e։ Mi ban gitem, vor korchum em estegh Skenektedium։

Na nayec ashxarhi elektrakan tirakalneri dandaghoren shikacogh zinanshanin ev avelacrec․

― Mi glux henc meqenaner en shinel։ Amen inch meqenanerov en anum։ Banvor mardu ory ktrvel e։

― Inch eq karcum, inch petq e anel, vorpeszi banvor mardy aveli hesht apri։

― Jardel, votqi tak tal meqenanery, ― hastat u hamozvac patasxanec xorovac egiptacoren vatcharoghy։

Amerikayum menq arden bazmics lsel einq meqenanery vochnchacnelu masin։ Da karogh e anhavanakan tval, bayc mi erkrum, vortegh meqenashinutyuny hascvac e katarelutyan, vortegh zhoghovrdi hantchary iren drsevorel e henc meqenaner hnarelu ev artadrelu gorcum, meqenaner, voronq lriv phoxarinum en ev bazmapatik barelavum mardu ashxatanqy, henc ayd erkrum kareli e lsel tcharer, voronq karogh en anhavanakan tval nuynisk gzhanocum։

Nayelov vatcharoghin, akamayic hishecinq Nyu֊Yorqi Leqsington avenyui srtcharany, ur amen or gnum einq naxatchashelu։ Ayntegh, mutqi mot kangnac er sirunik mi aghjik, narnjaguyn qatane gognoc kapac, gangracrac mazerov ev qsvac (havanoren na stipvac er ver kenal aravotyan zhamy vecin, vorpeszi hascni mazery gangracnel) ev talonner er bazhanum։ Isk vecerord ory menq henc aydtegh tesanq metaghe meqena, vory avtomat katarum er aghjka ashxatanqy, ynd vorum axorzhalur zang er talis, mi ban, vor, iharke, anhnarin er spasel aghjkanic։ Hishecinq naev Nyu֊Yorqum lsac negri patmutyuny․ negry carayelis e eghel navahangstum vorpes verahskich ev hashvelis e eghel bambaki hakery։ Ashxatanqy nra mej mitq e hghacrel haker hashvel karoghacogh meqenayi masin։ Na hnarel e ayd meqenan։ Terery hatchuyqov ogtvel en gyutic, isk negrin heracrel en։ Ev na mnacel e aranc ashxatanqi։ Hetevyal ory menq eghanq «Jeneral Elektriki» gorcarannerum։ Menq masnaget chenq, usti ev chenq karogh gorcarannery nkaragrel aynpes, inchpes nranq arzhani en։ Chenq uzum gorci phoxaren yntercoghin hramcnel miayn gegharvestakan zardaqandakner։ Menq inqners hatchuyqov kkardayinq ayd gorcaranneri nkaragrutyuny, vory arvac liner sovetakan voreve inzhener֊elektriki koghmic։ Bayc menq aynteghic tpavorutyunner stacanq texnikakan bardzr banakanutyan ev hianali bardzr kazmakerpvacutyan masin։

Laboratoriayum menq tesanq ashxarhi mi qani lavaguyn fizikosneri, voronq anpijak nstel ein ashxatanqi։ Nranq carayutyan mej en «Jeneral Elektrikum» ։ Ynkerutyunn aynqan el shat phogh chi talis nranc։ Inch veraberum e phordzer ev hetazotutyunner katarelu mijocnerin, apa dranq voch mi banov sahmanaphakvac chen։ Ete milion e petq, ktan milion։ Dranov e bacatrvum, vor Ynkerucyany hajoghvel e ir koghmy qashel hamashxarhayin lavaguyn fizikosnerin։ Amerikayum voch mi hamalsaran chi karogh tal nranc ashxatanqi ayn azatutyuny, voric nranq ogtvum en aystegh, gorcaranayin laboratoriayum։

Dra phoxaren ayn bolor gyutery, vor anum en ayd idealistnery, darnum en ynkerutyan liakatar sephakanutyuny։ Gitnakannern araj en mghum gitutyuny, isk ynkerucyuny phogh e vastakum։

Inzhenerneri harmaravet ev geghecik akumbum naxatchashi pahin, i mec zarmans mer, mi qani inzhenerner artahaytecin mtqer, voronq shat hishecnum ein ayn, inchi masin mez asum er pap֊korni gorcazurk vatcharoghy։ Haskanali e, dranq asvac en voch aynpes primitiv dzevov, bayc eutyuny mnum e nuyny։

― Chaphic durs shat meqenaner kan։ Chaphic durs shat texnika։ Meqenanery meghavor en ayn dzhbaxtutyunneri hamar, voronq taphvum en erkri glxin։

Ev ayd asum ein mardik, voronq irenq en artadrum amen tesak hianali meqenaner։ Miguce nranq kanxatesel ein arden ayn pahy, erb meqenan ashxatanqic kzrki voch miayn banvornerin, aylev irenc: inzhenernerin։

Naxatchashi verjum mez canotacrin mi nihar u bardzrahasak aleher jentlmeni het, vori ayteri vra xaghum er pomidori aroghj karmrutyuny։ Jentlmeny mister Adamsi hin barekamy durs ekav։ Phoqrahasak, hastlik Adamsy ev ir barekamy erkar tphtphacnum ein irar mejqi, ases voroshel ein phoshin taph tal pijakneric։

― Paronayq, ― asac mez uraxutyunic phaylogh Adamsy, ― es dzez handznararum em mister Ripliin։ Duq karogh eq mec ogut qaghel ays misteric, ete uzum eq imanal, te inch ban e amerikyan elektrakan artyunaberutyuny։ No, no, duq petq e xndreq mister Ripliin cuyc talu ir elektrakan tnaky։

Menq xndrecinq։

― Lav, ― asac mister Riplin, ― veri uell։ Es dzez cuyc ktam im elektrakan tnaky։

Ev mister Riplin hravirec mez: hetevel iren։

Glux tasnereqerord — Mister Riplii elektrakan tnaky

Mister Riplin motecrec mez ir tnaki artasanduxqin ev xndrec seghmel elektrakan zangi kotchaky։

Sovorakan zangi phoxaren lsvecin melodik hnchyunner, voronq ases durs ein galis erazhshtakan arkghikic։ Durn inqniren bacvec, ev menq haytnvecinq naxasrahum։

Mister Riplin motecav patic kaxvac arkghikin, yntel sharzhumov bac arec phoqrik drnaky ev cuyc tvec elektrakan mi inch֊or meqena։

― Elektrakan zangi hing tesak, ― asac na zhptalov։ ― Ete mutqi dran mot zangaharum e hyury, katarvum e aha ays meghedin, vory duq arden lseciq։ Ete kotchaky seghmum eq spasuhun senyakic kanchelu hamar, hnchum e Karmeni arian։

Mister Riplin seghmec kotchaky, ev aparatn iroq nvagec «Sern ases trchun e, bayc voch erkrayin․․․» ։

― Naxatchashi zangy։ Ielyan hamalsarani marshn e, isk tchashi zangy: angliakan cnndyan toni ergy։ Ka naev tagnapi zang։ Yndameny hing tesaki elektrakan zang։ Cavoq, mer firman der chi hnarel mi aynpisi azdanshan, vory vorosher, te inchpisi hyur e zangaharum: tiroj hamar hatcheli, te thatch։

Aselov ayd kataky, mister Riplin cicaghec․

― Bayc ayd ameny henc aynpes, elektrakan kuryoz e։ Isk hima hameceq im kabinety։

Mister Riplin irenic nerkayacnum er Amerikayum chaphazanc taracvac karmradem ev aleher gorcarar mardu tip։ Nman tip dastiarakvum e qarasun kam hisun tarineri mot, hajoghak amerikacineric: kargin ekamti, lav axorzhaki ev lavatesutyan hska pashari himan vra։ Qarasun tarva mot, karmradem ev aleher jentlmenn aydpes el mnum e minchev ir oreri verjy, ev el voch mi kerp hnaravor chi linum voroshel nra tariqy, hisun tarekan e, te vatsunut։

Kabinetum haytnvelov, mister Riplin iskuyn nstec graseghani ev gradaraki mijev drvac phaphuk bazakatorin ev votqery seghanin dnelov, varec sigarety։

― Ayspes em hangstanum ashxatanqic heto, ― nkatec na: beranic cux toghnelov։

Na cxum er dandagh, aranc ners qashelu, cankanalov vorqan kareli e shat cux bac toghnel։

― Cxeln aynqan vnas che, ― haghordec na, ― vorqan senyakum kutakvac cuxy shnchely։ Aynpes che։ Amenic vnasakary: phchacac mtnolortn e։

Ayd pahin menq nkatecinq, vor cuxy voch miayn ver chi bardzranum, chi taracvum senyakum ev yndhanrapes qula֊qula chi linum, inchpes ayd yndunvac e, ayl bolori achqeri arjev dzgvum e gradaraki koghmi vra ev anhetanum grqeri aranqum։ Nkatelov ir gorcoghutyunneri arajacrac efekty, mister Riplin sksec aveli shat cux anel։ Cuxy amenakaxardakan kerpov soghac depi gradaraky, mi pah patec grqi koghery ev anmijapes chqacav։ Senyakum nuynisk cxaxoti hot chmnac։

― Grqeri hetevum taqcvac e odaphoxman elektrakan sistem, ― bacatrec mister Riplin։

Na motecav mi qani slaqner unecogh apake klor gorciqin ev asac․

― Senyaki jermutyuny kanonavorogh elektrakan gorciq։ Duq sirum eq, vor gishery zov lini, asenq: tasnerku astitchani, isk aravotva zhamy yotic uzum eq, vor lini tasnut։ Kam: inchpes kamenaq։ Duq slaqy pttum eq aha ayspes, isk ayn slaqy ayspes: ev karogh eq hangist parkel qnelu։ Aparaty kkatari bolor dzer cankutyunnery։ Dzez mot taq klini, ete phoghocum curt e, ev zov: ete phoghocum shog e։ Da karvi avtomat kerpov։ De, ays kabinetum mnacac banery manruq en։ Aha ays lusamphophy harmar luys e gcum graseghani vra։ Ete ayn shur tas, lampy klusavori arastaghy, vory kandradardzni luysy amboghj senyakov mek։ Ayzhm senyaky meghm lusavorvac e, isk luysi aghbyury taqcvac e ev achq chi shlacnum։

Apa mister Riplin ancav tchasharan։ Aystegh zanazan elektrakan gorciqner kayin, voronq teev chein zarmacnum irenc nor linelov, bayc shinvac ein hianali․ srtchaman, hac tapakelu meqena, sulogh teyaman ev amerikyan azgayin tchash: dzvov xozapuxt patrastelu tava։ Ayd ameny amenaverjin nmushnern ein։ Bufeti vra, yst erevuytin hakadrutyan hamar, drvac er hnorya mi spirtayroc։ Amerikacinery sirum en aknaru kerpov cucadrel texnikayi patmutyuny։ Fordi mot, zhamanakakic gorcarani koghqin, ka mi tangaran, vortegh cucadrvac en hnorya avtomobilner ev shogeqarsher։ «Jeneral Elektrik» gorcarani bakum ibrev hushardzan drvac e arajin elektrakan meqenaneric meky, isk kabeli cexum, ayn hastoci koghqin, voric anyndhat hosum e avtomat kerpov arcatavun artchitchov patvogh zhamanakakic kabely, cucadrvac e Edisoni chugune antchorni xoghovaki mej hagcvac arajin kabely։

Bayc mister Riplin glxavor harvacn ir aycelunerin hascrec xohanocum։ Aystegh drvac er zarmanali kerpov paycar, serucqi spitakutyan elektrakan plita։

― Plitayi nerqevi masum shinvac e paharan: amanegheni hamar, ― asac mister Riplin։ ― Aystegh aphsenery misht taq en mnum ev tchashic araj hark chka hatkapes taqacnel dranq։ Duq uzum eq tchash ephel։ Sup ev tapakac mis։ Patrastum eq misn u banjaregheny, lcnum katsayi mej, jur eq avelacnum ev dnum plitayi vra։ Aynuhetev patrastum eq misy, dnum jerucvac paharany։ Apa plitayi aj koghmic motecnum eq hatuk aparatin ev slaqy phoxadrum «supi» vra, isk myusy: «tapakaci» ։ Dranic heto hangist karogh eq gnal ashxatanqi։ Tchashy chi phchana, ete angam erekoyan veradarnaq։ Tchashy henc vor patrastvec, jerucumy avtomat kerpov kpakasi։ Kpahvi miayn mi phoqr jermutyun, vorpeszi dzer galun tchashy taq lini․․․ Im xohanocum erbeq cxahot chi linum, qani vor plitayi verevum elektrakan artaccich e sarqac։

Mister Riplin grpanic arag hanec mi ktor tught ev varec։ Cuxn u mury iskuyn chqacan։

― Bayc aha mek urish dzhbaxtutyun։ Ephel tapheluc heto mnum e shat voskor, kartofili ktchep ev urish aghb։

Mister Riplii demqy tarapanq er artahaytum։ Bayc arden mek varkyanic nra demqin noric shoghac lavates zhpity։ Mister Riplin motecav plitayi koghqin dravac qarakusi metaghya baqin ev ver arav kapharichy։

― Aystegh karogh eq gcel amen tesak mnacordner, amen tesak aghb ev kapharichy noric phakelov, miacnel hosanqy։ Mi qani ropeic heto baqy klini datark ev maqur։ Mnacordnery phoshianum en ev gnum en koyughi։

Mister Riplin arag vercrec kiraknorya lragiry, vory hing funt er kshrum, dzhvarutyamb tchxltec ev netec baqi mej, lsvec kartchatev chxchxkoc, ev karmradem jentlmeny handisavor kerpov bac arec kapharichy։ Baqy datark er։

Tasy ropei yntacqum mister Riplin dzernacui tcharpkutyamb, elektrakanutyan ognutyamb lucec evs erku xohanocayin mecaguyn problem: mterqneri pahumy ev keghtot amanegheni lvanaly։

Na cuyc tvec elektrakan sarnarany, vory voch miayn saryuc cher pahanjum, ayl, yndhakarakn, inqn er patrastum, lusankarchakan vannayin nmanvogh spitak, hatuk vannayum: taphancik qarakusineri dzevov։ Sarnaranum bazhanmunqner kayin msi, kati, dzkan, dzvi ev mrgeri hamar։

Apa mi baqi vrayic el vercvec kapharichy․ nra mej kayin bazum zanazan dzoghikner, phaytikner ev kerikner։

― Aystegh duq darsum eq keghtot amanegheny․ gdalner, aphsener, katsaner։ Heto phakum eq kapharichy ev hosanqy miacnum։ Bolor koghmeric amanegheni vra xphum en taq jri hosanqner, ev mi qani ropeic, ayn maqur e։ Hima petq e amanegheny srbel։ Ah, inch dzhvar ev thatch gorc e amaneghen srbely։ Aynpes che։ Bayc voch։ Lvacveluc heto jri hosanqy avtomatik kerpov dadarum e, ev nra phoxaren hatuk ancqeric galis e taq, chor ody։ Evs mi qani rope, ev dzer amanegheny, jentlmenner, chor e u maqur։

Mister Riplin i miji ayloc cuyc tvec dzu harogh elektrakan meqenan ev hravirec mez bardzranalu nnjaran։ Aystegh na arag hanec pijaky ev parkec mahtchakalin։

― Patkeracreq, vor es qnac em։

Menq mer erevakayutyan mej heshtutyamb patkeracrinq xaghagh mi patker: «papan qnac e» anunov։

― Bayc aha aravot e։ Petq e ver kenal։ Ox, ox, ox։

Mister Riplin teghic bardzracav ev bavakanin bnakan dzevov horanjec։

― Ushadrutyun dardzreq ays lampi vra։ Es miacnum em hosanqy ev minch es dzgvelov ev horanjelov hanum em gisherva pizhaman, lampy lusavorum e im marminy։ Ev sa hasarak lamp che։ Sa arhestakan arev e, vory mardun normal txutyun e talis։ Im tramadrutyan tak ka tasy rope։ Es ver em kenum ankoghnuc ev motenum em aha ays marmnamarzakan aparatin։ Aystegh evs miacnum em erkrord kvarci lampy ev, sharunakelov ayrvel u grganq vayelel arevi tak, ancnum em marmnamarzutyan։ Mardik chen sirum aravotnery zbaghvel marmnamarzutyamb։ Mer firman hashvi e arel ayd։ Usti duq stipvac cheq voreve sharzhum anel։ Duq miayn phokerov gotevorum eq dzez ev miacnum hosanqy։ Aparatn amenayn barexghtchutyamb masazhum e dzez։ Sakayn bzhishkneri cucumov hing ropeic aveli zbaghvel ayd gorcov: vnasakar e։ Bayc mardy, jentlmenner, takavin katarelagorcvac meqena che։ Na karogh e moranal zhamacuycin nayely ev hosanqn anjately։ Aparatn ayd bany tuyl chi ta։ Na inqy kdadarecni gorcoghutyuny ev ayd kani ughigh hing ropeic heto։

Menq shat angam einq handipel nman erevuyti amerikyan texnikayum։ Ayn kochvum e «Fulpruf» ․ pashtpanvel himaric։ Bardzr texnikan vaxenum e marduc ev chi havatum nra xelamtutyany։ Ayntegh, ur miayn ayd hnaravor e, ayn ashxatum e pahpanel iren mi sharq sxalneric, voronq hatuk en kendani eakin։ Dazhan, xarazanogh anun e hnarvac․ ― pashtpanvel himaric։ Ashxarhum mecaguyn Boulerdam hidrokayani shinararutyan vra menq mi krunk tesanq, vory xorunk kirtchn er ijecnum bernvac amboghjakan vagonner։ Hesht e patkeracnel ayd operacianeri voghj bardutyun u vtangavorutyuny։ Bavakan e shphotel ayd aparaty kargavorogh kotchaknery, vorpeszi teghi unena aghet։ Bayc voch mi sxal chi karogh patahel։ Karavarman xcikum, ur nstac e meqenavary, miayn mi kotchak ka։ Meqenan amen inch inqn e anum։ Na ho erbeq ashxatanqi chi ga harbac vitchakum, na misht sarnaryun e, nra xelamtutyuny amen tesak govasanqic ver e։

