ՄԱՄՈՒԼ.ամ
Hay / Հայ | Рус | Eng | Tür
USD 402.56, EUR 440.64, RUB 4.58, GBP 505.01
+5 °C, +5 °C ... +16 °C Vaghy:+19 °C
ERGRI HIShVoGhUTYAN PAHAPANY
16:56, 23.11.2022
1136 | 0
VAChAGAN GRIGVoRYAN
Ban․ git․ doktor, profesor
Gavari pet․ hamalsarani
Hayoc lezvi ev grakanutyan ambioni varich




Mushegh Galshoyani ararac ashxarhy gerakshir bovandakutyamb arnchvum e hay zhoghovrdi tchakatagri patmutyany, aveli konkret XIX daraverjin ev XX daraskzbin teghi unecac voghbergutyany, vor canranist xarani nman hetq toghec zhoghovrdi gitakcutyan, hogebanutyan vra։ Hayeri patmutyunn ir bnuytov eapes tarbervum e myus zhoghovurdneri ancyalic voch aynqan dzevov (amen zhoghovurd ancnum e zargacman voroshaki tchanaparh, ayd yntacqum anxusapheli en nmanutyunnery), vorqan bovandakutyamb, miayn iren hatuk anhatak korustneri u zrkanqneri berov։ Azgayin-azatagrakan sharzhumnery skzbnavorvecin imperializmi darashrjanum: inchpes Evropayum, aynpes el: Arevelqum։ Bayc, i tarberutyun Avstro-Hungariayi ev Rusastani: Osmanyan kaysrutyuny amenahetamnac razma-feodalakan erkirn er, vor anhrazhesht er qaghaqakirt erkrnerin: irenc nkrtumnern irakanacnelu, harmar pahin naev arandzin patarner trcnelu hamar։ «Bayc che piti moranal, vor mi ayspisi vatabast dipvacqum araj qristonyayq kkoghoptvin, kmerkanan ev kmeranin [1]» ։ Nalbandyanakan margareacumy irakanacav։ Azgayin demq u dimagic, mshakuyt unecogh zhoghovurdnern aveli vtangavor ein: hayer, huyner, naev: bulgharner։ Qrdakan vachkatun ceghern arandznaki vtang chein nerkayacnum, arorya avararutyan, harstanalu tenchov brnvac, nranq gorciq dardzan brnapetutyan dzerqin: moranalov irenc himnarar xndirnery։ Ete Rusastanum, Avstro-Hungariayum azgayin inqnagitakcutyan ekogh zhoghovurdnery tchnshvum ein «barekirt» eghanaknerov: argelvum, sahmanaphakvum er azgayin krtutyan, mshakuyti gorcyntacy, apa 1890-akanneri keseric amboghj Osmanyan kaysrutyan taracqum sksvecin hayeri hreshavor kotoracnery։ Dranq Evropayi patmutyan mej irenc naxorinaky chunein։ Arandzin gorcichneri ahazangn u parsavanqnery vochinch chphoxecin depqeri yntacqi mej, Evropan chansac mernoghneri harachanqin, vorpeszi erku tasnamyak anc inqy hecer brnutyan lci tak։

Depqeri xarnaphntor qaosum ev hetagayum hayeri patmutyuny hatւk bnuyt yndunec: minchev ors chstanalov ir verjnakan dzevakerpumy, minchev verj chhaskacvelov hamashxarhayin hanrutyan koghmic u mnalov menak։ Ayn zhoghovurdnery, voronq martnchecin ankaxutyan hamar, unecan irenc hayreniqy, sakayn iradardzutyunnery hayeris aghetneri taran։ «Hay hamaynqy ir mej xaghaghvelu himqer chi gtnum։ Na tanul tvec ir azgayin-azatagrakan paterazmy: vtcharelov ahavor mi gin ev erbeq chhasav haghtanaki» [2]։ Ashxarhn antarberutyamb xachec ardarutyunn u tchshmartutyuny, ashxarhn ir meghqi bazhinn uni։ Erkar zhamanak te patmagrutyuny, te grakanutyuny erevuytneri pattchary phntrecin mardkutyan xlutyan u sfinqsyan antarberutyan mej։ Nman hayecakety mi koghm toghec harcadrman myus koghmy, vory pakas karevor che։ «Nor npatakaughghvacutyun: zhoghovrdi patmakan iradardzutyunneri real gnahatum, tchshtel ashxarhi ev sephakan meghqi sahmannery» [3], -grum e Galshoyany 1969 tvakanin։ Grakanutyan teghasharzhin trvac bnoroshumn arajin hertin veraberum er iren: Galshoyanin։ Sephakan vripumneri pattcharnery tesneln u bardzradzaynely voch aynqan anhrazhesht, vorqan partadir er groghi hamar, vorovhetev «dzmrany saytaqoghnery amrany ha votqery qarerin en xphum» [4]։ Uremn: patmutyuny herosakan ancyali, hatchax el inch-or idilik depqeri sharan che ev amenic araj ancyal che։ Patmutyunn ir amenatarber drsevorumneri mej mer tunn e, mer erkiry, mer bnavorutyunn u aprelu, maqarelu kerpy։ Patmutyan korustnery, sephakan hogin qnneln anhrazhesht e aysorva u vaghva vripumnery tuyl chtalu, goyatevman volortnerum anxatar qaylelu hamar։ Ancyali ynkalman nmanatip «gorcnakan» bnuyty mec chaphov npastec Galshoyani steghcagorcutyan qaghaqaciakan krqi shikacmany, phasteri npatakamet meknabanmann u gegharvestakan kshri bardzracmany։ Patmutyan verakendanacumn anhrazhesht hangamanq e voch aynqan «ov enq menq» -i sahmannery tchshtelu, vorqan goyatevelu, «inchpes petq e aprenq» -i patasxany gtnelu hamar։ Sra het kapvac: xist karevorvum er avandneri harcy։ «I tegh bac namaki» hodvacum anhangstanalov zhamanakakic eritasardutyan uzheri anteghi msxumic u angorcutyunic: groghy nor serndin aylaserumic phrkelu karevor tchanaparh e hamarum hayreri: avandnerin veradardzy։ «Mitq chuni, -asum e nranc philisophayutyuny, - ynknel shraylutyan etevic, shraylutyuny erjankutyun chi karogh berel։ Uremn, qichy shat yndunir ev nayir hogud xorqy ev ayntegh voronir qo erjankutyuny» ։ [5]

Parz e, vor xndirn aveli baroya-philisophayakan bnuyt uni, shraylutyuny karogh e korcanarar linel zhoghovrdi hamar, ynchaqaghcutyan krvi mej partvum en bolory, aystegh haghtoghner chkan։ Aprelu ev gorcelu nman kerpy groghi hamozmamb chi kapvum harkadir paymanneri het (jard, paterazm, tntesakan dzhvarutyunner ev ayln), dranc arkayutyamb mer naxninern aveli pind apavinecin ayd xorhrdin։ «Isk akunqy mer bnutyunn e, qichy shat yndunelu, phoqry mec tesnelu xorhurdy mer bnashxarhi harazat cnundn e, hatkapes naev ayd erkri u bnutyan ter mardkanc aprelu ev gorcelu kerpy, vory serndeserund phoxancvelov galis er» [6]։ Hayeri philisophayutyunn inqnakatarelagorcman, anhati hogevor zargacman aynpisi mi tchanaparh er, vor hnaravorutyun ktar heru mnal manruqneric u usnkic darnal nranc, vovqer pahum en erkiry։ Partadir che, vor paterazm lini u nor haskananq, vor amen meki vordin ir vordin lineluc baci erkri zinvorn e։ Isk voch mi zinvor zenq chi vercnum miayn ir hory pashtpanelu։ «Na bolori zinvorn e» [7]։ Miangamayn parz e, vor xist ardiakan harcer shoshaphelov, arvestagetn apavinum e armatnerin։ Zhamanaki sryntac hosqn ir het tanum e ayn zhoghovurdnerin u cegherin, voronq vogeghen chen, herankar chunen, ays ashxarhi mej chunen irenc ashxarhy։ Uremn, qichy shat yndunelu, qchov bavararvelu, ashxarhin liachq nayelu philisophayutyuny miayn skizbn e ancyalin darnalu, ancyalin haghordakcvelu hamar, eakany azgayin vogu tchshmarit zharangord darnaln e։ Isk vogin chuni skizb u verj, uni miayn yntacq։ Erevuytnerin nman motecumy patmutyan zhamanaki yurorinak ynkalum e, vor hnaravorutyun e yndzerum harcery tarabnuyt amboghjutyan mej ditel։ Sakayn hodvacy hraparakaxosakan linelov: miazhamanak yndgrkum e grakanagitakan xndirner, vory xist karevor e Galshoyani steghcagorcutyan eutyuny haskanalu hamar։ Harcadrumy: «karogh enq nor serndin veradardznel paperi vogin» [8], arajin hertin ughghvac e xosqi varpetnerin։ Isk vogin phoxancel «tetev u but grchov» hnaravor che, vogin anhrazhesht e zgal, vorn amen mekin chi trvac։ Parz e, vor avandneri xndiry groghi hamar bavakanin