50-akan tt․ skzbin amerikaci gitnakannern arajarkel en mijukayin paytyuni energian xaghagh npataknerov ogtagorcelu gaghaphary։ Paytyuni mijocov kareli er heshtutyamb lucel, orinak, jrancqneri steghcman kam hanqayin aryunaberutyan zhamanak arajacac xndirnery։ 1957t-in amerikyan karavarutyuny gorcarkec ayspes kochvac «Plausher» gorcoghutyuny, vori yntacqum: minchev 1973t․ irakanacvel e 27 mijukayin paytyun: Drancic meki ardyunqum arajacel e amenamec: Sedani «chor» xarnarany, vori tesqn, i tarbeutyun litch dardzac Chagani, minch ors pahpanvel e: Ays naxagicn irakanacvel e Nevada nahangum gtnvogh atomayin hradzgaranum: I dep, 1951-1992tt․ ayd vayrum yndhanur armamb paytecvel e shurj hazar atomayin rumb։ Hradzgarani teghanqn ayzhm nman e Lusni, vortegh tarber chapheri erknaqareric goyacac xarnaranner kan։ Paytyuny naxapatrastelu hamar inzhenernern steghcel en grete 200m xorutyamb jrhor ev dra mej ijecrel 212kg qashov ev 104kton hzorutyamb mijukayin paytucik sarq: Paytyuny katarvel e 1962t․ hunisi 6-in: Aysor ayn hamarvum e mijukayin paytyuni ardyunqum steghcvac: 390m tramagcov ev 100m xorutyamb, amenamec xarnarann AMN-um։ Tcharagaytman makardaki chaphumnery paytyunic mek zham anc cuyc en tvel 500 rentgen chaphabazhin, inchy mahacu e mardu hamar։ Arden 7 amis anc ayn dardzel e aynqan apahov, vor tuylatrvel e xarnarani koghqin gtnvel aranc pashtpanich hagusti։ Yst voch pashtonakan tvyalneri, radioaktiv masnikneri taracman gotum haytnvel e aveli qan 13 milion mard, voronq bnakvum en motaka taracqnerum: Isk pashtonakan tvyalneri hamadzayn, irakanacvac bolor mijukayin phordzarkumneri tvum «Sedani» naxagicn amenavtangavorn e eghel radioaktiv teghumneri qanakov: Himnakanum henc ayd pattcharov 1973t․ phakvec «Plausheri» gorcoghutyuny։ Mijukayin zenqi phordzarkumner aystegh aylevs chen anckacvum։ Nerkayum Nevadayi phordzarkman hradzgaranum, vortegh gtnvum e Sedan xarnarann, anckacvum en xmbayin zbosashrjayin eqskursianer։ Amen tari ayd vayr e aycelum aveli qan 10000 mard։ Sakayn argelvum e nkarahanely, dzaynagrely ev tarber tesaki texnikayi ogtagorcumy, inchpes naev hradzgarani gotuc hushanver vercnely։ Taracqy xtoren hskvum e zinvorakanneri koghmic ev azat mutqn ayntegh phak e։ |