Հայաստանի պատմության թանգարանի հնագիտական հարուստ հավաքածուի մեջ հատկապես աչքի է ընկնում և անչափ արժեքավոր է 1987 թվականին Կոտայքի մարզի Քարաշամբ գյուղի հնավայրի պեղումներից հայտնաբերված արծաթյա գավաթը։ Գավաթը հայտնաբերվել է «արքայական» դամբարանից, բազմաթիվ այլ թանկարժեք գտածոների հետ միասին և թվագրվում է մ․թ․ա․ 22-21-րդ դարերով։

Ի դեպ, հայտնաբերող հնագետը Վահան Հովհաննիսյանն է, որը հետագայում ավելի շատ հայտնի դարձավ որպես քաղաքական գործիչ՝ լինելով Հայ Հեղափոխական Դաշնակցության անդամ։
Գլանաձև գավաթն ինքնին խոսում է տեղաբնիկների՝ մետաղի մշակման գործում ունեցած բարձր մշակույթի մասին, ինչպես նաև վկայում է հին արևելյան, Միջագետքյան և հատկապես Խեթական մշակույթի հետ ունեցած սերտ կապերի մասին։
Սակայն գավաթը հատկապես ուշագրավ է հնդեվրոպական այն առասպելական սյուժեով, որը տեղավորված է հորիզոնական վեց զարդագոտիների մեջ։ Այստեղ պատկերված է վարազի որս, ինչի պատճառով վեճ է ծագում երկու ցեղերի միջև, մարտ է տեղի ունենում և պարտված կողմի առաջնորդները մահապատժի են ենթարկվում՝ գլխատվելով, զարդագոտիներից մեկում պատկերված է նաև սրբազան զոհաբերության ծեսի տեսարան։ Այս սյուժեն կապվում է հնդեվրոպական դիցաբանական պատկերացումների հետ և ամենահին հուշարձանն է, որը պատկերագրության լեզվով վերահիշյալ պատումը մեզ է հասցրել ամբողջական տեսքով։
Քարաշամբի գավաթը ցուցադրվել է աշխարհի տարբեր թանգարաններում և համարվում է Հայաստանի պատմության թանգարանի ամենաարժեքավոր ցուցանմուշներից մեկը։