ՄԱՄՈՒԼ.ամ
Hay / Հայ | Рус | Eng | Tür
USD 402.56, EUR 440.64, RUB 4.58, GBP 505.01
+22 °C, +14 °C ... +26 °C Vaghy:+28 °C
«Hayastan» xmbakcutyuny byujei naxagcin dem e qvearkelu․ haytararutyun
17:06, 08.12.2021 | mamul.am
2011 | 0

«Hayastan» xmbakcutyuny haytararutyun e taracel. «Aysor menq qnnarkum enq erkri hamar amenakarevor nshanakutyun unecogh phastataghteric meky: petakan byujen։ Byujen hashvapahutyun che, byujen lok hanrayin finansner che, byujen qaghaqakanutyun e, qaghaqakan npatakneri sahmanumn e, ayd xndirneri lucman ughineri urvagcumn u anhrazhesht finansakan mijocneri tramadrumn e։ Elnelov erkri araj caracac xndri karevorutyunic u karavarutyan qaghaqakan arajnahertutyunic ays kam ayn xndri lucman hamar kam bavarar mijocner en tramadrvum, kam ayd mijocneri tramadrumy hetadzgvum e minchev «aveli lav orer»։ Sa e byujei kazmman philisophayutyunn u tramabanutyuny։ Qaghaqakan arajnahertutyunneri u hstak tiraxneri sahmanumn aravel karevorvum e namanavand cragrayin byujetavorman paragayum, erb finansakan resursner hatkacneluc baci naev sahmanvum e, te hatkacvac gumarov inch konkret chapheli ardyunqner en aknkalvum։

Ays trvial tchshmartutyan luysi nerqo ekenq verlucenq karavarutyan arajarkac byujei naxagicy ev haskananq ardyoq karavarutyuny tchisht e gnahatum Hayastani Hanrapetutyan ev Arcaxi Hanrapetutyan araj caracac martahravernery, tchisht lucumner e arajarkum ev ardyoq hatkacvac mijocnern adekvat en ayd lucumnerin hasnelu hamar։

Arandznacnenq Hayastani ayn himnaxndirnery, voronq arajnahert lucman kariq unen։

1․ Anvtangayin xndirner

Aknhayt e, vor arcaxyan 44-orya paterazmic heto haykakan zuyg petutyunneri araj caracac anvtangayin martahravernery voch miayn chen meghmvel, ayl aravel en srvel։ Adrbejana-turqakan tandemi herahar panturqistakan npataky chi sahmanaphakvum miayn Arcaxy hayataphelov։ Hayastann e turq-adrbejanakan gorsh gayli kokordum mxrtchvac voskory ev Hayastani phastaci vochnchacumn e nranc qaghaqakanutyan herahar npataky։ Sksel en Hayastani Hanrapetutyan sahmanneri veradzevumic, arden pahanjum en camaqayin mijancq Turqiayi ev Adrbejani mijev, isk vaghy kpahanjen adrbejancineri veradardz irenc naxapaterazmyan mishtakan bnakutyan vayrer։ Heto el karogh en teghakan hanraqvener anckacnel u pahanjel Vayqy veranvanel Azizbekov։

Adrbejann u Turqian chen el taqcnum, vor patrast en irenc npataknerin hasnel razmakan tchanaparhov, ete Hayastany kamavor chhrazharvi ir iravunqneric։ Patahakan che, vor miayn ays tari 10-ic aveli turq-adrbejanakan hamategh zoravarzhutyunner en anckacrel Hayastani sahmanneri mot։ Zoravarzhutyunneric mekin nranc miacav naev Pakistany։ Kuyr petq e linel chtesnelu hamar, vor xaghaghutyan darashrjani phoxaren menq unenq phxrun hradadar, vory parberabar xaxtvum e։ Noyemberi 16-in menq unecanq martakan gorcoghutyunneri eskalacia, vorin hetevec Phashinyani handznararakany pashtpanutyan naxararin sksel sahmanneri sahmanazatman ev sahmanagcman gorcyntacy։ Aknhayt e, vor sa zut hamynkum cher։ Hayapahpanutyan hayrenakan paterazmy chi avartvel, ayn ughghaki zhamanakavorapes phoxel e ir bnuyty։