layn ymbrnum e ev chi sahmanaphakvum voreve groghi kam groghneri hamar hogeordi linelov, nranc tchanaparhov gnalu hangamanqov։ Tchshmarit groghy, cnndyan oric, aryan het zharangum e inchpes azgayin mshakuyty, aynpes el ancyali zgacoghutyuny, vor entadrum e iren: grogh-qaghaqacun patmutyan anmijakan zharangordn zgalu hangamanqy։ Ays organakan miasnutyunn ir mej nerarum e hamozmunqy, te patmutyuny erbeq chi yndhatvum, ayl sharunakvum e aysorva mej, isk ancyaly lav lini, te vat: parzapes anhnar e antesel։ Ev vorqan el verakrknenq Heraklitosi xosqery, te hnaravor che mievnuyn gety erkrord angam mtnel, mievnuyn e: tchakatagri ev zhoghovrdi kanchov tchanaparh elac groghi hamar parz e, vor patmutyuny naev inqn iren krknelu bnuyt uni, togh vor dzevov, drsevorman kerpov tarber, nerqust, eutyamb nuyny kam grete nuyny։ Ete ka tarber zhamanaknern i mi berelu, hamzgalu mecn karoghutyuny, uremn, ka ancyali, hetevabar ev: nerkayi u apagayi korustneri zgacoghutyuny։ Ays depqum «qichy shat» yndunelu philisophayutyuny hakasutyan mej e mtnum zhoghovrdi patmakan baxti, nra tchakatagri het։ «Kyanqy gtacurik e» [9], -asum e herosneric meky, mi ban, vor chi artahaytum zhoghovrdi shahery ev karogh e korcanarar linel apagayi hamar։ Sa groghi dramayi ankyunaqarn e, vory erbeq chi veracvum horetesutyan։ Avelin: herosakan vogin phoxancelu npataky mekn e: mi koghm netel patmutyan qarughinerum zhoghovrdin partadrvac nahataki kecvacqy ev aprelu hamar chmural, ayl xosel havasari iravunqov ev amen pahi patrast linel anaknkal harvacin dimakayelu։ Galshoyany darnum e zhoghovrdi hogevor veracnutyan gaghapharaxos- nahataky, vor groghakan bnazdov zgum e voch miayn ancyali u nerkayi kapy, aylev dranc miakerputyunn u hamyndhanrutyuny։ Ays organakan miasnutyan mej e bacahaytvum Galshoyan-arvestageti draman, vorovhetev chka ancyali partutyun․ korustnery sharunakvum en aysorva, tchyughavorvum serundneri eutyan mej, darnum bnavorutyun, paymanavorum ashxarhin u mardkanc ditelu nranc kerpn u kensaphilisophayutyuny։ Hay zhoghovrdi tchakatagiry, nra patmutyuny bnuytov kanxoroshel e harceri ayn shrjanaky, voronq mitvac en nerqin temayin, ev vorn amboghjanum e groghi vipakneri, hraparakaxosakan hodvacneri, patmvacqneri mej։ Irenc amenatarber drsevorumneri mej Galshoyani erkern artacolum en ergri u ergracu tchakatagiry, canr, anxusapheli korustnerov li draman։ Nranc yuraqanchyuri kyanqn anverj u andadar [9] maqarum e sephakan tchakatagri dem: linelutyan hamar։ Ayd payqarn avartvum e partutyamb, ev kam ayn aravel irakan u shoshapheli e darnum hetagayum: kyanqi mayramutin, erb lqum en eritasardakan avyunn u uzhy, ir erkrum tuny pahelu huysin phoxarinum e korcanvac erkri vogin pahelu zgacumy։ Mi zhamanak ayd mardik zinvorner ein gorcov: irakanum, ayzhm nranq zinvorner en huyseri u dzgtumneri volortum։ Tchakatagiry mi koghm shprtec mardkanc ayn erkric, vor irenc er patkanum, ashxarhn ases dadarec nranc hamar tun lineluc։ Zhoghovurdy mnac ir cavi u vogorumneri het menak, patmutyan hamyndhanur hogsi mej: anphophox tchakatagrov։ Galshoyany karevorum e ev zhamanaki xndiry։ Grakanutyuny nrboren u xorutyamb petq e bacahayti mtqi ev zgacmunqneri mijev eghac urtchacogh beveracumy։ Zhamanaki anxusapheli yntacqy tanum e hiny, ev hatchax partadrum e nory։ Ayn aveli u aveli e heracnum mardun ir inqnutyunic, sephakan armatneric, azgayin avandneric։ Mardkaynutyuny