Isk mister Riplin sharunakum er cuyc tal ir tnaki noranor elektrakan hrashqnery։ Aystegh kayin ev elektrakan aceli, ev verjin konstrukciayi phosheccich, ev lvacqi meqena, ev hardukelu hatuk mamlich, vory phoxarinum er elektrakan hartukin, qsanerord dari ayd anaxronizmin։ Erb hart u voghork seghani takic durs qashvec elektrakan kari meqenan, menq arden hognel einq։ Ete ayd pahin mister Riplin durs berer mez bak ev tany dimelov aser: «kangnir, vov tnak, mechqd ara Nyu֊Yorqin, isk indz: eresd» ev tnaky havi votneri vra kangnac xrtchiti nman elektrakanutyan ognutyamb katarer ayd xndranqy, menq aynqan el cheinq zarmana։ Zhamanakn e aselu, te vov e mister Riplin։ Na «Jeneral Elektik Kompani» ֊i pablisiti bazhni varichn e։ Ruseren targmanelu depqum «pablisiti» nshanakum e reklam։ Bayc sa shat hasarak bacatrutyun e։ Pablisitin anhamemat aveli layn haskacoghutyun e։ Na, terevs, pakas der chi xaghum amerikyan kyanqum, qan inqy: texnikan։

Mezanum amerikyan pablisitii masin steghcvel e aynpisi tpavorutyun, te ayntegh kan kanchoghneri bardzradzayn gorocner, antiv u anhamar plakatner, xabeakan mijocner, kraki shoghshoghun cucanakner ev nman baner։ Iharke, ayd bnuyti reklam evs goyutyun uni Amerikayum։ Sakayn sparoghin anyndhat xlacnelu ayd eghanaky gorcadrum en miayn cxaxoti, retine camoni, alkoholi kam «Koka֊kola» zovacucich ympeliqi gorcaranaterery։

Mister Riplii tnaky da reklamayin tnak che։ Da gitakan tnak e։ Aystegh aleher jentlmeny oreor, amse֊amis hashvum e, te vorqan karzhena ays kam ayn elektrakan gorciqi shahagorcumy։ Nrancic yuraqanchyuri mot kaxvac e hashvich։ Mister Riplin nor meqenaneri yuratesak phordzarkum e katarum, stugelu hamar nranc shahavetutyuny։

Heto na girq e grum։ Na grogh e։ Ev ayd grqum chkan hayrenasirakan tchicher, te «Jeneral Elektriki» artadranqn aveli lavn e qan «Vestinghauz» firmayi artadaranqy։ Yndhakarakn, erb menq harcrinq mister Ripliin, te ardyoq lavn en «Vestinghauzi» sarnarannery, na patasxanec, te shat lavn en։ Ir grqum mister Riplin bacatrum e, te vorqan harmar e kencaghum elektrakanutyun ogtagorcely ev stugvac tveri mijocov apacucum e, vor elektrakanutyunn ezhan e gazic, navtic ev acuxic։ Nra grqum tchshgrit teghekutyunner kan, te elektrakan plitayi caxsac energian inchqan e nstum mek orum, mek shabatum ev mek amsum։ Verjum na teghekacnum e, vor amboghj elektrakan tnaki shahagorcumy mi shabatum nstum e yot dolar։ Na hianali gite, vor da sparoghin hamozelu amenalav mijocn e։

Zhamanakakic amerikyan texnikan anhamemat bardzr e amerikyan socialakan karucvacqic։ Ev ayn zhamanak, erb texnikan artadrum e kyanqy tetevacnogh idealakan ararkaner, socialakan karucvacqy tuyl chi talis amerikacun phogh vastakel ayd ararkanery gnelu hamar։

Mas֊mas vtcharum․ aha amerikyan arevtri himqy։ Amerikacu tany gtnvogh bolor ararkanery gnvac en mas֊mas vtcharelu paymanov․ plitan, vori vra tchash e patrastum, kahuyqy, vori vra nstum e, phosheccichy, vorov na havaqum e senyaky, nuynisk tuny, ur na aprum e․ ayd ameny dzerq e bervac mas֊mas vtcharelov։ Ayd ameni hamar tasnyak tariner sharunak phogh petq e vtcharel։ Yst eutyan, voch tuny, voch kahuyqy, voch meqenayacvac kencaghi hrashali manruqnery iren chen patkanum։ Orenqy shat xist e։ Haryur mucumic karogh e mucvac linel innsuniny, ev ete haryurerordin phoghy chheriqi, ayd depqum iry ktanen։ Zhoghovrdi tchnshogh mecamasnutyan hamar sephakanutyuny fikcia e։ Amen inch, nuynisk mahtchakaly, vori vra qnum e shat mec lavatesy ev sephakanutyan shat tund jatagovy, patkanum e voch te iren, ayl ardyunaberakan ynkerutyany kam bankin։ Bavakan e, vor mard gorcic zrkvi, hetevyal ory na sksum e parz haskanal, vor inqy voch mi sephakanutyun el chuni, negri pes mi sovorakan struk, miayn te spitak guyni։

Isk xusaphel gnumner aneluc voch mi kerp hnaravor che։

Tnaki drneri mot qaghaqavarutyamb hnchum e zangy, ev naxasrahum haytnvum e bolorovin ancanot mi aycelu։ Amen tesak neracakan xosqeri vra zur zhamanak chkorcnelov, aycelun asum e․

― Es ekel em dzer xohanocum elektrakan plita gnelu։

― Bayc es arden unem gazi plita, ― patasxanum e zarmacac tantery, vori unecac phoqrik tan lvacqi meqenayi ev standart kahuyqi dimac vtcharelu der shat tariner en mnum։

― Elektrakan plitan shat aveli lavn e ev tntesogh e։ Asenq, es dzez chem hamozi։ Hima kteghadrem ev mek amsic heto noric kgam։ Ete chhavaneq: ktanem, te havaneq: paymannery shat tetev en․ arajin amisy qsanhing dolar, isk heto․․․

Na dnum e plitan։ Amsva yntacqum tantery hascnum e nkatel, vor plitan iskapes hianali e։ Na arden yntelacel e plitayin ev chi karogh nranic bazhanvel։ Na storagrum e mi nor paymanagir ev sksum e aynpes harust zgal iren, vorpes mi Rokfeller։

Hamadzayneceq, vor sa aveli nergorcogh e, qan lusavor reklamy։

Tvum er, te mijin, ayl kerp asac: ashxatanq unecogh amerikacu kyanqum vra e hasnelu mi pah, erb na vtcharum e ir bolor partqery ev iskakanic darnum e sephakanater։ Bayc da aynqan el hesht ban che։ Nra avtomobily hnacel e։ Firman arajarkum e mi nor: hianali model։ Hin meqenan firman vercnum e haryur dolarov, isk mnacac hing haryuri hamar trvum en hrashali artonyal paymanner․ arajin amisy: aysqan dolar, isk heto․․․

Heto erjanik sephakanatery mi tesak annkateli kerpov korcnum e ashxatanqy (Amerikayum da kochvum e korcnel «jaby»), ev nra nor avtomobiln ir erku azdanshannerov, elektrakan varichov ev radio aparatov veradardzvum e iskakan tirojy: bankin, vory tarazhamket e tvel։ Ay qez dzhbaxtutyun։ Voch te inch֊or qndzrot, ayl, iroq, hianali apranqner en vatcharvum։ Verjin tarineri yntacqum Amerikayum katarelucyan e hasel massayakan sparman ararkaneri artadrutyuny։ Ba kareli e dimanal u chgnel nor phosheccich, teev hiny lavn e ev mi tasy tari el karogh e ashxatel։

Verjers Nyu֊Yorqum sksel e gorcadrvel reklami mi nor eghanak։

Kyanq vayelac, ephvac, ynkac֊elac nyuyorqcu bnakarann e galis mi mard ev asum․

― Barev dzez, es xoharar em ev uzum em dzez ev dzer hyureri hamar lav snndarar tchash patrastel im mterqnerov։

Nyuyorqcu demqin satanayakan zhpit nkatelov, ekvory hapshtap avelacnum e․

― Da dzez vra voch mi cent chi nsti։ Es miayn erku payman em dnum․ arajiny: tchashy petq e ephvi hets berac katsanneri mej ev, erkrord: tchashin petq e hravirven voch pakas qan yot tiknayq։

Nshanakvac ory xoharary nerkayanum e ir katsanerov ev patrastum e hamegh tchash։ Xraxtchanqi verjum na handisavor kerpov haytnvum e tchashasenyakum, harcnum e: goh en ardyoq hyurery tchashic, ev gri e arnum nerka eghogh kananc hascenery։ Bolory hiacac en tchashic։ Xoharary hamestoren teghekacnum e, vor nman tchash karogh e patrastel amen mi tntesuhi, ete miayn cankana ogtvel hatuk katsaneric։ Voghj hasarakutyunn ancnum e xohanoc ev sksum znnel katsanery։ Katsaneric yuraqanchyury, chgites inchu, bazhanvum e ereq masi։ Nranq hatuk tak unen, vorn, ibr, npastum e vitaminneri pahpanmany։ Sakayn ays banum sut qich ka։ Katsanery iroq vor lavn en։ Gnman paymannern el shat artonyal en։ Hetevyal ory xoharary gnum e yst hasceneri, ev gorcarqner e katarum։ Hmayvac tnayin tntesuhinery gnum en katsaneri lriv komplekt։ Dardzyal gorci e drvum mas֊mas vtcharumy։ Katsanern iroq hneric lavn en, bayc kyanqy chtetevacav, ayl canracav, vorovhetev partqern avelacan։

Voch։ Lusareklamy ev terti haytararutyuny naxapatrastakan dasarann e։

Amen tari Amerikayum shat hetaqrqir depq e teghi unenum։ Shinararakan ynkerutyuny mianalov tchartarapetneri ynkerutyan ev elektrakan firmayi het, tun e karucum։ Da mister Riplii tnaki nman mi ban e։ Miayn te ayntegh, elektrakan norutyunneric baci, mnacac banern el en norutyun․ ev tchartarapetutyuny, ev shinanyutery, ev kahuyqy, ev baky։ Tuny karuceluc heto arevtri himan vra miavorvac norararnery hamazhoghovrdakan konkurs en haytararum ayd tuny nkaragrelu hamar։ Lav nkaragrutyan heghinaky mrcanak e stanum henc ayn tuny, vorn aynpes lav nkaragrel e։ Ayd iradrutyuny mshtapes mec hetqrqrutyun e arajacnum։ Verjin angam tuny stacav tasnvec tarekan chqavor mi aghjik։ Lragrery hatchuyqov tpagrecin nra kensagrutyuny ev dimankarnery։ Nran «jab» arajarkecin inch֊or mi mec ynkerutyan reklami bazhnum։ Bayc bann iharke aghjka mej che։ Bann ayn e, vor nra tarerayin erjankutyamb hrapurvelov, yntercoghnery miazhamanak hetaqrqrvum ein sephakan kyanqi katarelagorcman naxagcerov։ Erekonery, yntaniqi hayrery matity dzerqnerin ev aknocy achqnerin hashvum ein, vor huyzh artonyal aydpisi tan gnumn aynqan el sarsapheli ban che․ arajin mucumy aysqan dolar e։ Isk heto․․․

Heranalov hyurynkal mister Riplii motic, menq shnorhakalutyun haytnecinq nran ev hrazheshti pahin asacinq․

― Ay, duq mer pattcharov mi qani zham korcriq։ Che vor duq giteq, vor menq voch sarnaran kgnenq, voch el plita։

― Bayc miguce duq erbeve greq im tnaki masin, ― patasxanec aleher, karmradem jentlmeny։ ― Lav pablisitin erbeq chi korchi։

Glux tasnchorserord — Amerikayin chi kareli hankarcakii berel

Erb menq eresun mghon heracel einq Skenektediic, misis Adamsy amausnun asac․

― Crtec։ Glxarkd dir։

Mister Adamsy vorosh zhamanak shurumur er galis teghum, bardzranum ev dzerqov prptum er ir taky։ Heto, phnchacnelov, kracav ev sksec phntrel votqeri tak։ Verjapes na dardzav mez։

― Paronayq, ― asac na lacakumac dzaynov, ― phntreceq, ardyoq dzez mot chi glxarks։

Glxarky chkar։

Misis Adamsy meqenan qshec mi koghmi vra։ Durs ekanq meqenayic ev ancanq kazmakerpvac voronman․ znnecinq bagazhanocy, bacecinq bolor tchampruknery։ Mister Adamsy nuynisk tntghec grpannery։ Glxarkn anhetacel er։

― Minchder, paronayq, ― nkatec mister Adamsy, ― himikva pes hishum em, vor glxark unei։

― Mite hishum es, ― harcrec kiny zhptalov, voric mister Adamsy doghac։ ― Inch hianali hishoghutyun։

― Ayo, ayo, ayo, miangamayn anhaskanali e, ― phntphntum er mister Adamsy, ― hianali glxark er․․․

― Du qo glxarky moracel es Skenektedium, ― bacakanchec kiny։

― No, Bekki, Bekki։ Mi asa aydpes․ moracel es Skenektedium։ O, no։ Cavali e lsel, erb asum es, te glxarks moracel em Skenektedium։ Che, lurj, chi kareli aydpes pndel։

― Ayd depqum vortegh e։

― Che, Bekki, lurj, inchpes karogh em qez patasxanel, te vortegh e։

Na hanec tashkinaky ev sksec srbel gluxy։

― Inch ban e sa, ― harcrec misis Adamsy։

― Sa tashkinak e, Bekki։

― Da tashkinak che, andzerocik e։ Mi aystegh tur։ Aydpes el ka։ Andzerocik: hyuranoci skzbnatarerov։ Inchpes e ynkel qo grpany։

Mister Adamsy tanjvum er։ Na kangnel er meqenayi mot, verarkui odziqy bardzracrac ev anhamber mek mi voti, mek myusi vra er henvum։ Nra saphrac glxin andzrevi katilner ein ynknum։

Menq sksecinq taq֊taq qnnarkel steghcvac iradrutyuny։

Parzvum e, vor verjin angam glxarky tesel en aysor aravotyan, hyuranoci restoranum։ Ayn drvac er eghel atorin, mister Adamsi koghqin։ Naxatchashi zhamanak mec vitchabanutyun er gnum italo֊habeshakan paterazmi masin։

― Anshusht, henc ayd zhamanak el tashkinaki phoxaren andzerocikn es xrel grpand, ― ir entadrucyunn arec misis Adamsy։

― Ax, Bekki, du aydpes chpetq e xoses, ― andzerociky xrel es grpand։ Voch, voch, voch, dazhanutyun e qo koghmic aydpes xosely։

― Ba hima inch anenq։ Veradarnanq Skenektedi glxarki hetevic։

― No, paronayq, ― asac cncumic arden xelqi ekac mister Adamsy, ― da tetevamit ararq klini, ete veradarnayinq Skenektedi։ Ayo, ayo, paronayq։ Ardyoq ararqy bavakanachaph xelamit klini։ Im glxarky hazar iny haryur eresun tvakanin arzher chors dolar։ Gumarac hazar iny haryur eresunereq tvakani maqrumy: hisun cent։

Mister Adamsy hanec matitn u hushatetry ev sksec kalkulyacia anel։

― Im glxarky, paronayq, ir nerka vitchakum arzhe mekukes dolar, voch aveli։ Minchev Skenektedi ev et, vatsun mghon e։ Mer kary mi galon benzinov ancnum e mijin tvov tasnvec, nu, asenq, tasnhing mghon։ Yndameny petq e caxsenq chors hat tasnvec centanoc galon։ Yndameny: vatsunchors cent։ Ayzhm petq e nkati arnel avtomobili amortizacian, yughi ev qsuki caxsery։ Lurj։ O, no։ Himarutyun kliner glxarki hamar veradarnal Skenektedi։

Misis Adamsy nor arajarkutyun mtcrec․ andzerociky ugharkel phostov ev xndrel hyuranoci administraciayin ugharkel glxarky: cpahanj, asenq, Detroyt, ur linelu enq erku oric։

Minch menq naxatchashum einq, voch ayn e Springfild, voch ayn e Zhnev qaghaqi phoqrik srtcharanum, mister Adamsy gnac phostatun։ Shutov na veradardzav ir partqy katarac mardu ankax u hpart tesqov։

Mer ughevorutyan errord orn er։ Nyu֊Yorqum anckacrac mi amisy bazum tpavorutyunner er toghel, bayc vorqan shat mardik u irer einq tesnum, aynqan qich einq haskanum Amerikan։

Menq phordzum einq yndhanracumner anel։ Orakan tasn angam bacakanchum einq․

― Amerikacinery miamit en erexayi pes։

― Amerikacinery hianali ashxatoghner en։

― Amerikacinery keghc barepashtner en։

― Amerikacinery mec aghg en։

― Amerikacinery zhlat en։

― Amerikacinery anxohem aratadzern en։

― Amerikacinery armatakan en։

― Amerikacinery but en, pahpanoghakan, anhusali։

― Amerikayum erbeq heghaphoxutyun chi lini։

― Amerikayum heghaphoxutyun klini mi qani oric heto։

Da mi iskakan shilaphlav er, voric uzum einq vorqan kareli e shut azatvel։ Ev aha kamac֊kamac sksvec ayd azatagrumy։ Meky myusi hetevic mer arjev bacvecin amerikyan kyanqi tarber bnagavarnery, voronq minch ayd taqnvac ein Nyu֊Yorqi dghrdyuni mej։

Menq giteinq։ Shtapel petq che։ Der vagh e yndhanracumner anely։ Nax petq e vorqan kareli e shat tesnel։

Menq sahum enq erkrov, inchpes hast u gravich vepi gluxnerov, xeghdelov mer mej anhamber yntercoghi: verjin ejy nayelu cankutyuny։ Ev mez hamar parz dardzav, glxavory, da kargn u sistemn e։

Mister Riplii elektrakan tnakum menq haskacanq, te inch ban e pablisitin։ Anvanenq ayn reklam։ Na mez mi rope bac cher toghnum։ Krnkakox hetevum er։

Patahec, vor hing rope sharunak tchanaparhi koghqerin chhandipecinq voch mi reklami։ Aynqan zarmanali er ayd, vor mezanic meky bacakanchec․

― Reklamnery chqacel en։ Teseq, dashter kan, gyugh ka, bayc reklam chka։

Bayc na xist patzhvec amerikyan pablisitii hzorutyany chhavatalu hamar։ Na ir frazi der verjin xosqern er asum, isk shrjadardzic arden meqenayin yndaraj er trchum mec u phoqr reklamneri bazmutyuny։

Voch, Amerikayin chi kareli hankarcakii berel։

Reklamn ayn astitchani e taphancel amerikyan kyanqi mej, vor ete mi zarmanali aravot amerikacinery, artnanalov, tesnen, vor reklamy chqacel e, apa nranc mecamasnutyuny amenahusahat drutyan mej kynkner։ Kdarnar anhayt, te:

