ՄԱՄՈՒԼ.ամ
Hay / Հայ | Рус | Eng | Tür
USD 402.56, EUR 440.64, RUB 4.58, GBP 505.01
+10 °C, +10 °C ... +26 °C Vaghy:+25 °C
Ynk. B. Phanjuni i Caplvar
15:37, 10.08.2022
1660 | 0


KENSAGRAKAN NVoTER YNKER B. PhANJUNII MASIN


Kyanq my vor takavin ir amboghj shrjaphoxutyunnery che katarac ev ir gorcuneutyan amenen erandun phulin mej ky gtnvi, kareli che liakatar kerpov nerkayacnel ev nuynisk anxohem handgnutyun myn e aydpisi kyanqi my vra datastan ktrel kam karciq haytnely։ Usti apaga kensagirneru toghlov ynker Phanjunii varqn u ararqnery irenc amboghjutyamby nerkayacnelu aynqan dzhvar vorqan anhrazhesht ashxatutyuny, es piti gohanam kcktur canotutyunner talov miayn ynkervarakan namakanii herosin vra, parzapes nyuter: apaga kensagirneru gorcy dyuracnelu npatakov, ev kam sank ysem: ataghdzner ayn hishatakaranin hamar zor eraxtaget hayutyuny or my piti kangne ir herosnerun i pativ։ Ynker Phanjuni krtser zavakn e trapizonci yntaniqi my u cnac e 1875-in։ Mayry tghaberqi hetevanqov merac e, aranc karenal snucanelu ir eraxan zor meccucac en ayci katov։ Urish kensagir my guce hetevutyunner hanel phordzer ays annshan dipvacen: ynker Phanjunii unaynamtutyunn u tetevutyuny veragrelov ir arac ayd naxnakan snundin։ Es, inchpes ysi, chem uzer voeve datastan ynel, ayl ky bavakananam iroghutyunnery ardzanagrelov։
Phanjuni shat ush lezu elac e, bayc angam my xosil sksele etqy, al berany dyurav che gocac։ Qani ky mecnar, aynqan k'atcher ir xoselu kataghutyuny, ayn astitchan vor xeghtch hayry stipvecav bzhishki dimel ayd ansovor erevuytin darman my gtnelu hamar։ Bzhishky qnnec tghan, lezun nayecav, kokordy nayecav, achqerun nayecav ev vtchrabar ysav hory. — Tchar u darman chka, ays tghan misht piti xosi։ — Bayc tany mej al dimacveliq ban che։ — Bampak txeceq akanjnid, ays e miak mijocy, — patasxanec bzhishky։ Hakarak ir xoselu marmajin: phoqrikn Phanjuni hatchax sxal ky gorcacer barery, bolorovin aghavaghelov anonc nshanakutyuny։ Or my seghani my vra drvac arzheqavor anot my k'arne u getin netelov jard u phshur k'yne։ Hayry, irikuny gorcen veradardzin, ky tesne eghacy ev tghan kanchelov u anotin ktortanqnery cuyc talov ky goche.
— Co, inch es yrer anoty։ — Shineci, hayrik, — ky patasxane phoqrik Phanjuni miamit hamozumov my։ — Co inch shinel, kotrer es, shan zavak։ — Che, hayrik, shineci, — ky pnde tghan։ I zur hayry erkar– barak ky bacatre te: erb ararka my getin netelov ktor-ktor k'ynenq, ayd gorcoghutyuny shinel barov chi bacatrvir ayl kotrel։ Ankareli eghav baragitakan ayd nrbutyuny haskcnel Phanjunii, vor sharunakec tany mej gtnvac gavatnery, pnaknery, shishery kotrtel ev amen angam vor «Inch k'ynes kor» yselov zinqy ky handimanein, andrdveli u anxrov ky patasxaner. — Ky shinem kor։ Dprocin mej Phanjuni ynkernerun het vitchelov u tchar xoselov zhamanak k'ancyner, isk daserun bnav cher hetever, chhavnelov kam dasatuin, kam dasagrqin, kam dasaranin ev kam tetrakin u grchi cayrin։ Or my tvabanutyan xndri my masin vetch unecav ir dasynkerneren mekun het։ — Hing angam hing: qsanyhing k'yne, — k'yser ynkery, vor voghjamit tgha myn er ev vor heto harust vashxaru my eghav։ — Che, — ky hamarer Phanjuni, — hing angam hing: hisun k'yne։ — Voch, qsanyhing k'yne։ — Hisun k'yne։ Myusy tesnelov vor dzhvar, — inch k'ysem ankareli, — e xosq haskcnel Phanjunii ev chuzelov anogut krivi my teghi tal, hashtarar hogiov my patasxanec. — Lav, es togh aynpes gitnam te: qsanyhing k'yne, dun al aynpes gitcir te: hisun k'yne, u al chxosinq ayd masin u ertanq miategh gndak xaghanq։ — Ch'yllar, — pndec Phanjuni, — petq e vor nax hamozvis te hing angam hing hisun k'yne։
— Ayd ankareli e։ — Anpattchar petq e vor qez hamozem, — sharunakec mer herosy, hetzhete borboqelov։ — Erbeq chem krnar hamozvil ev dun al erbeq ches krnar apacucanel ysacd, — patasxanec apaga vashxarun։ — Chem krnar apacucanel, chem krnar apacucanel, — mrnchec Phanjuni, — ar qezi hamozich apacuyc my։ Ev getnen qar my arnelov ijecuc xosakcin glxun։ Gluxy viravorvecav tetevapes, bayc tghan krkin hamozum chgoyacuc te: hing angam hing krna hisun ynel, ev lalov gnac boghoqel varzhapetin։ Varzhapety iskuyn kanchec Phanjunin ev: — Inchu ynkerojd gluxy patrecir, — gochec dzaynov my vorov Ehova ysac er Kayenin: «Inch yrir qu eghbord» ։ — Zinqy hamozelu hamar, — patasxanec apaga prophakantisty handisavorapes։ Hayry tesnelov ir zavkin ays tarorinak yntacqy, hatchax akranery ktchrtelov ky porar. — Phordzanq piti yllas, phordzanq... Xeghtch mardy ky sxaler ir lavatesutyany mej։ Phanjuni phordzanq chpiti yllar, ayl heghaphoxakan gorcich։

Tasnevyoty tarekan patani myn er Phanjuni erb ir hayry korsncuc։ Erec eghbayry, vor irme tasy tarekan mec er, arden isk amusnacac, tun-tegh eghac vatcharakan myn er, bavakan lav dirqi ter։ Ir hor mahvynen haziv amis my etqy Phanjuni arden gzhtvac er anor het ev tuny toghac: pahanjelov ir zharangutyan bazhiny։ Eghbayry, aranc dzhvarutyan, anmijapes handznec 800 voskii mot gumar my, vor Phanjunii amboghj zharangutyuny ky nerkayacner։
Mer patanin dramy arnelov Polis ekav, ereq tari andzndyur kyanq my varec ev or myn al tesav vor phara my che mnacac grpany։ Ayn aten eghbayrasirakan zgacumnery artncan ir mej, gorovalic namak my grec Trapizon ev ir karotakez sery haytnelov: tchambu caxq my uzec ir hayreni erdiqy veradarnalu hamar։ Eghbayry «Korusyal er ev gtav» -i tpavorutyan tak: iskuyn petq eghac gumary ghrkec Phanjunii vor erku shabat etqy hasav Trapizon u inkav eghbory teverun mej։
Phanjuni tesav vor ereq tarvan mijocin ir andraniky krknapatkac er harstutyuny ev shnorhiv ir gorcunya ashxatasirutyan, qaghaqin mej arajnakarg dirq my gravac. myus koghme tesav naev vor ayd zhamanakamijocin inq phtchacucac er amboghj ir zharangutyuny ev aysor phara my chkar grpany։ Ays erku tesoghutyunnery iraru motecuc, irar xarnec, baghadrec, qnnec, tarralucec ev ayd qimiakan gorcoghutyunneren ir mej cnav ynkervarutyuny։ Ayn aten ymbrnec te inch dzhoxayin anardarutyun er qaphitalizmy, ev te inch hramayoghakan pahanjq er harstutyan havasar bazhanum։ Phanjuni gtac er ir Damaskosi tchamban. «Eghici luys» –y hnchac er ir mtqin mej։ Ynkervarakan er։
U al Trapizoni xaghaghik srtcharannerun mej, artvyne minchev irikun, ky lsver Phanjunii dzayny, vor ky gorar, k'orotar ynkerayin aniravutyanc dem, vor ky sparnar korcanel, bnajinj ynel amen ban։ Veherotnery sarsaphahar mtik k'ynein iren, miamitnery apshahar ky nayein ayd andadar xosogh mardun, isk xelacinery qiternun taken xndalov: k'ertayin irenc gorcin։ Isk an ky xoser, ky xoser u ky xoser։ Xeghtch eghbayry: shvarac shlmorac: cher giter inchpes azatil ays phordzanqen։ Verjapes or my ysav Phanjunii. — Eghbayr, ban my mtaceci։
— Zarmanali ban, — patasxanec mer herosy։ — Inchu, inch ban zarmanali ky gtnas, – harcuc myusy shphotac։ — Zarmanali e vor ban my krcac es mtacel, — ysav Phanjuni, — vorovhetev duq vatcharakannerd, qaphitalistnerd mtacelu karoghutyun chuniq։ Phanjuni ayspes sirun xosqer shat uner ev eghbayry varzhvac er anonc, usti aranc barkanalu ir xosqy sharunakec. — Mtaceci, vor phoxanak hos parap zhamanak ancynelu, qez Marsilia vatcharakanakan dprocy ghrkem, ur ereq tari mnalov krnas vkayakand arnel ev hos veradarnal, ur miasin ky sharunakenq im gorcs։ Evropayi mej usanogh yllalu gaghaphary zhptecav Phanjunii, vor anmijapes patasxanec. — Shat lav gaghaphar e, ev sirov k'yndunim։ Amis my verjy Phanjuni erku dzeoqy mey mek payusak zholieti qaraphy ky dner votqy։ Shabat my mnac Marsilio mej, vatcharakanakan dprocy aycelec, cragiry achqe ancuc, gorcin chekav u shogekarq nstelov gnac zhynev, ur ardzanagrvecav ibrev social gitutyunneru azat usanogh։