chkorcnelu, goyatevelu hamar partadir e het nayely։ «Sa het nayel che», «Hima vayrkyany or e ktrum, ory: tari» ։ [10] Erexaneri mankutyuny kisat e mnum, anzhamanak vra hasac patanekutyunn e kisat mnum u tvum e: eritasardnery chpetq e ceranan։ Ashxarhy hamyndhanur taphic mghvum e araj: amen inch durs e ekel hunic, amen or aveli u aveli zgali e darnum otaracumy, cnvum e hakasutyun: marmni u hogu, ugheghi ev zgacmunqneri։ Sakayn zhamanaki: groghin hatuk ynkalumy ka derevs 1967 tvakanin grac «Ur ceruk․․․» esseum։[11] Yndameny amisner araj teghi unecacy ynkalvum e vorpes vaghuc katarvac, ancac mi ban, vor uzes te chuzes, mi nor dzevov e verhishvum, ev dranov aveli e sheshtvum zhamanaki anshrjeli bnuyty։ Ancyalum skizb chunecogh, erazhshtutyan pes anmarmin u amen pahi ir goyutyuny hishecnogh mi erevuyt ka groghi yuraqanchyur steghcagorcutyan mej։ Ayn, ibrev karevoraguyn gorcon, shat banov e npastum arajadrvac problemneri kshruytin u xorqin։ Groghin zhamanak haskacutyuny chi hetaqrqrum ibrev philisophayakan kategoria։ Verjins bovandakutyun u dzev e stanum azgayin tchakatagri, nra linelutyan kerpi bacahaytman yntacqum։ Skizbn u verjy hatuk kargov e yndgcum kyanqi anverjanaliutyan u amen pahi hosqy։ Zhamanaki ancoghikutyan gaghaphary, vor bazmics artahaytvum e maestroyi beranov («es zhamanakn amen gisher) atam e taphum, nory hanum»), [12] nerqust miahyusvum e groghi xoherin։ Entateqstum essen dzerq e berum dramatik bnuyt, amen orn annpatak, angitakic aprel: nshanakum e bac toghnel kyanqy, chogtagorcel mardun yndzerac miak hnaravorutyuny։ Groghin anhangstacnum en mardkayin haraberutyunnerum teghi unecogh teghasharzhery, voronq katarvum en voch hogut mardu, aravel evs voch hogut azgi goyutyan։ Xstoren phoxvel e uzheri haraberakcutyuny, ankayun u hankarcahas e dardzel korcanogh uzhy։ Prosh ishxany mi zhamanak hamarel u mnacel e erkri tery, hima aranc Vayoc dzor hasnelu: «mi hazar, hing hazar kilometr heru tegh nvaz mi mat kmotenar mi kotchaki u․․․ Ar qez, ishxan ishxani meky․․․» ։[13] Mi votqi chaph taracqi vra ishxanutyun unenalu andimadreli u anparagic phaphagy vochinch e ankam u annpatak mi sharzhumi dem։ Yndhanur armamb suyny qaghaqakrtutyan zargacman mitum e։ Azgi tchakatagiry, nra patmakan baxtn arandzin depqerum chuni anshrjeli yntacq, aystegh e, vor zhamanaky «dem» e ynknum, mi nor kerp «krknum e iren» ։ 1279 tvakanin Nerses Mshecin Araqeloc vanqic hasel e Vayoc dzor u glxavorel krtutyan gorcy, 700 tari heto nuyn anvanakiry nor-nor sovorum e, vor «sarin sar en asum» ։ Ancyali u nerkayi mijev zugahery, Nerses Mshecu skzbi u verji hamadrumn yntercoghin harkadrum e nayel ir ancac tchanaparhin ev phordzel aprel ayl kerp, qan aprel e minchev ayzhm։ Zhamanaki mej unecac korustn andarnali e, ayn piti karoghana lracnel nor serundy։ Zhoghovrdi tariqy chi voroshvum zut tveri tvabanakan gumarov։ Essen karucvacqayin arumov evs hatkanshakan e․ hetagayum groghy apavinec ir naxyntrac dzevin․ nerkayi ev ancyali hamadrumnery zhamanakayin tarber sherterov dardzan Galshoyani steghcagorcutyan bnorosh hatkanishneric։ Essei «zhamanakayin dashty» kazmvac e arandzin hatvacneric, voronq haraberakanoren ankax en։ Baci ayd: groghy naxyntrum e depqeri voch hajordakan yntacqy, ays paragayum harcadrumnery dzerq en berum aveli layn imast: miazhamanak voch mi pahi chi tulanum groghi nerkayutyan patranqy։ Sharadrman nman skzbunqn uni mek ayl aravelutyun․ groghn azat e phasteri meknabanman mej․ cavalvelu hnaravorutyun e steghcvum։ I hayt e galis voch zhamanakayin, ayl ashxarhayacqayin shert, vory tetev kasecnum e gegharvestakan zhamanaki yntacqy, bayc amboghjakan e dardznum aseliqy։