Inch tesaki sigaret cxel։

Vor xanutum gnel patrasti hagust։

Inch zovacucich jrov hagecnel caravy․ «koka֊kolayov», te «Jinjer֊eylemov» ։

Inchpisi viski xmel: «Spitak nzhuyg», te «Jonni Uoker» ։

Vor benziny gnel: «Shell», te «Standart Oil» ։

Vor astcun havatal: baptistakan, te presviterakan։

Parzapes anhnar kliner voroshel ―

Arzhe ardyoq retin camel։

Vor filmn e hianali, ev vory parzapes hantcharegh։

Hark ka ardyoq kamavor gnal navatorm։

Ogtakar, te vnasakar e Kaliforniayi kliman։

Ev yndhanrapes aranc reklami satanan gite, te inch kstacver։ Kyanqn anaseli kbardanar։ Qo yuraqanchyur kenac qayli hamar stipvac eir linelu inqd mtacel։

Voch, reklamov zgalioren hesht e։ Amerikacin voch mi bani masin mtacelu petq chuni։ Nra phoxaren mtacum en arevtrakan mec ynkerutyunnery։

Zovaghucich jur yntrelis aylevs glux traqacnelu hark chka։

Drink «Koka֊kola» ։ Xmir «Koka֊kola» ։

«Koka֊kolan» tarmacnum e choracac kokordy։

«Koka֊kolan» ogut e berum organizmin ev hayreniqin։

Ev, yndhanrapes, «Koka֊kola» xmogh mardu hamar kyanqy lav klini։

«Mijin amerikacin», chnayac nra artaqin aktivutyany, irakanum shat passiv bnavorutyan ter mard e։ Nran amen inch patrasti petq e matucel, inchpes eres arac amusnun։ Asaceq nran: vor xmichqn e lav, ev na ayd kxmi։ Asaceq nran: vor qaghaqakan kusakcutyunn e dzerntu, ev na kqvearki nra ogtin։ Asaceq nran: vor astvacn e «aveli iskakan», ev na khavata nran։ Miayn mi ban mi areq․ mi stipeq nran mtacel voch carayutyan zhamerin։ Ayd na chi sirum, ev dran chi yntelacel։ Isk vorpeszi havata qo xosqerin, petq e vorqan kareli e hatchax dranq krknel։ Minchev ors dra vra e karucvac amerikyan ev arevtrakan, ev qaghaqakan, ev amen tesaki reklami zgali masy։

Ev aha reklamy hetamtum e dzez amenureq․ tany ev hyur eghac zhamanak, phoghocum ev tchanaparhin, taqsium, metroyum, gnacqum, inqnatirum, buzhognutyan karetum ― amenur։

Menq derevs «Normandia» navi vra einq, ev buqsirnery henc nor ein sksel shogenavy qashel Nyu֊Yorqi navahangisty, erb erku ararka gravecin mer ushadrutyuny։ Meky phoqr er, kanachavun: Azatutyan ardzany, isk myusy: hska ev anpatkar, hsskayakan mi vahan er, vor propagandum er «Chuingam Rigli» : retine camon։ Ayd orvanic plakati vra nkarvac kanach taphak mrutiky hska dzaynaphoghov hetevum er mez bovandak Amerikayum, hamozelov, agherselov, hordorelov, pahanjelov, vorpeszi menq camenq «Rigli» hotavet, annman, arajnakarg retiny։

Arajin amsin menq mez pind einq pahum։ «Koka֊kola» cheinq xmum։ Menq dimacanq grete minchev ughevorutyan verjy։ Evs mi qani or, ev menq arden ovkianosumn einq, vtangic durs։ Bayc ev aynpes reklamn ir gorcy tesav։ Menq chdimacanq ev tchashakecinq ayd ympeliqy։ Karogh enq miangamayn ankeghcoren asel․ ayo, «Koka֊kolan», iroq, tarmacnum e kokordy, grgrum nyardery, buzhich e aroghjutyuny xaxtac mardu hamar, meghmacnum e hogekan tarapanqnery ev mardun dardznum e hantcharegh: Lev Tolstoyi pes։ Hapa mi phordzeinq chasel ayd, ete ereq amis sharunak ayd bany mer gluxn ein mtcnum amen or, amen zham ev amen rope։

Aveli ahavor, aveli hamar ev tchghtchghan e sigaretneri reklamy։ «Chesterfild», «Kemel», «Laki strayk» ev myus tesaki cxaxotnery reklamvum en aynpisi molegnutyamb, inchpisin guce kareli e gtnel miayn dervishneri pareri mej kam ayzhm arden goyutyun chunecogh «shaxsey֊vaxsey» tonin, erb nra masnakicnern inqnamoracutyan mej ynkac, dashunaharum ein irenq irenc ev aryan mej loghum i phars irenc astcu։ Amerikayi vra amboghj gisher bockltum ein hre makagrutyunner, amboghj ory achq ein cakum guyn֊guyn plakatnery․ «Amenalavy ashxarhum։ Choracrac sigaretner։ Nranq hajoghutyun en berum։ Amenalavery: arevayin hamakargutyan mej» ։

Tchishtn asac, vorqan cavalun e reklamy, aynqan anpetq e ayn apranqy, vorin ayn carayum e։ Miayn voreve datark bani vatcharqy karogh e phoxhatucel aydpisi xelagar reklamy։ Amerikacineri tnery, nranc tchanaparhnery, dashtern u carery aylandakvac en hogi hanogh plakatnerov։ Gnordy vtcharum e naev plakati hamar։ Mez asacin, vor hingcentanoc «Koka֊kolayi» shishy gorcaranatiroj vra nstum e mek cent, isk reklami vra caxsvum e ereq cent։ Te ur e gnum hingerord centy, ayd masin grelu hark chka։ Da bavakan parz e։

Texnikayi ev komforti hianali ev ogtakar ararkaneri, voroncov aynqan harust e Amerikan, gorcaranaterery chen karogh irenc apranqy reklamel aynpisi molegnutyamb, inchpes reklamum e retine anhetet camony kam deghatnayin uzhegh hot ev bavakan zzveli ham unecogh shaganakaguyn viskin։

Mi angam, erb ancnum einq inch֊or mi phoqrik qaghaqov, phshalari hetevum tesanq mi gipse dzi, vory kangnac er kanach xoteri mej, careri aranqum։ Skzbum karcecinq, te da hushardzann e anhayt mi dziu, vory herosabar ynkel e negreri azatgrutyan hamar mghvogh Hyusisi ev Haravi krvum։ Avagh, voch։ Nershnchvac achqerov ayd dziuky, lrelyayn hishecnum er ancordnerin «Spitak dzi» chgerazancvac viskii goyutyan masin, vorn amrapndum e hogin, tarmacnum ugheghy, gitutyamb snum pataninerin ev berkranq pattcharum cererin։ Sparoghn ayd hiravi kaxardakan ympeliqi masin aveli manramasn teghekutyunner karogh e gtnel «Spitak» pandokum, vory teghavorvac er henc aystegh: aygum։ Aystegh na karogh er imanal, vor hing ropei yntacqum ayd viskin kareli e xmel harbelu astitchan, vor ayn xmoghi kiny erbeq chi davatchani iren, isk erexanery barehajogh kmecanan ev nuynisk lav «jab» kgtnen։

Ayd bnuyti reklami arandznahatkutyuny kayanum e groteskayin chaphazancutyunneri mej, voronq nkati unen zhpit arajacnel gnordi mot։ Karevorn ayn e, vor na karda reklamy։ Da arden bavakan e։ Zhamanakin ayn knergorci inchpes arevelyan dandagh tuyn։

Tchanaparhin mi angam menq tesanq krkesayin tapharashrjik mi furgon: voskezoc zardaranqnerov։ Nra koghqin, ughigh tchanaparhi vra, parum ein erku pingvin ev erexanerin konfet ein bazhanum ccndyan toni artiv։ Tesnelov mer meqenan, pingvinnery anvavor chmushknerov vazecin nra hetevic։ Mez el tvecin erkaravun konfetner, teev menq vaghuc einq durs ekel mankakan hasakic։ Menq huzvac araj ancanq, isk erb sksecinq tntghel nvery, tesanq, vor bany cnndyan toni mej che ev voch el manukneri nkatmamb tacac siro։ Konfetneri vra tpvac er benzinavatchar «Shell» ynkerutyan reklamy։

Reklamy phoqr inch phchacnum e ughevorutyuny։ Tchanaparhordy ur el vor hayacqy netelu lini, anpayman dem karni voreve xndranqi, pahanji, dzandzracnogh hishecman։

«Ete uzum eq, vor dzer xosqerin havatan, vorqan kareli e hatchax krkneceq» ։ Arevelyan phoqrik qaghaqum, vorov menq ancanq, Meyn֊striti bolor heragrasyunerin phakcvac ein bolorovin mianman plakatner: kongresi respւblikakan phoqrik teknacu mister Jozef A․ Bolduini dimankarov։

Reklamvum en voch miayn kostyumnery, teknacunery, xmichqnery kam benziny։ Reklamvum en amboghj qaghaqner։ Tchanaparhin ccvac e vitxari mi plakat, vory qsan angam mec e avtomobilic։ Nyu֊Meqsiko nahangi Karlsbad qaghaqy teghekacnum e ir masin․

«Minchev Karlsbad 23 mghon e։ Lav tchanaparh։ Nshanavor hanqayin aghbyurner։ (Amerikacin, hiravi, kkarci, te sa henc ayn Karsbadn e) ։ Lav ekegheciner։ Tatronner (anshusht nkati unen banditakan nkarnerov erku kinematografnery) ։ Anvtchar loghaph։ Shqegh hyuranocner։ Qshir depi Karlsbad» ։

Qaghaqy shahagrgrvac e, vor tchanaparhordy ayntegh gna։ Ete nran chhrapuren nuynisk nshanavor aghbyurnery, apa na, anpayman, tchanaparhi hamar mi qich gazolin kgni kam ktchashi qaghaqum։ Ev aha mi qani dolar kgna hogut Karlsbadi arevtrakanneri։ Aynuamenayniv, phoqrik ogut e։ Bayc miguce tchanaparhordy ayceli Karlsbadi lav ekeghecineric meky։ Ayd depqum astcun el hatcheli klini։

Ekeghecu gorcichnery et chen mnum ashxarhakanneric։ Amerikayum amboghj ereko varvum en neoni xoghovaknery, teghekacnelov cxakannerin hogevor ev ashxarhik bnuyti zvartchaliqneri masin, voronq nranc hamar patrastvac en tatcharnerum։ Mi ekeghecin hrapurum e dprocakan ergchaxmbov, myusy: hasarakagitutyan zhamov։ Ev dran avelacvum e ughghaki nparavatchar xanuti bararanic vercrac asacvacqy․ «Ekeq։ Duq bavararvac klineq mer spasarkumov» ։

Menq arden asacinq, vor «pablisiti» bary shat layn imast uni։

Da voch miayn ughghaki reklamavorum e, aylev amen tesak hishecum reklamavorvogh apranqi kam mardu masin yndhanrapes։ Erb, asenq, pablisiti en anum voreve derasani, apa nuynisk tertum tpac phoqrik hodvacn ayn masin, vor nran verjers hajogh virahatel en ev na apaqinvelu tchanaparhin e gtnvum, nuynpes reklam e hamarvum։ Mi amerikaci dzayni mej naxandzi vorosh erangov asac mez, vor ter astvac hianali pablisiti uni Miacyal Nahangnerum։ Hisun hazar qahananer amen or xosum en nra masin։

Ka naev reklami urish dzev։ Vorosh chaphov: gita֊lusavorakan։ Hankarc tchanaparhi erkarutyamb haytnvum e mi qani mghoni vra dzgvac reklamayin plakatneri mi amboghj sharq։ Da «viktorinayi» nman mi ban e։ Bolorovin mianman deghin aghyusakner: sev tarerov harcer en talis ughevornerin։ Aynuhetev haryur mghon anc, inqnern el patasxanum en harcin։ Bervum en avetaranakan teqster, anekdotner ev ashxarhagrakan kam patmakan bnuyti zanazan teghekutyunner։ Ardyunqn ayn e linum, vor tchisht henc nuyn deghin aghyusaki vra, voric srtneghac tchanaporhordy huys uni eli mi qani ogtakar teghekutyunner qaghel, na gtnum e jermoren handznararvogh saphrvelu otchari anuny ev noghkanqav zgum, vor ayd anuny pind nstel e hishoghutyan mej: cmah։

Ur el vor amerikacin nayum e: araj, et, aj kam dzax, amenureq tesnum e haytararutyunner։ Bayc achqery erkinq harelu depqum el reklam e tesnum։ Inqnatirnery kapuyt erknqum xizaxoren barer en grum, voroncov voreve meki kam voreve bani pablisiti en anum։

Mer moxraguyn kary araj u araj er yntanum Nyu֊Yorq nahangov։

― Kac, ― bghavec hankarc mister Adamsy։ ― Voch, voch։ Duq ays petq e tesneq ev gri arneq dzer hushatetrerum։

Meqenan kang arav։

Menq tesanq bavakanin mec, deghin mi plakat, vory nershnchvac er voch miayn arevtrakan gaghapharnerov։ Mi inch֊or amerikaci philisopha, «Vaykin֊press» gorcakalutyan ognutyamb, tchanaparhi vra ccel er ayspisi mi asacvacq: «Heghaphoxutyuny da karavarman dzev e, vory hnaravor e miayn artasahmanum» ։

Mister Adamsy hatchuyq er zgum։

― Voch, paronayq, ― asum er na uraxutyunic glxarki masin moracac։ ― Duq parzapes cheq haskanum, te inch ban e reklamn Amerikayum։ O, no։ Amerikacin sovor e reklamin havatal։ Ayd haskanal e petq։ Bas։ Mezanum heghaphoxutyuny parzapes anhnarin e։ Vorpes ansxal tchshmartutyun, ayd masin e dzez asum tchanaparhin «Vayken֊press» gorcakalutyuny։ Ayo, ayo, ayo, paronayq։ Petq che vitchel։ Gorcakalutyuny stuyg gite։

Aystegh shat yurorinak e ayn hamardzak pndumy, te heghaphoxutyuny: da «karavarman dzev e» ։ I dep, nman plakati handes galu phastn inqnin cuyc e talis, vor kan mardik, voronc der hamozel e petq, vor, ibr, Amerikayum chi karogh heghaphoxutyun linel։

― Voch, paronayq, erb duq tesneq, kiraknorya eresunerku ejanoc terti qsanhing ejy zbaghvac reklamov, mi karceq, te ayd terty voch voq chi kardum։ O, no։ Himarutyun klini aydpes mtacel։ Chka mi reklam, vorn ir yntercoghy chunena։

Erekoyan koghm menq motocanq Niagarayi jrvezhin։

Jraphoshiov coghvac menq erkar nayum einq jrvezhin, vory erknaqerci bardzrunqic gahavezh taphvum er hazaravor tonnanerov jur, vorin der chein hajoghacrel lcnel shsheri mej ev vatcharel ibrev amenatarmacnogh, amenabuzhich ympeliq, vory barerar nergorcutyun e unenum vahanadzev geghdzeri vra, ognum e matematikayi usumnasirmany ev npastum borsayakan hajogh gorcarqner katarelun։

Mister Adamsy inch֊or ban er bghavum, bayc jrvezhi aghmuky xlacnum er dzayny։

Erekoyan, erb meknum einq Niagara qaghaqic, misis Adamsy meqenan kangnecrec Mayti mot, vorpeszi harcuphordzov imana Klivlendi tchamphan․ Klivlendn ynkac er Detroyt tanogh mer ughu vra։ Phoghocn amayi er, ete hashvelu chlinenq lapteri tak kangnac erku tarec mardu, artaqust: banvorneri։ Mister Adamsy der nor er sksel ijecnel Avtomobilayin drnaki apakin, erb nranq, irar hrelov, netvecin depi meqenan, imanalu hamar, te mez inch e petq։ Mister Adamsy harcrec Klivlendi tchamphan։ Nranq sksecin xosel erkusov u miazhamanak, aynpes, vor vochinch haskanal cher kareli։ Bayc nrancic meky verji֊verjo ir dzerqy vercrec naxadzernutyuny, den hrec ynkerojy ev sksec mez bacatrel․

― Astvac im։ Klivlendi tchamphan, ― asum er na taqacac։ ― Che vor es Klivlendum en cnvel։ Ed er pakas, vor chimanayi։ Indz vra hamardzak karogh eq huys dnel։ Ay, ֊ay, ֊ay։ Klivlendi tchamphan։ Che, dzer baxtn ughghaki banec, vor indz handipeciq։

Na aynpes erjanik er mez ognelov, aynpes vogevorutyamb er bacatrum, te vortegh petq e aj teqvel, vorteq: dzax, vortegh kareli e ezhan yntrel, vor nra ynkery hamarya te lac er linum naxandzic ev sharunak phordzum er xosakcutyan mej ynknel։ Bayc bnik Klivlendcin nran tuyl cher talis cptun hanel։ Na tuyl chtvvec cptun hanel nuynisk mister Adamsin։ Erb meknum einq, xist vshtacac er։ Na patrast er mez het gal Klivlend, vorpeszi hamozvac liner, vor tchamphan chenq korcni։

Mez tchamphu drin aynpisi huzhku «gud֊nayt» ֊ov, ases menq irenc paterazm meknogh azgakannery lineinq։

Glux tasnhingerord — Dirborn

Mer kary handisavor mutq gorcec ayn vayry, ur ayn patrastvel er henc mi qani amis araj, Dirborn qaghaqy: Fordi avtomobilayin ardyunaberutyan kentrony։ Astvac im։ Vorqan azniv mknaguyn karer tesanq ayntegh։ Nranq kangnac ein tchamphezrerin, spaselov irenc tererin kam slanum ein dirbornyan parki amenalayn betone carughiov kam bolorovin norery, henc nor konveyeric ijacnery hangstanum ein ancnogh bernatareri vra։ Isk menq karcum einq, te mer gnac avtomobily miak ankrkneli guyni avtomobiln er։ Tchisht e, tchanaparhin arden shat einq handipel mknaguyn avtomobilneri, bayc menq mxitarum einq mez, vor nranq ayd guyni urish erangnern en kam aynpisi slacik dzev chunen, inchpisin mery, nranq aynqan el katiladzev chen։ Menq shat einq gnahatum mer larovi mkan katiladzevutyuny։ Ev hankarc mi aydpisi harvac։