Social gitutyunneru azat usanoghi kyanqy chors tari tevec ev ayd chors tarvan mijocin Phanjuni hing angam gnac ayn hamalsarany, ur, ardzanagrvac er։
Arajin angam: sulelu hamar patmutyan dasaxosy, vor Fransakan mec heghaphoxutyuny govabanac er, paxarakelov sakayn Papeofi ev ir kusakicnerun haxurn gaghapharnery։ Erkrord angam gnac cuyc my ynelu hamar ynkervarakan dasaxosi my dem, vor qnnadatac er rus vochnchakanutyuny[1]։ Errord angam gnac boghoqelu hamar imastasirutyan usucchin dem: vor petq eghac xandavarutyuny cuyc cher tvac Qrophotqini vardapetutyanc[2]։ Chorrord angam: dzmer aten, gnac hamalsaran, vorovhetev ir senyakin mej curt er u varelanyuty ky pakser ev garejratun ertalu dram chuner qovy։ Ev, verjapes, hingerord angam gnac spaniaci usanoghneru het cec my qashelu hamar usucchi my, vor Parseloni anishxanakan ararqnery qnnadatac er։ Ays verjin aycelutyuny pattchar eghav vor zinqy artaqsen hamalsaranen ev anuny jnjen usanoghneru ardzanagrutyan tetraken։ Hamalsaran hatchaxac ays sugh vayrkyanneren durs, Phanjuni ir zhamanaky k'ancyner hay ev rus heghaphoxakan ynkerneru het vitchabanelov ynkerayin harceru masin։ Garejratunnery, voronc mej ky lucvein mardkayin ynkerutyuny tanjogh bolor xndirnery, ir glxavor kayannern ein, ir anarik martkocnery urke ky rmbakocer ashxarhi bolor keghtot purzhuanery, kegheqich qaphitalistnery, chxnayelov nuynisk eghbory, vor ky sharunaker amsakan erku haryur franq ghrkel, voch te xer my spaselov Phanjunien, ayl vorpeszi akanjy tinj ylla։
Ev sakayn 96-i jardery vra haser ein, eghbory gorcery avrver, inq halacver, bantarkver, phtchacer er ev or myn al stipver er amen ban toghlov kinn u zavaknery arnel ev heranal Trapizonen: depi artasahman։ Namak my stacav Phanjuni, vorov iren imac ky trver te aylevs eghbormen 10-y phara husalu cher։
— Keghtot ararac, – gochec Phanjuni, bruncqy sparnagin depi ver bardzracnelov։ Ayspisi zhester hatchax uner mer herosy, vor ir ymbost xarnvacqy ky hatkanshein։ Amsakan 200 franqi ays hankarcakan dadarumy xangarec ir social gitutyunneru azat usanoghi hangstavet kyanqy vorov ky husar takavin erkar tariner april։ Kamac-kamac chqavorutyuny ir zhant eresy cucuc ev Phanjuni ir andzin vra tchanchcav pauperisme–y[3] ir amen anhatcho erevuytnerovy։ Ir usanogh barekamnery zhamanak my ognecin iren bayc or myn al ertas barovy drin, teev shat phaphkoren։ — Inchpes ays vat drutenen durs piti ellem, — ysav ayd husahatakan orerun ir barekamneren mekun, vor usanogh, heghaphoxakan ev xmbagir er miangamayn։ — Ekur qez heghaphoxakan gorcich shinenq, — ysav barekamy.— xoselu dyurutyun unis: ayd bav e։ Covy iynoghy odzin ky phattvi, k'yse aracy, mer mej al kareli e ysel te: anoti mnacoghy heghaphoxakan k'ylla։ Phanjuni yndunec arajarky։ Amis my etqy mer herosy tchamba elav depi Pulkaria «kenac bany» qarozelu, heto ancav Hunastan, heto: Egiptos ev i verjo Parskastan ev Kovkas։ Ir taq, hamozvac, erandun ev anxonj pertchaxosutyuny ky hrdeher sarac hoginery, ky prker, ky zoracner tulcac jighery ev ky xandavarer miamit eutyunnery։ Ir pashtonn er fetayineru hrosaxumber kazmakerpel u zanonq erkir ghrkel, inq mnalov artasahmani mej։ — Menq zhamkochneru ky nmaninq, — k'yser hatchax, — zangakaharutyamb urishnery ky hravirenq u ekegheci ky mtcnenq, isk menq dursy ky mnanq։ Azniv andznazohutyun։ Phanjuni heghaphoxakan ays tendot gorcuneutyan mej er parskakan sahmanaglxin vra, erb hankarc lur stacav te Sahmanadrutyuny hrchakvac e Turqio mej[4], bantarkyalneru yndhanur nerum eghac e, mamuli azatutyun trvac e ev te amen mard azatoren krna Turqia mtnel։ Ays anaknkal eghelutyunnery aph i beran toghucin mer herosy։ — Mer gorcy prcav, — mtacec melamaghdzot mtatanjutyamb my։
Sakayn Phanjuni ir hstakatesutyany mej ky sxaler։ Bun gorcy hima piti skser։ Erb qani my shabat etqy stacav K. Polso hay tertery, erb tesav kusakcutyunneru xelahegh arshavanqy nuyn «Byuzandioni» vra, erb kardac xosvac tcharery, polsecineru miamit xandavarutyuny, «Azatutyuny menq berinq» –i hrashali gyuty, aveli sahmrkecucich qan Marqonii antel heragirn u reontkenyan tcharagaytnery, ayn aten mer gorcichy laynezr glxarky gluxy drav, payusaky dzeoq arav ev or myn al odaqari my pes inkav Polis, inqn al ir kargin qich myn al tchatecnelu hamar tramadir gluxnery։ Bayc teghery brnvac ein, ush hasac er Ofenpaxi Brigands[5]–neru zinvornerun pes։ Irav e vor uty tasy «dasaxosutyunner» yrav tagheru mej, irav e, vor Barizi Kongresin hrashqnery hagnergec Vosphori erku apherun vra, bayc, aphsos, akanjnery al sksac ein haphranal։ Bac asti, ir pertchaxosutyuny cher hasner Aknuninerol ev Shahrikyanneru pertchaxosutyan krakin, vorun varzhvac ein polsecinery, inchpes anshusht menq meghavorners al: or my piti varzhvinq dzhoxqi krakin, usti ir xosqery hatchax curt tpavorutyun ky toghein unkndirnerun vra։ Ayn aten Phanjuni vtchrakan voroshum my tvav։ Polisen aveli: hark anhrazhesht er gavary zartecnel, lusavorel, heghaphoxel։ U meknecav Arabkir, anke Caplvar, ur hastatec ir gorcuneutyan kedrony։ Hetaga namaknerun mej piti tesnenq ays gorcuneutyuny, vor zurk che tesak my vehapharutene, gone vomanc hamar։
  • Jump up↑ Rus vochnchakanutyuny — rusakan nihilizmy։ 19-rd dari 60-akan tt. rus raznochin mtavorakanutyan mej taracum gtac ughghutyun, vor zhxtakan verabermunq uner aznvakan hasarakutyan himqeri ev avandneri nkatmamb։ (Bolor canotagrutyunnery Levon Haxverdyannin en, ete chi nshvac ayl heghinak։)
  • Jump up↑ Qrophotqini vardapetutyuny — Kropotkini usmunqy։ P. A. Kropotkin (1842—1921) — rusakan ev mijazgayin anarxizmi gaghapharaxosy, ashxarhagraget ev tchanaparhord։
  • Jump up↑ Pauperisme — pauperizm. ashxatavor zangvacneri cayrahegh aghqatutyun։
  • Jump up↑ Sahmanadrutyuny hrchakvac e Turqio mej — xosqy veraberum e 1908 t. hulisin, eritturqeri kusakcutyan tchnshman tak, Turqiayum hrchakvac sahmanadrutyany, vory 1876 t. Sahmanadrutyan verakangnumn er։ Dranov Turqian darnum er sahmanadrakan miapetutyun։ Petakan xorhrdi nistic anmijapes heto hulisi 23-i luys 24-i gishery heragiry kaysrutyan bolor cayramasery hghec haghordum ayn masin, vor sultan Abdul Hamidn aysuhetev ir hpataknerin shnorhum e petutyan karavarman sahmanadrakan karg։
  • Jump up↑ Brigands — avazakaxmber։ Heghinaky nkati uni fransiakan kompozitor Ofenbaxi operetnerum handes bervac avazaknerin։

NAXABANI TEGh

Ete banagogh my yllayi, petq chpiti zgayi ays qani my bacatroghakan toghery grelu ev dzayn chhanac: piti vordegrei ayn namakneru crary vor dipvacin mek qmahatchuyqovy dzerqs hasav ev zor «Byuzandion» –i[1] mijocov k'uzem parberabar haghordel hasarakutyan։ Tasnerkuqi chaph en ayn namaknern ev tarvan my mijocin grvac։ Bnagrin mej lezun kovkasahay barbarin aveli ky motena ev grete ky nuynana anor het, sakayn es hark hamareci, yntercoghneru dyurutyan hamar, mer ashxarhabarin veracel kareli eghacin chaph։ Arden groghy ashlama[2] rusahay myn e: cnac yllalov Turqio mej։ Ete ays namaknery ibrev ergicakan grvacq my kardacvin hancanqy apahovabar groghiny che. qanzi bun heghinaky amrakur skzbunqnerov shaghaxvac, tund havatacyal hay ynkervarakan heghaphoxakan myn e, lrjutyan cayraguyn sahmannern hasac u hon patnishacac։ Namaknery ughghvac k'erevan kedronakan marmni my, vorun koghme ghrkvac ky tvi namakagiry, ir araqelakan pashtony katarelu hamar։ Chmornam shnorhakalutyunners haytnel EROT-in[3], vor handzn arav ayd namaknern yndorinakel, bnagirnery xnamov ir teghy veradardznele araj։ ERVAND OTYAN
  • Jump up↑ Suyn namakanin «Byuzandion» oratertin mej hratarakvac e։ (Canot. Ervand Otyani)
  • Jump up↑ Ashlama - patvastvac։ Aystegh: sarqvac, «shur tvac» ։
  • Jump up↑ Erot — Ervand Otyani cackanunneric meky։

A.

CAPLVAR, 15 september, 1908
Sireli ynkerner, Dzer hrahangnern stanalus pes phutaci Arabkiren tchamba ellel ev chors or tchambordele u Shephik, Vaghshen, Krani ev Mashkert gyughery mey mek gisher mnale etqy hasa Caplvar gyughy, vor yst is mer prophakantin hamar harmaraguyn vayrn e: Caplvar: qsan tune baghkacac: zut haykakan gyugh myn e, geghecik u bareber hoviti my mej, urke k'ancni Jrberik getaky։ Gyughacinery yndhanrapes barekecik, zhir u ashxatogh en, hin rezhimen dzhbaxtabar shat chen tarapac ev ays pattcharov nor rezhimy irenc vra mec nergorcutyun che yrac։ Aten-aten halacanqner krac en miayn motaka Qomrash gyughi qrderun koghme, voronq avazakabaro mardik en։
Petq chka yselu vor Caplvar gyughy xor tgitutyan mej taghvac e, manavand ynkervarakan harceru masin։ Tasnyhing or e vor aystegh hasac em, ev hasac oris hetevyal orn isk sksac em prophakanti, ev takavin karogh chem eghac ayd gyughacineru mtqin mej mtcnel qaphitalizmi gorcac votchirnery, banvorakan sentiqaneru hramayoghakan anhrazheshtutyuny, proletariayipahanjqnery evn...։ Bayc es chem husahatac, yndhakaraky irenc ayd anhaskacoghutyuny aveli erand ku ta inci prophakanty araj tanelu։ Inch vor im pashtons ky dzhvaracne, ayn e te Caplvari mej goyutyun chunin dasakargayin vorosh bazhanumner, kam manavand lavaguyn e ysel te: ayd bazhanumneru gitakcutyuny chunin։ Im gorcs piti ylla nax kazmakerpel dasakargayin bazhanumnery, anonc cuyc tal irenc hatuk pahanjumnery, ev zanonq dzerq berelu mijocnery։
Petq e krvi patrastel ays tget gyughacinery, ev ayd hesht gorc che։ Erku shabate i ver anyndhat shphman mej em gyughi bolor bnakichnerun het ev ky janam voroshel, ev yntrel bolor ayn andzern voroncmov karogh piti yllam steghcel dasakargayin vorosh sharqery։
Gyughn uni mi ceruk qahana: Ter Sahak. ayd ky nerkayacne mijnadaryan kgherakanutyuny, xavaramtutyuny, opsqurantizmy[1]։ Anhrazhesht e taq payqar mghel iren dem։
Caplvari purzhuazianky nerkayacnen Res Sergon ev ir mek qani arbanyaknery։ Ayd keghtot purzhuan uni ereq art, erku kov, mek esh ev erku ayc, ardyunq: xeghtch aninchq gyughacineru vra i gorc drvac daravor keghequmneru։ Zarmanali e vor ayd mardy gyughin mej bari hambav ky vayele ev ky hargvi amenen, nuynisk anonc koghme voronq petq er vor ir bnakan tshnaminery yllayin։ Teseq te vor astitchan tgitutyan mej taghvac en ayd xeghtchery։ Hark ysel vor T. Sahak shabaty mek qani angam ky tchashe Res Sergoyi tuny։— Havitenakan zinakcutyuny qaphitalizmi ev kgherakanutyan: ynddem ynchazurk dasakargin։— Bayc hamberutyun, amen ban ir teghy ku ga։
Caplvari mej banvor dasakargy ky baghkana paytar Mkoye, vor miangamayn erkatagorc e։ Erku or araj Res Sergoyi eshun paytn inkac er, ev keghtot purzhuan stipvecav dimel Mkoyin։ Shat janaci vor Mkon hamozem yndhanur gorcadul hratarakelu ev Res Sergoyi eshn aranc payti dzgelu։ Ayd: shat cncogh tpavorutyun piti gorcer ar hasarak arandznashnorhyal dasakargerun vra։ Bayc dzhbaxtabar Mko ynddimacav, vorovhetev takavin bavakanachaph prophakant chei arac։ Hog che, ete ays angam chi hajoghvecav: urish angam ky hajoghvi։ Yndhanur gorcaduln anhrazhesht e Caplvari mej, mer prophakanti gorcnakan ardyunqy cuyc talu hamar։ Vaghy ky meknim Qomrash qurt gyughy, ur piti mnam mek qani or, hamerashxutyun qarozelu hayeru ev qrderu mijev։ Qrdery mer bnakan necuknern en. hark e hasht ertal anonc het ev i harkin gorcacel zanonq mer qarozac skzbunqneru haghtanakin hamar։ Bayc atonq apagayi harcer en։ Mi qich phogh ghrkeceq indz։
  • Jump up↑ Opsqurantizm — obskurantizm. kataghi tshnamutyun lusavorutyan ev arajadimutyan nkatmamb։

B.