2․ Arcaxi harc

Arandzin Arcaxi harc, vorpes aydpisin, goyutyun chuni․ ayn hayapahpanutyan, hay azgi ev hayoc petakanutyan goyutyan himnaharci baghadrichneric mekn e։ Chka Hayastani Hanrapetutyan aranc Arcaxi Hanrapetutyan, chka Arcaxi Hanrapetutyun aranc Hayastani Hanrapetutyan։ 2020 t․ paterazmi ardyunqum Arcaxi Hanrapetutyuny korcrec ir taracqi 75 tokosy, neraryal Hadruty ev Stephanakerti nkatmamb gerishxogh dirq unecogh hayoc patmakan Shushin։ Erku hanrapetutyunneri mijev camaqayin sahmani phoxaren menq unenq negh mijancq։ Noyemberi 9-i xaytarak phastatghtov naxatesvac e karucel Shushin shrjancogh aylyntranqayin tchanaparh, vory, vory kxoracni Arcaxi anklavacumy։

Arcaxi kargavitchaki shurj banakcutyunnery phastoren yndhatvel en։ Adrbejann yndhanrapes zhxtum e Lernayin Gharabaghi harci goyutyuny։ Ays paymannerum inch lucum e arajakum qaghaqakan mecamasnutyuny, inch qayler e arajarkum karavarutyunn ayd lucumn apahovelu hamar ev vorqan gumar e patrast hatkacnel ayd lucumn irakanutyun dardznelu hamar։ Ardyoq petakan byujei naxagicy patasxanum e ayd harcin։ Voch։ Byujei «Arcaxyan himnaxndir» bazhiny lavaguyns e artacolum Hayastani ishxanutyunneri arcaxyan qaghaqakanutyuny։ Yndameny 69 bar e։ Baraci mejberum em․ «Hayastany sharunakelu e handisanal Arcaxi zhoghovrdi anvtangutyan erashxavory ev ashxatel Arcaxi zhoghovrdi iravunqneri pashtpanutyan, ayd tvum: Arcaxi mshakutayin ev kronakan zharangutyan pahpanman ughghutyamb: Himnaxndri kargavorumy hnaravor e EAHK MX hamanaxagahutyan nerqo Lernayin Gharabaghi kargavitchaki hstakecmamb: haytni skzbunqneri ev tarreri, ayd tvum: inqnoroshman iravunqi himan vra: Hayastany dzgtelu e EAHK Minski xmbi hamanaxagahutyan nerqo banakcayin gorcyntaci liarzheq verakangnman: hamozvac linelov, vor himnaxndri bacarapes xaghagh kargavorman tesankyunic bovandakayin banakcutyunnery chunen aylyntranq»։ Hayastann ashxatelu e «Arcaxi mshakutayin ev kronakan zharangutyan pahpanman ughghutyamb»։ U verj։ Umic eq pashtpanelu․ Arcaxi hanrapetutyan ishxanutyunneric, rus xaghaghapahneric, te adrbejanci zavtichneric։ Naxyntrakan cragrov Arcaxi de-okupacia pahanjogh qaghaqakan uzhn aysor bavararvum e mshakutayin arzheqneri pashtpanutyan ashxatanqnerov։ Hstak che arcaxyan himnaxndri inch lucman e hetamut HH aysorva ishxanutyuny։ Minski xumbn yndameny hartak e։ Xndri lucman hartaki masin haytararutyuny chi phoxarinum lucman teslakani masin haytararutyany։ Arcaxi hayerin, vorpes bnik zhoghovrdin, karogh en rezervacianerum havaqen u toghen vor anxochyndot kerpov zhengyalov hac txen։ Da el e kargavitchak։ «Kargavitchaki hstakecum» hegheheghuk dzevakerpumy chi karogh phoxarinel qaghaqakan mecamasnutyan hstak qaghaqakan dirqoroshmany։