Ete qaghaqnery karoghanayin irenc hamar eghanak yntrel, inchpes mardn e yntrum gulpayin sazakan phoghkap, apa Dirborny anpayman kyntrer ir aghyusashen erkharkani tnerin sazakan ampamac eghanak: deghnagorsh andzrevasherterov։ Sarsapheli or er։ Sary jraphoshin taracvum er odum, gripayin zzveli phaylov patelov kturnery, avtomobili koghery ev Dirborny Detroyti het miacnogh Michigan֊avenyui caclik shenqery։ Andzrevi mijov pecin ein talis deghatneri aravotvanic lusavorvac cucanaknery։

― Ayspisi mi or, ― asac mister Adamsy, depi mez shur galov, ― mi jentlmen, inchpes Dikkensn e patmum, sovorakani pes cilindry drec glxin ev gnac ir grasenyaky։ Petq e dzez asem, vor ayd jentlmeni gorcery lav ein gnum։ Na uner kaputach erexaner, geghecik kin ev shat phogh er vastakum։ Da erevum er tekuz henc nranic, vor na cilindr er krum։

Angliayum voch bolorn en ashxatanqi gnum metaqsya shlyapayov։ Ev hankarc, Temzayi vrayov kamurjn ancnelis, jentlmeny lrelyayn catkec jury ev xeghdvec։ No, no, paronayq։ Duq petq e haskanaq։ Eejanik mardy ir grasenyaky gnalis tchanaparhin netvum e Temzan։ Dzez chi tvum, vor Dirbornum evs mard uzum e cilindr dnel։

Phoghocy verjacav։ Estakadayi bardzrutyunic bacvum er industrial xstashunch mi tesaran։ Ghoghanjum ein gorcarani cexeri mijev ertevekogh gnacqneri azdanshanayin zangery։ Mi mec shogenav sulelov, jrancqov gnum er ughigh depi gorcarani mejteghy։ Mi xosqov, aystegh kar ayn ameny, inch tarberum er ardyunaberakan shrjany mankapartezic․ shat cux, goloshi, ktchrtoc, shat qich zhpit ev uraxali totovanq։ Aystegh mi tesak arandznahatuk lrjutyun er zgacvum, inchpes paterazmakan gorcoghutyunneri tateravayrum, tchakatamerdz shertum։ Moterqum, mi inch֊or teghum, mardik masnakcum ein inch֊or xist nshanakalic mi gorci ֊ avtomobil ein shinum։

Minch mister Adamsy ev mister Groznin, vory amenevin mister cher, ayl ynker Grozni, «Avtostroyi» mer nerkayacucichy Dirbornum, mez hamar tuyltvutyun ein stanum gorcarany ditelu hamar, menq kangnel einq informacion byuroyi hollum ev znnum einq parketin drvac nor togharkvogh fordy։Dahlitchum ayn aveli mec er erevum, qan phoghocum։ Anhavanakan er tvum, vor fordi gorcarannery yuraqanchyur or yot hazar aydpisi bard u geghecik meqenaner en togharkum։

Teev eresunhing tvakani verjn er, Dirborny ev Detroyty leph֊lecun ein eresunvec tvakani modelneri reklamayin nmushnerov։ Avtomobilneri nmushnery drvac ein hyuranocneri naxasrahnerum, , dilerneri xanutnerum։ Nuynisk deghatneri ev hrushakaranneri cucapheghkerum karkandakneri, hognaneri ev sigaratupheri aranqnerum pttvum ein faystonyan hast anvadogher hagcrac avtomsbilneri anivnery։ Mister Henri Fordy gaghtniq cher sarqum ir artadrutyunic։ Na ayd cucadrum er, ur miayn hnaravor er։ Bayc ir laboratoriayum drvac er nvirakan mi ararka: 1938 tvakani modely, vori masin amenahakasakan lurer ein pttvum։ Ibr nra motory teghavorvac e hetevum, radiator, ibr, bolorovin chka, kupen, ibr, erku angam mec e, ev, yndhanrapes, avtomobilayin hazar u mek gisherner։ Ayd ameny ar zhamanak voch voq chi tesni, manavand «Jeneral Motorsi» mardik, voronq Fordic mi qani mghon heravorutyan vra patrastum en, fordovyan makardaki «shevrole» ev «plimut» meqenaner։

Tuyltvutyuny shat arag stacvec։ Administracian mez tramadrec hyureri «Linkolny», vori mej nuynisk arjamortuc votneri cackoc kar, havanoren heravor hyusisic ekac hyureri hamar hnaravorin chaph mot ev harazat iradrutyun steghcelu cankutyunic։ «Linkolni» het miasin arandznacvecin shofer ev gid։ Menq mtanq gorcaranayin bakery։

Erku korpusnery miacnogh apakepat srahum, cerekva deghnavun luysi tak, dandagh loghum ein konveyeri shxtaneric kaxvac avtomobilneri masery։ Ayd dandaghyntac, hamar, anxaphaneli sharzhumy kareli er tesnel amen tegh։ Amenureq: glxaverevov, userid bardzrutyamb kam grete hataki motov, gnum ein avtomobilayin maser․ taphqeri droshmatip koder, radiatorner, anivner, motorneri tchaxarakner, tchamphordum ein avazakaghaparner, voronc mej der lusacaytum er heghuk metaghy, ancnum ein metaghe xoghovakner, lapterner, kapharichner, gheki syunikner: nrancic durs ccvac tchopannerov։ Nranq mert ver ein bardzranum, mert ijnum, mert shur ein galis depi ankyuny։ Erbemn nranq durs ein galis tarm od ev sharzhvum pati erkarutyamb, kereri vra ororvelov, inchpes vochxari mseghiq։ Milionavor ararkaner hosum ein miazhamanak։ Ayd tesaranic mardu shunch er ktrvum։

Da gorcaran cher։ Da mi vstah, phoqr֊inch dandaghyntac get er, vor ir hosanqn aragacnum er getaberanin motenalis։ Na hosum er gisher֊cerek, vat eghanakin u arevot orerin։ Milionavor maser xnamqov tanum er mi ket, ev aystegh hrashq er teghi unenum, dzvic durs er galis avtomobily։

Fordi glxavor konveyeri vra mardik ashxatum ein tendagin aragutyamb։ Mez xist zarmacrec konveyeri vra zbaghvac mardkanc mrayl֊grgrvac tesqy։ Ashxatanqn amboghjovin klanum er nranc, nuynisk glux bardzracnelu zhamanak chunein։ Bayc bany miayn fizikakan hognacutyan mej cher։ Erevum er, vor mardik hogepes en tchnshvac, vor konveyeri mot nranc hamakum e amenorya veczhamya xelacnorutyuny, voric heto tun veradarnalov, petq e amen angam erkar buzhvel, apaqinvel, vorpeszi hetevyal ory noric ynknes zhamanakavor xelacnorutyan mej։

Ashxatanqn aynpes e masnatvac, vor konveyeri mardik vochinch anel chgiten, nranq profesia chunen։ Banvornern aystegh voch te karavarum en meqenan, ayl spasarkum en nran։ Usti nranc mot chi erevum ayn sephakan arzhanapatvutyuny, vor unen amerikyan vorakyal banvornery։ Fordi banvory lav ashxatavardz e stanum, bayc irenic texnikakan arzheq chi nerkayacnum։ Uzacd ropein nran karogh en vrndel ev vercnel mek urishin։ Ev ayd urishy qsanerku ropei yntacqum ksovori avtomobil shinel։ Fordi mot ashxatanqy vastak talis e, bayc chi bardzracnum vorakavorumy ev chi apahovum apagan։ Ayd isk pattcharov amerikacinery janum en chgnal Fordi mot, isk ete gnum en, apa vorpes varpetner, carayoghner։ Fordi mot ashxatum en meqsikaciner, leher, chexer, italaciner, negrer։

Konveyery sharzhvum e, ev meky myusi hetevic ijnum en hianali ev ezhan meqenanery, voronq layn darpasnerov durs en galis ashxarh, yndardzak taphastan, azatutyun։ Dranq shinogh mardik mnum en bantarkutyan mej։Da texnikayi haghtanaki ev mardkayin dzhbaxtutyunneri mi zarmanali patker e։

Konveyerov ancnum ein amen guyni avtomobilner․ sev, vashingtonyan erknaguyn, kanach, tndanotayin metaghi guyni (aydpes el pashtonapes kochvum e) meqenaner, nuynisk, ox, ox, azniv mknaguyn։ Kar mi taphq: var narnjaguyn, yst erevuytin apaga taqsomotor er։

Havaqman aghmuki ev avtomat ptutakabanichneri txktxkocneri mej kar mi mard, vor vehapanc andorutyun er pahpanum։ Da nerkararn er, vori partakanutyunn e barak vrdzinov gunavor xaz qashel taphqi vra։ Na voch mi harmaranq, nuynisk henadzoghik chuner: dzerqy pahelu hamar։ Dzax dzerqic kaxvac ein zanazan nerkeri bankaner։ Na cher shtapum։ Na nuynisk hascnum er xstapahanj hayacq gcel ir ashxatanqi vra։ Mknaguyn avtomobili vra na kanach xaz qashec։ Narnjaguyn taqsii vra kapuyt gic qashec։ Na azat geghankarich er, miak mardy Fordi gorcaranum, vory voch mi arnchutyun chuner texnikayi het, inch֊or mi tesak nyurnbergyan maysterzinger, nerkararakan cexi azataser mi varpet։ Havanoren, Fordi laboratoriayum gtel ein, vor ayd mijnadaryan eghanakov xaz qasheln amenic dzerntu e։

Zangy hnchec, konveyery kang arav, ev shenq mtan avtomobilayin phoqrik gnacqner: banvorneri naxatchashikov։ Banvornery anlva dzerqerov motenum ein vagoniknerin, gnum sandvichner, pomidori hyut, narinj ev nstum hatakin։

― Paronayq, asac mister Adamsy, hankarcaki ashxuzhanalov, ― duq giteq, te inchu mister Fordi banvornery naxatchashum en cemente hatakin։ Da shat, shat hetaqrqir e, paronayq։ Mister Fordi hamar mievnuyn e, te inchpes e naxatchashelu ir banvory։ Na gite, vor konveyery, mievnuyn e, kstipi nran ir ashxatanqn anel, ankax ayn banic, te vortegh e kerel: hatakin, seghanin, kam ete nuynisk amenevin ban chi kerel։ Ay, vercreq orinak, «Jeneral elektriky» ։ Himarutyun kliner karcel, paronayq, te «Jeneral Elektriki» administracian aveli shat e sirum banvornerin, qan mister Fordy։ Guce ev pakas e sirum։ Minchder nranq hianali tchasharanner unen banvorneri hamar։ Bann ayn e, paronayq, vor nranc mot ashxatum en vorakyal banvorner ev nranc het petq e hashvi nstel, nranq karogh en gnal urish gorcaran։ Da zut amerikyan gic e, paronayq։ Voch mi avelord ban chanel։ Mi tarakuseq, vor mister Fordy iren hamarum e banvorneri barekam։ Bayc na voch mi avelord kopek chi caxsi nranc vra։

Mez arajarkecin nstel konveyeric henc nor ijac meqenan։ Yuraqanchyur meqena erku֊ereq phordznakan ptuyt e katarum gorcaranayin hatuk tchanaparhov։ Da mi tesak shat vat tchanaparhi nmush e։ Kareli e shrjel bolor nahangnery ev chgtnel aydpisin։ Yndhanrapes tchanaparhy aynqan el vaty cher։ Mi qani qaghaqavari daruphos, mi phoqrik, nuynisk hamakreli jraphosik, ev urish vochinch, voch mi sarsapheli ban։ Ev mer achqi araj voch mi profesia chunecogh mardkanc dzerqerov shinvac avtomobily cuyc tvec hianali hatkutyunner։ Na sheshtaki shrjadardzer er vercnum zhamum eresunhing mghon aragutyamb, hianali pahpanum er kayunutyuny, erkrord aragutyan vra yntanum er zhamum hing mghonic voch arag ev aynpes phaphuk er catkotum, daruphoseri vrayov, ases dranq chein el eghel։

― Ayo, ayo, ayo, ― xndutyamb asum er Adamsy։ Mister Fordy avtomobil shinel gite։ No, no, paronayq, o, no։ Duq nuynisk cheq haskanum, te inch arajadimutyun e teghi unecel ays gorcum։ Eresunhing tvakani fordy aveli lavn e, qan qsanut tvakani «kadillaky» ։ Yot tarva yntacqum ezhan kargi meqenan aveli lavn e dardzel, qan bardzr kargi meqenan er։ Ay, xndrem։ Greceq dzer hushatetrum, mister Ilf ev mister Petrov, ete uzum eq imanal, te inch ban e Amerikan։

Aystegh voch miayn maser em hosum, mianalov darnum avtomobil, voch miayn avtomobilnern ein durs hosum gorcaranayin darpasneric anyndhat hertov, ayl gorcarann inqn er anyndhat phoxvum, katarelagorcvum u lracnum ir sarqavorumnery։

Dzularanum ynker Groznin hankarc vogevorvac sksec hiacmunqov hayhoyel։ Na miayn erku shabat cher eghel aystegh, ev ayd zhamanakamijocum lurj u karevor phophoxutyunner ein teghi unecel։ Ynker Groznin kangnel er cexi mejteghum, kraki colqerum lusavorvac nra demqi vra aynpisi xandavarutyun er colum, vor ayn lriv gnahatel ev haskanal karogh er miayn tchartarapety, iskakan tchartarapety ev voch te mardkayin srteri tchartarapety։

Gorsh deghnavun cereky arag phoxarinvec sevadeghin aghjamughjov։ Erb menq toghnum einq gorcarany, bakum arden kangnac er patrasti avtomobilneri hskayakan mi qarankyunak, ev nranc mej, kentronum: inch֊or tegh, nkatecinq var narnjaguyn taqsomotory, vory qich araj banum er konveyerov։

Michigan֊avenyui varsaviranocum, ur menq saphrvum einq, varpetneric meky serb er, myusy: ispanaci, errordy: slovak, isk chorrordy: Erusaghemum cnvac mi hrea։ Tchashum einq lehakan restoranum, vortegh matucum er mi germanuhi։ Ayn mardy, vorin phoghocum harcrinq tchanaparh, angleren chgiter։ Da mi huyn er, vor verjers er ekel aystegh: dzhoxqi xorxoraty, Peloponesyan terakzuc։ Na aqsorakan philisophayi vshtahar, sev achqer uner։ Kinematografum, mtutyan mej hankarc lsecinq bardzradzayn artasanvac naxadasutyun․ «Manya, che vor qez asum ei, vor hark chkar ays pikchery gal» ։

― Aha, aha, paronayq, ― asum er Adamsy, ― duq gtnvum eq iskakan Amerikayum։

Aravotyan menq gnacinq ashxarhov mek crvac Fordi bolor gorcaranneri direktor mister Sorenseni mot։

Ancanq dahlitchov, vori parketac maqur hatakin darsvac ein standart avtomobili detalner, ev verarkunerov u glxarknerov arajnordvecinq direktori apakepat arandznasenyaky։ Aystegh mi mec graseghan er drvac, vori vra voch mi tught chkar, kar miayn heraxos ev seghani oracuyc։

Arandznasenyak mtav bardzrahasak, nihar mi mard: moxraguyn kostyumov, aleher, tarm demqov u tetev aspeti qaylvacqov։ Dzerqin brnac uner plastmassayic shinvac phoqrik, sev detal։ Da mister Sorensenn er, cagumov daniaci, vararanagorci zavak, inqn el mi zhamanak vararanagorc, isk heto kaghaparagorc։

Arden Amerikayic mekneluc araj er, erb vashingtonyan mi tertum kardacinq phoqrik tghtakcutyun, vortegh tvarkvac ein mi tasnyak mardkanc anunner, voronq amenabardzr rotchikn ein stanum erkrum։ Mister Sorenseny tasnerord teghumn er։ Arajin teghy gravum er Mey Vesty, kinoastgh, grehik, apashnorh u hast mi knik։ Eresunhing tvakanin na stacel er chors haryur hisun hazar dolar։ Sorenseny stacel er haryur tasnerku hazar dolar։

Na iskuyn xosq bacec dzerqin brnac detali masin։ Arajnerum ayn shinvum er poghpatic, ayzhm shinel en plastmassayic ev hima phordzarkum en։

― Menq sharunak sharzhman mej enq gtnvum, ― asac mister Sorenseny։ ― Dranumn e avtomobilayin artadrutyan voghj eutyuny։ Voch mi rope kangar, aylapes meznic kancnen։ Hima menq petq e mtacenq, te inch enq anelu qarasun tvakanin։

Na durs ekav senyakic ev veradardzav dzerqin brnac mi dzulvacq։ Da motori blok er, vory poghpatic dzulel er andzamb, direktorakan ir dzerqerov։

― Menq der erkar petq e phordzenq, te inch e stacvel։ Bayc, havanoren, sa kmtni mer avtomobili mej։

Menq shoshaphecinq ayn bloky, vory mi qani taruc heto mtnelu e meqenayi mexanizmi mej։

Mister Sorenseny mez tarav guyc talu ayn lusankary, vortegh na nkarahanvel er Gorku gorcarani direktor Dyakonovi ev Groznu het։ Srtabac zhptalov, bolor ereqn el nayum ein ughigh aparatin։

Menq karoghacanq xosakcutyan mej mi naxadasutyun xckel ayn masin, vor uzum enq tesakcel paron Fordi het, ev mister Sorensenn asac, te kashxati parzel: hnaravor e, te voch։ Sakayn menq hamozvac cheinq, vor tesakcutyun, iroq, kkayana։ Bolory mez naxazgushacnum ein, te ayd shat dzhvar e, vor Fordy cer e, zbaghvac ev dzhvarutyamb e hamadzaynum handipumneri։

Glux tasnvecerord — Henri Ford

Aravotyan zangaharecin mister Sorenseni motic ev asacin, vor mister Fordy karogh e mez yndunel։

Xndrecin ancnel mister Kameroni: Fordi andznakan qartughari mot։ Mister Kamerony teghavorvac er konstruktorakan byuroyi shenqum։

― Hima mister Fordy aystegh che, ― haghordec na, ― ev es stuyg asel chem karogh, te erb karogh eq tesakcel nra het։ Bayc che vor mievnuyn e: ditum eq gorcarany ev, havanoren, orakan tasn angam ancnum eq mer «ofisi» koghqov։ Erb ancnelu klineq, ayceleq indz․ miguce mister Fordy ayd pahin aystegh klini։

Menq arden giteinq, vor Fordy arandznasenyak chuni, vor na chi phakvum, drnery chi phakum u nstum, ayl sharunak man e galis konstruktorakan byuroyum։ Usti menq bnav chzarmacanq ev, arjamortov mer votqery cackelov, noric gnacinq dirbornyan hrashaliqnery tesnelu։