CAPLVAR, 2 hoktember, 1908Sireli ynkerner,
Urax tramadrutyan tak ky grem ays namaks ev ky husam vor hajordov karogh piti yllam phastaci iroghutyunner haghordel dzez։ Arajin qaylern irav dzhvarin eghan, bayc apagayi masin shat mec huys unim։ Qomrash gyughi qrdery lav yndunelutyun yrin indz. chors or mnaci irenc mot ev tesa vor lav tramadrutyunnerov larvac en։ Eqsbrobriaciayi[1]tesutyunners shat aveli dyurav ymbrnecin qan mer apush Caplvarciq։ Patrastakamutyun haytnecin anmijapes gorcnakan hoghi vra dnelu harust purzhua kegheqich gyughacineru inchqery brni uzhov gravelu harcy: Ysi te chpetq e atchaparel ev te hark e mi qich spasel։ Hamenayn deps Qomrash gyughy mer prophakantayin hamar mi amur krvan e։
Mi hianali depq cuyc ku ta te inch hzor nkaragri ter en ayd qrdery։ Zis chors or amenamec patvov hyurynkalele ev mecarele etq: erb dziov arandzin ky veradarnayi Caplvar, Qanly Ova kochvac dzorin mej, nuyn ayn qrdern voronc tany mej hyur eghac ei, hankarc: zinyal vras hardzakecan ev zis koghoptecin: grete more merk dzgelov։ — Bayc inchu dzer mot gtnvac atens zis chtalleciq, — harcuci zarmacac։ — Ayn aten mer hyurn eir, — patasxanec Qelesh Mrko tanutery, — bayc angam my vor gyughen heracar, aylevs eghar mer vorsy։ Ays patasxany ir mej ky parunake mi skzbunqayin xorin harc, vor arzhani e lurj xorhrdacutyan։ Veradarnalov Caplvar, erandov sharunakeci misias[2]։ Ayzhm unim im mot mi jerm havatacyal kusakic, vory motavor apagayin karogh e linel mi mec uzh. da canot e gyughin mej Xev Avo anunov։ Tasnyuty tarekan mi ktritch eritasard e Xev Avo, vor horenakan tunen artaqsvac e mi sharq pattcharneru hamar, voronq mez chen hetaqrqrer։ Caplvarciq yndhanrapes vat verabermunq unin ayd eritasardi masin: zor ky nkaten ibrev himar ev anbaro։ Da ardyunq e mijnadaryan kgherakan vogii: miacac purzhuaziakan andzuk ymbrnumneru het։ Vorovhetev na tanterneru bacakayutyan zhamanak anonc tunen mi qani ireghenner vercucer e, vorovhetev na dashtin mej arandzinn handipelov Krpoyenc Sexoyi aghjkan: bnakan pahanjqe mghvac: anor het haraberutyun e mshaker, vorovhetev Ter Sahaken phogh pahanjelov: ayd sev hogi kgheramity merzher e tal ev Xev Avo anor ymbostutyuny patzhelu hamar qarkocer e zayn evn. evn., ayzhm ayd xeghtch tghan ky nkatvi ibrev mi tesak himar charagorc ev anor dem sarqvac e halacanq ev davadrutyun։ Misht mievnuyn patmutyuny. kam petq e xonarh struk darnal keghtot purzhuaneru ev glux crel anonc kegheqich naxapasharumnerun ev kam halacvil ayd vohmakneru koghme։ Bayc verjy xndacoghy lav piti xnda, k'yse fransakan aracy։
Arajin ropeen tesa vor Xev Avo mi lav xmor er ev kareli er ogut qaghel irme. anmijapes hravireci im mot, xrateci, hrahangeci, qarozeci ev ayzhm na dardzav mi kataryal heghaphoxakan ynkervarakan։ Caplvari heghaphoxakan gorcon sharqerun mej karevor der katarelu kochvac e Xev Avo։
Ancac or Qomrash gyughen erku qurd phoxadardz aycelutyan ekac ein indz mot։ Tans mej zirenq patvasirelu hamar bavakanachaph tchash chkar. ays paragan haytneci Xev Avoyi։ — Du hog mi tanir, — patasxanec ev meknecav։ Qich heto erku patvakan haverov veradardzav։ Erkuqn al xashecinq u keranq. erbeq aydpisi hamegh havu mis chei kerac։ Es ev erku hyurers stipecinq Avon vor mez haytne te uskic berac er ayd havery։ — Res Sergoyi partezen goghca, — ysav Avo, — tchishd ayn mijocin ur ir kinn u erku harsery hon ein։
Shat cicaghecanq amenqs al։ Qrdery hiacac mnacin Avoyi tcharpikutyan vra, isk es ky mtacei vor verjapes daravor harstaharyaln er vor k'yndvzer ev gorcnakanapes ky janar tiranalu ir iravunqin։
Caplvari mej mer kusakcutyan harac e naev Amenc Vardany։ Da Res Sergoyi mshakneren min e, zor ancac or ayd keghtot araracy tchamber e, ambastanelov zinqy te ibrev gogh ev te ibrev cuyl։ Erb iroghutyuny imaca, anmijapes im mot hravireci Vardany ev stipeci vor teghi chi ta u brni pahanje vor zinqy krkin qovy arne։ Ankareli eghav hamozel։
— Voch, — ysav, — aveli lav e vor nerum xndrem, Ter Sahaki mijnordutyan dimem, vorpeszi indz hamar barexose, Res Sergo char mard che ev indz ky nere։ Teseq te ur hasac e strkamtutyuny։
Zhamerov hamozeci vor et kena aydpisi stor mijocnere ev verjapes voroshecinq vor es ughghaki dimem Res Sergoyi ev pahanjem vor patvo atyan my kazmvi xndiry qnnelu hamar։ Vardan havanecav, bayc Res Sergo chuzec mer ardar pahanjqin gohacum tal։ Es al erek mi sparnakan verjnagir ughgheci ayd keghtot araracin ev Xev Avoyi het ghrkeci։ Ter Sahak piti ga egher ayd masin inci het banakcelu։ Ete bavararutyun chtrvi mer pahanjumin: gorcery ky mtnen tarber ughii mej։ Xev Avoyi hamar shat hesht ban e kraki tal Sergoyi kaly kam gomy ayn paragayin vor na aveli araj tani ir brovoqacian... Mi qich phogh ugharkeceq։
  • Jump up↑ eqsbrobriacia — eqspropracia. unecvacqi brnagravum։
  • Jump up↑ Misia — araqelutyun։ E. Otyani eragrutyan arajin masi 1911 t. hratarakutyan vernagirn e: «Araqelutyun i Caplvar» ։

G.

CAPLVAR, 20 hoktember, 1908
Sireli ynkerner, Inchpes ky kaskacei ev inchpes naxord namakis mej zgacucac ei mi qich, Res Sergo ev Smenc Vardan harcy stacav canr hangamanq։ Giteq vor Vardan ibrev mshak ky carayer Res Sergoyi mot, ev ays verjiny zinq artaqsac er ibrev cuyl ev anbaro, ev te es anmijapes mijamtac ei, pashtpanelu hamar ynchazurk proletariati iravunqnery։ Ter Sahak, ibrev mijnord, Res Sergoyi koghme nerkayacav inci ev haytnec te Res Sergo teev dzhgoh ir mshaken, sakayn: meghqnalov anor xeghtch vitchakin: patrast er nerelu ev krkin qovn arnelu, paymanav vor es erashxavorei anor parkeshtutyan ev ashxatasirutyan masin։ Iskuyn tesa vor mijnadaryan kgherakanutyuny, agrarayin kapitalizmn ev gyughayin purzhuazian arden isk sksac ein teghi tal vorotacogh heghaphoxutyan dimac։ Da mer arajin haghtanakn er Caplvari mej ev hark er kareli eghacin chaph shat ogtvil ankec։
Smenc Vardan, vor nerka er mer tesakcutyan, lselov terterin xosqery, aylaylac: shnorhakalutyun ky haytner, bazkatarac k'aghoter Res Sergoyi kenac ev k'uzer anpattchar Ter Sahaki dzerqern hamburel, eraxtagitutyun haytnelu hamar։ Lav my handimaneci ayd strkamit araracy ev hravireci iskuyn vor durs elle senyaken։ Erb arandzin mnacinq terterin het, ysi iren. — Res Sergoyi zijoghutyunnery voch mek kerpov bavararutyun chen tar mer pahanjumnerun։ — Al inch k'uzeq, – patasxanec Ter Sahak, — qani vor Res Sergo ky havani ir qovy arnelu Vardany։ — Da erkrordakan harc e, — bacatreci iren, — bun eakan harcy skzbunqayin e։ Ev sksa iren parzel gitakan socializmi tesutyunnery hoghayin harceru masin։ Ysi te geghacinery irenc tunn u hoghayin sephakanutyuny miayn ayn zhamanak krnan phrkel: erb zanonq dardznen ynkerakan sephakanutyun ev ynkerakan artadrutyun. isk anhatakan sephakanutyamb geghacin ky dime depi korust ev kapitalistakan xoshor artadrutyuny durs ky shprte anor artadrutyan hnacac eghanaky։ Ev hisheci ays masin Engelsi, Kauckii, Marqsi, Shishkoyi, Prampolini, Chernovi, Vixlianevi ev ayloc zanazan tesutyunnery[1]։ Xeghtch Ter Sahak: daravor xavare kurcac ir achqery xoshor tacac: apush-apush eress ky nayer, aten-aten mrmralov.
— Bayc, orhnac, atonq inch kap unin Smenc Vardanin tchambvelun het։ Verjapes indz ysav vor mer verjnakan patasxany tam iren, vorpeszi haghorde Res Sergoyi։ Vorpeszi heto uracumner kam xeghatyurumner teghi chunenan, gravor kerpov nerkayacuci hetevyal nvazaguyn pahanjmunqners, ibrev naxahimq mer apaga banakcutyunnerun.
A. Res Sergo petq e vtchare Smenc Vardani tchambvac tvakanen minchev gorci sksac tvakany ancac oreru orakannery։

