«Մոսկովյան իշխանության օրրանը եղել է մոնղոլական ստրկության արյունալի ճահիճը, և ոչ թե նորմանների դարաշրջանի խստաշունչ փառքը: Իսկ արդի Ռուսաստանն ընդամենը կերպարանափոխված Մոսկովյան իշխանությունն է… Մոսկովյան իշխանությունը դաստիարակվել ու աճել է մոնղոլական ստրկության սարսափելի ու գարշելի դպրոցում: Այն ուժեղացել է միայն այն բանի շնորհիվ, որ ստրկության արվեստում վիտուոզ դարձավ: Նույնիսկ ազատագրումից հետո Մոսկովյան իշխանությունը շարունակեց արդեն տեր դարձած ստրուկի իր ավանդական դերը խաղալ: Հետագայում Պետրոս Մեծը զուգորդեց մոնղոլական ստրուկի քաղաքական արվեստը մոնղոլական տիրակալի այն հպարտ մղման հետ, որին Չինգիզ խանը կտակել էր իրագործել աշխարհը նվաճելու իր ծրագիրը»: Կարլ Մարքս «Մեզ համար պարզ էր, որ հեղափոխությունը միան մեկ սարսափելի թշնամի ունի. այդ թշնամին Ռուսաստանն է: Սարսափելի է այդ հսկայական կայսրության հզորությունը…Այդ բռնակալական իշխանությունը, այդ բարաբարոսական ցեղը այնպիսի էներգիա և ակտիվություն ունի, որպիսիք անհնար է փնտրել առավել հին պետությունների միապետների մեջ: Սլավոնական բարբարոսներն ի բնե հակահեղափոխականներ են, դեմոկրատիայի առանձնահատուկ թշնամիներ»: Կարլ Մարքս «Իսկ ինչ վերաբերում է Ռուսաստանին, ապա նրան կարելի է հիշատակել միայն որպես հսկայական քանակության ուկրաինական սեփականությանը տիրողի, որը նա հատուցման օրը ստիպված է լինելու վերադարձնել»: Ֆրիդրիխ Էնգելս |