Ayd ory sksecinq meqenaneri tangaranic։

Tangarani shenqy miayn mek dahlitch uni: ut hektar taracutyamb։ Hataky shinvac e kaghnu parketic, vory poghpati pes zrngum e votqeri tak։ Metaghe syunery pahum en arastaghy։ Nranq miazhamanak kentronakan jerucman jermatarnern en handisanum։

Tangarany der patrast che։ Bayc hianali cucanmushner aystegh bervac en amboghj ashxarhic։ Aystegh tasnyak shogemeqenaner kan: sksac hamarya te Uatti katsayic։ Bolor meqenanery drvum en himqeri vra, ayn hashvov, vor tangarany baceluc heto karoghanan ashxatel: aknaru cucadrelov hnorya texnikan։ Nranc mej kan artasavor shqeghutyan nmushner, antchorni, canr, ev drvac kanach yughanerkac korntosyan chugune syuneri vra։ Avtomobilayin bazhiny vitxari e։ Yst erevuytin aystegh havaqvac en avtomobilneri bolor tipern u modelnery, voronq erbeve goyutyun en unecel ashxarhum։ Ev chi kareli asel, te eresun tari sranic araj gegheciki haskacoghutyuny xort e eghel avtomobil shinoghnerin։ Iharke, grete bolor ayd meqenanery ayzhm tarorinak en tvum mer achqin, bayc nrancum kan shat geghecik nmushner։ Nrancum shat ka karmir pghindz, pspghacogh kanachavun aruyr, hayelu apakiner, safyan։ Myus koghmic, ayd avtomobilnery yndgcum en ardi avtomobilayin texnikayi vehutyuny, cuyc en talis, te vorchaph lav en shinum avtomobilnery hima, vorqan ezhan, hasarak, uzhegh, nrbagegh en nranq։

Miguce Fordn inqn el der chgite, te inch tesq kunena ir tangarany։ Aystegh ghekavar skzbunq chi zgacvum bazhinneri kazmakerpman ev cucanmushneri dasavorman gorcum։ Fordy shtapum e։ Sharunak tangaran en berum noranor nmushner։ Aystegh kan phayte arorner, taphanner, phayte julhakahastocner, kari arajin meqenanery, arajin grameqenanery, hin gramafonner, shogeqarsher ev gnacqner։

Maqur parketi mej hagcrac relseri vra kangnac e hnorya mi gnacq: tamburneri vra chugune dzevavor dzogher։ Vagonneri drsi patery naxshvac en varderov ev terevnerov, isk patuhanneri tak, medalionneri mej, nkarvac en gyughakan tesaranner։ Vagonnery kcvac en pghndzya lapterner, brnategher ev zinanisher unecogh aragasharzh, phoqrik shogeqarshin։ Hisun tari sranic araj tchisht aydpisi mi gnacqum Edison azganunov mi tgha, ughevornerin tert e vatcharel։ Tchisht aydpisi mi gnacqum, na konduktoric akanjin stacel e patmakan aptaky, voric zrkvel e lsoghutyunic։ Ev hazar iny haryur qsanyot tvakanin, Edisoni utsunamyaki tonakatarutyan orerin, Detroyti ev Dirborni mijev verakangnel en hnorya erkatughayin tchyughy, ev henc nuyn caghiknerov u bnankarnerov gnacqy, vory menq tesanq tangaranum, tarel e mec gyutararin։ Ev inchpes yotanasunhing tari aւaj Edisony tert e vatcharel gnacqum nstac hyurerin։ Chi eghel miayn tghayin gnacqic netac kopit konduktory։ Ev erb Edisonin harcnum ein, te xlutyuny chi azdel ardyoq ir ashxatanqin, na patasxanel e․

― Amenevin։ Es nuynisk azatveci bazum himarutyunner lselu anhrazheshtutyunic, voroncov aynqan aratadzern en mardik։

Cicagheli gnacqy cngcngacnelov, arag sharzhvum er Dirborn։ Isk shurjy, bovandak ashxarhum, bockltum er elektrakanutyuny, zrngum ein heraxosnery, hnchum patefoni skavaraknry, elektrakan aliqnery gotevorel ein ashxarhy։ Ev ayd amenin kyanqi er kochel zoravari demqov xul ceruky, vory dandaghaqayl ancnum er vagonic vagon ev tert vatcharum։

Heranalov tangaranic, menq naxasrahum tesanq hatakin hagcvac betone mi salaqar։ Nra vra erevum ein Edisoni votqi hetqery ev nra inqnagir storagrutyuny։

Menq gnacinq Fordi myus tangarany, ayspes kochvac, «gyughy», Grinfild֊villej։ Gyughy mec teritoria er zbaghecnum, ev ayn ditelu hamar aycelunerin tramadrum ein hinavurc karetner, dolmezner ev gcakarqer։ Nstiqin bazmum ein mortin dursy mushtak hagac ev cilindravor karapanner։ Nranq shrxkacnum ein mtraknery։ Karapannerin nuynqan tarorinak er nayel, vorqan ev nranc dzierin։ Avtomobilnerov mutq gorcel Grinfild֊villej, argelvac e։ Menq nstecinq karet ev sharzhvecinq mi tchanaparhov, vorpisin vaghuc cheinq tesel։ Da el hnamodayik mi tchanaparh er, tasniny dari hisunakan tvakanneri mi hrashaliq․ cex, vran mi tetev manraxitch canac։ Nranov menq araj einq sharzhvum kalvacatirakan anshtap, manr vargov։

«Gyughy», da Fordi voch vaghucva dzernarkumn e։ Dzhvar e patasxanel ayn harcin, te inch ban e da։ Nuynisk Fordn inqy, dzhvar te karoghana stuyg bacatrel, te inchin e harkavor eghel ayn։ Miguce cankacel e harutyun tal hin zhamanaknerin, vorin karotel e na kam, miguce, yndhakarakn, uzecel e yndgcel hin oreri xeghtchutyuny: hamematac zhamanakakic texnikayi hrashaliqneri het։

Menlo parkic tangaranayin gyughn e amboghjovin teghaphoxvel Edisoni hin laboratorian, henc ayn laboratorian, ur anhamar phordzer ein katarvum arajin elektrakan lampi barak metaghalary gtnelu hamar, ur arajin angam varvec ayd lampy, ur arajin angam xosec fonografy, ur shat ban teghi unecav arajin angam։

Tchrtchracogh hataknerov ev mrot paterov phaytashen, xghtchuk tan mej cnund e arel mer zhamanakakic texnikan։ Edisonyan hantchari u titanakan erandi hetqery hima el en erevum։ Laboratoriayum aynqan metaghya ev apakya anotner kayin, aynqan bankaner u erkaraviz srvakner, vor mi amboghj shabat petq er nranc vrayi phoshin srbelu hamar։

Laboratorian mtnoghnerin dimavorum er varvrun sev achqerov, gangraher mi ceruk։ Glxin drac uner metaqse tasak, vorpisisn sovorabar krum en akademikosnery։ Na erandov zbaghvec mez het։ Da Edisoni ashxatakicneric mekn er, karcem miak kendani mnacacy։

Na anmijapes taphaharec erku dzerqy ev vorqan uzh uner bghavec․

― Ayn ameny inch ashxarhn stacel e Edisonic, nra jahelutyuny ev uzhn en arel․ cerutyan oreri Edisony vochinch e eritasard Edisoni hamematutyamb։ Gitutyan aryucn er na։

Ev ceruky cuyc tvec mez Edisoni lusankarneri patkerasrahy։ Vorosh nkarnerum eritasard gyutarary nman er Bonapartin: gunat tchakatin ynkac er hpart mazaphunjy։ Myusnerum nmanvum er usanogh Chexovin։ Ceruky sharunakum er ashxuzhoren taphaharel dzerqery։ Menq nuynisk mtorecinq․ vorteghic amerikacun aydpisi xandavarutyun։ Bayc henc teghum parzvec, vor ceruky fransiaci e։

Gitnakany xoselov ir mec ynkeroj masin, gnalov aveli u aveli er vogevorvum։ Menq ushadir unkndirner einq, ev dra hamar vardzahatuyc eghanq։ Ceruky mez cuyc tvec ashxarhum arajin angam varvac lampy։ Na nuynisk dimaxaghov nerkayacrec, te ayd inchpes e teghi unecel, inchpes en irenq nstel lampi shurjy: spaselov ardyunqin։ Bolor metaghalarery varvum ein mi pah ev iskuyn phchanum։ Ev, verjapes, gtnvec ayn lary, vorn ayrvec ev chhangav։ Nstecin mi zham: lampy varvum er։ Nstecin ansharzh erku zham: lampy varvum er։ Nstecin amboghj gisher։ Da haghtanak er։

― Gitutyuny Edisonic prcum chuni, ― gochec ceruky։ ― Nuynisk zhamanakakic radio֊lampery cnvel en ays shikacman elektralampi luysi het։

Ceruky doghdojun, bayc tcharpik dzerqerov edisonyan arajin lampy harmarecrec radioyndunichin ev brnec mi qani kayan։ Uzheghacumy aynqan el mec cher, bayc parzorosh er։ Heto cer gitnakany vercrec anagatghti mi tert ev drec fonografi: ayd arajin meqenayi mej, vory xosel er sksel mardkayin dzaynov։ Minch ayd, meqenanery karogh ein miayn gvval, krtchtal kam sulel։ Fonografy gorci drvec, ev ceruky dzaynaphoghi mej artasanec ayn barery, voronq ir zhamanakin, ir nerkayutyamb ayd dzaynaphoghi mej asel er Edisony։ Dranq mankakan hin ergi xosqer ein Merii ev garnuki masin։ Ergy verjanum er cicaghov: ha֊ha֊ha։

― Ha֊ha֊ha, ― miangamayn voroshaki artasanec fonografy։

Menq aynpisi zgacum unecanq, ases ayd aparaty cnvec henc nor: mer nerkayutyamb։

― Ayd gisher Edisonn anmahacav, ― gochec ceruky։

Nra achqerin arcunqner erevacin։ Ev na krknec։

― Eritasardutyuny Edisoni uzhn er։

Imanalov, vor menq groghner enq, ceruky hankarc lrjacav։ Na handisavorutyamb nayec mez ev asac․

― Greceq miayn ayn, inch mtacum eq։ Voch Angliayi, voch Fransiayi, greceq amboghj ashxarhi hamar։

Ceruky voch mi kerp cher uzum, vor menq gnayinq։ Na xosum er Edisoni masin, habeshakan paterazmi masin, na nzovum er Italian, nzovum paterazmy ev pharabanum gitutyuny։ Mister Adamsy mi zham sharunak zur er phordzum gone mi xosq xckel ayd mtqeri, kshradatumneri ev bacakanchutyunneri mrriki mej։ Ayd nran chhajoghvec։ Fransiacin tuyl cher talis nran beran bacel։ Verjapes sksecinq hrazhesht tal, ev ayd pahin erku ceruknery cuyc tvin, te inchpes petq e ayd anel։ Nranq xphum ein irar: dzerqerin, userin u mejqin։

― Gud bay, syr, ― bghavum er Adamsy։

―Gud bay, gud bay, ― tchghum er iren ceruky։

― Tenk yu veri, veri mach, ― bghavum er Adamsy, sandughqov ijnelov։ ― Anchaph shnorhakal em dzezanic։

― Veri, veri, ― lsvum er verevic։

― Voch, paronayq, ― asac mister Adamsy, ― duq vochinch cheq haskanum։ Amerikayum kan lav mardik։

Ev na hanec karmir, xoshor vandaknerov yntanekan mec tashkinaky ev aknocy chhanelov, srbec achqery։

Erb ancnum einq laboratoriayi motov, mez haghordecin, vor mister Fordy der chka։ Gnacinq araj, Dirbornic tasnhing mghon heravorutyan vra gtnvogh Fordi fareri gorcarany։ Mer eritasard gidy anspaseli kerpov zrucaser durs ekav ev amboghj tchanaparhin mez zvartchacrec։ Parzvec, vor Fordi gorcaranum ka sephakan gaghtni vostikanutyun։ Na baghkacac e hing haryur hoguc ev, i miji ayloc, ayntegh carayum en Detroyti vostikanutyan naxkin pety ev nshanavor brncqamartik Jo Luisy։ Ayd gorcunya jentlmenneri ognutyamb Dirbornum kataryal xaghaghutyun e tirum։ Profmiutenakan kazmakerputyun aystegh goyutyun chuni։ Yndhatak e qshvac։

Mer gnacac gorcarany arandznahatuk hetaqrqrutyun er nerkayacnum։ Da sosk gorcaran che, ayl inch֊or texnikakan u qaghaqakan mi nor gaghaphari marmnacum։ Menq arden shat einq lsel nra masin, qani vor shat aroreakan er ayn xosakcutyunneri kapakcutyamb, vor Amerikayum tarvum er meqenaneri diktaturayi masin ev ayn masin, te inchpes kyanqy dardznel erjanik, miazhamanak pahpanelov kapitalizmy։

Mez het xoselis mister Sorenseny ev mister Kamerony, voronq erkusov nerkayacnum en Henri Fordi aj u dzax dzerqery, asacin, vor ete nranq stipvac linein noric karucel Fordi dzernarkutyunnery, voch mi depqum chein karuci gigant֊gorcaranner։ Mi gorcarani phoxaren nranq kkarucein haryuravor, iraric vorosh heravorutyan vra ynkac manr, gatchatch gorcaranikner։

Dirbornum menq mi nor lozung lsecinq․ «Gyughakan kyanq ev qaghaqayin vastak» ։

― Patkeracreq, ― asacin mez, ― antar, dasht, handart, nuynisk shat phoqr mi getak։ Aystegh kangnac e mi pstik gorcaran։ Shurjy aprum en fermerner։ Nranq mshakum en irenc hoghamasery ev henc nranq el ashxatum en mer gorcaranum։ Hianali od, lav tnakner, kover, sager։ Ete tchqnazham sksvi, ev menq krtchatenq artadrutyuny, banvory sovic chi merni, na uni hogh, hac, kat։ Duq ho giteq, vor menq barerarner chenq, menq urish gorcov enq zbaghvac, menq shinum enq lav u ezhan avtomobilner։ Ev ete gatchatch gorcarannery texnikakan mec efekt chtayin, mister Henri Fordy cher dimi ayd gaghapharin։ Bayc menq tchshtoren parzel enq, vor gatchatch gorcarannerum, vortegh meqenaneri u banvorutyan hskayakan kutakum chka, ashxatanqi artadroghakanutyuny shat aveli bardzr e, qan mec gorcaranum։ Aydpisov, banvorn aprum e gyughakan ezhan ev aroghj kyanqov, isk nra vastaky qaghaqayin e։ Baci ayd, menq nran azatum enq arevtrakanneri brnakalutyunic։ Menq nkatel enq, vor bavakan e tekuz mi phoqr bardzracnenq ashxatavardzy, vor Dirbornum anmijapes haraberakanoren bardzranan bolor gnery։ Ayd chi lini, ete verana tasnyak u haryur hazaravor banvorneri kutakumy nuyn teghum։

Ayd mitqy Fordi glxum cagel e, inchpes inqy hetagayum asac mez, qsan tari sranic araj: Inchpes amerikyan amen mi naxadzernutyun, erkar stugum en, naxqan layn masshtabov kirarely։ Ayzhm arden kan mot qsan gatchatch gorcaranner, ev Fordy tarec֊tari avelacnum e dranc tivy։ Gorcaranneri mijev ynkac tasy, qsan, ev nuynisk hisun mghon taracutyuny chi huzum Fordin։ Amerikyan tchanaparhneri idealakan vitchaki depqum da problem che։

Ev ayspes, voghj gaghaphary hangecnum e yndhanur barelavmany։ Gyughakan kyanq, qaghaqayin vastak, tchgnazhamy sarsapheli che, texnikakan katarelagorcutyan hasel en։ Miayn te mez chasacin, vor ayd gaghaphari mej ka mec qaghaqakanutyun․ proletarnerin vogov veracel manr sephakanatereri ev miazhamanak azatvel industrial kentronnerum banvorutyan vtangavor kutakumneric։ I dep, Fordi hatuk vostikanutyan hamar el aneliq chi lini։ Guce kareli e nranc el, hamenayn deps, mekakan kov tal։ Togh mec negr Jo Luisy hovvergoren kov kti ir hamar։ Togh Detroyti vostikanutyan naxkin shefn el Ofeliayi pes psak dni glxin ev shrji dashterum u phntphnta․ «Ashxatanq chka, txur e, jentlmenner, txur» ։

Amerikacineri xosqy gorcic chi tarbervum։ Blraky bardzranalov, tesanq ayn patkery, vor aynpes var nkaragrum ein mez hamar։ Fareri gorcarany kanganac er phoqrik getaki aphin, ur ambartaky yndameny yot fut jri ankum er steghcum։ Bayc da bavakan er erku phoqr turbinner sharzhman mej dnelu hamar։ Gorcarani shurjy, iroq, ev antar kar, ev jrphosik, erevum ein fermaner, lsvum er cughrughu, kchkchoc, shan hachoc, mi xosqov, bolor gyughatntesakan hnchuynnery։

Gorcarann irenic mi phoqrik, grete amboghjovin apakepat shenq er nerkayacnum։ Aystegh amenaerevelin ayn er, vor ayd gorcaraniky, vortegh yndamemy hing haryur mard er ashxatum, patrastum e farer, meqenayi hetevi lapterikner ev arastaghi lusamphophner: Fordi bolor gorcaranneri hamar։ Feodalakan cughrughuneri ev xochkorayin tchghtchghocneri mej gorcarany mek zhamum patraastum e hazar far, vec haryur hetevi lapterner ev hing haryur lusamphoph։ Banvorneri innsunut tokosy fermerner en, ev nrancic yuraqanchyurn uni hingic minchev hisun akr hoghamas։ Gorcarany ashxatum e erkhert, bayc ete ashxati lriv karoghutyamb, apa mekukes angam aveli artadranq ktogharki։

Inch en anelu voch mi akr chunecogh banvornery․ nor gaghaphary vochinch chi asum, teev henc ayd mardik en kazmum Miacyal Nahangneri voghj banvor dasakargy։ Bayc ete angam kaskacelioren bariacac kapitalistnerin hajoghvi amerikyan voghj proletariatin nstecnel hoghi vra, vorn inqnstinqyan handisanum e burzhuakan nor utopia, apa ayd depqum el shahagorcumy voch miayn cher verana, ayl, iharke, kuzheghanar, aveli nurb dzever ynduelov։