B. Orakani havelum ev ashxatutyan zhameru nvazum։ G. Hangstyan arkgh mshakneru hamar։ D. Ashxatanqi arkacneru dem apahovagrutyun։ E. Res Sergo petq e handznaru ylla arnvazn 20 tari ir qov pahelu Smenc Vardany։ Z. Res Sergo ays mijadepin kargadrman hamar heghaphoxakan kusakcutyan iren matucac caoayutyanc ibrev phoxaren, dramakan karevor nver my petq e yne kusakcutyans Caplvari gandzin։ Inchpes ky tesneq, harcy teghaphoxeci bolorovin skzbunqayin hoghi vra։ Ter Sahak meknecav nshanakalic kerpov gluxy ororelov։ Ancan mi qani orer ev es voeve patasxan chstaca։ Vardan sksav anhamberutyan nshanner cuyc tal։ — Qani vor Res Sergo nerer e indz: ertam gorcis sksim, — ky krkner ayd apushy, uzelov ayspes esasirabar votnakox ynel milionavor proletarneru iravunqy, ir andznakan shahin hamar։
Verjapes arji ereko, tesnelov vor patasxany k'ushana, mer koghme, ibrev liazor nerkayacucich, ky ghrkem Xev Avon Res Sergoyi mot, stanalu hamar vtchrakan patasxan։ K'ereva te mer ynker Avon, vor heghaphoxakani lav xmor uni, mi qich xist lezu ky gorcace ev zinqy cecelov durs ky vanen Sergoyi bnakaranen. qich heto ku ga naev indz mot Ter Sahak ev ky haytne te Res Sergo aylevs ch'uzer nuynisk Vardani anuny lsel։ Da parzapes paterazmi haytararutyun er։ Kapitalizmi ev Obscurantisme-i miacyal uzhern ein vor ky kangnein ynchazurk dasakargi koraqamak userun vra։ Kareli cher lrel ayd aknhaytni provokaciayi handep ev chgorcel։ Nuyn gishern isk patrasteci hetevyal hraver-haytararutyuny, zor ays artu arshaluysin, Xev Avo tarav phakcuc ekeghecii patin vra։
«Ashxatavor dasakarg Caplvari, Ahazangy hnchec։ Smenc Vardani ev Res Sergoyi depqy haytni e amenud։ Hakarak kusakcutyans bolor xaghagharar janqerun: agrarayin kapitalizmy anoghoq paterazm ky hratarake hoghagorc proletariayi massanerun dem։ Vatutyun e mer koghmen lrely, vatutyun e chgorcely։ Caplvari mut uzhery: kazmakerpvac: k'uzen jaxjaxel banvorakan dasakargi iravunqnern ev tapalel noracag azatutyuny vor mer aynqan zohoghutyunnerovy dzerq berinq։
Bolor ashxarhi banvorner, Mite tuyl piti taq vor mi keghtot purzhua Caplvari mej votnakox yne vatsun milion ashxatavorneru iravunqy։ Da ankareli e։ Amenqy mekun hamar, meky amenun hamar, ays petq e ylla mer nshanabany։ Bolor ashxarhi banvornery ky hravirvin, kiraki or, Mkrenc kaly, ur teghi k'unena hraparakayin boghoqi mec mitink։ Piti banaxosen ynker Phanjuni, ynker Avo ev agrarayin kapitalizmi nahatak Smenc Vardan։ Ankci kapitalizmy, Ankci opsqurantizmy, Kecce socializmy, Kecce proletarian, Kecce Mayisi meky» ։
Dzhbaxtabar aysor lur or e ev amboghj gyughy kanux dashtery gacac e ashxatutyan. urish anpatehutyun myn al ayn e vor Caplvari mej grel kardal gitcogh es miayn kam. nuynisk qahanan kardal chi giter։ Aysu handerdz ky husayi vor haytararutyuny cncogh tpavorutyun haraj piti berer erekoyin, erb gyughaciq veradarnayin dashteren. bayc aha Xev Avo vazelov ku ga hev i hev ev ky goche.
— Tughty patrer en ekeghecii patin vrayen.... Chei karogh havatal akanjnerus. Avoyi het anmijapes vazeci gaci stugelu hamar ayd canrakshir iroghutyuny։ Ayo, tchshmarit er. hraver-haytararutyuny patar bzik eghac er, haziv mek qani ktorner mnacac ein, zoronq charagorc dzerqer chein krcac bzktel, lav phakac yllalun hamar, vorovhetev Xev Avo jurn u alyury cher xnayac haytararutyuny phakcnelu hamar։
Vovqer gorcer ein ayd srbapghcutyuny: Gyughacinery bolorn al dashtn ein, ekeghecii shrjakayqy mard chkar, uremn davadrutyuny sarqvac er shat xorhrdavor kerpov։ Hamenayn deps sa vorosh er te reaqcian zinataph cher yllar։ Ynd hakarakn ir ays nor cuycov brovoqacian kataghoren araj ky mgher։ Petq cher ynkrkil. vorosheci anmijapes mi hakacuyc kazmakerpel։ Veradadza tun, Avoyi dzeoqy tvi mi erkar dzogh, vorun cayry kapvac er mi karmir ktav։ Smenc Vardan shalakec ir mshaki gorciqnery, es al anca irenc gluxy ev ayspes amboxy zhur ekav Caplvari glxavor phoghocnery։
Erb hasanq Ter Sahaki tan arjev, hankarc sksa ergel. Debout, les dammes de la terre! Debout, les forcats de la faim![2]Karcem arajin angamn er vor heghaphoxakan-ynkeravarakan ergy: «Enternasionaly» ky hncher Caplvari mej։ Tuny mnacac eraxanery, lselov banvorayin martagoch ergy, vazelov ekan miacan mezi ev amboxy arav patkareli erevuyt։ Cucararnery erb hasan Res Sergoyi tan arjev, vogevorutyuny cayr astitchani hasac er։ — Tgherq, — gocheci, — var tveq ayd davatchani tan apakinery։ Bayc aphsos, Res Sergoyi tan patuhannery apaki chunein, ete voch: ayd apakineru xortakumy jaxjaxich tpavorutyun araj piti berer apahovabar։
Xev Avo vor hetzhete xandavarvac er, vrezhy lucec: qarkocelov Res Sergoyi eshy vor dashtin mej k'aracer, nuynisk danaky qashelov: uzec vran hardzakil, bayc es argileci iskuyn, chuzelov teghi tal anogut aryunaheghutyan։ I verjo bazmutyuny crvecav goh tramadrutyan tak։ Inchpes ky tesneq, drutyuny xist larvac e Caplvari mej։ Tesnenq inch hetevanq k'unena gorcy։ Menq uxtac enq payqarn araj mghel amen mijocnerov։ Mi qich phogh ugharkeceq phutov։


Y. G.— Verjin ropein, erb namaks ky phakei, imaca te hraver-haytararutyuny voch te reaqciayi mut uzherun koghme patrvac e, ayl mi jatuk paoavi: Maroyi aycy zayn patrer u kerer e, tughtin etev qsvac jraxarn alyuren hrapurvac։ Isk yndhanur kacutyuny ky mna nuyny։ Mitinky: anpayman ky kayana kiraki or։
  • Jump up↑ Ev hisheci ays masin Engelsi, Kauckii, Marqsi, Shishkoyi, Prampolini, Chernovi, Vixlianevi ev ayloc zanazan tesutyunnery։— Bnav tarorinak chpetq e hamarel, vor Phanjunin aystegh (grqi hajord ejerum evs) shaharkum e Marqsi ev Engelsi anunnery։ Da uni ir parz bacatrutyuny. Phanjunin dashnakcakan gorcich er, isk dashnakcakan kusakcutyuny II Internacionali andam er ev cher zlanum iren zardarel proletarakan heghaphoxutyan arajnordneri anunnerov ev nranc patvirannerov, asuytnerov u barapasharov։ II Internacionaly qnnutyun chbrnec patmutyan araj, ev internacionali gaghapharaxosutyuny zargacum gtav leninyan kusakcutyan gorcuneutyan mej, kusakcutyan, vor eghav III Komunistakan internacionali steghcman naxadzernoghy։ II Internacionaly, vor tapalvec «arajin hamashxarhayin paterazmy sksveluc heto: nra shovinistakan qaghaqakanutyan hetevanqov, cuyc tvec, te inchpes anxusaphelioren patzhvum e davatchanutyuny proletarakan internacionalizmin» («Filosofskiy enciklopedicheskiy slovar», M. 1983, ej 214) ։ III Internacionali gorcichnern anzijum payqar ein mghum datarkaban internacionali dem «Phordzy cuyc e talis, vor aj oportunizmy ev «dzax» revizionizmy, voronq tesutyan ev qaghaqakanutyan mej anc ein kacnum nacionalizmi ev shovinistakan hegemonizmi gaghapharnery, mec vtang en nerkayacnum, hatkapes, erb voroshaki mi shrjaphulum arandzin mardkanc ev xmbavorumneri tequmic nranq darnum en karavarogh kusakcutyan qaghaqakanutyan himqy։ Henc ayd depqerum internacionalizmy darnam e datarkaban, gorcnakanum hangum e nacionalizmin» (nuyn teghy, ej 215) ։ E. Otyani grqum ynk. B. Phanshunin handes e galis «datarkaban internacionalizmi» hatkanishnerov, proletarakan heghaphoxutyan arajnordneri patvirannery mejberelov vorqan hatchaxadep, nuynqan anpateh ev anmtoren։ Ev sa e eghel pattchary, vor Ervand Otyani gluxgorcocy mezanum chi tpagrvel։
  • Jump up↑ «Internacional» ergi toghern en: Elir um kyanqy anicel e, Vov tchort e, merk e ev struk։ (Targm. E. Charenci)

D.

CAPLVAR, 3 noyember, 1908Sireli ynkerner,
Dirqery hetzhete ky tchshdvin irenc bnorosh hangamanqnerov, ev dasakargayin payqary ir bnakan evolyucian ky katare Caplvari mej։ Gitakic tarrery kamac-kamac ky bolorvin mer heghaphoxakan droshi shurjy։ Hoghayin banvorakanutyuny (Smenc Vardan) ev eritasard mtavorakanutyuny (Xev Avo) arden mez het en։ Mez het k'ylla naev dprocakanutyuny։ Hamenayn deps anhrazhesht e mer sharqery seghmel ev patrastvil verjnakan krvin, vorovhetev hetadimakan uzhery angorc chen mnar, irenc xoz payqary ky mghen mezi dem։ Ayspes, orinak, erb naxord namakov canucvac boghoqi hska mitinky kiraki or teghi k'unena Mkrenc kaly, i nerkayutyan hoghayin banvorakanutyan, eritasard mtavorakanutyan ev heghaphoxakan tarrerun, andin, Res Sergoyi tany mej, gyughin menc–aghayakanutyuny gumarvac kgherakanutyan ev reaqciayi mut uzherun het, satanayakan mi xorhurd ky hghanar, ayn e, dimel miacyal ynkerutyan ev xndrel vor Caplvari mej dproc my bana, paymanov vor caxseru kesy gyughaciq haytayten։
Ays mijocov ayd keghtot purzhuanery k'uzein irenc tchankin mej arnel Caplvari dprocakanutyuny, apakanel ayd matghash eaknery, strkutyan xmorov shaghvel anonc anarat hoginery ev phtchacnel amboghj apaga serundy։ Vtangy ahagin er ev petq er anmijakan darman։ Iskuyn Xev Avon ghrkeci mi ayri knoj Sarayi mot: ev berel tvi anor vordin Karon, vor iny tarekan mi ushim ev erandot latch e, ev ysi iren vor hetevyal or hravire ir ynkernery mer tan partezy, ur ky kayana mankakan parahandes։ Hravery araj berav mec xandavarutyun. ev erkushabti or 10-12 latcher xrnvac ein partezy։ Katarvecan mi qani mankakan xagher։ Heto shurjs havaqeci tgherqy ev bacatreci te inch sarsapheli dav my ky patrastver irenc dem ev te inch vorosh dirq hark er brnel։
Mi ar mi cuyc tvi irenc iravunqnery: Ysi te inch paraganeru mej irenc bacardzak iravunqn er dasadul ynel, te erb petq er vor ymbostanayin usucichneru dem, te erb hark er patzhel usucichnery ev te inch patizhner kareli er tnorinel usucichnerun dem։ Xosqers aoaj berin xorin tpavorutyun, ev tghaq arden isk patrastakamutyun haytnecin dasadul ynelu։ Mi qani or heto krkin zhoghov gumarvecav, ev ays angam kazmecinq Caplvari dprocakan miutyuny ir vorosh cragrov u gorcelakerpov։ Karon yntrvecav naxagah։ Ka naev gorcadir zhoghov, xmbagrakan marmin ev ahabekich xumb։ Inchpes ky tesneq, takavin dprocy chbacvac menq uninq dprocakan miutyuny, amrapes kazmakerpvac ev patrast kriv mghelu։ Ayzhm handart srtov ky spasenq։ Caplvari dprocin usucich krna gal erb vor kami։ Iren ky patrastvi mi pharavor yndunelutyun vor karcem: havityan chpiti morana։ Xev Avo shinac e arden gavazanner vorpeszi kritikakan ropein tgherqy anzen chmnan։ Mer qaghac teghekutyunnerun hamemat: Arabkiri miacyal ynkerutyan nerkayacucchin het banakcutyunnery hajogh elq unecer en, ev ayzhm ky spasvi usucchi galstyan։ Vov e ayd parony, inch skzbunqi kam inch gaghapharneru ky caraye, da bolorovin ancanot e indz։ Hamenayn deps petq e kataghi kriv mghel anor dem։ Ays bacahayt payman e։
Smenc Vardan ev Xev Avo Caplvari kinerun mej burn prophakant ky mghen miacyal ynkerutyan Caplvari dprocin bacman dem ev k'ysen te ayd dprocin pattcharav irenc tghaqy anastvac piti yllan, S. Lusavorichy piti uranan, Brot piti darnan13[1]evn.։ Ayd prophakanty araj ky bere mec huzum, ayn astitchan vor erek Ter Sahak qahanan ekav indz mot ev xndrec vor xratem mer ynkernery vorpeszi ayd tesak xosqerov mitqery chpghtoren ev gyughin mej huzum araj chberen։
Ibrev jaxjaxich phast kardaci iren mer cragiry ev platformy, cuyc talu hamar te mer kusakcutyuny kronakan xndirneru mej inch ashxarhahayacq uni ev te inchqan hakasutyun er mez ibrev molerand nerkayacnely։

— Ev sakayn aydpisi xosqer ky taracen kor, — pndec Ter Sahak։ Ayn aten iren bacatreci kusakcutyans gorcelakerpy, te inchpes ibrev kusakcakan menq partavor enq azatamit ev anhavat yllal, sakayn anhatapes azat enq havatacyal ev nuyn isk molerand yllalu, hetevabar Smenc Vardan ev Xev Avo ibrev kusakcakan che vor ky gorcen ays paragayis, ayl sosk anhatapes, ev menq voch mi kerpov iravunq chuninq brnanalu mer kusakicneru anhatakan hamozumnerun vra։
Ter Sahak meknecav anxosuk, teev haytni k'erevar vor tvac bacatrutyunners lav cher krcac marsel։ Vorqan dzhvar e strkamitneru hamar ymbrnel mi voeve azatakan mitq։ Verjin angam phoghi masin pahanjmunqs mnac anpatasxan, xndrem ushadrutyun dardzuceq ayd masin, da eakan harc e: indz hamar։
  • Jump up↑ Brot piti darnan — boghoqakan piti darnan։ Grot — protestant (boghoqakan) ։

E.