Galshoyani mshakac nyutn inqnin dramatik bnuyt uni, sakayn nra erkerum ambarvec dramayi ayn bazhiny, vory erbeq chhasav horetesutyan։ Draman xoracrec nra herosneri mardkayin nkaragirn u hamozmunqnery, npatakin hasnelu dzgtumy։ Avelin: Galshoyani steghcac «ergiry» dardzav mer vogeghen goyutyan, mer haratevman xorhrdanishy։ Erb 1980 tvakani hoktemberi 15-in voghbergakanoren yndhatvec Mushegh Galshoyani kyanqy, nra hetmahu grakan pharqin voch voq chkaskacec։ Na steghcel er cavalov phoqr, sakayn gegharvestakan kshruytov mec grakanutyun։ Arvestaget qaghaqacu ir kecvacqov Galshoyany voroshaki heghinakutyun er, vorn aveli er amrapndvelu hetaga tarinerin։ Qnnadatnern u groghnern andradardzan irenc gorcynkeroj steghcagorcutyany nerqin anhrazheshtutyunic mghvac։ Hraparakumnern u hodvacnery, harcazruycnern u arandzin ditarkumnery hetzhete amboghjacrin ardzakagri dimankary։ Ev grete amen angam xosq asvec lavi imastov. Galshoyani ztaryun grakanutyunn ayl ban cher entadrum։ Sakayn vorn er hamakranqi (ev e) pattchary, himqy։ Ev inchu e ayd grakanutyunn aysor aprum, naev naxanshum voroshaki ughiner inqnutyan bacahaytman tchanaparhin։ Erb grakanutyunn otarvum, anjatvum e heghinakic, apa voroshaki funkcia katarum e miayn ayn depqum, erb yntercvum e: dranov isk dzevavorelov voroshaki mtaynutyun, karciq։ Galshoyani grakan liaryun kyanqi, naev erkarakecutyan ete voch miak, apa glxavor pattcharn ayn e, vor na mnacacneric aveli shut, inqnatip mijocnerov arajadrec aynpisi harcer u dranc lucman tchanaparhner, voronq aysor huzum en mez։ Azgayin inqnagitakcutyan ayn kerpy, vor berum e groghy, chi darnum kecvacq u steghcvac kacutyunic durs prcnelu mijoc։ Ir ancyaln u iren tchanachely aravelutyunnerov u terutyunnerov, zhoghovrdi hamar darnum e nororya goyutyan himq։ Aseliqn aynqan hamahunch er u hratap, vor erkern irenc bardzr gegharvestakanutyan mej nman ein marti dasht ughghvac hramanneri: ankeghc u erbeq chtulacogh kirq, ankeghc u xentacnogh xoyanq, vor phlel e mardkayin goyutyunn u inqnagitakcutyuny kashkandogh ambartaknery ev i verjo gtel bnakanon u tchshmarit tchanaparhy։ Galshoyany henc skzbic ymbrnec, vor erbeq grakanutyan mej chpetq e nra bovandakutyunn yndunel vorpes gaghapharakan, isk artahaytman dzevy geghagitakan ughghvacutyun։ Grakanutyuny cnvum e cavic ev asvum e konkret u hstak npatakadrum unenalov։ Xosqn asvum e ayn pahin, erb dra anhrazheshtutyuny ka։
Patasxanatvutyan zgacumy zhamanakakicneri, serundneri, naev ancyali nahatakneri arjev, kartch: patmutyan hamazgacutyunn aravel zgayun en dardznum groghin։ Ev ays tchanaparhin, vor nvatchvum e hastatun qaylerov, Galshoyany havatacac e, vor amen patmvacqi, aknarki u toghi mej zhoghovrdi goyutyan krvannery, nra dimagicn u hogebanutyuny bacahaytelu ughin ancnum e bacarapes arvestageti hogu mijov։ Ev vor irakann u tchshmarity erevuytnery meknelu ayn tramabanutyunn e u artahaytman kerpy, vori mej inqn aravel qan hamozvac e։ Sa eakan yurahatkutyun e: xist bnorosh Galshoyani steghcagorcutyany։ Qich en ayn arvestagetnery, voronq pahpanelov verin astitchani obyektivutyun aseliqy kendani bnavorutyunneri