Chnayac gorcarani shurjy phrvac gyughakan bnapatkerin, phoqrik konveyerneri mot xit kangnac banvornery nuyn mrayl, grgrvac tesqn unein, inchpes Dirborni mardik։ Erb hnchec naxatchashi zangy, banvornery, inchpes Dirbornum, iskuyn nstecin hatakin ev sksecin arag֊arag utel irenc sandvichnery։

― Asaceq, ― harcrinq menq menejerin, aysinqn: direkterin, vory mez het man er galis konveyeri erkaynqov, ― giteq ardyoq, te qani far en aysor artadrel։

― Menejery motecav patin, ur mexic kaxvac ein erkar u negh tghter, hanec vereviny ev kardac․

― Minchev cerekva zhamy tasnerkusy shinel en chors hazar qsanereq far, erku hazar chors haryur eresunut hetevi lapter, hazar iny haryur innsun erku arastaghi lusamphoph։

Menq nayecinq zhamacuycin։ Tasnerkusnanc er qarord։

― Yuraqnchyur zham es teghekucyun em stanum artadranqi masin, ― avelacrec menejery ev tughty kaxec mexic։

Menq noric motecanq Fordi ofisin։ Ays angam srahum vorosh haptcheputyan mej yndaraj ekav mister Kamerony ev hravirec ners։ Ir arandznasenyakum mister Kamerony hayacqov hashvec mez ev xndrec evs mi ator berel։ Menq nstel einq verarkunerov։ Ayd anharmar er, ev erb patrastvum einq hanvel, senyaki drnerum erevac mister Henri Fordy։ Na harcakan nayec hyurerin ev glux tvec։ Teghi unecav mi phoqrik irarancum: dzerqseghmumi ughekcumov, ev ayd teghasharzhi hetevanqov Fordy haytnvec senyaki ayn ankyunum, vortegh ator chkar։ Mister Kamerony amen inch arag kargavorec, ev Fordy, tetev sharzhumov votqy votqi vra dnelov, nstec atorin։ Da mi lghar, grete taphak, phoqr֊inch koracac ceruk er, xelaci kntchrot demqov ev arcatya mazerov։ Hagin uner moxraguyn nor kostyum, sev koshikner ev karmir phoghkap։ Fordn ir yotanasunereq tarineri hamemat jahel er erevum, ev miayn nra mecacac hoderov srtchaguyn u zaramyal dzerqern ein cuyc talis, te vorqan cer e։ Mez asel ein, vor na erekonery erbemn parum e։

Menq iskuyn xosq bacecinq gatchatch gorcaranneri masin։

― Ayo, ― asac mister Fordy, es tesnum em phoqr gorcaranner, nuynisk poghpatadzularanner steghcelu hnaravorutyuny։ Bayc arayzhm es chem hrazharvum mec gorcaranneric։

Na xosum er ayn masin, vor apagayum erkiry tesnum e patac phoqrik gorcarannerov, tesnum e banvornerin azatagrvac arevtrakanneri u finansistneri lcic։

― Fermery, ― sharunaked Fordy, ― hac e shinum, menq shinum enq avtomobil, bayc mer mijev kangnac e Uoll֊strity, kangnac en banker, voronq vochinch chanelov handerdz, cankanum en irenc bazhinn unenal mer gorcum։ ― Ayd pahin na dzerqy taphaharec demqi arjev, ases mocak er qshum, ev artasanec․ ― nranq miayn mi ban anel giten: fokusner sarqel, dzernacutyun anel phogherov։

Fordy sirum er xosel Uoll֊striti handep tacac ir atelutyan masin։ Na hianali haskanum e, vor bavakan e Morganin tas mi bazhnetoms, vorpeszi na bolor mnacacn el vercni։

Xosakcutyan zhamanak Fordy sharunak sharzhum er votqery։ Mert dem er arnum graseghanin, mert mi voty dnum myusi vra u dzerqov pahelov, mert noric erku votqy dnum hatakin ev sksum ororvel։ Na uner mimyanc motik drvac, ramiki cakogh achqer։ Ev yndhanrapes nman er sraqit rus gyughacu, bnacin gyutarari, vorn anspaseli saphrel e moruqy ev hagel angliakan kostyum։

Fordy ashxatanqi e galis bolori het miasin ev amboghj ory gorcaranum e anckacnum։ Minchev ors na voch mi gcankar aranc ir storagrutyan bac chi toghel։ Menq arden asel enq, vor na arandznasenyak chuner։ Kamerony nra masin artahaytvec ayspes․

― Mister Fordy ptuyt e gorcum։

Fordi ashxatanqayin metody vaghuc durs e ekel parzapes avtomobil kam urish ararkaner patrastelu sahmanneric։ Ayd sistemy mecaguyn chaphov azdel e ashxarhi kyanqi vra։ Sakayn ayn zhamanak, erb nra ev myus artyunaberoghneri gorcoghutyunnery Amerikan veracel en mi erkri, ur voch voq chgite, te vaghy inch e teghi unenalu, na hamaroren pndum e shrjapatoghnerin․

― Da indz chi veraberum։ Es im xndirn unem։ Es avtomobilner em shinum։

Noric teghi unecav irarancum: hrazheshti dzerqseghmumi ughekcumov, ev Amerikayi amenaushagrav, tesarzhan erevuytneric meki: Henri Fordi ditumn avartvec։

Glux tasnyoterord — Chikago ahavor qaghaqy

Nyu֊Yorqic mekneluc ancel er mi shabat։ Mez mot hetzhete ughevorutyan sistem er mshakvel։ Qnum einq kemperum kam turisthauznerum, aysinqn: sovorakan kenvorneri tnerum, vortegh tanterery ezhan gnov maqur senyakner ein vardzov talis: layn u harmar ankoghinnerov, voronc vra anpayman kgtnes mi qani hast u barak brde, bambake ev lateric karac vermakner, hayelapat komodov, ororvogh atorov, pati paharanov, aseghy vran xrac srtaruch kotchov ev gisherayin seghanin drvac avetaranov։

Ayd tanterery: banvorner, manr arevtrakanner ev ayri kanayq, hajoghutyamb mrcum en hyuranocneri het, arevtrakan kaataghutyan hascnelov nranc tererin։

Tchanaparhin menq hatchax enq handipel hyuranocneri reklamayin plakatneri, voronq bavakan nyardaynoren koch en anum tchanaparhordnerin staphvel ev verakangnel irenc hamakranqy hyuranocneri nkatmamb։

TVoGh DzER SIRTY HPARTUTYAMB LCVՒ, ERB ARTASANELIS LINEQ DzER IJEVANAC HYURANVoCI ANUNY։

Dranq qogharkvac hardzakumner ein ananun turisthauzneri ev kemperi dem։

― Voch, voch, paronayq, ― asum er mister Adamsy, erb mtnshaghn ijnum er ev petq er mtacel gisherelu masin, ― es lurj em harcnum: uzum eq, vor dzer sirty lcvi hpartutyamb։ Da shat hetaqrqir e, erb sirty lcvum ehpartutyamb, isk qsaky hamematakanoren datarkvum e։

Voch, menq chenq uzum, vor mer srtery lcven hpartutyamb։

Ev henc vor mutn ynknum er, isk mer mknaguyn kary ancnum er hertakan phoqrik qaghaqi, voreve Sirakuzayi kam Viennayi «rezidenshen֊partov», menq kang einq arnum mi tnaki mot, vory qaghaqi myus tnakneric tarbervum er «Senyakner turistneri hamar» plakatov, mtnum ners ev annerdashnak xmbergov artasanum․

«How do you do!» ― Barev dzez։

Anmijapes lsvum er patasxany․

«How do you do!», ― ev xohanocic haytnvum er tarec mi kin: gognocov, dzeragorcy dzerqin։

Aystegh handes er galis mister Adamsy, vori hetaqrqrasirutyany karogh er naxandzel erexan kam datakan qnnichy։ Phoqrik, hastlik, anhamber ays u ayn koghm ynknelov ev tashkinakov gluxy srbelov, na xoselu aritov uraxacac, tantiruhuc metodikoren qamum er qaghaqi bolor norutyunnery։

― Shurli, ― bacakanchum er na, imanalov, vor qaghaqy erku hazar bnakich uni, vor erek vitchakaxagh e eghel, vor teghi bzhishky patrastvum e amusnanal, vor verjers mankakan katvaci depq e teghi unecel։ ― Shurli։ Iharke։

Na harcuphordz er anum tantiruhun, ardyoq vaghuc e ayriacel, vortegh en sovorum erexanery, inch arzhe misy ev qani tari e mnacel tan dimac bankin phogh mucelu։

Menq vaghuc arden parkel einq erkrord harki mer ankoghinnerum, isk nerqevum der lsvum er․

― Shurli, shurli։

Heto mer akanjnerin er hasnum sanduxqi phayte astitchanneri tchrtchrocy։ Mister Adamsy bardzranum er ver ev mi rope heto kang arnum mer senyaki drneri arjev։ Na xentoren xosel er uzum։

― Misterner, ― harcnum er na, ― qnac eq։

Ev patasxan chstanalov, ancnum er ir senyaky։

Bayc aravotyan ughigh zhamy yotin, iragorcelov navapeti ev arshavaxmbi paraglxi iravunqnery, na aghmukov mtnum er mer senyaky, tarmacac, saphrvac, shalvarakalov, honqerin jri katilner, ev bghavum․

― Ver kaceq, ver kaceq, ver kaceq։ Gud morning, paronayq։

U sksvum er ughevorutyan nor ory։

Menq xmum einq pomidori hyut, hast gavatnerov surtch, utum «gem end egg» (dzvacegh mi ktor xozapuxtov) Mayn֊striti ayd zhamin anmard ev qnakolol phoqrik srtcharanum ev nstum meqena։ Mister Adamsy henc ayd pahin er spasum։ Na shur er galis depi mez u sksum xosel։ Ev grete amboghj orn anyndhat xosum er։ Na, havanoren, hamadzaynel er mez het gal hatkapes ayn pattcharov, vor handzin mez zgacel er lav unkndirneri ev zrucakicneri։

Bayc aha te inchn e sqancheli, ayn, vor nran voch mi kerp cher kareli shaghakrat anvanel։ Nra bolor asacnery hetaqrqir ein ev xelaci։ Tchanaparhordutyan erku amsva yntacqum voch mi angam voreve ban cher krknum։ Tchshgrit giteliqner uner kyanqi grete bolor bnagavarnerum։ Masnagitutyamb inzhener linelov, na verjers ancel er hangsti ev aprum er phoqrik kapitalov, vory talis er aprelu hamest mijocner ev ankaxutyun, vory na shat er gnahatum ev aranc vori, anshusht, cher karogh voch mi rope aprel։

― Patahmamb miayn kapitalist chdardzs, ― mi aritov asac mez mister Adamsy։ ― Voch, voch, voch, miangamayn lurj em asum։ Dzez hamar hetaqrqir klini lsel ayd։ Zhamanakin es erazum ei darnal harust mard։ Shat phogh ei vastakum ev vorosheci apahovagrel indz ayn hashvov, vor hisun tarekan hasakums xoshor gumarner stanam apahovagrakan ynkerutyunic։ Apahovagrman aydpisi dzev ka։ Hskayakan mucumner petq er anel, bayc es ari ayd, vorpeszi or֊cerutyan harust mard darnam։ Yntreci ashxarhi erku amenapatvavor apahovagrakan ynkerutyunnery․ Peterburgi «Rusastan» ynkerutyuny ev Myunxeni germanakan aznvaguyn ynkerutyuny։ Paronayq։ Es gtnum ei, vor ete voghj ashxarhy taknuvra el lini, Germaniayum ev Rusastanum vochinch chi patahi։ Ayo, ayo, ayo, misterner, nranc hastatun linely voch mi kaskac cher harucum։ Bayc aha iny haryur tasnyot tvakanin dzez mot teghi unecav heghaphoxutyun ev «Rusastan» apahovagrakan ynkerutyuny dadarec goyutyun unenaluc։ Ayd zhamanak, es im bolor huysery phoxadreci Germania։ Iny haryur qsanerku tvakanin lracav im hisun tarin։ Es petq e stanayi chors haryur hazar mark։ Paronayq, da shat mec, hskayakan phogh e։ Ev es iny haryur qsanerku tvvakanin Myunxeni apahovagrakan ynkerutyunic staca mi namak․ «Shat hargeli her Adams, mer ynkerutyuny shnorhavorum e dzez hisun tarekan darnalu artiv ev kcum e chors haryur hazar markayi chek» ։ Da ashxarhis aznvaguyn apahovagrakan ynkerutyunn er։ No, no, no, paronayq, lseceq, sa shat֊shat hetaqrqir e։ Ayd amboghj premiayov es karogh ei gnel miayn mi tuph lucki, qani vor Germaniayum ayd orerin inflyacia er ev erkrov mek shrjanarutyan mej ein drvac miliardanoc arzhetomser։ Havatacnum em dzez, misterner, kapitalizmy amenaererun bann e ashxarhis eresin։ Bayc es erjanik em, es staca lavaguyn premian: es kapitalist chdardza։

Mister Adamsy tetevamit verabermunq uner phoghi nkatmamb․ ayd verabermunqi mej kar mi qich humor ev shat qich harganq։ Ayd imastov na bolorovin nman cher amerikacu։ Iskakan amerikacin karogh e humorov verabervel ashxarhi amen banin, bayc voch phoghin։ Mister Adamsy bazum lezuner giter։ Aprel er Tchaponiayum, Rusastanum, Germaniayum, Hndkastanum, hianali canot er Sovetakan Miutyany։ Ashxatel er Dneprostroyum, Stalingradum, Chelyabinskum, ev hin Rusastanin canot linely tuyl er tvel nran haskanalu sovetakan erkirn aynpes, inchpes hazvadep e hajoghvum haskanal otarerkracinerin։ Na kosht vagonnerov shrjagayel er SSRM֊um, xosq u zruyci brnvel banvorneri u koltntesakanneri het։ Tesel er erkiry voch miayn aynpes, inchpes bacvum er hayacqi arjev, ayl aynpes, inchpes eghel er erek ev inchpes linelu e vaghy։ Na nran tesnum er sharzhman mej։ Ev dra hamar usumnasirum er Marqsin u Leninin, kardum Stalini tcharery ev bazhanordagrvum «Pravda» ։

Mister Adamsy shat crvac mard er, bayc da gitnakani avandakan hez crvacutyun cher, ayl aroghj, harcaser mi mardu burn u agresiv crvacutyun, na tarvelov xosakcutyamb kam mi mtqov, ayd pahin moranum er voghj ashxarhy։

Ughevorutyany veraberogh amen inchi nkatmamb mister Adamsy anaseli zguysh er ev xusaphoghakan։

― Aysor erekoyan khasnenq Chikago, ― asum er misis Adamsy։

― No, no, no, Bekki, mi asa aydpes։ Guce hasnenq, guce ev chhasnenq, ― patasxanum er na։

― Tuyl tveq, ― mijamtum einq menq, ― bayc minchev Chikago mnacel e yndameny haryur mghon, ev ete hashvelu linenq, vor zhamum mijin tvov anum enq eresun mghon․․․

― Ayo, ayo, ayo, paronayq, qrtmnjum er mister Adamsy, ― o, no։ Der vochinch haytni che։

― Aysinqn, inchpes te haytni che։ Hima cerekva zhamy chorsn e, zhamum mijin tvov menq anum enq eresun mghon։ Aydpisov zhamy uti moterqy klinenq Chikagoyum։

― Guce linenq, guce ev chlinenq։ Ayo, ayo, ayo, paronayq, lurj em asum․․․ Vochinch haytni che։ O, no։

Sakayn inchy mez kxangari zhamy uti moterqy linel Chikagoyum։

― Voch, voch, voch, chi kareli aydpes xosel։ Parzapes himarutyun kliner aydpes mtacely։ Duq ayd bany cheq haskanum։ Ayo, ayo, ayo, paronayq։

Bayc hamashxarhayin qaghaqakanutyan masin xosum er hamozvac ev voch mi ararkutyun lsel cher uzum։ Na haytararum er, orinak, vor paterazmy linelu e hing taruc heto։

― Inchu hatkapes hing taruc heto։ Inchu voch yot։

― Voch, voch, misterner, ughigh hing taruc heto։

― Bayc inchu։

― Mi aseq «inchu» ։ Es gitem։ Che, lurj, o, no։ Es dzez asum em: paterazmy linelu e hing taruc heto։

Na shat er barkanum, erb iren ararkum ein։

― Che, chxosenq, ― bacakanchec na։ ― Parzapes himarutyun e ev cicagheli e mtacel, vor paterazmy hing taruc heto chi linelu։

― De lav, aysor erekoyan khasnenq Chikago ev ayn zhamanak lurj kxosenq ayd masin։

― Ayo, ayo, ayo, paronayq։ Chi kareli aydpes asel․ aysor erekoyan khasnenq Chikago։ O, no։ Guce hasnenq, guce ev chhasnenq։

Chikagoyic voch heru mer aragachaphy cuyc tvec arajin hazar mghony։ Menq bghavecinq Ura։

― Vora, ura, ― bghavum er mister Adamsy, bazmoci vra huzvac ver֊ver trchelov։ ― Aha, aha, misterner, hima es karogh em miangamayn stuyg haghordel։ Menq ancel enq hazar mghon։ Ayo, ayo, paronayq։ Voch te «guce ancel enq», ayl hastat ancel enq։ Ayspes aveli stuyg klini։

Yuraqanchyur hazar mghonic heto petq er phoxel meqenayi yughy ev yughel masery։

Menq kang einq arnum «servis֊steysheni» mot, vory hark eghac pahin anpayman mer koghqin er gtnvum։ Mer meqenan bardzracnum ein elektrakan hatuk hastoci vra, ev minch zolavor glxarkov varpety bac ktoghner mug, keghtotvac yughy, klcner nory, kstuger argelaknery ev kyugher masery, mister Adamsy imanum er, te na vorqan e vastakum, vorteghaci e cagumov, ev inchpes en aprum qaghaqi mardik։ Yuraqanchyur nuynisk trucik canotutyuny mec hatchuyq er pattcharum mister Adamsin։ Ayd mardy steghcvac er mardkanc het shphvelu, nranc het barekamutyun anelu hamar։ Na mi tesak hatchuyq er zgum, erb xosum er matucoghi, deghagorci, ancordi het, voric tchanaparh er harcnum, vec amya mi negr erexayi, vorin «syr» er anvanum, turist hauzi tiruhu kam mec banki direktori het։

