16-րդ դարի Չինաստանում Սյույ Սյուեմո անունով մի բավականին բարձրաստիճան պաշտոնյա է ապրել, որը դեռ երիտասարդ տարիքից աչքի է ընկել ստեղծագործական կարողություններով և արդեն քսանմեկ տարեկանում արժանացել է գիտական բարձրագույն՝ «ցզինշի» կոչման: 1551 թվականից ի վեր, երբ ընդամենը 21 տարեկան է եղել, նա կայսրության պրովինցիաներում և մայրաքաղաքում տարբեր պաշտոններ է զբաղեցրել ու իր ծառայության ընթացքում տեսել է երկրի անարդար կառավարման կսկծալի արդյունքները: Նրան ծառայությունից վտարել են, բայց հետագայում, հաշվի առնելով գիտուն երիտասարդի ունակությունները, նորից ընդունել են ծառայության: Տարիներ անց նա դարձել է ծեսերի գործակալության ղեկավար: Առավել նշանակալի է այն հանգամանքը, որ սկզբունքայնությամբ հռչակված Սյույ Սյուեմոն ամենևին էլ չի եղել Կոնֆուցիուսի ուղղափատ հետևորդ, և ինչպես ցույց են տալիս ստորև ներկայացված նրա աֆորիզմները, նա հիանալի իմացել է ցուցադրական առաքինության ու առաքինիների իսկական գինը: Կայսրության արարողությունների այս գլխավոր կարգադրիչի խոցող սրամտությունը բնորոշում է այդ ժամանակաշրջանի մարդկանցից շատերի անբավարարությունն ու երկրում գերիշխող արժեքների վերագնահատման անհրաժեշտությունը: -Ջրհեղեղների, հրդեհների և ավազակների պատճառած դժբախտություններն առաջին հերթին թափվում են աղքատների գլխին: -Ունայնությամբ ու սնափառությամբ հարուցված դժբախտությունները հետապնդում են մեծատոհմիկներին ու հարուստներին: -Պետության նույնիսկ ամենանշանավոր այրերը կյանքում գոնե մեկ անգամ ստանում են նսեմացնող ծանուցում: Նույնիսկ հասարակ մարդկանցից ամենաանարժանները կյանքում մեկ անգամ դրվատող խոսքերի են արժանանում: -Եթե մարդը դատողություն անել չի կարողանում, եթե նույնիս գրքերի լեռ կարդա, արժանի է ընդամենը նրան, որ «գրապահարան» անվանն արժանանա: Եթե մարդը հոգով չի մաքրվել, եթե սովորի բուդդայան բոլոր կանոնները, միևնույն է, կնմանվի փայտե կուռքի: -Լռակյաց ու ծածկամիտ մարդուն չի կարելի նվիրական մտքեր վստահել: Չար ու ինքնասիրահարված մարդու հետ շփվելիս պետք է զգույշ խոսել: -Անդրշիրիմյան թագավորությունում մարդը հագուստի ու սննդի կարիք չունի, բայց մահվան մահճում պառկածին շարունակում ենք հոգածությամբ շրջապատել: Ետ ընկած գյուղում տիտղոսներն ու կոչումները նշանակություն չունեն, բայց ծառայությունից ազատված պաշտոնյաները դեռ դատողություններ են անում պետական գործերի մասին: -Տղամարդն ուժեղ է կնոջից, բայց կռվարար կնոջ առաջ նա թևաթափ է լինում: Ծնողներն ավելի մեծ հարգանք են ներշնչում, քան նրանց երեխաները, բայց անհնազանդ զավակների առջև նրանք կորցնում են արժանիքը: -Անշահասեր, անարծաթասեր մարդկանց ամենքը տխմար են համարում. ահա թե ինչու են աշխարհում խարդախներն այդքան շատ: Անզիջում մարդկանց ամեն տեղ բթամիտ են անվանում. ահա թե ինչու են պալատում շողոքորթներն այդ քան շատ: -Անարվեստ ստեղծագործությունը նման է ողորկված, փայլեցված սանդալի, որն ընդգծում է փայտի բնական հատկությունները: Գրականության մեջ վերամբարձ, ճոռոմ ընդօրինակումները նման են ջնարակված սպասքի, որը թեպետ շողշողում է, բայց վատ հոտ է արձակում: -Բարի գործերում պետք է միայնակ վարժվել: Միայն այդպես մարդիկ կարող են բարի դառնալ: Չարիք արարելու համար պետք է պայմանավորվել: Ահա թե ինչու են թալանչիները միշտ իրենց հետ գործակցող տանում: -Պատահում է, որ քաղցն ու կարիքն արժանապատիվ տղամարդուն ստիպում են օգնություն խնդրել, բայց նա դա անում է արժանապատվորեն: Անելանելի դրության մեջ զոհվել են նույնիսկ ամենաիմաստուն տղամարդիկ, բայց հավերժական հիշատակ են թողել: -Երբ կինը թախծում է, և ամուսինը ևս թախծում է նրա հետ, կնոջ թախիծն անցնում է: Երբ կինը զայրանում է ամուսնու վրա, և ամուսինը նրան նույն կերպ է պատասխանում, կնոջ զայրույյթ էլ ավելի է բորբոքվում: -Ով ահեղ տեսք է