mej marmnavorelu imastov, nuynpisi hmtutyamb linen subyektiv: erevuytneri meknabanman vogu, sephakan hogu kraky patmutyan bocin miaxarnelu arumov։ Galshoyany mekn er mer grakanutyan ayn bacarik anhatneric, voronq karogh ein asel, te ayn inch katarvec indz, naev dzez het, es da gitei naxapes։ Nra ztaryun grakanutyuny zulal eutyan mej hzor energiayi kutakumov voroshakioren «naxapatrastum» er ayn veraphoxumnery, vor katarvecin 80– akanneri erkrord kesic sksac։ Azgayin hogebanutyan mej teghi unecac teghasharzhery hayelayin shrjadardzi dzevov amragrvac en galshoyanakan patmvacqnerum u aknarknerum, dranq apaga maqarumneri arahetner en hishecnum։ Stacvum e, vor groghy cher phntrum, na cher phntrum herosnerin, cher phntrum teman, cher phntrum zhamanaky, cher phntrum cavy։ Na gtnum er։ Groghn yntrec vtarandu kecutyan dzevy։ Galshoyann amen pahi ir herosneri het er u erb bardzradzaynum er, xosqy hnchum er vorpes menaxosutyun, vorn aveli inqnatchanachman bnuyt uner։ Na erevuytnery bacardzaki karevor u antroheli masn er ditum ev inchpes amen mi mec arvestaget menak er։ Npatakn inqnatchanachman het naev hishoghutyan bern aravel irakan u voroshaki dardzneln er։ «Galshoyany zharangakan iravunqov dzerq meknec mer hishoghutyan bocavarvogh jahin ev avelacrec nra kraky» ։ [14] Egherni teman sksvum e arhavirqi het։ Ayn sharunakvelu e hetagayum ev yurorinak phordzaqar e hay grakanutyan hamar։ Aghetic heto ceghaspanutyuny nerkayacnogh grakanutyuny gerazancapes patmoghakan er: zgacmunqayin canra- bernvacutyamb, tarapanqn ashxarhin i lur haytnelu nerqin mghumov։ I hayt ekan ev aynpisi erker, voroncum zinvac payqari koch er arvum (S. Partevyan: «Anmah boc», «Zangy hnchec», Aleqsandria, 1917t.) ։ Terevs aravel hamardzak ein nranq, vovqer phordzecin arhavirqi mej sephakan meghqy voronel։ Oshakany turqi bnazdayin mghumnery bacahaytelis tesnum er ev «hayi berac chariqy hayin» («Cak ptuky», «Hatchi Aptullah», «Mnacordac») ։ Shahnury evs inqnaqnnadatakan hakumneri mej xist er. «Hayy amul e, ancin, anptugh» («Nahanjy aranc ergi») ։ Xorhrdayin erkrum: Maharu, Bakunci, Charenci erkerum, egherni ardzaganqnery xul tchichi ein nman։ Maharin aqsorvec, mnacacnery zohvecin։ 50-akanneri erkrord kesic sksac teman ir amenatarber artahaytutyuny gtav N. Zaryani («Erkrord kyanq» 1960-akanner), masnavorapes P. Sevaki («Anlreli zangakatun», «Eradzayn patarag»), Shirazi («Hayoc danteakany»), Silva Kaputikyani, Hamo Sahyani, Vahagn Davtyani, Gevorg emini, Maro Margaryani, Hrachya Hovhannisyani steghcagorcutyunnerum։ Masnavorapes, Sevaki poemnerum arajadir skzbunq er hayoc egherni baroyakan imastavorman xndiry։ Hetagayum ays ughiov e zarganum ceghaspanutyan teman Stephan Alajajyani, Sero Xanzadyani, Pertch Zeytuncyani erkerum։ [15] Ays sharqum tarbervum en Xachik Dashtenci steghcagorcutyunnery («Xodedan», «Ranchparneri kanchy»), dranq aravel kam pakas xorutyamb bacahaytum en daraskzbi sharzhman herosakan bnuyty։ Irakani ev araspelakani miahyusumy «Ranchparneri kanchum» sharadrman himnakan vorakn e, mtnolorty dzevavorogh amenahzor krvany։ Patumi artaqin gceri xtacmamb e groghn hasnum storjrya hosanqi tpavorutyan steghcmany։ Eakany yndhanurn e։ Kerpary, vorpes anhat, ases tarralucvum e mshushi mej, patmutyuny: «heqiatayini», ev yntercoghn el araspelakani mej dzhvaranum e patumy vorpes patmutyun ynkalel։ Dashtencn ogtagorcelov patmakan, ashxarhagrakan