ՄԱՄՈՒԼ.ամ
Hay / Հայ | Рус | Eng | Tür
USD 402.56, EUR 440.64, RUB 4.58, GBP 505.01
+16 °C, +13 °C ... +24 °C Վաղը`+25 °C
Գիտե՞ք, թե ինչու են Չինաստանը երբեմն նաև «Երկնային կայսրություն» անվանում
22:38, 23.08.2024
510 | 0

Չինական քաղաքակրթությունը ամենահներից մեկն է աշխարհում։ Երկար ժամանակ այս պետությունն ամենազարգացածն է եղել իր տարածաշրջանում։ Իսկ նրան շրջապատող երկրները՝ Ճապոնիան, Կորեան, Ռյուկյու թագավորությունը և Վիետնամը, ենթարկվել են նրան կամ եղել են նրա ազդեցության տակ։

Միայն Չինաստանի կայսրին էր պատկանել «դրախտի մանդատ» -ը: Դա նշանակել է, որ նա Երկնքի Որդին է, և իշխանությունը նրան վստահել են հենց աստվածները: Կորեայի, Վիետնամի և հարևան այլ երկրների կառավարիչները ընտանեկան կապեր չեն ունեցել երկնային ուժերի հետ և կարող էին կոչվել պարզապես թագավորներ:

Միայն ճապոնացիները Ասուկայի ժամանակաշրջանում (538–710) խզել են վասսալային հարաբերությունները Չինաստանի հետ և իրենց տիրակալին նույնպես մկրտել են Երկնքի որդի և կայսր։ Բնականաբար, նրա և իր նախկին տիրակալի միջև փոխադարձ թշնամանք է սկսվել։

Չինացիների մոտ հարևանների նկատմամբ իրենց գերազանցության շնորհիվ ձևավորվել է աշխարհայացք, որը կոչվում է «չինակենտրոնություն»:

Իր բնակիչների համար Չինաստանը կարծես աշխարհի կենտրոնն էր՝ շրջապատված կա՛մ կայսրին հավատարիմ վասալներով, կա՛մ «բարբարոսներով», որոնցից ոչ մի լավ բան սպասել չէր կարելի։ Ընդհանրապես, լավ կլիներ նրանցից ցանկապատվել ավելի բարձր պատով։

Հին չիներն իրենց երկիրն անվանել են Չժոնգուո: Այս եզրույթն ավելի քան երկու հազար տարեկան է, և այն թարգմանվում է որպես «Միջին պետություն», այսինքն՝ այն, ինչ գտնվում է աշխարհի հենց կենտրոնում։

Չինաստանը նաև վաղուց անվանվել է Տյանքսիա, որը թարգմանվում է որպես «Ամեն ինչ երկնքի տակ» կամ «Երկնային կայսրություն»: Ասել կուզի՝ կայսրին ենթակա են երկրի բոլոր հողերը։ Կոնֆուցիուսական գաղափարախոսությունը կայսրին համարում է Երկրի վրա աստվածների ներկայացուցիչ, իսկ դա նշանակում է, որ գոյություն ունեցող ամբողջ աշխարհը համարվում է կայսրին ենթակա տարածք։

Ըստ միջնադարյան Չինաստանի բնակիչների՝ իրենց երկիրը գտնվել է Երկրի աշխարհագրական կենտրոնում (որն, ի դեպ, ըստ այն ժամանակվա պատկերացումների, քառակուսի ձև է ունեցել) ։ Երկրի սիրտը կայսեր արքունիքն է համարվել։ Նրա շուրջը բարձրաստիճան պաշտոնյաներ էին, նրանց թիկունքում՝ իրենց ենթակաները, իսկ հետո՝ կայսրության հասարակ քաղաքացիներ։ Այս կառույցի ծայրամասերում վասսալները և նրանք էին, որոնց չինացիները բարբարոս էին համարել։

Եվրոպայի և Ամերիկայի բոլոր բնակիչները նույնպես «պատկանել են» կայսերական մեծությանը, սակայն նրանք այդ մասին չեն իմացել, որովհետև, ըստ այդ ժամանակի չինացիների, նրանք բարբարոս վայրենիներ են եղել:

Մ.թ.ա. 3-րդ դարի փիլիսոփա Չժուանզին ասել է. «Չինաստանի մեծությունը կայանում է նրանում, որ այն աշխարհի կենտրոնն է, որը միավորում է բոլոր ժողովուրդներին և նրա թևի տակ գտնվող երկրները»:

1842 թվականին, «Ափիոնի առաջին պատերազմ» -ից հետո, չինացիները հասկացան, որ եվրոպացիներն ավելի հզոր են, իսկ «Ափիոնի երկրորդ պատերազմ» -ում կրած պարտությունից հետո՝ 1860 թվականին, կայսրը ստիպված ստորագրել է Տյանջինի պայմանագիրը, որով նա ստիպված է եղել Մեծ Բրիտանիան անվաներ իրեն հավասար «ինքնիշխան ազգ» ։

Ընդհանուր առմամբ, 19-րդ դարի կեսերին երկիրը «Երկնային կայսրություն» անվանելու սովորույթը աստիճանաբար մարել է։ Ժամանակակից չինացիները «Տյանքսիա» եզրույթն այժմ գործածում են ամբողջ աշխարհը նշելու համար:

Իսկ այլ երկրներում, այդ թվում՝ Ռուսաստանում, «Երկնային կայսրություն» եզրույթն օգտագործվում է պարզապես որպես գեղարվեստական էպիտետ՝ ընդգծելու ժամանակակից Չինաստանի ակնառու ձեռքբերումները տնտեսության և պետության զարգացման առումով։

Նյութը հրապարակվել է Մամուլի խոսնակի շրջանակներում:
Կիսվի՛ր այս նյութով՝
Համլետ Մելիքյան
10:32, 03.10.2024
159 | 0
20:45, 22.09.2024
327 | 0
դեպի վեր