Kotayqi marzum gtnvogh Buzhakan gyughy, vorn ir geghatesil ev phartam busashxarhov, arajin hayacqic draxtavayr e hishecnum, meghm asac, anterutyan e matnvac։ Hyurynkal ev srtabac buzhakancinery, voronq aravotic ereko kqac en gyughakan hogseri u xndirneri tak, mec xandavarutyamb en hishum «soveti zhamanaknery», erb gyughi ghekavarnern aveli srtacav ein, apreln aveli hesht, xndirnery: aveli qich, isk erexanery voch te otarutyunum ein baxt voronum, aylev: harazat gyughum։
Vovqer en Buzhakan gyughi bniknery
«Msheciner en eghel bniknery։ Nranq 1829-1831tt. gaghti zhamanak en ekel hastatvel ays gyughum. skzbic ekel en Aparan, heto el ekel en estegh։ Mer gyughi koghqin Qirashlu gyughn er, vory turqeri bnakateghi er: Ayntegh islamner ein aprum: Gaghtac hayery turqeri het krvecin, nranc vtarecin ev zavtecin ayd gyughy։ Teev Qirashlun aysor chka, bayc karotov enq hishum․ harust u sirun gyugh er, lav hishoghutyunner kan ayd gyughi het kapvac»,- MAMUL.am-i tghtakci het zruycum gyughi naxapatmutyuny nerkayacnum ein gyughi tarecnery։ Buzhakany zbosashrjayin vayr e hamarvum, qanzi gyughy baci ir shqegh bnutyuny, uni hnaguyn ekegheci: Ayn gtnvum e gyughi hyusisayin masum, Teghenis leran lanjin: teghinerov shrjapatvac bacatum, ayd isk pattcharov krum e Teghenyac anvanumy: Ekeghecin, yst gyughacineri, karucvel e 11-rd darum, sakayn haytnabervel e peghumneri zhamanak: 13-rd darum: Amran ays shog eghanakin, i dep, bazmativ zbosashrjikner en galis gyugh ev vory: avtomeqenayov, vory: votqov bardzranum vanakan hamalir։ «Araj mer gyughum, Vardavari zhamanak, 1000-ic aveli avtomeqenaner ein galis: bardzranum ekegheci, qefi ein galis․․․ aysor ayd hosqy zgalioren pakasel e»,- nshum ein mer zrucakicnery, apa, hertov, tvarkum gyughi xndirnery: inchn e teri, inchi kariq unen ev vorn e arajnayin։
«edqan hark u turq enq vtcharum, mi tchanaparh el chen sarqum»
Bazmativ xndirneri koghqin nranq arandznacnum en depi ekegheci tanogh tchanaparhy, vorn anmxitar vitchakum e: qandvac, tegh-tegh phoserov, vorov nuynisk qayleln e dzhvar, andzrevneri zhamanak grete anancaneli e. «Hima el turistner shat en galis, bardzranum en ekegheci, sarery, vayelum bnutyan gegheckutyuny, bayc ays tchanaparhy mi tesak «phchacnum» e amen inch..., menq el enq vat zgum es vitchakic, bayc inch anenq, ho mer dzery chi, da gyughi ghekavari gorcn e»։ Gyughacineri xosqov: gyughum miayn hanrakrtakan dproc e gorcum․ chka voreve mshakuytayin ojax, erexanery erazhshtakan krtutyun kam voreve marzadzev sovorelu hamar hasnum en Eghvard qaghaq, vory hamaynqic aveli qan 13 km heravorutyan vra e gtnvum։ Gyughy chuni gaz, jragicn anmxitar vitchakum e, isk hosanqy, gyughacineri patmelov, irenc naxadzernutyamb en apahovel gyughin․ «Stolba chkar, ban chkar, anteranoc er, menq arecinq․․․edqan hark u turq enq vtcharum, mi tchanaparh el chen sarqum, ur en gnum ayd gumarnery, inchu voreve xndir chi lucvum»,- tarakusum en mer zrucakicnery։ «Gazy soveti zhamanakneric ka․ berin hascrin gyughi taky, mi erku tari kangnec, mnac, enqan gorc charecin, minchev mi or el talanecin: trubeqy hanin taran, dranic heto tenderayin mrcuytov shahecin: caxin, keran gyughapetery։ Soveti zhamanak gomern el talanecin, vochxary, eghjeravor anasunnery bazhanecin irar mej keran: qashvan mi koghm։ Lav, inchi ed mi erku hogin vov ein, vor 400 glux vochxary keran, gnac»,- patmum ein gyughacinery։
«Lav tgha linely qich e, petq e karoghanal naev lav ghekavar linel»
Te inchpisi ghekavarner e unecel Buzhakan hamaynqy, gyughi tarecneric mekn ayspes meknabanec. «Ghekavar, inch ghekavar, tught pechatogh en eghel։ Vov vor pashtoni e nstum: moranum e zhoghovrdi masin ․․․»։ Hajordiv knerkayacnenq Buzhakan hamaynqi ghekavar Karen Galstyani: gyughi xndirneri veraberyal MAMUL.am-i tghtakcin tvac parzabanumy։ |