ashxatutyunner, akanatesneri vkayutyunner ev hushagrutyunner: yntrel e ayn drvagnery, voronq naxyntreli en ev bacahaytum en dimadrutyan masnakicneri araspelakan vogin։ Galshoyann araspelakani ev banahyusutyan phoxaren yntrum e aravel irakan guyner։ Ayd pattcharov el, teev aknhayt erevakayakan trichqnerin, yntercoghn zgum e depqeri irakan bnuyty, vor zhamanaki arumov hamematabar mot e, kendani ev dranov isk nergorcun։ Dashtenci hamar karevory patmutyan andzavnerum crarvac phastn e։ Patahakan che, vor kareli e cuyc tal hushagirneri ev «Ranchparneri...» yndhanur ezragcery, patkerneri nuynutyuny։
Galshoyany phastn imastavorum e nerqnapes, depqy lusavorvum, parzvum e arvestageti mtqi, groghakan tchshmarit bnazdi shnorhiv։ Karevory phasti nermucumy che, ayl linelutyan philisophayutyuny, depqeri pattcharahetevanqayin kaperi bacahaytumy, vor i verjo nra herosnerin hangecnum e mi nor ezrahangman, ayn yurorinak hasunutyan yntacq e, vor veryntac bnuyt uni։
Galshoyany patmutyuny verakendanacnogh cher, na veraimastavorvac patmutyuny mijoc er dardznum apagayi hamar ev uzheri geraguyn larumov phordzum er dzevavorel nor hogebanutyun u ashxarhayacq։ Patmutyan cavy chtesac, bayc patmutyan varac aryunn ir eraknerum zharangac groghn ararec arevot ev ankrkneli mi ashxarh, vortegh mardik ners en mtnum vaxvorac qaylerov, bayc durs en galis vogepndvac kamqov։ Galshoyany mer nvirakan aprumneri u xoheri kave xrtchity mtav ev ayn toghec ibrev marmare shinutyun, zhamanakn aravel xorhrdavor u ankrkneli e dardznelu ayd tatchary։

Grakanutyun
1. Nalbandyan M․, Erker, E․, Sovetakan grogh, 1985, ej 485։
2. Mihranyan A․, Haykakan harcy ev ardi qaghaqagitutyuny, «Veracnvac Hayastan», E․, 1990, h․ 5, ej 7։
3. Galshoyan M․, Skzbunq ev elaket, Agravaqar, E․, «Hayastan», 1990, ej 317։
4. Galshoyan M․, Bovtun, E․, 1981, «Hayastan» hrat․, ej 513
5. Galshoyan M․, I tegh bac namaki, Agravaqar, E․, 1990, «Hayastan», ej 336։
6. Nuyn teghum։
7. Nuyn teghum, ej 334։
8. Nuyn teghum, ej 337։
9. Galshoyan M․, Agravaqar, E․, 1990, «Hayastan», ej 71։
10. Galshoyan M․, Bovtun, E․, 1982, «Hayastan» hrat․, ej 513։
11. Galshoyan M․, Agravaqar, E․, 1990, «Hayastan», ej 115-122։
12. Galshoyan M․, Agravaqar, E․, 1990, «Hayastan», ej 117։
13. Nuyn teghum, ej 122։
14. Gasparyan D․, Helikoni astghy, E․, 1988, Sovetakan grogh, ej 329։
15.Enciklopediya, Armyanskii vopros, E., 1991, Glavnaya redakciya armyanskoy enciklopedii, s. 131-135.
---------------------

Mushegh Galshoyan. «Davon»

Hoghe hatakin bacvac ankoghnum parkac e Davon։ xnamqov saphrvac e, hagel e bolorovin nor spitakeghen– der ancyal tarvanic er gnel: hatuk aysorva hamar— ev, orn e: hagel e u maqur ankoghnum meknvel tikunqn i var։ Achqery kisaxuph en, tevery: caghkavor vermakin dzgac, shapiki phoghpaty bac e, ev krcqi tchermak mazery xtchtchvac eghyami pes glxahak xorhum en։
Patuhanic ners phrtac luse mi tel ekel e Davoyin erkinq tanelu։ Arevi phunjy shulalvel e nran, xaghum e krcqi tchermak mazeri, kotrvac tchermak beghi het, karmir u kapuyt kayckltum kisaxuph achqeri dimac, xutut talis kopery։
Davon lur e։ Miayn kopern en shoghiki het harc u phordzi mej։ Tchakatn u achqery xutut tvogh luysi shoghy, koperi vra pars brnac karmir u kanach pecery inch–or ban en hushum: ancac mi or, mi depq, cankali mi ban... Ev Davoyi xlvlacogh kopery, tchakati arnakan kntchirnery larvac voronum en...