CAPLVAR, 20 noyember, 1908Sireli ynkerner,
Staca dzer namakn ev dzer tvac hrahangnery։ Im al ashxarhahayacqs bolorovin hamadzayn e dzerinin։ Mek koghmen petq e kataghi kriv hay purzhuaziayi ev ir dasakic kgherakanutyan, qaphitalizmi, hastatvac hin kargusarqin, apakanac barqerun, yntanekan shghtanerun, kronakan kapanqnerun dem, myus koghme eghbayrakan siro ev miabanutyan dzerq karkarel harevan azgabnakutyanc, qrderu, ezitineru, qyzylpashneru ev lazeru։
Dzer namaky arnelus pes mekneca Qomrash gyugh, ur mnaci mi shabati chaph, ser ev eghbayrutyun qarozelov qrderun։ Ysi irenc vor mer kusakcutyunn erbeq tshnamakan hetin mtqer chuni irenc nkatmamb, ayl yndhakarakn ky phaphaqi hamerashxutyan dashinq hastatel irenc het ev miasin araj varel payqary։
Qomrashi mej himnecin naev qrdakan andranik qlupy zor anvaneci «Qomrashi social heghaphoxakan Karl Marqs klub» ։ Ar ayzhm qlupi nistery ky kayanan mi axori mej, spaselov ir mi harmar kedronateghi gtnvi։ Qlupi naxagahn e Qelesh Mrko, voru masin xosac em naxord namaknerus mej, isk qartughary: Haso, vor mi hambavavor ktritch e ev Sahmanadrutyan hastatman artiv eghac yndhanur nerumin aten elac e banten, ur ky gtnver tarinere i ver ir gorcac karg my votchragorcutyunnerun pattcharav։ Haso herosi xarnvacqov mi lav xmor e vor krna mec ogtakarutyun unenal vtchrakan ropenerun։ «Karl Marqs klub» –y kochvac e phrkarar der katarelu ar hasarak qurd ev hay hamaynqnerun mej։
Caplvari mej mi kooperativ ynkerutyun kazmelu hamar yrac janqers mnacin anhetevanq։ Ayd apush gyughacinery irenc bolor xelqn u mitqy tver en dprocin, vorun hamar ayzhm k'ashxatin mi hatuk shenq shinelu: ekeghecu kic։ Togh shinen ev heto menq ky tesnenq te um ky caraye ayd shenqy։
Anshusht ky hisheq vor imacucac ei te: parav Maroyi aycy patrac u kerac er mer hraver-haytararutyuny։ Anasunn ancyalnery merav ev Maro ayzhm mez k'ambsatane yselov vor im haytararutyambs tunavorac em aycy, vorovhetev reaqsionerner ysac en iren vor havanakanabar kaxardakan baner grac ei mejy։ Ays anaxorzh depqy shat vat tpavorutyun yrav mer koghme durs ekac grutyunneru prestige–in vra, aynpes vor erku or aoaj erb trucik my hatcheci dprocakan harci masin, voch voq uzec zayn dzeoq arnel, vaxnalov vor ky tunavorvi։ Mi ayspisi mijavayri mej ur bolor mut uzhery lika kazmac en mezi dem, shat dzhvar e himnakan qayler arnel։ Aysuhanderdz dprocakan harci shurj mer mghac burn payqary bolorovin amul chmnac։ Ter Sahak ekav indz mot ev Res Sergoyi koghme zis hravirec anor tuny, vorpeszi mi hamadzaynutyan ganq, vorovhetev lav ky zgayin vor menq voroshac enq chynkrkil Caplvari purzhua dasakargi brovoqacianeru handep։
Haytneci ayd terterin vor kusakcutyans nerkayacucichy cher karogh banakcutyan hamar ertal mi keghtot purzhuayi votqy, ev ete Res Sergo mi xndirq uni: krna gal mer kedronateghin: Mer brnac ays korovi dirqy xor tpavorutyun gorcec Smenc Vardani, Xev Avoyi ev Karoyi vra։ Ter Sahak meknecav ev hetevyal ory lur berav te Res Sergo cher uzer mer mot gal, chkamenalov dem ar dem gtnvil Smenc Vardani ev Avoyi het։ Ky tesneq ayd ambartavan qaphitalisti hogii sevutyuny։
Ev Ter Sahak arajarkec vor banakcutyuny katarver ir tany mej, ur piti gar naev ayd aghtot araracy։
— Kusakcutyuns chi crir mijnadaryan kgherakanutyan aojev, — eghav im patasxans։ Banakcutyunnery sharunakvecan mi qani or ev verjapes voroshvecav vor tesakcutyuny teghi unena chezoq hoghi vra, Qomrash gyughi Karl Marqs klubin mej։
Erek iravararakan suyn zhoghovy gumarvecav verohishyal qlupy։ Res Sergo shat hashtarar yntacq brnec, nuynisk arajarkec vor es yllam nor dproci tnoren-usucichy։ Da purzhuaziakan mi keghtot hnarq er zis kasharelu hamar։ Anpayman merzheci ev nerkayacuci mer hramayoghakan hetevyal pahanjumnery։ Dproci hamar shinutyan vra eghogh ekeghecii kic shenqy phlcnel ev mi nor shenq shinel chezoq hoghi vra, zerc mijnadaryan azdecutene։ Usucchi yntrutyuny handznel im kazmac usanoghakan miutyan։ Yndunil xarn dasaranneru drutyuny։ Partavorich ynel ynkervarakan usucumy։ Jnjel kronagitutyuny։ Pashtonapes tchanchnal usanoghakan miutyunn ev vaveracnel zayn։ Ky tesneq te vorqan meghm ein mer koghme eghac pahanjmunqnery, sakayn Res Sergo ev Ter Sahak merzhecin hamadzaynil։ Xramaty verjnakanapes bacvac e mer mijev։ Ky spasem vtchrakan depqeru։ Karl Marqs kluby ir qartughari mijocov ir hamakranqy haytnec mer pashtpanac datin: Da mi shat srtapndich erevuyt e: Xndrem phogh ugharkeq:

Z.

CAPLVAR, 6 dektember, 1908Sireli ynkerner, Kecce heghaphoxutyun. Kecce azatutyun։
Kritikakan momenty, inchpes ky gushakei, verjapes hasav ev heghaphoxutyuny ir droshaky parzec Caplvari mej։ Erku ore i ver pasharvac drutyan mej enq ev amen haraberutyun xzac: gyughi bnakchutyan het։ Patmakan depqer teghi unecan voronq k'arzhe manramasn patmel aystegh, cuyc talu hamar te vorqan shrjahayacutyamb varvecav kusakcutyuns vtchrakan ropenerun ev te: phastaci kerpov apacucanelu hamar mut uzheru anazniv ev vat dery։ Mi shabat aoaj avarter er ekeghecu kic: dproci shenqy, vor ky baghkana cexov cephvac phaytashen mi yndardzak srahe ev varzhapeti hamar mi phoqrik xuce, bolorovin zurk germanakan ardi mankavarzhakan tchartarapetutyan pahanjmunqneren. bayc harcy dra mej che։
Ayn inch imaca vor dproci shenqi shinutyuny avarter e, ev nor usucichy tchamba elac e Arabkiren hos galu hamar, anmijapes im mot hravireci Caplvari heghaphoxakan gorcon sharqery, Smenc Vardan, Xev Avo ev usanoghakan miutyan naxagah: Karo, vorpeszi xorhrdakcinq kacutyan ev mer brneliq yntacqi masin։ Xev Avo arajarkec, ibrev armatakan darman, anmijapes kraki tal dproci shenqy. bayc es mi qich antaktgta ayd mijocy ev bacatreci mer ynkernerun, vor menq petq e cuyc tanq sar pagharyunutyun ev mer hakarakordneru nman chdimenq cayrahegh ararqneru։ Ayn tarber: ete Avo k'uzer mi aydpisi ban ynel anhatakan patasxanatvutyan tak, aranc kusakcutyans pashtonakan mijamtutyan. es ayn aten anhatapes krnayi hamamit yllal iren, qani vor kusakcutyuns, vor amen harci mej uni ir azat hayecakety, voeve kerpov chi krnar brnanal ir ynkerneru anhatakan gorcuneutyan vra։
Erkar vitchabanutene verj, voroshum kayacav kusakcutyans koghme mi cuyc kazmakerpel usucchi dem: Caplvar hasac ory, isk ete ayd cuycy mnar aranc vorosh ardyunqi, ayn aten usucichy piti ceceinq anhatapes ev voch te hanun kusakcutyan, vor erbeq chyndunir ayd tesak brni mijocner, ev ir gaghapharneru haghtanakin hamar xosqe u grche zat urish zenq chi tchanchnar։ Vorpeszi keghtot purzhuaziayi ev sev kgherakanneru mutin mej sarqac davadrutyanc zoh chyllanq, xohemutyun hamareci vaghoroq mer mot hravirel Qomrashi Karl Marqs klubi qartughar Haso, vor arden ir vorosh ev gitakic hayecakety parzac er dprocakan harci masin։
Verjapes erku or aoaj lur arinq te: usucichy cerekva mot ky hasner Caplvar։ Arden isk Res Sergo, Ter Sahak, Sergoyi erku vordiqy, Syho Jan, Phrenc Haro ev Koloshenc Sedo, gyughin bolor menc–aghayakan kusakcutyuny irenc arbanyaknerov, hackataknerov, pnakaleznerov gacer ein dimavorelu purzhuaziayi pashtonakan nerkayacucichy, ibr te na mi heghaphoxakan-hasarakakan mec gorcich kam andznver heros liner։ Menq iskuyn havaqvecanq ekeghecu motery patshatch dirqer gravelu։ Ev aha erevcav taphory։ Erb usucichy ev ir ughekicnery kang arin ekeghecu qov ev var ijan irenc dzieren: cuycy paytecav. — «Ankcin hetadimakannery, ankcin davatchannery, ankcin sut dprocasernery, ankcin keghcavor usucichnery, kecce heghaphoxutyuny, kecce proletariati inqnagitakcutyuny, kecce Caplvari mtavorakan eritasardutyuny», — aghaghaknery ody ky tndacnein։ Tesnelu er mut uzheru shphotutyunn u vaxy։ Ter Sahak anmijapes indz mot vazec ev aghachec vor verj tanq cuycin։ — Heghaphoxutyuny paytecav Caplvari mej, — patasxaneci.— ev kareli che hegheghi yntacqy kasecnel։
Ayd ropein mi sur aghaghak lsvecav. Xev Avo, ir anhatakan patasxanatvutyan tak, qar my shprtac er usucchi tchaktin ev viravorac zayn։ Aryuny ky hoser ev xutchapn yndhanur er։ Res Sergo, Syho Jan, Phrenc Haro ev Koloshenc Sedo mi vayrag hardzakum gorcecin xeghtch pataniin vra, vor shvarac: mer mot apastanecav։
— Hasir Haso, — gocheci klubi qurt qartugharin: vor hast gavazany dzerqy: mi qich andin dirq brnac er։ Ayn aten payqarn stacav canr hangamanq ev haziv hajoghecanq es, Avo, Karo, Amenc Vardan ev Haso, xuzhany tcheghqelov apastanil dproci shenqn vorun dury amrapes phakecinq։ Krivi mijocin mi qani reaqsioner glux viravorvecan. mer koghme voch voq vnasvecav։ Anmijapes dproci taniqi vra parzecinq karmir droshy zor naxapes patrastac einq։ Tpavorutyuny xist cncogh eghav amboghj gyughin mej։
Ayzhm erku ore i ver ky mnanq dprocy, zoravor kerpov amracac։ Ky lsenq te mut uzhery vatabar dimum yrac en kaoavarutyan: mez brni durs hanelu hamar shenqe my vor amboghj zhoghovrdi sephakanutyunn e։ Tesnenq banic inch durs ku ga։ Svini qaghaqakanutyunn e vor cayr ku ta։ Deh togh cuyc tan irenc bun, iskakan guyny։ Menq chenq ynkrkir։ Ar ayzhm phutov phogh ugharkeceq։

E.