Ays paymannerum hstak e, vor petutyan bolor janqery petq e ughghven anvtangayin xndirneri lucmany, xaghaghutyun erashxavorelu npatakov mer zinvac uzheri martunakutyan verakangnmany ev zargacmany։ Petakan byujen petq e artacoli nshvac qaghaqakan arajnahertutyuny։ Ardyoq da aydpes e։

2021 t․ hastatvac byujei hamemat 2022t․ byujeov naxatesvum petakan ekamutnern avelacnel 17,5%-ov: 290 mlrd dramov։ Caxsery naxatesvum e avelacnel 16,6%-ov: mot 263 mlrd dramov։ Mi pah chandradarnanq ayd hashvarkneri iratesakanutyany, bayc parz tramabanutyuny hushum e, vor anvtangayin, goyutenakan xndirneri arjev kangnac erkiry gone 16,6%-ov petq e avelacnel pashtpanakan byujen։ Hayastani karavarutyunn arajarkum e pashtpanakan byujen avelacnel yndameny 11%-ov: mot 30 mlrd dramov։ Havanabar HH karavarutyun patrastvum e xaghaghutyan darashrjanin ev arajnordvum e HHShakan «mer pashtpanutyuny mer anpashtpanutyan mej e skzbunqov»։

2․ Tntesakan xndirner

Hayastany gtnvum e lrjaguyn social-tntesakan martahraverneri araj։ Qovid hamavaraky, arcaxyan 44 orya paterazmy, Arcaxum ev Hayastani Hanrapetutyan sahmannerin chmarogh hibrdiayin paterazmy, artaqin ev nerqin qaghaqakan anoroshutyunnern obyektiv bardutyunner en steghcum։ Ays obyektiv dzhvarutyunneri paymannerum anhrazhesht e hstak tntesakan doktrin, tntesakan gaghapharaxosutyan vra himnvac tntesakan qaghaqakanutyun։ Minchder erkrum bacakayum e tntesakan qaghaqakanutyun, vory hstakutyun ev kanxateseliutyun kmtcni ev knvazecni tntesakan riskery։ Karavarutyan tntesakan qaghaqakanutyuny kareli e nkaragrel mi qani xosqov․ «partqov asfalt anel»։

Tntesakan atchi hamar anhrazhesht e ereq gorcon: kapitali kutakum, texnologiakan zargacum ev mardkayin resursneri avelacum։

Arandzin arandzin ditarkenq, te ays ughghutyunnerov karavarutyunn inch qaghaqakanutyun e irakanacnum։

1․ Kapital caxser

2022 t․ hamar karavarutyuny byujetavorel e 346,5 mlrd drami kapital nerdrumner (HNA 4,4%): mot 120 mlrd dramov aveli qan 2021 t․ tchshgrtvac plany։

Kapital nerdumner katarelu HH karavarutyan unakutyuny xist kaskaceli e․ karavarutyuny xronik kerpov terakatarum e kapital nerdrumneri irakanacumy։ Hing tarva ktrvacqov mijinacvac kapital caxsery kazmel en 163 mlrd։ 2021 t․ 9 amisneri kataroghakann yndameny 125,5 mlrd dram e։ Phastoren, planavorum e katarel 346,5 mlrd drami kapital caxs, inchn aveli qan krknaki avel e, qan hing tarineri mijin arzheqy։ Menq ays motecumn iratesakan chenq gnahatum։