Na kangnel er dzerqern amarayin verarkui grpany drac ev odziqy bardzracrac, anglxark (canrocy, chgites inchu, der cher ekel Detroyt), ev agahabar ayo, ayo er asum zrucakcin։

― Shurli։ Es dzez lsum em, paron։ Aydpes, aydpes։ O, no։ Da shat, shat hetaqrqir e։ Shurli։

Gisherayin Chikagon, vorin menq motecanq qaghaqy Michigan ltchic bazhanogh laynahun araphnya phoghocov, shshmecucich geghecik erevac։ Ajum sevutyun er: hagecac aphin xphvogh aliqneri covayin hamachaph aghmukov։ Araphnya phoghocov, gretr irar dipchelov, mi qani sharqov slanum ein avtomobilner: asfalty voghoghelov fareri adamande luysov։ Dzaxum: mi qani mghoni vra sharvel ein erknaqercery։ Nranc lusacayt patuhannery nayum ein ltchin։ Erkraqerceri verin harkeri kraknery miaxarnvum ein astgheri het։ Molegnum ein elektrakan reklamnery։ Aystegh evs, inchpes Nyu֊Yorqum, elektrakanutyuny varzhecvac er։ Ayn pharabanum er nuyn astvacnerin։ «Koka֊kola», viski: «Jonni Uoker», «Kemel» sigaretnery։ Kayin ev shabatva yntacqum dzandzracac mankikner․ mi lghar mankik, vory narnji hyut er xmum, ev nra barebaxt hakotnyan: ger, baretes mi mankik, vory gnahatelov gorcaranatereri janqery, narnjahyut e klanum dziu dozanerov։

Menq motecanq «Stivens֊otel» elektrakan spitak cucanak unecogh erknaqercin։ Datelov reklamayin canucatetrerov, da amenamec hyuranocn er ashxarhum: ereq hazar hamarnerov, hskayakan hollerov, xanutnerov, restorannerov, srtcharannerov, hamergayin ev parahandesayin dahlitchnerov։ Mi xosqov, hyuranocy nman er ovkianosayin shogenavi, vori bovandak komforty harmarecvac e ashxarhic arzhamanak bolorovin ktrvac mardkanc kariqnerin։ Miayn te hyuranocy shat aveli mec er։ Nranum, havanoren, kareli e amboghj kyanqn aprel, voch mi angam phoghoc durs chgalov, qanzi dra kariqy bolorovin cher lini։ Guce miayn zbosnelu։ Bayc zbosnel kareli e hyuranoci taphak kturi vra։ Ayntegh nuynisk aveli lav e, qan phoghocum։ Avtomobili tak ynknelu hnaravor vtangy chka։

Menq durs elanq araphnya phoghoc, vory kochvum e Michigan֊avenyu, mi qani angam hatchuyqov ditecinq ayd hianali poghotan ev nran nayogh erknaqerceri glxavor tchakatnery, teqvecinq araphnyayin ughghahayac arajin phoghocy ev hankarc kang aranq։

― Voch, voch, voch, paronayq, ― bghavec Adamsy, mer zarmanqic hiacac։ ― Duq chpetq e zarmanaq։ O, no։ Sa Amerika e։ Che lurj, himarutyun kliner karcel, vor Chikagoyi msi arqanery dzez hamar sanatorianer karucen aystegh։

Phoghocy negh er, voch aynqan lusavor, tchnshogh, taghtkali։ Nran hatum ein arden bolorovin neghlik, xavar, getaqarov salarkac keghtot nrbancqner, iskakan getnaxorsher: tneri sevacac, aghyuse paterov, hrshej sanduxqnerov ev aghbarkghnerov։

Menq giteinq, vor Chikagoyum kan hetnaxorsher, vor ayntegh chen karogh hetnaxorsher chlinel։ Bayc vor nranq gtnvum en qaghaqi bun kentronum, da chaphazanc anspaseli er։ Nman er ayn banin, vor Michigan֊avenyun qaghaqi sosk dekoracian e ev iskakan qaghaqy tesnelu hamar bavakan e miayn ayn bardzracnel։

Ayd arajin tpavorutyunn yndhanrapes tchisht durs ekav։ Mi qani or menq tapharum einq qaghaqum, hetzhete aveli u aveli apshelov qaghaqy kazmogh maseri animast kutakumic։ Nuynisk kapitalizmi tesaketic, vorn orenqi astitchani e hascnum erkragndi vra harstutyan ev aghqatutyan miazhamanak goyutyuny, Chikagon karogh e ereval canr, antchorni, anharmar qaghaq։ Dzhvar te ashxarhum voreve tegh dzhoxqn u draxty miahyusvac linen aynpes sertoren, inchpes Chikagoyum։ Michigan֊avenyui vra, marmarov ev granitov erespatvac erknaqerceri koghqin kan keghtot u garshahot zzveli nrbancqner։ Qaghaqi kentronum ccvac en gorcaranayin cxneluyzner ev ancnum en gnacqner: goloshu u cxi mej korcnelov tnery։ Mi qani aghqat phoghocner aynpisi tesq unen, ases erkrasharzh e teghi unecel․ kotrtvac cankapatner, phayte hyughakneri teqvac kturner, cur kaxvac larer, metaghe zhangot ktortanqneri, jardvac unitazeri ev kisaphtac nerbanneri kuyter, cncotiner hagac keghtot erexaner։ Ev anmijapes, mi qani qayl heto, hianali laynahun phoghoc, koghqerin tnkac carer, geghecik arandznatner: hayelu apakinerov, karmir kghmindre kturnerov, shqamutqeri mot kangnac «pakkardnerov» ev «kadillaknerov։ Verj i verjo dzhoghqi ays motik harevanutyuny draxti kyanqn el hatcheli chi dardznum։ Ev ays ameny ashxarhi amenaharust qaghaqneric mekum, ete voch amenaharust։

Phoghocov vazvzum en lragravatcharnery u bghavum։

― Vostikani spanutyun։

― Hardzakum banki vra։

― Xuzarku Tomasy teghnuteghn spanel e «Pstlik» makanunov gangster Jeymsin։

― «Hreshtak» makanunov gangster Filipsy spanel e xuzarku Petersonin։

― Raketiri dzerbakalutyun։

― Kidnap: Michigan֊avenyui vra։

Ays qaghaqum krakum en։ Zarmanali kliner, ete aystegh chkrakein, milionatereri erexanerin chgoghanayin (henc sa el kochvum e «kidnap»), gaghtni hasarakac tner chpahein, chzbaghvein raketov։ Rakety amenahastat ev ekamtaber profesian e, ete miayn ayn kareli e profesia anvanel։ Grete chka mardkayin gorcuneutyan mi bnagavar, vorin rakety chshoshaphi։ Xanut en mtnum bac guyni glxarknerov tiknegh eritasardner ev xndrum, vor xanutpann amen amis kanonavor kerpov turq vtchari irenc: bac guyni glxarkavor eritasardnerin։ Ayd depqum nranq kashxaten ijecnel ayn harky, vor xanuty vtcharum e petutyany։ Ete xanutpany chi hamadzaynum, eritasardnery hanum en dzerqi gndacirnery («mashin֊gan») ev sksum en krakel vatcharaseghanin։ Ayd zhamanak xanutpany hamadzaynum e։ Da kochvum e raket։ Apa galis en urish eritasardner ev qaghaqavari xndrum, vor xanutpany turq vtchari irenc, vorpeszi phrken nran arajin eritasardneric։ Ev nuynpes krakum en vatcharaseghanin։ Sa nuynpes raket e։ Deghin profmiutyunneri ashxatoghnery phogh en stanum gorcaranatereric: gorcaduly vizhecnelu hamar։ Henc nranq el banvorneric phogh en stanum, nranc ashxatanqi mej teghavorelu hamar։ Sa el e raket։ Derasannern irenc vastaki tasy tokosy vtcharum en banvorakan uzh vardzogh inch֊or gorcakalneri nuynisk ayn depqum, erb irenq en tcharum ashxatanqy։ Sa el e raket։ Nerqin hivandutyunneri bzhishky lyardi hivandutyun unecoghin konsultaciayi e ugharkum atamnabuyzhi mot ev nranic stanum e honorari qarasun tokosy։ Nuynpes raket e։

Linum e ev ayspes։ Sa mez patmel e Chikagoyi mi bzhishk։

― Illinoys qaghaqi kongresi yntrutyunneri naxoryakin, ― asac bzhishky, ― indz mot, tun ekav mi mard, vorin kyanqums bnav chei tesel։ Da hanrapetakan kusakcutyan «politishenn» er։ «Politisheny» gorcamol e, mi mard, vori zbaghmunqy stor qaghaqakanutyun e։ Qaghaqakanutyuny vastak e nra hamar։ Es atum em ayd tipi: hastamrut, kopit, lkti mardkanc։ Nranc beranum anpayman tqot sigar e ccvac, glxarky chaphic durs teq e drvac, uni but achqer ev hast matin: keghc matani։ «Gud moning, dok», ― asac indz ayd mardy։ ― Barev dzez, bzhishk։ Um eq mtadir qvearkel» ։ Uzeci mi hat rexin hascnel u shprtel phoghoc։ Bayc mer useri laynutyuny chapheluc heto haskaca, vor ete phoghoc trchogh lini, apa aveli shut es em linelu ayd trchoghy։ Usti hamestoren asaci, te qvearkelu em ayn teknacui ogtin, vorn indz aveli dur kga։ «Lav, ― asac «politisheny» ։ ― Karcem duq aghjik uneq ev na chors tari e, inch usucchuhu teghi e «spasum» ։ Es patasxaneci, vor unem ev spasum e։ «Uremn, aha te inch, ― asac im ankoch hyury, ― ete duq qvearkeq mer teknacui ogtin, kashxatenq dzer aghjkan ashxatanqi teghavorel։ Ynd vorum, voch mi hastat ban chenq xostanum։ Bayc ete qvearkeq mer hakarakordi ogtin, apa ays depqum hastat karogh em asel․ dzer aghjiky erbeq ashxatanq chi stana, erbeq usucchuhi chi darna։ Dranov xosakcutyuny verjacav։ «Ctesutyun bzhishk, ― asac na hrazheshti pahin։ Yntrutyunneri ory es kancnem dzez mot» ։ De, iharke, es shat barkaca, nuynisk tarapeci, vrdovveci ayd anpatkarutyunic։ Bayc yntrutyunneri ory na iroq avtomobilov ekav im hetevic։ Dardzyal im tan drneri mej xckvec nra hast sigary։ «Gud moning, dok, ― asac na։ ― Karogh em dzez tanel yntrakan kety» ։ Ev giteq, es nra het gnaci։ Mtacum ei, verj i verjo mievnuyn che, te vov kyntrvi: demokrat, te hanrapetakan։ Isk dustrs miguce ashxatanq kstana։ Es ays masin der voch voqi chem patmel, dzezanic baci․ amachum ei։ Bayc aha, qaghaqakan aydpisi kyanqov miayn es chem aprum։ Amenureq raket e, amenureq ays kam ayn dzevov tchnshum en gorcadrum, ev ete uzum es iskapes azniv linel, apa petq e darnas komunist։ Bayc dra hamar petq e amen inch zohaberel։ Ayd dzhvar e indz hamar» ։

Chikagoyi raketn amenanshanavor raketn e Amerikayum։ Chikagoyum kar mi qaghaqaglux, Chermak azganunov։ Na durs er ekel banvorakan mijavayric, eghel er profmiutyunneri arajnord ev mec zhoghovrdakanutyun er vayelum։ Na nuynisk barekamutyun er anum nerkayis prezident Ruzvelti het։ Nranq mimyanc nuynisk arajin anunov ein kochum, aysinqn: «du» ֊ov ein xosum․ Na Ruzveltin: Frenk, isk Ruzvelty nran: Tonni։ Banvornery nra masin asum ein: «Tonnin mer mardn e, banvor e․ sa arden mez chi xabi» ։ Tertery grum ein prezidenti ev hasarak banvori srtaruch barekamutyan masin (tesnum eq erexaner, ur karogh e hasnel mardn Amerikayum ir koshtukavor dzerqerov) ։ Sranic erku te ereq tari araj Chermakin spanecin։ Nranic heto mnac ereq milion dolar ev hisun gaghtni hasarakac tner, voronc, parzvum e, pahum er achqabac Tonnin։ Ev ayspes, Chikagoyi qaghaqagluxy mi vorosh zhamanak raketir er eghel։

Ays phastic bnav chpetq e hetevecnel, te amerikyan qaghaqneri bolor qaghaqagluxnery raketirner en։ Ev arden bolorovin chpetq e hetevecnel, te Miacyal Nahangneri prezidenty barekamutyun e anum anpitan mardkanc het։ Sa parzapes hangamanqneri bacarik zugordum e, bayc Chermaki het patahac depqy hianali patkeracum e talis, te Chikagon inch e nerkayacnum irenic Illinoys nahangum։

Nyu֊Yorqyan arajin erekon mez vrdovel er ir aghqatutyamb ev harstutyamb։ Isk aystegh, Chikagoyum, mardun hamakum e zayryuti zgacmunq ayn mardkanc nkatmamb, voronq dolarneri hetevic ynkac, argavand taphastanum, jrarat Michigani aphin, karucel en ays ahavor qaghaqy։ Anhnarin e hashtvel ayn mtqi het, vor qaghaqy arajacel e voch te aghqatutyan, ayl harstutyan, texnikayi, erkragorcutyan ev anasnapahutyan ansovor zargacman hetevanqov։ Hoghy mardun tvel e ayn ameny, inch kareli er nranic vercnel։ Mardn ashxatel e erandov ev hmtutyamb, vorov kareli e miayn hianal։ Aynqan hac e atchecvac, aynqan navt e hanvac ev aynqan meqena e karucvac, vor ayd ameny kheriqer erkragndi kesy bavararelu hamar։ Bayc ptgharat, parartacvac hoghi vra, banakanutyan hakarak, atchel e mi hska, aylandak, tunavor sunk: Chikago qaghaqy Illinoys nahangum։ Da anhetetutyan mi tesak haghtanakn e։ Aystegh miangamayn lrjoren sksum es mtacel, vor texnikan kapitalizmi dzerqin: danak e xelagari dzerqin։

Karogh en asel, vor menq chaphic durs tpavorvogh enq, vor menq tarvum enq, vor Chikagoyum ka hianali hamalsaran, filharmonia, inchpes asum en: ashxarhi lavaguyn jrmughy, xelaci armatakan mtavorakanutyun, vor aystegh eghel e hamashxarhayin vitxari cucahandes, vor Michigan֊avenyun ashxarhi gegheckaguyn phoghocn e։ Da tchisht e։ Ayd ameny Chikagoyum ka։ Bayc da aveli e yndgcum aghqatutyuny, shenqeri aylandakutyuny ev raketirneri kamayakanutyuny։ Hianali hamalsarany chi sovorecnum pataninerin, te inchpes payqarel aghqatutyan dem, armatakan mtavorakanutyunn anzor e, vostikanutyuny krakum e voch aynqan banditneri, vorqan husahatutyan dury hasac gorcadulavorneri vra, hamashxarhayin cucahandesy erjankacrec miayn hyuranocatererin, isk ashxarhum gegheckaguyn Michigan֊avenyun shat ban e korcnum hetnaxorsheri het unecac harevanutyunic։

Chikagoyum lav mardik voroshecin mez zvartchacnel ev taran Chikagoyi hamalsarani usanoghakan akumby: parahandesi, vor kazmakerpel ein Filipinnerin ankaxutyun shnorhelu artiv։

Usanoghakan parahandesy lrjmit, urax ev amen tesaketic hatcheli durs ekav։ Mec dahlitchum parum ein filipinyan aghjikner: laynaqit, sevachya gegheckuhiner, parketi vra sahum ein tchaponaciner, chinuhiner, bazmutyan verevum loghum er eritasard hndiki metaqsya, spitak chalman։ Hndiky frakov er, spitak krckalov, ayrvogh achqerov vtit mi gaytakghecnogh։

― Hianali parahandes e, paronayq, ― asac mister Adamsy, qti tak tarorinak cicaghelov։

― Cheq havanum։

― Voch, paronayq, cheor asaci: shat hianali parahandes e։

Ev hankarcaki hardzakvec hndiki vra, tarav nran mi koghm ev sksec harcuphordz anel, te inchpes e aprum hanrakacaranum, amsakan qani rupi e ugharkum mayriky ev inch gorcuneutyan e nvirvelu hamalsarann avarteluc heto։ Hndiky qaghaqavari patasxanum er harcerin ev anartahayteli mi taxicov nayum parogh bazmutyany, vorteghic aydpes hankarcaki pokecin nran։

Arastaghic kaxvac ein filipinyan ev amerikyan droshner, bemi nvagaxumby voghoghvac er manishakaguyn luysov, erazhishtnery ver ein brnum saqsofonnery․ xaghagh, lav, yntanekan parahandes er, aranc harbacneri, aranc neghacacneri, aranc skandalneri։ Hatcheli er gitakcel, vor nerka es patmakan iradardzutyan։ Aynuamenayniv azatagrel ein filipincinerin, azatutyun ein tvel Filipinnerin։ Karogh ein ev chtal, bayc tvecin։ Irenq tvecin։ Azniv ban e da։

Hyuranoc veradarnalu tchamphin mister Adamsy sharunak phntphntum er․

― No, lurj em asum, paronayq։ O, no։

― Inchi masin e xosqy։

― Voch, voch, paronayq, es misht uzum em harcrac linel, inchu hankarc ankaxutyun tvinq Filipinnerin։ Lurj, paronayq, menq lav mardik enq։ Inqners tvecinq ankaxutyun, hapa mi lav mtaceq։ Ayo, ayo, ayo, menq lav mardik enq, bayc handurzhel chenq karogh, erb haphrum en mer qsaky։ Ayd groghi tarac filipincineri artadrac shaqary shat ezhan e nstum ev, iharke, nermucum en mez aranc maqsi։ Che vor nranq minchev ors Miacyal Nahangner ein։ Nranc mot shaqarn aynqan ezhan e, vor mer shaqarardyunaberoghnery chein karogh mrcakcel nranc het։ Ayzhm, erb nranq mezanic stacel en erkar spasac ankaxutyuny, stipvac en maqs vtcharel shaqari hamar, inchpes myus otarerkrya vatcharakannery։ I dep, menq chenq korcnum ev Filipinnery, vorovhetev bari filipincinery hamadzaynecin mezanic ankaxutyunn yndunel, miayn ayn paymanov, vor mer banaky ev administracian irenc mot mnan։ De, asaceq, paronayq, mite menq karogh enq ayd banum merzhel nranc։ Voch, tchisht em asum, paronayq, es uzum em, vor duq ynduneq mer aznvutyuny։ E s pahanjum em ayd։