CAPLVAR, 14 dektember, 1908Sireli ynkerner,
Pasharman drutyuny ky sharunakvi ev menq ut ore i ver phakvac ky mnanq dproci shenqin mej zor amracucac enq razmakan pahanjmunqneru hamemat։ Dprocakan miutyan naxagah Karoyi mayry: Sara: ekav miacav mer sharqerun։ Mi xeloq parav kin e da, vorun het petq e xosil nshanaci kerpov qanzi bolorovin hamr e։ Sarayi nerkayutenen ogtvelov: anmijapes dzernarkeci kazmel «Caplvari gitakic tiknanc HARAJ akumb» –y, ev ozhandak marmin my «Caplvari hay kananc ANDzNVER xumb» anuni tak։ Ays verjin kazmakerputyuny hramayoghakan pahanjq er dardzac, vorovhetev mi qani ore i ver tanchqe[1]ky tarapei ev petq unei mi andznver knoj xnamqin։
Teev pasharman vitchaki mej: sakayn angorc chi mnacinq ut ore i ver։ Nax ev aoaj crveci, norakazm «Haraj» akumbi mijocov, mi pashtonakan trucik kusakcutyans Caplvari masnatchyughin koghme, ughghvac mer trqahay, rusahay, parskahay ev amerikahay komiteneru, entakomitenerun ev ynkernerun։ Ayd trucikov manramasn parzeci verjin karevor depqery, phastaci kerpov cuyc tvi te kusakcutyuns vorqan xohemutyamb, zijoghutyamb ev baryacakamutyamb varvac er, ev cavali depqerun amboghj patasxanatvutyuny canracuci mut uzheru sarqac davadrutyunnerun vra։ Ays grutyuny, vorun mek orinaky ky ghrkem dzez, inchpes piti tesneq: uni tramabanakan himq, hastat logikaev vorosh hayecaket։
Heto erevcav mtavorakan eritasardutyan koghme mi trucik, ughghvac Caplvari gorcavorakan dasakargin։ Da mi pertchaxos koch er yndhanur gorcaduli, inch vor nerka paymanneru mej mi nvirakan partakanutyun er amen gitakic gorcavori hamar, bayc aphsos vor paytar Mko takavin che hasac ayn bardzrutyan vor karogh ylla ymbrnel masnavorin shahn yndhanuri ogtin zohelu partadrich skzbunqy։ Errord truciky, hoghayin banvorakanutyan koghme storagrvac, angam my evs ky goracner ynchazurk proletariati boghoqy hoghayin qaphitalizmi dem։
Heto erevcav Qomrash qurt gyughi Karl Marqs klubi mi cncogh manifeste–y, vor eghbayrakan dzerq ky mekner Caplvari mej patneshi vra krvogh ir gaghaphari ynkerakicnerun։ Ays haytararutyuny, vor taq shunchov my grvac er, srtapndich tpavorutyun gorcec ar hasarak bolor ynkerneru vra։
Hingerordy Caplvari gitakic tiknanc «Haraj» akumbi andranik trucikn er, vorov hraver k'yllar Caplvari bolor tikinnerun gal bolorvelu mer shurjy, dproci gagaty bardzracogh karmir droshakin tak։
Verjapes, erevcav naev Caplvari hay kananc «Andznver» xumbi truciky, srtaruch mi koch, ughghvac ar hasarak bolor hayuhinerun, vorpeszi phutan shutov mi qich amoqich terevner havaqel ev ephel։ Asika mi hamakrakan cuyc er depi kusakcutyans Caplvari nerkayacucichy vor, inchpes ysi, tanchqe ky taraper։ Ays phaphuk hogacutyuny partavor yrav zis anmijapes mitink kayacnel ev hraparakayin shnorhakalutyun haytnel: kusakcutyans koghme: hay kananc «Andznver» xumbin։ Im tchars Xev Avo nshanaci kerpov targmanec ynkeruhi Sarayi, vor shat huzvac k'erevar։

Bac asti, myus koghme, banakcutyunner sksvac en Res Sergoyi ev Ter Sahaki het։ Res Sergo ereq or araj ekav ev uzec vor dprocy toghunq, hashtutyun goyacnenq ev gyughy handarti։ Minchev isk xostacav dprocn ar ayzhm phak pahel, usucichy et ghrkel ev indz handznel dproci tnorenutyuny, anpayman kerpov։
Ayd xaghaghakan arajarknern i harke kareli cher yndunir — menq k'uzeinq gaghapharakan payqar, heghaphoxakan gorcuneutyun ev voch te ansharzhutyun ev merelutyun։ — Menq amenqs al hay enq, eghbayr enq, inchu sirov chaprinq iraru het, inchu kriv ynenq, — ky krkner ayd keghtot purzhuan vor karogh cher ymbrnel te kyanqi eakan paymann er krivy, te dasakargayin payqary anhrazhesht er ynkervarutyan haghtanakin hamar, ev te aranc aryunaheghutyan kareli cher mi lav ban durs berel։
Erkaroren bacatreci iren vor inq, ibrev purzhuaziayi nerkayacucich, partavor e linel mer kataghi hakarakordy ev ibrev ayd: petq e dime keghtot mijocneru, hramayoghakan partq er iren hamar vostikanutyan ajakcutyan dimel ev mez brni durs hanel dprocen ev ayln։ Res Sergo patasxanec te ibrev gyughapet erbeq chpiti tuylatrer vor vostikan berver ev ky naxyntrer mernil: qan te nerqin krivneru hamar karavarutyan dimum ynel։ Ky tesneq vor ayd keghtot araracy nuynisk karogh che unenal ir dasakargin pahanjac sev vogin։ I zur krkneci te mer mej petq e mghver dasakargayin kataghi kriv, te irenq partavor en mez dem gorcacel bolor keghtot zenqery, matnutyun, davatchanutyun, zrpartutyun ev i harkin dimelu ein brni mijocneru, te aranc ator kareli cher unenal purzhuaziakan keghtot dasakargy, vorun goyutyuny anhrazhesht e, anor dem mghelu hamar heghaphoxakan azniv payqary։ — Menq eghbayr enq, menq qristonya hayer enq, menq petq e irar sirenq, miabanutyamb aprinq, — k'yser u k'yser ayd apush araracy։ Hamenayn deps, es hastat mnaci krivi asparezin vra։ Payqar haraj berelu hamar aynqan janqere verj, chei krnar mi himar gyughacii xaghaghasirakan zgacumnerun zohel mer ereq amsvan amboghj janqern ev gorcuneutyuny։ Da shat vat azdecutyun piti gorcer mer sharqerun vra։ Vaghy indz mot ku ga Ter Sahak nor banakcutyunneru hamar; Vtchrakan qayly k'arnvi ayn aten, ev ayd himar Res Sergo verjapes ky stipvi dimel karavarutyun ev vostikanakan mijamtutyun hravirel, inch vor anhrazhesht e mer payqari verjnakan haghtanakin hamar։ Phosty ekav, namakner ev terty ekan, hrahangner ekan, bayc phogh chka։ xndrem ushadrutyun dardzreq ayd kensakan harci vra։

Y.

CAPLVAR, 24 dektember, 1908
Sireli ynkerner, Verjapes heghaphoxakan gorcuneutyuny Caplvari mej ir sur hangamanqy stacav։ Ayn keghc u xabeakan kapern voroncmov minchev aysor proletariat dasakargery miacac ein purzhuaziakan, kgherakan ev agrarayin aznvakanutyan kegheqich tarreru het, xzvecan, jaxjaxvecan. inqnagitakcutyuny zartnec gyughaciakan massaneru mej, steghcvecan vorosh hosanqner ev kazmvecan iraru anhasht ayn tshnami tarrern voronc anoghoq u kataghi payqaren mi lav ban durs piti ga anpayman։ Bayc hark e patmel iroghutyunnern irenc zhamanakagrakan kargov։ Res Sergoyi hashtarar mijamtutyan anhajogh phordzin hetevyal orn isk mer mot ekav Ter Sahak ev krknec, grete bar ar bar, ir dasakic keghtot purzhuayi xosqery, yselov vor irenq patrast ein amen gohacum tal mezi vorpeszi verj gtner Caplvari mej gaghapharayin heghaphoxakan azniv payqary, vorun «anxorhurd irarancum» anuny ku tar mijnadaryan tchizvitakanutyan ayd sevhogi nerkayacucichy։
Hark eghav bacatrel iren te: heghaphoxutyuny chi krnar yndunil erbeq kgherakanutyan koghme trvac xratnery, te payqary sksac e ev kareli che kasecnel anor harajxaghacutyuny։ — Bayc inch e dzer npataky, — pndec ayd xavaramit tertery։ Ibr te heghaphoxakan azniv payqar mghelu hamar anhrazhesht yllar npatak my unenal ev te ankeghc u andznver heghaphoxakani my hamar payqarn arden npatak my eghac chyllar։ Ayd apakanvac u aylaserac eutyunnerun hamar, voronc amen my qayly mi shahamolakan npatak uni, kareli che ymbrnel te mi mard karogh e mi voeve gorcuneutiւn cuyc tal aranc nra cayry anpattchar mi ogtakarutyun linelu։ Anshusht Ter Sahaki nman hetadimakan ugheghnery chen vor piti krnan hasknal «payqary payqari hamar» imastasirakan skzbunqy, usti lavaguyn hamareci chpatasxanel։ Bayc Xev Avo vor nerka er ev vorun heghaphoxakan dastiarakutyuny tarorinak zargacumi ky hasni hetzhete, Ter Sahaki ayd brovoqaciayin chkaroghacav hamberel ev nra xalphaxy[1] qashec, durs shprtec patuhanen, yselov. — Aha mer npataky։ Xev Avoyi ayd ararqy ev kartch xosqy, inchpes ky tesneq, irenc mej ky xtacnen mer amboghj heghaphoxakan gorcuneutyan phsixologian։ Tget tertern iharke chhaskcav ays dzevov iren trvac patasxanin hogebanakan bardzrutyunn ev nuynisk hamardzakecav boghoqelu։ Anmijapes phastaci kerpov cuyc tvi iren te: brovoqacianir koghme eghac er, te: inqn er naxahardzaky ev ynker Avoyi ararqy mi orinavor andznapashtpanutyun er parzapes։
Qahanan votqi elav meknelu hamar։ Ayn aten, mer naxoroq tvac voroshumi hamemat, Smenc Vardan, Haso ev Xev Avo hardzakecan Ter Sahaki vra, dzernern u votqery kapecin ev ayspes hankarcakan hardzakumen sarsaphac: Ter Sahak marecav։
Anmijapes Caplvari hay kananc ANDzNVER xmbi naxazah ynkeruhi Sara phutac terteri mot ev petq eghac xnamqnery tvav։ Qich heto Ter Sahak staphecav ev erb ir handartutyuny gtav, bacatreci iren te: ir kyanqin masin mi voeve vtang chi sparnar, te inq mer mot kalanavor piti mnar minchev payqari verjnakan elqy։
Mi qani zham heto, gyughaciq tesnelov vor irenc tertery durs chi gar, myus koghme nshmarelov vor ir xalphaxy durs dzgvac e: havaqvecan dprocin aojev ev sksan «Ter hayr, ter hayr» kanchel։ Ayn aten phayte pheghkeren min banal tvi, ev tgherqy qahanan patuhanin qov berin, gluxy bac ev tevery kapvac։ — Aha dzer davatchanutyan dem: heghaphoxutyan patasxany, — gocheci vary zhoghvvac amboxin։
Qarord zham chancac: amboghj Caplvar havaqvac er mer shenqi shurjy, hon er Res Sergo ir erku vordinerov, hon ein ev Syho Jan, Phrenc Haro, Koloshenc Sedo, paytar Mko, kiner, harser u aghjikner u bolor eraxayqy, voronq lac u kocov ky porchtayin ev irenc qahanan ky pahanjein։ Aghmuky hetzhete k'avelnar։ Hankarc Qomrash gyughi Karl Marqs klubi qartughar Haso erevcav patuhani arjev. ev ereq angam ir hracany parpec odin։ Amboghj purzhuazian ev angitakic amboxy leghapatar xuys tvin u phoghocy amayutyan mej inkav։

Ayd orva bolor eghelutyunnery shat cncogh tpavorutyun araj berin ar hasarak amboghj Caplvari mej։ Hetevyal ory krkin banakcutyunnery sksan, bayc ays angam nerkayacogh patgamavornery chein hamardzaker mer dran semen ners mtnel, ayl dursy kecac ky xosein։ I harke menq hastat mnacinq mer voroshumin mej ev haytararecinq te: mimiayn brni uzhi arjev teghi piti tanq։ Amboghj mi shabat ayd kacutyuny tevec. verjapes tesnelov vor menq erbeq teghi chpiti tanq hashtarar xabeakan zijoghutyunneru: Res Sergo, Syho Jan ev Phrenc Haro, ereq or araj, erkar xorhrdakcutyunnere etqy, k'oroshen dimum ynel karavarutyan։ Mer anxonj u hamar payqarin haghtakan ardyunqn er da։ Ays ereko, inchpes lur arinq, ky hasnin erku zhantarma ev mi hisnapet։ Vaghy ky lini vtchrakan or։ Aphsos vor ays kritikakan momentnerun mej takavin bavararutyun chtviq mer phoghi pahanjmunqnerun։ Chgitem inchpes bacatrel dzer ayd ashxarhahayacqy։

T.