Kapital nerdrumner katarelu unakutyunic baci, anhrazhesht e andradarnal naev ayd nerdrumneri ardyunavetutyany։ Kapital nerdrumneri tntesakan ardyunavetutyan voreve hashvark nerkayacvac che, haytni che ardyoq nerdrumnern irenc kardaracnen, te kavelacnen artaqin partqy, aranc ayd partqy spasarkelu mijocner steghcelu։ Kan eakan risker, vor Hayastany karogh e haytnvel «entakarucvacqayin partqayin cughakum»։

Eapes nvazel en naev himnakan mijocnerum masnavor ynkerutyunneri nerdrumnery։ Aknkalvum e, vor 2021 t․ himnkanum mijocnerum masnavor ynkerutyunneri nerdrman irakan atchy kkazmi yndameny 0,6%։ Amenevin ynkaleli che karavarutyan kanxatesumy, vor masnavor ynkerutyunneri nerdrumnery sheshtaki atch kardzanagren ev 2022 t․ kkazmen 15,6%: Avandneri phophoxutyan dinamikan vkayum e, vor dzernarkutyunnery geradasum en aveli qan 720 mlrd dram pahel bankerum, voric 432 mlrd dramy: ekamut chapahovogh hashivneri vra, qan nerdnel Hayastani tntesutyan mej։

I dep, petakan hatvacum vitchakn aveli lav che։ Karavarutyuny zekucum e, vor «ekamutneri cragri gerazancmamb ev caxseri hamematabar cacr kataroghakanov paymanavorvac nerqin aghbyurnerum grancvel e byujei azat mijocneri: naxatesvacic avel atch, vory cragrvac 47.3 mlrd drami phoxaren kazmel e 232.9 mlrd dram»։ Aysinqn, petutyuny qaghaqacineric u biznesic gumar e gandzum ev chi karoghanum ayn ogtagorcel tntesutyan zargacman vra։ Ete cheq karoghanalu ogtakar kerpov ogtagorceq, togheq mardik irenq kcaxsen, masnavor caxsumnery kavelanan, tntesutyuny katchi։ Kam togheq vor biznesn inqy tnorini։

Naev andradarnanq otarerkrya nerdrumnerin։ Arajnordvenq ayn kanxavarkacov, vor otarerkrya nerdrumnery nuynpes npastum en kapitali akumulyaciayin։ Masnavorapes, 2021 tvakani erkrord eramsyaki drutyamb otarerkrya ughghaki nerdrumnery kazmel en yndameny 42,8 mln AMN dolar։ Zut mijazgayin nerdrumayin dirqy 2021 t․ erkrord eramsyaki drutyamb kazmel e hakarekordayin – 10,9 mlrd AMN dolar: anhamemat aveli vat qan minchev Phashinyani koghmic karavarutyan dzevavorumy։

2․ Ashxatuzh

Teev HH karavarutyuny 2022 t․ hamar zhoghovrdagrakan phophoxutyunneri veraberyal kanxatesumner chi arel, sakayn anhrazhesht enq hamarum andradarnal naev tntesakan atchi himnakan gorconin: ashxatuzhin։ 2021 t․ sharunakvel en bacasakan mitumnery։ Masnavorapes, 2020 t․ hamemat ashxatanqayin resursnery nvazel en 9,7%-ov, ashxatuzhi arajarky: 6,2%-ov, voric zbaghvacneri tivy: 10,1%-ov։ Gorcazurkneri tivy nvazel e 20%-ov։

Verlucelov ashxatanqi shukayi mitumnern, aghqatutyan u artagaghti atchy, aravel kan tarakuseli u anynduneli e karavarutyan koghmic varvogh socialakan qaghaqakanutyuny։ Karavarutyuny haytararum e, vor chi karogh avelacnel socialakan byujen, qani vor mijocnern ughghvum en biznesi xtanmann u tntesutyan zargacmany։ Sakayn, 2022 t․ byujeov naxatesvac e 25,5 %-ov (536 mln dramov) nvazecnel zbaghvacutyan cragreri byujen ev krtchatel ereq cragir։ I dep, krtchatvogh cragreri himnakan shaharunery kanayq ein։ Anapahov socialakan xmberin tramadrvogh ajakcutyan byujen krtchatvel e 17,9 %-ov (6,77 mlrd dramov)։ Havelenq, vor naxararutyan kentronakan aparati pahpanman caxsern atchel en 28%-ov։