ընդունում, նման է այն հասուն մարդուն, որը երեխային հրեշի դիմակով է վախեցնում: Ով համեստություն է դրսևորում, նման է այն թեթևաբարո երգչուհուն, որը հրաժարվում է մարդկաց ներկայությամբ հյուրասիրությունից, բայց գալով տուն, ագահությամբ նետվում է ուտելիքի վրա: -Ոմանք հրաժարվում է խոշոր ընծաներից, բայց ուրախությամբ ընդունում են չնչին ողորմությունները. դաշտամուկը գողանում է իր ախորժակին համապատասխան: Ուրիշները սկզբում ամեն ինչ մերժում են, իսկ հետո միանգամից շատ են վերցնում. ծեր վագրը որսին մեկ ցատկով է բռնում: -Եթե մի ձեռքով ձաղկես հանցագործին, իսկ մյուս ձեռքով նրան թաքցնես, ձաղկված չարագործի տեղում ևս մեկը կհայտնվի: Եթե այսօր պատժես շնացողին, իսկ վաղը թաքուն նայես անառակություն անող կնոջը, կստացվի, որ մի անառակը կպատժվի, իսկ մեկ ուրիշն անառակություն կսերմանի: -Չափից դուրս խիստ օրենքները նման են չափազանց ձգված լարերի, որոնցով դեռ կարելի է նվագել: Չափից դուրս մեղմ օրենքները նման են թուլացված լարերի, որոնցից այլևս հնարավոր չէ ձայն հնչեցնել: -Տղամարդը սիրում է կնոջն այնպես, ինչպես ծարավից տանջվող ճանապարհորդը ձգվում է դեպի ջուրը: Հագեցնելով ծարավը՝ նա կորցնում է հետաքրքրությունն իր տենչանքի առարկայի նկատմամբ: Կինը սիրում է տղամարդուն այնպես, ինչպես տապից տառապող ճանապարհորդն է սառնություն փնտրում. ցանկալիին հասնելուց հետո անգամ նա սիրուց չի հագենում: -Հիմար որդին քեֆչի որդուց վատն է, որովհետև երբեք դեպի լավը չ փոխվում: Պետական ծառայությունում անմիջականությունը խաբեբայությունից վատ է, որովհետև այն հատակն է քաշում նաև ուրիշներին: -Չափից դուրս շատ կարդացած մարդը հիմարանում է: Բավական է նրանից խորհուրդ հարցնես, ու նա քեզ գրքերից փոխ առնված բառերով կպատասխանի: -Ում դեմքը տասը ոսկուն նայելուց փոխվում է, չի կարող կառավարել նույնիսկ մի փոքրիկ քաղաք: Ում դեմքը փոխվում է հարյուր ոսկի տեսնելիս, չի կարող զորք առաջնորդել: -Կծծին (սաստիկ ժլատ) կարող է հսկայական հարստություն կուտակել, բայց երբ նրան դժբախտություն պատուհասի, փողոցում ոտի տակ ընկած մկան նման կլինի: Լայնասիրտ մարդը կարող է սնանկանալ, բայց եթե նրան նույնիսկ դժբախտություն պատուհասի, նա կնմանվի այն քառասունոտնուկին, որը զրկվել է ընդամենը մի քանի ոտից: -Նա, ով սովորում է բարձր պաշտոնի հասնելու, փառքի արժանանալու մտադրությամբ, կարող է անգրագետին մոլորեցնել, բայց չի կարող գիտուն հանրությանը խաբել: Նա, ով բանաստեղծություններ է գրում հանուն փառքի, կարող է պատանու հիացմունքը հարուցել, բայց չի արժանանա իմաստուն ծերունու գովեստին: -Եթե դուք հանդիպեք մեկին, որը շարունակ մի կետի է նայում, կնշանակի նրա ուղեղը վնասվել է: Եթե հանդիպեք մեն մի գաղափարով տարված մարդու, իմացեք, որ նա ունակ է ստորության: -Կատաղի բարքը կարող է թաքցնել ագահությունը: Զիջողամտությունը կարող է թաքցնել մարդու բարոյազրկությունը: -Աղքատի հետ ծանոթություն հաստատող հարուստը կարող է փառաբանվել: Հարուստի հետ ծանոթություն հաստատող աղքատը կարող է հարստանալ: -Համեստությունը մեծ առաքինություն է, բայց չափից ավելի համեստությունը խորամանկության է վերածվում: Լռակյացությունը բնավորության հիանալի գիծ է, բայց չափից ավելի լռակյացությունը հանգեցնում է նենգության: Նախանձը հարուստների միջավայրում ավելի սարսափելի է, քան աղքատների միջավայրում: Ատելությունը երբեմն եղբայրների միջև ավելի ուժգին է լինում, քան կողմնակի մարդկանց միջև: -Լավ կլինի մարդուն գովաբանել ոչ իր ներկայությամբ. Այդպիսի գովեստը շատ ավելի թանկ է: -Հարստությունն ու ճանաչվածությունը վեհ մարդկանց հետևից չի վազում, քանի որ նա ինքը դրանց հետամուտ չէ: Հաջողությունն ու փառքն անպայման կայցելեն նպատակասլաց մարդկանց, քանի որ նրանք պայքարում են դրանց հասնելու համար: -Ավելի լավ է մարդկանց հացահատիկով կերակրել, քան խոսքերով: |