CAPLVAR, 4 hunvar, 1909
Sireli ynkerner, Drutyuny vatacav, xist vatacav ev chgitem te inch durs piti ga verj i verjo։ Inchpes naxord grutyambs canucac ei, Caplvari purzhuaziakan dasakargi keghtot nerkayacucichnery Res Sergo, Syho Jan ev Phrenc Haro, mer azniv gaghapharayin payqarin patasxanecin irenc sovorakan zenqerovy. matnutyamb ev davatchanutyamb։ Txur erevuyt։ Erb erku vostikannern u hisnapety hasan Caplvar, Res Sego ev ir xafie[1]ynkernery cuyc tvin ayn shenqy vorun mej menq shabatnere i ver amracac einq։ Da mi erkrord matnutyun er ayd stor araracneru koghme։
Menq i harke ynddimutyun cuyc chtvinq mer turq eghbayrnerun. siralir kerpov yndunecinq zirenq u anmijapes durs elanq dprocen u veradardzanq mer tunery։ Ev sakayn patahecav mi shat anaxorzh depq vor menq cheinq naxateser։ Hisnapety ev vostikannery dzerbakalecin u miasin tarin Qomrash gyughi Karl Marqs klubi qartughar ynker Hason ibrev vaghemi charagorc։ I zur bacatreci hisnapetin vor na gaghapharayin payqar ky mgher mezi het, te Qomrash gyughi koghme mi patgamavor nerkayacucich er ev te ator hamar ir andzy petq e nvirakan hamarver։ — Inq qurt, duq hay, dzer gorcerun inchu ky xarnvi, dprocy ur: Hason ur, na mi parz avazak e, — k'yser hisnapety։

Patasxaneci iren te eqsphrophriaciayi masin chei giter ynker Hasoyi vorosh hayecakety, bayc te na qurt linelov iravunq chuner mijamtelu hayeru gorcin: da mi anynduneli gaghaphar er։ Bacatreci iren te Vasili Golubevi tesutyuny ceghayin zanazanutyunneru arvestakan bazhanmunqneru masin ev cuyc tvi te mardkayin ynkerutyuny voch te zanazan azgutyunneru ky bazhnvi: ayl vorosh dasakargeru, ev te ays tesutyuny ynker Haso, ibrev proletariat, ky nuynanar Xev Avoyi ev Smenc Vardani het։


Bolor ays phastaci apacuycnern anogut eghan ev Haso tarvecav Arabkir, ur bantarkvac ky mna։ Haziv te hisnapetn u erku vostikannern irenc kalanavorin het heracan Caplvaren, mi cncogh trucik bazhnel tvi gyughin mej։ Ahavasik nra bovandakutyuny vor uni patmakan vorosh nshanakutyun։
«Gitakic zhoghovurd, Aha tchanachecir qo barekamnern u qo tshnaminery, aha tesar te gaghapharayin azniv hoghi vra drvac mer payqarin inch vatutyamb patasxanecin qo hakarakordnery։ Erb qo annkun kamqd chteqvecav ayd keghtot dasakargi pighc garshaparin nerqev, noqa chvaranecan dimelu irenc sovorakan u sireli mijocnerun: matnutyan ev davatchanutyan։ Ayo, ayd hamitabaro hayaker mut hoginery karavarutyan durn aph arin, vostikanakan uzhin dimecin vatabar։ Ayd garsheli ararqov noqa irenc mahvan datakniqy storagrecin։ Arji orvyne i ver aylevs merac e Caplvari mej purzhuaziakan matnich u davatchan dasakargy, merac e ev mut uzheru nerkayacucich kgherakanutyuny, merac e ev agrarayin qaphitalizmi kegheqich dasakargy, merac e ev gyughayin aznvakanutyan ambartavan tarry, ev ayd diakuytin vra ky bardzrana Caplvari gitakic proletariaty։
Bayc, gitakic zhoghovurd, mite tuyl piti tas vor ayd meryalnern irenc eghernagorc davatchanutyan mej anpatizh mnan, mite chpiti verakendanacnes zanonq vorpeszi qo dzerqovy irenc patizhy tas։
Menq mer keghtot u davatchan hakarakordnerun pes phrovoqacianeru chenq dimer, menq ayd vaterun pes eghbayraspan krivneru chenq mgher Caplvari tget u angitakic massanery, bayc k'ysenq mer gitakic sharqerun.— Davatchanutyan ev matnutyun gorcvecav Caplvari mej, davatchannern u matnichnery or cerekov, haytni hamardzak ky pttin, gitakic zhoghovurdy ky tchanchna zanonq, menq voeve xrat kam xorhurd chenq tar, bayc na ibrev gitakic u xorhogh uzh: ir partakanutyuny k'ymbrne ev zayn ky gorcadre. na brnakalutyan ahavor shrjannerun isk gitcav te inch e matnich davatchanneru patizhy ev yst aynm patzhec zanonq, ayzhm vor anor gitakcutyunn aveli evs zartac e: mite kareli e vor ynkrki, da vatutyun ev storutyun ky lini։ Menq shat harganq uninq depi zhoghovurdi inqnagitakcutyuny. asti mez chenq nerer voeve kerpov anor teladrel ir partakanutyany. menq ky gohananq gochelov. Ankcin vatery, ankcin matnichnery, ankcin davatchannery. kecce Caplvari gitakic eritasardutyuny» ։ Ays truciky bazhnvelen mek qani or heto Xev Avo kalin mej handipelov Res Sergoyi: ky hardzaki ayd vati vra ev bahov mi lav cec ky qashe, nuyn erekoyin Smenc Vardan pharavor kerpov ky cece Syho Jany։ Aha te inch anaknkal ardyunq tvav ayd vat u cac araracneru mut gorcuneutyuny։ Ayzhm kacutyuny larvac e Caplvari mej։ Qomrashen evs canr lurer ky hasnin։ Hasoyi bantarkutyuny grgrac e amboghj gyughy Caplvari dem։ Shnorhakalutyun im hamest gorcuneutyan masin dzer shraylac govestnerun hamar, iciv te anonc tegh mi qich phogh ugharkeiq։ Baroyakan qajaleranqy bavararutyun che karogh tal fiziqakan kariqneru, da mi texniqakan tchshmartutyun e։


Zh.

CAPLVAR, 3 phetrvar, 1909Sireli ynkerner,
Reaqciankrkin glux bardzracuc Caplvari mej։ Mer azniv gaghapharayin cecin vorun entarkvecan erku haytni davatchanner: Res Sergo ev Syho Jan, inchpes patmeci naxord namakov, mut uzhery patasxanecin vatabar hardzakelov ynker Avoyi ev ynker Vardani vera։ Hamitabaro ayd mardakerp hreshnery gazanayin kataghutyamb: ekeghecu baky: ky phordzen aptakel mer ynkernery, i nerkayutyan Ter Sahaki vor keghcavorabar ky mijamte krivin arajqy arnelu hamar։
Ayd vayrag davatchanutyuny i harke xorin casum haraj berav ar hasarak mer bolor gitakic sharqerun mej։ Nuyn isk zhoghovrdi chezoq u lusamit tarry xstiv boghoqec ayd stor ararqi dem. orinak: Koloshenc Sedo, mi aznvakan ev bavakanachaph zargacyal andznavorutyun, depqi erekoyin ekav indz mot ev cav haytnec patahac irakanutyan masin u ambastanec Res Sergon ibrev drdich ev kazmakerpich ayd vat davadrutyan, teev depqy patahac zhamanak ayd keghtot purzhuan mi qani ore i ver bacaka er Caplvaren։

I harke kraheci te Koloshenc Sedo uner hetin mtqer, te na taqun hakarakordn er Res Sergoyi, te k'uzer anor dirqy gravel gyughin mej ev te ky husar ir npatakin hasnil dimelov mer ajakcutyan։ Ayd ameny indz canot er. bayc ev aynpes chei krnar merzhel ir ankeghc zgacumnery, manavand vor Sedoyi mijocov menq mer aphi mej k'arneinq naev gorcavorakan dasakargy, vor minchev hima curt veraberum unecac e mezi handep, qanzi paytar Mko phesan e Koloshenc Sedoyi։
Usti i nkat arnelov mer gorcuneutyan nkatmamb artahaytvac ankeghc hamakrutyuny, ev banvorakan dasakargi shahery, ev manavand kusakcutyan shahery, amenajerm veraberum uneca Sedoyi handep։ Ar ayzhm miasin kazmecinq voch kusakcakan chezoq hoghi vera mi lika, vor npatak uni amen gnov payqar mghel Res Sergoyi ev ir qliqi dem։ Da mi achqi ynknogh haghtanak e mezi hamar։ Kareli e ysel vor nerkayis Caplvar bazhnvac e erku havasar uzhov tshnami vorosh banakneru։ Mek koghmy kan gitakic tarrern irenc dasakargayin vorosh bazhanmunqnerov, irenc inqnahatuk pahanjmunqnerov, ւsshxarhahayacqov u cragrov. myus koghmy kan angitakic massanery, kegheqich tarrery, sev uzhery, verjapes amboghj reaqcian։ Ev xorhil te vec amis araj Caplvari mej goyutyun chunein voch purzhuazia, voch agrarayin qaphitalizm, voch hoghayin banvorakanutyun, voch gorcavorakan dasakarg, voch proletariat, voch gitakic mtnavorakanutyun, voch reaqcia, voch kgherakan mut uzher, verjapes vochinch։ U ayd tget u txmar geghacinery meghapart handartutyamb miasin k'aprein, aranc nshmarelu zirenq bazhnogh anancaneli xramatnery, irenc ynddimamart shahery ev amen gnov payqar mghelu hramayoghakan pahanjqy։ Che, kareli che asel te Phanjuni Caplvari mej parap ancuc zhamanaky։
Bayc, aphsos, minchder hos drutyuny hetzhete ky lavana, Qomrash gyughi mer qurd eghbayrneren vrdovecucich lurer ky hasnin։ Karl Marqs klubi qartughary, vor inchpes giteq, dzerbakalvelov Arabkir tarvac er, hon datastani entarkvac e ev ibrev, naxkin datapartyal krac e canr patizh, yndunelov erku tarvan bantarkutiւn։ Dproci mejen ardzakac hracani harvacnery shat canracucac en ir hancanqy։
Erb datapartutyan lury ky hasni Qomrash gyughy, mer qurd eghbayrnery bnakanabar sastik ky huzvin, vorovhetev Haso ky vayele mec zhoghovrdakanutyun։ Qrdery bace i bac k'ambastanen mez: ibrev pattchar Hasoyi bantarkutyan։ Qelesh Mrko vor motik azgakanutyun uni Karl Marqs klubi qartugharin het, erek ekav indz mot ev ysav te drutyuny shat vat hangamanq stacac e gyughin mej, te qrdery k'uzen hardzakil Caplvari vera ev gyughy avari tal irenc bantarkyal ynkeroj vrezhy lucelu hamar, te inq ar ayzhm argilac e hardzakumy, xostanalov vor ga mer qov u hashtarar eghanakov kargadre xndiry։ Qelesh Mrko, ibrev hashtarar mijoc, k'arajarke vor Caplvarciq qarasun voski vtcharen qomrashci qrderun, hakarak paragayin inq ankarogh piti ylla zspel gyughacineru vrezhxndrutyuny։ Patasxaneci te gorcin amboghj patasxanatvutyuny ky canranar Res Sergoyi vera, te hark er dimel anor ev i harkin amen gnov pahanjel irenc iravunqy։ Qelesh Mrko gnac ayd keghtot araraci mot, vor nax vatabar mez matnac e: yselov vor menq enq Hason dproc hraviroghy, ev heto haytararac e vor ankareli e gyughis mej qarasun voski havaqel։
Qelesh Mrko mi shabat paymanazham talov meknecav larvac drutyan tak։ Tesnenq banic inch durs ky ga։ Minchev aysor ushadrutyun chdardzriq dramakan harci masin, ev es verjapes stipveca dimel Koloshenc Sedoyi ev mi qich phogh vercnel kusakcakan anunov։ Nerka Tchgnazhamayin ropenerun phoghi pakasutyuny ky vnase amboghj kazmakerpakan gorcin։


ZhA.