3․ Texnologiakan arajyntac

Texnologiakan arajyntaci masin yndhanrapes imast chuni xosel, qani vor derevs voch mi eakan ardyunq chenq ardzanagrel ev ete hamest nvatchumnery proyektenq apagayi vra, dardzyal hamest ardyunqner kunenanq։

Ev verapes chenq karogh chandradarnal petakan partqin։ Aknkalvum e, vor galiq tarva verjin ayn khati 10 mlrd dolari shemy։ Sra masin shat e xosvel, chnayac inchqan ases, eli aselu tegh e mnum, bayc es xosem partqi mi aspekti masin, vori masin chi xosvum kam shat qich e xosvum։

2020 t․ hastatvac petakan byujeov naxatesvum er havelyal partq nergravel nerqin resursneric, sakayn phetrvari 2-in phetrvari 2in Hayastani Hanrapetutyuny mijazgayin kapitali shukayum teghabashxec 750 mln AMN dolar cavalov, 10 tari marman zhamketov, 3.875% teghabashxman ekamtaberutyamb artarzhutayin petakan partatomser։ Ynd vorum, HH 2021 tvakani veranayvac petakan byujei hamadzayn, petakan byujei pakasurdi zut finansavorumy artarzhutayin petakan partatomseri hashvin naxatesvel er 500 mln AMN dolarin hamarzheq drami chaphov (241.9 mlrd dram): Havelyal 250 mln dolari partq nergravvec, qani vor lav gin ein talis inchpes naev «npatak e unecel bardzracnel petakan byujei pakasurdi finansavorman hnaravor riskeri karavareliutyan astitchany, inchpes naev npastel vtcharayin hashvekshri artaqin hatvaci kayunutyany: Artarzhutayin partatomseri teghabashxumic stacvac avelcukayin gumary (136.8 mlrd dram) ughghvel e kayunacman depozitayin hashvi hamalrmany:» Stacvum e, vor avel phogh enq partq vercnum, dolary phoxarkum enq drami, isk dramy «qnecnum» enq։ Hstak e, vor dolarayin partatomseri togharkumy naev phoxarzheqi pahpanman npatak e hetapndum։

Gandzapetakan partatomseri tokosadruyqy 10,06%։ 10 tokosov petutyuny partq e vercnum u gumarn eli qnecnum e։ Sa antuylatreli e։ Partqy ev animast teghy kutakvac tokosnery menq enq vtcharum։ Isk vor ayd vtcharnery shat bardzr en, paron naxarary aravotyan arden hastatel e։

Amphophum

Nerkayacvac naxagicy patshatch kerpov chi ardzaganqum Hayastani u Arcaxi hanrapetutyunneri arjev caracac martahravernery, hatkapes anvtangayin martahravernery։

Tntesakan atchi hashvarknern aniratesakan en ev npatak en hetapndum steghcelu lav aprelu patranq, vorpeszi meghmen hasarakutyunum atchogh dzhgohutyuny։

Byujen, ir eutyamb, hakasocialakan e։ Socialakan larvacutyuny meghmelu phoxaren ayn xraxuselu e, vor mer hayrenakicnery sharunaken meknel artagna ashxatanqi: nvazecnelov HH tntesutyan potencialy, kam, lav kyanqi aknkaliqov, yndhanrapes lqen hayreniqy։

«Hayastan» dashinq xmbakcutyuny byujei naxagcin qvearkelu e DEM»։

Kisvir ays nyutov:
depi ver