Glux tasnuterord — Ashxarhi lavaguyn erazhishtnery

Erekoyan, avtomobily tetevamtoren hyuranoci shqamutqi mot toghnelov, gnacinq Kreysleri hamergin։

Harust Amerikan tirapetel e ashxarhi lavaguyn erazhishtnerin։ Nyu֊Yorqum, «Karnegi֊hollum» menq lsecinq Raxmaninovin ev Stakovskun։

Raxmaninovy, inchpes asac mez canot mi kompozitor, bem durs galuc araj nstum e derasanakan senyakum ev anektodner e patmum։ Bayc aha hnchum e zangy։ Raxmaninovy ver e kenum teghic ev demqin rus taragri mecaguyn taxcanq, gnum e bem։

Bardzrahasak, koracac ev nihar, erkaravun txur demqov, kartch xuzvacqov, na hnataraz sev sertuki qghancqnery et tanelov nstec dashnamuri arjev, dzerqi mec dastakov ughghec manzhety ev shur ekav depi hasarakutyuny։ Nra hayacqn asum er․ «Ayo, es dzhbaxt taragir em ev stipvac em nvagel dzer arjev, dzer arhamareli dolarneri dimac։ Ev im amboghj nvastacman hamar es qich ban em xndrum: lrutyun» ։ Na nvagum er։ Aynpisi lrutyun er, ases bolor hazar lsoghnery dahlitchum parkel ein merac, nor, minchev ors anhayt erazhshtakan gazov tunavorvac։ Raxmaninovy verjacrec։ Menq spasum einq portkumi։ Bayc parterum lsvecin miayn normal caphaharutyunner։ Menq mer akanjnerin cheinq havatum։ Zgacvum er sarn antarberutyun, ases, hasarakutyuny ekel er voch te lselu hianali erazhshtutyun, hianali katarmamb, ayl mi txour, bayc anhrazhesht partq katarelu։ Miayn vernasrahic lsvum ein inch֊or mi qani xandavar unkndirneri aghaghak։

Bolor hamergnery, voronc menq nerka eghanq Amerikayum, aydpisi tpavorutyun gorcecin։ Stokovsku ghekavarac Filadelfiayi nshanavor nvagaxmbi hamergin nerka er bovandak pertchashuq Nyu֊Yorqy։ Hakanali che, te inchov e ghekavarvum pertchashuq Nyu֊Yorqy, bayc na amenevin voch bolor hamergnerin e hatchaxum։ Msi ev pghndzi arqanery, erkatughayin taguhinery, retine camoni arqayazunnery ev parzapes dolari arqayadustrery: iriknazgestnerov, fraknerov ev adamandnerov gravel ein beletazhy։ Yst erevuytin, Stakovskin haskacav, vor miayn erazhshtutyuny qich e ayd hasarakutyan hamar, vor nran petq e artaqin tesq։ Ev akanavor dirizhyorn ir hamar efektavor, grete krkesayin mi elq horinec։ Na hrazharvec dzoghikov notakalin avandabar txktxkacneluc։ Nra mutqic araj nvagaxumbn arden larel er gorciqnery ev kataryal lrutyun er tirum։ Na durs ekav kulisneri hetevic, phoqr inch koracac, Meyerholdi nman, voch voqi chnayelov, naxabemov arag ancav ir teghy ev anmijapes taphov dzerqery taphaharec։ Ev nuyn taphov el sksec «Meysterzingeri» naxerganqy։ Da zut amerikyan temp er։ Voch mi varkyan hapaghum։ Zhamanaky phogh e։ Katarumy anteri er։ Dahlitchum grete voch mi huyz charajacrec։

Msi ev pghndzi arqanery, erkatughayin taguhinery, retine camoni arqayazunnery ev dolarneri arqayadustrery ayzhm hrapurvum en Baxov, Bramsov ev Shostakovichov։ Inchu en nranc miazhamanak gravel xor ev dzhvarin Baxy, sary Bramsy ev burn hegnakan Shostakovichy, nranq, iharke, chgiten, chen cankanum ev chen karogh imanal։ Mi taruc heto nranq xentoren, himaranalu astitchan («Ax, da mi aynpisi uzhegh, klanogh zgacmunq e») khrapurven miazhamanak Mocartov, Chaykovskiov ev Prokofevov։

Burzhuazian arvesty haphshtakel e zhoghovrdic։ Bayc na chi uzum pahel nuynisk ayd goghacac arvesty։ Arandzin kataroghneri Amerikayum gnum en ev mec phogh vtcharum nranc։ Dzandzracogh harustnery hagecel en Shalyapinov, Xeyfecov, Raxmaninovov, Stravinskiov, Jili ev Totti dal Monteov։ Milionatiroj hamar aynqan el dzhvar che tasy dolar vtcharel tomsi hamar։ Bayc aha operan kam simfonik nvagaxumby, haskanum eq, chaphic durs tank en։ Arvesti ayd tesaknery dotacia en pahanjum։ Petutyuny dra hamar phogh chi talis։ Mnum e amerikyan hrchakvac baregorcutyuny։ Baregorcnern amboghj Amerikayum pahum en miayn ereq operayin tatron, ev nrancic miayn Nyu֊Yorqi «Metropoliten֊operan» e tarva mej shurj ereq amis kanonavor ashxatum։ Erb menq asum einq, te Moskvayum chors operayin tatron ka, voronq ashxatum en klor tarin, ereq amsva yndmijumov, amerikacinery qaghaqavari zarmanum ein, bayc hogu xorqum chein havatum։

Sranic mi qani tari araj mekenasnery hraparakakan aptak stacan mecaguyn dirizhyor Toskaniniic, vorn ayn zhamanak ghekavarum er Nyu֊Yorqi filharmonian։ Filharmoniayi gorcery vat ein gnum։ Phogh chkar։ Mekenasnery zbaghvac ein irenc biznesov ev bnav chein mtacum inch֊or klarnetneri, tavjutakneri, kontrabasneri masin։ Verjapes vra hasav mi pah, erb filharmonian petq e phakver։ Da hamynkav Arturo Toskaninii yatanasunamya hobelyanin։ Ev mec erazhishty elqy gtav։ Phoghi hamar na chdimec msi ev pghndzi arqanerin։ Na dimec zhoghovrdin։ Radiohamergic heto na handes ekav mikrofoni arjev ev xndrec yuraqanchyur radiolsoghin mekakan dolar ugharkel i phoxanakumn ayn lusankari, vory Toskaninin kugharki ir inqnagrov։ Ev Toskaninin vardzahatuyc eghav ir erkaramya, dzhvarin kyanqi hamar, filharmonian stacav iren anhrazhesht mijocnery, stacav mardkancic, voronq phogh chunein tatroni toms gnelu ev kendani Toskaniniin tesnelu hamar։ Asum en, ayd mardkanc mecamasnutyuny italaci chqavor taragirnern en eghel։

Toskaninii kyanqum eghel e phoqrik, bayc shat hetaqrqir mi depq։

Erb na carayelis e eghel Milani «La Skala» operayum, Italiayum konkurs e haytararvel lav operayi hamar։ Toskaninin konkursi zhyurii andam er։ Mi bavakanin apashnorh kompozitor, naxqan ir dzeragiry nerkayacnely, erkar zhamanak pttvum e akanavor erazhishti shurjy, qcnum ev amen kerp phaghaqshum nran։ Na xndrum e, vor ir operan karciqi tan Toskaniniin։ Karciqy spanich er, ev operan merzhecin։ Ancav tasy tari, ev aha Nyu֊Yorqum apashnorh kompozitory noric handipum e Toskaniniin։

― De, maestro, hima ancac ban e, ― asum e nran kompozitory, ― bayc es kuzenayi imanal, inchu ayn zhamanak merzheciq im operan։

― Indz dur chekav, ― patasxanec Toskaninin։

― Isk es havatacac em, maestro, vor duq nuynisk cheq kardacel։ Ete kardacac lineiq, anpayman khavaneiq։

― Himarutyunner mi aseq, ― patasxanec Toskaninin, ― es hianali hishum em dzer dzeragiry։ Voch mi bani petq che։ De, inch ban e sa։

Na nstec dashnamuri arjev ev arag֊arag mi qani menerg angir nvagec ayn vat operayic, vor xotanel er tasy tari araj։

― Voch, sa voch mi bani petq che, ― asum er na nvagelov, ― cac e amen tesaki qnnadatucyunic։

Ev ayspes, ereko er, erb menq gnacinq Kreysleri hamergin, avtomobily tetevamtoren toghnelov hyuranoci shqamutqi mot։ Ltchic sary qami er phchum։ Menq himnavorapes mrsecinq, teev ancnelu einq yndameny mi qani tun։ Shat urax einq, vor hajoghecrel einq naxapes toms gnel։

Tchemasrahy bavakanin amayi er։ Nuynisk karcecinq, te ushacel enq, ev vor hamergn arden sksvel e։ Dahlitchum evs qich mard kar, kesic voch aveli։

«Bayc ev aynpes Chikagoyi zhoghovurdy sirum e ushanal» ― voroshecinq menq։

Bayc zur einq shtapum meghadrel ayd qaghaqi teghyteghin, tchshtapah mardkanc։ Nranq chein ushacel։ Nranq parzapes chein ekel։ Hamergy sksvec ev verjacav kisov chaph datark dahlitchum։

Bemi vra kangnel er tarec mi mard layn aycezgestov, bavakan mec phorov, vori vra tarubervum er breloknerov shghtan։ Na kangnel er votqery layn drac ev jutaky kzakov barkutyamb seghmac։ Da Kreyslern er: ashxarhi arajin jutakahary։ Jutaky vtangavor gorciq e։ Nranov chi kareli voch vat kam parzapes lav nvagel, inchpes dashnamurov։ Mijak jutaki nvagy sarsapheli e, isk lavy: mijak ev haziv taneli։ Jutakov petq e nvagel hianali, miayn ayd depqum nvagy karogh e bavakanutyun pattcharel։ Kreyslery nvagum er aravelaguyn avartvacutyamb։ Nvagum er nurb, poetik ev xelaci։ Moskvayum nman hamergic heto keszhamya ovacia kliner։ Ayn dadarecnelu hamar stipvac klinein dashnamury durs tanel ev marel bolor jahery։ Bayc aystegh, inchpes Nyu֊Yorqum, nvagy hiacmunq charajacrec hasarakautyan mej։

Kreyslerin caphaharum ein։ Bayc ayd caphaharutyunneri mej cher zgacvum eraxtagitutyun։ Hasarakutyuny karces asum er jutakaharin: «Ayo, du jutak nvagel gites, du qo arvesty hascrel es katarelutyan։ Bayc arvesty verj i verjo aynqan el karevor ban che։ Arzhe ardyoq nra pattcharov huzvel» ։ Kreyslern, yst erevutin, voroshec ashxuzhacnel hasarakutyany։ Lav e chaner ayd։ Na qani gnum: yntrum er aravel taphak piesner, inch֊or voghormeli valsikner u bostonikner: cacr tchashaki erker։ Na hasav ayn banin, vor hasarakutyuny verjapes ashxuzhacav, «bis» pahanjec։ Da voghormutyun xndrogh mec artisti nvastacumn er։

Menq durs ekanq Michigan֊avenyu: canr zgacumov։

― Aha, aha, paronayq, ― asac mister Adamsy, ― duq chaphic durs shat ban eq pahanjum amerikacineric։ Mi qani tasnyak tari araj indz het mi patmutyun teghi unecav։ Ayo, ayo, paronayq, dzez hamar hetaqrqir klini ayn lsel։ Nyu֊Yorqum, ashxarhum arajin angam, kayacav vagneryan «Parsifal» nerkayacumy։ Duq havanoren giteq, vor «Parsifal» ֊y arajin angam bemadrvel e miayn Vagneri mahvanic heto ev ayd eghel e Nyu֊Yorqum։ Es, iharke, gnaci։ Paronayq։ Es shat em sirum Vagnerin։ Nsteci yoterord kargum ev skseci lsel։ Koghqis nstel er mi hska shikaher jentlmen։ Ayo, ayo, paronayq։ Nerkayacumy sksveluc hing rope anc, nkateci, vor shikaher jentlmeny qnel e։ Dranum voch mi sarsapheli ban chkar, ete na qnac zhamanak chynkner im usin ev bavakanin anaxorzh xrmphoc chardzaker։ Es artnacri nran։ Na zartnec, bayc mi rope heto noric qnec։ Ynd vorum, na gluxy drel er im usin, inchpes bardzi vra։ Paronayq։ Es char mard chem, ayo, ayo, ayo։ Bayc es ayd bany tanel chei karogh։ O, no։ Es vorqan uzh unei armunkov boteci shikaher jentlmeni koghqy։ Na zartnec ev erkar nayum er indz anmit hayacqov։ Heto nra demqy tarapanq artahaytec։ «Nereceq paron, ― asac na, ― bayc es shat dzhbaxt mard em, San֊Franciskoyic miayn erku orov em ekel Nyu֊Yorq, ev bazum gorcer unem։ Ev San֊Franciskoyum e im germanuhi kiny։ Duq giteq, paron, germanacinery xelagar mardik en, nranq gzhvum en erazhshtutyan hamar։ Kins bacarutyun chi kazmum։ Erb meknum ei, na asac․ «Jems, xosq tur indz, vor kgnas «Parsifali» arajin nerkayacmany։ Astvac im։ Inch erjankutyun e «Parsifali» arajin nerkayacmann ynknely։ De vor es chem karogh, gone du gna։ Du ayd petq e anes indz hamar։ Xosq tur indz» ։ Es nran xosq tveci, isk menq: gorcarar mardiks, mer xosqy katarel gitenq։ Ev aha, es aystegh em, paron» ։ Es nran xorhurd tveci gnal hyuranoc, qani vor ir xostumy katarel er ev nran aylevs chi sparnum anazniv mard darnalu vtangy։ Ev na iskuyn vazec: dzerqs jermoren seghmelov։ Ayo, ayo, ayo, paronayq։ Indz dur ekav ayd shikaher jentlmeny։ Duq shat xist chpetq e dateq amerikacinerin։ Nranq azniv mardik en ev arzhani xor harganqi։

Mister Adamsi patmutyuny unkndrelov, menq gnacinq depi hyuranoc ev aystegh, i mec sarsaph mer, avtomobily chgtanq։ Chkar mer hrashali mknaguyn kary։ Misis Adamsy tntghec ir payusaky ev ayntegh chgtav banalin։ Teghi er unecel ayn amenaahavory, vor karogh er patahel mez het tchanaparhin ― korel er avtomobily banaliov ev avtomobilayin pasportov։

― Ax, Bekki, Bekki, ― phntphntum er mister Adamsy husahat։ ― Es qez asum ei, asum ei․․․

― Inch eir du indz asum, ― harcrec misis Adamsy։

― O, no, Bekki։ What did you do? Amen inch korav։ Ayo, ayo, paronayq։ Es asum ei։ Petq e zguysh linel։

Menq hishecinq, vor meqenayum drvac ein tchanaparhi hamar dasavorac tchampruknery, qani vor voroshel einq hamergic anmijapes heto meknel Chikagoyic ev tchanaparhin gisherel voreve phoqrik qaghaqum։

Menq qaylum einq Michigan֊avenyuov: vshtic tarubervelov։

Nuynisk cheinq zgum sarcashunch qamin, vor urcnum er mer verarkunery։

Ev hankarc, anspaselioren, tesanq kary։ Ayn kangnac er phoghoci myus koghmum։ Dzaxakoghmyan arjevi anivy bardzracel er mayti vra, drnaknery bac ein։ Nersum luys er varvum։ Ev mer mknaguyn gandzi farern angam shphotvac luys ein talis։

Menq netvecinq depi meqenan: uraxutyan tchich ardzakelov։ Vorpisi erjankutyun։ Amen inch teghumn er․ ev banalin, ev phastatghtery, ev bagazhy։ Avtomobily znnelov zbaghvac, chnkatecinq, te inchpes mez er motenum hska mi polismen։

― Duq eq avtomobili tery, ― harcrec na vorotalic dzaynov։

― Ies, syr, ― vaxecac clvlac mister Adamsy։

― A֊a֊a, ― mrnchac hskan, veric֊var nayelov phoqr u hastlik Adamin։ ― Isk duq giteq, groghy dzez tani, te vortegh petq e kangnecnel meqenan Chikago qaghaqum։

― No, mister ofiser․․․ ― strkamtoren patasxanec Adamsy։

― Es ofiser chem, ― gorac vostikany։ ― Es yndameny polismen em։ Inch e, mite chgiteq, vor avtomobily chi kareli hyuranoci arjev toghnel aynpisi mayrughu vra, inchpisin Michigan֊avenyun e։ Sa dzez Nyu֊Yorq che։ Es dzez cuyc ktam, te inchpes petq e meqena varel Chikagyum։

Mister Adamsin havanoren tvac, te «mister ofisery» hima ksksi iren xphel, ev na dzerqerov cackec gluxy։

― Ayo, ayo, ― gorgorum er vostikany։ ― Sa dzez hamar Nyu֊Yorq che, vor dzer tashtaky neteq amenaglxavor phoghoci mejteghy։

Na, havanoren, inch֊or hin hashivner er maqrum Nyu֊Yorqi het։

― Giteq ardyoq, vor stipvac ei xckvel dzer qosot meqenan, qarsh tal nran aystegh, isk heto erku zham hetevel, vorpeszi meqenan chgoghanan։

― Ies, mister ofiser, ― totovec Adamsy։

― Es ofiser chem։

― O, o, mister polismen։ Ay em veri, veri sori։ Es shat, shat cavum em։

― Uel, ― asac polismeny meghmanalov։ ― Sa dzez hamar Chikago e, ev voch te Nyu֊Yorq։

Menq karcum einq, te mez ktan «tiket» («tiket» stacoghy partavor e nerkayanal dataran), vor mez angtoren ktuganen, nuynisk knstecnen elektrakan atori (ov gite dranc, te inch ptughner en): Bayc hskan hankarc cicaghec ahavor basov ev asac․

― De, gnaceq։ Myus angam hisheceq, vor sa Chikago e, ev voch te Nyu֊Yorq։

Menq hapshtap nstecinq meqenan։

― Gud bay, ― bghavec ashxuzhacac ceruk Adamsy, erb meqenan sharzhvec։ ― Gud bay mister ofiser։

I patasxan menq lsecinq miayn anorosh mrnchyun։