CAPLVAR, 19 phetrvar, 1909Sireli ynkerner,
Gaghapharayin payqary hasac e ir cayraguyn astitchanin։ Caplvary ky veracni ev azat u ankashkand mtqern irenc tirapetutyuny ky taracen korcanvac xavar uzheru averakin vra։ Mi patahakan depq, vor teev chuner skzbunqayin hangamanq, verjnakanapes bnoroshec Caplvari heghaphoxakan ev hetadimakan tarreru mimyanc handep unecac dirqy։ Dimaknery patarvezan ev purzhuaziayi ev kgherakanutyan nerkayacucichnhry durs tvin irenc hogii amboghj sevut.uny։ Da mi mxitarakan erevuyt e։ Aha iroghutyunn ir bovandak merkutyan mej։ Mi shabat aoaj Smenc Vardan ky phaxcne Syho Jani harseren min: Nazlun ev ky tani ir mot, iharke harsi havanutyamby։ Ayd azat kamqov, azat paymanneru tak, azat hamozumov katarvac ararqy mi anhnarin huzmunq haraj ky bere։ Caplvari strkamit dasakargerun mej։ Nazlui amusiny, mi keghtot purzhua, ir kusakicneru het vatabar ky hardzaki Vardani tan vra ev k'uze brni et arnel ir kiny։
Teev Smenc Vardan voch kusakcakan hangamanqov arevangac Er Nazlun: aysu handerdz menq cheinq krnar parz handisates mnal, manavand vor xndiry uner ir ynkerayin-baroyakan koghmy, vory hark er erevan hanel։ Es, Xev Avo, ynkeruhi Sara, Karo, Koloshenc Sedo ev paytar Mko phutacinq mer ynkeroj pashtpanutyan։ Teghi unecav kataghi kriv, bayc Nazlun mnac mer mot։
Anmijapes kazmeci ynkerakan atyan ev harcy dri seghani vra, qnnelu hamar anor miayn ynkerayin-imastasirakan hangamanqnery։ Hravirvecan nerka linelu naev Ter Sahak qahanan, Nazlui amusin: Xecho ev urishner։ Aha ynkerayin atyani voroshumy, vor truciki dzevov haghordvecav Caplvari hayutyan; «Nkatelov vor purzhuaziakan nerka yntanekan kazmutyuny himnvac e hnadaryan brnakal himqeru vra, Nkatelov vor knoj mimiayn ir amusnun patkanily sephakanatirakan sxal skzbunqen txac e, Nkatelov vor naxnakan ynkerutyunneru mej kiny arhasarak bolor hamaynqin ky patkaner, aranc vorosh amusnu, Nkatelov vor yntaniqi qristoneakan kazmakerputyuny karogh che hasht gnal darus vogiin het, Nkatelov vor kiny ir marmnuyn bacardzak tern e ev anor gorcacutyan azat tnorinuhin, Nkatelov vor Nazlu azat kamqov toghac e Xechon u miacac Smenc Vardani het, Ynkerayin atyany k'oroshe nax: shnorhavorel ynkeruhi Nazlun ev ynker Vardany irenc annaxapashar u azatamit hamozmunqnerun hamar, Erkrord: k'oroshe Nazlui ev Vardani miutyuny orinavor tchanchnal, errord: ky datapartn Xechon ir brnavorakan ararqnerun hamar, chorrord: ky hravire Caplvari gitakic hayuhinery hetevelu ynkeruhi Nazlui dzerbazatakan orinakin։ Kecce azat sery, Kecce azat miutyuny, Ankci amusnakan strkutyuny, Ankcin amusnakan shghtanery, Keccen gitakic sharqery» ։ Hakarak ynkerakan atyani ays ardar ev hashtarar kargadrutyan, Caplvari mut uzhery chuzecin katarvac iroghutyan arjev xonarhil ev nuynisk vatabar dimum yrin Arabkiri Arajnordaranin, vorpeszi brni haphshtaken Nazlun ir orinavor ynkerakcin qoven ev handznen aporen erkany dzerq։
Spaselov Arajnordarani koghme ghrkveliq qnnichnerun: ar ayzhm Caplvari mut uzherun ev gitakic tarrerun mijev baxumnery hamarya amenorya dardzac en։ Ynkerayin ays kensakan harci shurj mghvac burn payqary, vorme anshusht piti cni purzhuaziakan qayqayvac ynkerutyan verjnakan qandumy, mi shat mxitarakan ev qajalerich erevuyt e ev cuyc ku ta mer anxonj janqerun anteghitali ardyunqnery։
Aphsos vor, myus koghme, Qomrash gyughi mer qurt eghbayrnery hetzhete sparnakan ky darnan։ Irenc qarasun voskii pahanjqin paymanazhamy arden vaghuc lracav. mi nor paymanazham tvin zeghchelov naev irenc pahanjqy eresun voskii։ Bayc ankareli piti ylla voeve gumar havaqel, vorovhetev amboghj Caplvar larvac drutyan mej e ev ankareli e ynddimamart tarreru mijev hamadzaynutyun kayacnel։ Koloshenc Sedo ky pnde te Res Aergoyi tuny pahvac ka patrast dram ev te hark e brni vercnel ayd gumary keghtot araraci qoven, phrkelu hamar gyughy: sparnacogh vtangen։ Iharke Sedoyi arajarky uni lurj himq ev k'arzhe nkatoghutyan arnel. Xev Avo bacardzakapes hamamit e Res Sergoyi tuny talani talu ev hon pahvac dramnery gravelu masin։ xndiry skzbunqayin tesaketov kareli e xist orinavor hamarel, ibrev mi eqsphrophriaciayi akt, yndhanuri phrkutyan hramayoghakan pahanjen bxac։ Ays ereko mer yndhanur gumarman mej ky cecvi ayd harcy ev ky trvin vtchrakan voroshumnery։ Tchgnazhamayin ropenerun: petq e cuyc tal vorosh kamq, azdu gorcuneutyun։ Acta, non verba[1], ays petq e lini mer nshanabany։ Mi verjin bar. Phogh ugharkeceq։
  • Jump up↑ Acta non verba — gorc, voch te xosq։

ZhB.


MAShKERT, 27 phetrvar, 1909Sireli ynkerner, Haghtutyun, haghtutyun։ Verjapes mer korovi gaghapharayin azniv payqary anpayman tarav haghtanaky, ankeghc heghaphoxakan skzbunqy phrkvecav, teev Caplvar korcanecav։ Aphsos, inch anel, kareli che dzvazegh ephel aranc havkit kotrelu, k'ase fransakan aracy։ Caplvari averaknerun vra ayzhm ky bardzrana maqur itealakan payqari hoyakap haghtakamary։ Da mi shoshapheli ardyunq e mez hamar։ Inchpes naxord namakov canucac ei: mer verjin zhoghovy kayacav mer bolor martakan gitakic uzheru nerkayutyan։ Ynker Sedo mi krakot dasaxosutyamb arajarkec anmijapes hardzakil Res Sergoyi tan vera, ev brni vercnel hon pahvac dramnery, keghtot purzhuaziayi ayd anarg zenqery, zanonq veradardznel irenc orinavor tererun, bavararutyun talov miangamayn Qomrash geghi qrderu pahanjqin։
Ynker Sedoyen etq, es xosq ari ev harcy mi miayn skzbunqayin imastasirakan tesaketen qnnelov, cuyc tvi te vorqan ardar ev orinavor er mer ynkeroj arajarky։ Zhoghovy miadzaynutyamb vtchrec hetevyal orn isk voroshumy dnel gorcnakan hoghi vra; Ayspes uremn erku or araj, Smenc Vardan, Xev Avo, paytar Mko, Koloshenc Sedo, Karo, ynkeruhi Sara ev es gnacinq dirq gravelu Res Sergoyi bnakaranin shurjy։ Ayd vat araracy naxapes imanalov mer ditavorutyuny, vor arden cackelu janq cheinq yrac, qani vor ky gorceinq heghaphoxakan vorosh ev legal paymanneru tak, ir mot havaqac er Caplvari bolor mut uzhery։ Haziv te mer martakan xumby erevcav bnakarani shrjakayqy, aha tesanq vor Res Sergo ev Ter Sahak ku gayin mer mot։ Iskuyn gushakeci te mi hetin xabebayutyun k'uzer phordzel cer aghvesy, bayc barebaxtabar inqnagitakcutyuny arden zartnac er Caplvari mej. ynchazurk proletariaty cher ayn: inch vor er brnakalutyan xavar shrjannerun ev kegheqich purzhuazian karogh cher zayn xabel ir nengutyunnerov։ Res Sergo xonarh ev keghcavor dzeverov barevec mez ev aghachec vor gnanq ir tuny, phoxanak dursy kenalu։ Patasxaneci vor menq ekac einq ibrev anhasht tshnami, hetevabar brni piti mtneinq ir bnakarany։ — Bayc inch hark brni mtnelu, qani vor dury tac piti gtneq, — ysav ayd strkamit soghuny։ — Nuynisk ete dury bac gtnenq, nax piti xortakenq u heto ners mtnenq, — gocheci vtchrabar, — ays e nerka irakanutyan hramayoghakan pahanjqy։
Ter Sahak inqn al mijamtec ev erkuqy miasin aghachanqnerov u hazar erdumnerov pndecin te tany mej entadrvac dramy goyutyun, chuner, te ayd: Koloshenc Sedoyi mi sut xosqn er vor andznakan hakarakutyan hamar steghcac er, te ir mot eghac amboghj patrasti dramy vec voski er ev te inq patrast er ayd gumary anmijapes mez handznelu, ete uzeinq։
Patasxaneci te harcy gumari qanakutyan vra cher, te nuynisk ete voch mi phogh gtnver ir mot: menq amen gnov piti hardzakeinq ir bnakarani vra, qani vor ayd er zhoghovi voroshumy։ Ays banakcutyan mijocin: Koloshenc Sedo hankarc vercuc ir hast gavazany ev uzhgin xphec Sergoyi glxin։ Gluxy patarvec ev aryuny sksav hosil։ Da eghav krivi yndhanur nshany. Krveceq, tgherq, krveceq qaj-qaj, Anveher kangnac tshnamu araj...
sksav ergel Xev Avo։ U aha meken Sergoyi tnen durs xuzhecin tghaqn u phesanery, birerov zinvac, naev Syho Jan, Phrenc Haro u ir phesan, ev urish hetadimakan tarrer։ Payqary stacav soskali erevuyt, krvoghneru kataghutyuny mek koghme, kineru ev manukneru vaynasuny myus koghme, mi annkaragreli tesaran ky parzein։ Mer tgherqy annman qajutyun cuyc ku tayin ev anshusht verjnakan haghtanaky ky mnar mez, erb lsvec kineru mi ahabek aghaghak. — Qrdery ku gan... Ev aha nshmareci tasnyhingi chaph zinyal dziavorner, voronc mej k'erevayin Qomrash gyughi Karl Marqs klubi mek qani andamnery, irenc naxagahin ghekavarutyan tak։
Mi uzhgin hracanadzgutyun lsvec. Res Sergo vatabar phrvecav getin, mer qaj ynker Avo evs aoyuci pes ynkav։ Erkuqn al merac ein։ Momenty kritikakan er. es shtapeci depi ekegheci, mta ners, dimeci depi xorany, voru etev gta mi inch vor nkugh, vercri kapharichy ev cackveca hon kapharichy verstin gocelov։ Qsanchors zham mnaci ayd tegh, anaxorzh drutyan mej։ Erb amen aghmuk dadrecav ev vstah egha te Qomrashi qrdery meknac ein, durs ela taqstocen։ Ekeghecin amboghj talanvac er, talanvac er ev Caplvar, Res Sergoyi, Syho Tani, Koloshenc Sedoyi, Ter Sahaki, Smenc Vardani, verjapes bolor achqi ynkogh tunery k'ayrein takavin, ayrac er ev norashen dprocy։ Tesa Ter Sahaki, Sedoyi, Vardani ev urishneru diaknery, voronq irenc aryunov getiny ky nerkein։
Gyughin mej chkar voch mek shunch, voghj mnacoghnery xuys tver ein motaka gyughery։ Averak ev amayutyun ky tirer amen koghm։ Tesarany cncogh ev tpavorich er։ Pashtons avartac hamarelov vorosheci anmijapes heranal gyughen։ Aphsos vor phoxadrutyan mijocner chkayin ev stipveca votqov gnal։ Barebaxtabar mi qani zham qalele etqy dashti my mej nshmareci Res Sergoyi eshy vor k'aracer; Phutaci ir mot, heca vran u ayspes hasa Mashkert gyughy, urke ky grem ays namaky։ Ayspes uremn gaghapharayin azniv krivy tvav ir andranik zohery, aryuny hosec ev vorogec dasakargayin payqari dashtery, voronq iharke piti argasavorvin u piti tan irenc ardyunqy։ Menq katarecinq mer partakanutyuny ev ayzhm xghtchi handartutyamb ky spasenq qaghelu mer janqeru ptughy։
Ar ayzhm mtadir em mnal Mashkert։ Gyughy aveli bazmamard e qan Caplvar։ Gorcuneutyan mi nor dasht ka hos, nor prophakant, nor kazmakerputyun, nor payqar, nor ardyunq։ Erevuytnery mxitarakan u qajalerich en։ Petq che vhatil ev petq e patrastel krivi nor asparez։ Phogh ugharkeceq im nor hascein։
(VERJ «YNKER PhANJUNI I CAPLVAR» –I)
Mamuli xosnak: Niderlandakan Oragir
Nyuty hraparakvel e Mamuli xosnaki shrjanaknerum:
Kisvir ays nyutov:
Niderlandakan Oragir
14:07, 16.04.2024
179 | 0
19:04, 09.04.2024
278 | 0
21:54, 04.04.2024
259 | 0
21:03, 04.04.2024
310 | 0
00:56, 04.04.2024
279 | 0
14:58, 02.04.2024
295 | 0
15:26, 09.03.2024
388 | 0
00:09, 09.03.2024
808 | 0
depi ver