Hamerkraci ceruninery shrjapatel en nran։
Aravotyan, erb Ghavon patvirec, vor nor spitakegheny hagcnen, apa ev: ankoghiny taxtic var arnen-bacen getnin ev vordun ugharkec Pchukin kanchelu: ir hamerkracun, ancac krivneri zenqi ir ynkerojy, bolory haskacan, vor Davon tchamphord e... Ev hamerkraci ceruninery ekan — havaqvecin։ Arajiny ekav erkatagorc Hamze Pchuky, ekav Gevorg Chaushi arnakic mqtenci Grigory, ekav Bje Aven, ekav xybljoza Manuky, ekav xuta Miron, ekav Tigrany, hitenqci Mosen... Bolory ekan. Davon er gnum։ Maruta vanqum xachi phoxaren sury hamburac talvorci Davon gnum er։ Arevmarqi het Davoyi shunchy xarnvelu er Maruta sari amperin, ev Kabloraqari katarin tchaxrogh cer arcivy krcqic mi phetur er pokelu, u iriknapahi bocerov ayrvogh phetury tphrtalu er Talvooiki erknqum։
Hamze Pchuky votqy shemic ners dnelu het kanchec.
— Davoo, aver tun, kertas... Kertas։ — Krknec Hamze Pchuky ev cunk calec ynkeroj mah– tchi mot։ — Zis menak e ktoghis, Davo։
Davon gtav, seghmec ynkeroj dzerqy, ev Pchuky zarmacav.
— Mej qu eraknerun edqan uzh ka, Davo, du ur e kertas։
«Kriv e kertam, Pchuk, — Davon mtqum patasxan tvec ev hankarc... hishec... Ayn, inch aydpes larvac voronum er: gtav, ancac–gnacac ayn patmutyuny, vory achqerin ynkac shoghqn er hushum, koperi dimac trvracogh karmir u kanach peceri parsy, Davon hishec... Cic– qari krivn er... Hishec u aveli amur seghmec ynkeroj dzerqy։
«Khishis, Pchuk, Cicqari kriv qu mitqn e», – kntchirnery voghoghvecin zhpitov։
— Qu tchaktin uraxutyun ka, Davo, — nkatec Hamze Pchuky, — du ergir e kertas:

Kriv e kertam, Pchuk, kgas» ։– Nran tvum er, te karogh e bardzradzaynel, bayc cher haskanum, te inchu beran cher bacum։
— Qu sirtn inch kuze, Davo, — hitenqci Mosen anzhamanak harc tvec։
Davon dzhgoh tnqac։
«Im sirt kuze..., - heto uzec shurt sharzhel, vor Mosen lsi ev nran tvac, te, iroq, dzaynarku asac, — zis chxangaris, Mose, togh vor..., — ev seghmec ynkeroj dzerqy, – kriv e kertam, Pchuk, kgas... Vov zarkvec: davatchan e... Cicqari kriv qu mitqn e... khishis...»
2
Tshnamin bazmativ er։ Neghum er։ Neghum er hatkapes dzax tevic։ Ayd koghm, tshnamu dzaxakoghmyan tchakati tikunqin, gyugh kar։ Bnakichnery havaqvel ein gyughezrin, parz erevum er, mec u phoqrov, kin, tghamard havaqvel: aghmuk–kanchvrtuqov xraxusum ein ceghakic zinvornerin։ Metaghe ireri shxkshxkoc, hravarutyun, vornoc, gyughezri tan kturin kangnac meky ergum er: zil u anyndmej... Talanchi amboxi vornocy hech, bayc razmadashti glxin coracogh ayd gangur u arnatatax Ergy xentacnum er։ Ev iren aynpes er tvum, te henc ayd ergn e pattchary, vor irenc dzax tevy tulacel e, dzaxakoghmyan tgherqy ayd Ergic phaxchel en uzum... Ev ur e zoravar Andraniky. aji kam kentroni hashvin, tekuz mi dasakov, inchu chi amrapndum dzax tevy...
Dzaxakoghmic tchapagh mi blrak er zatum tchakatnery, ev vov arajiny gravec blrakin ccvac zhayrabekory, haghtanaky nrann er։ Krvi Elqy voroshelu er harmar dirqov ayd Cicqary. zoravar linel petq cher aydqany haskanalu hamar... Pchukin usnkic krvum er, bayc ushqn u mitqy Cicqarn er... Ur e, te inqn u Pchuky hajoghacnein dirq brnel ayd qare tikunqin։ Liner u darnayin tchntchghuk, liner u darnayin odz, liner u darnayin... Ev qashec Pchuki tevic... •
«Urish elq chka», — hamadzaynec Pchuky։
«U zarkvel chka։ — Gorac inqy u nayec Pchuki achqeri mej։ — Vov zarkvec: davatchan e» ։
Heto... Qari tikunqic ir u Pchuki hracannery vorotum eir anyndmej. "ov zarkvec: davatchan e", — phoxniphox gorum ein inqn u Pchuky, ev nshan brnelu zhaman ak chkar։ Ev hark chkar, srtnerum galarvogh vrezhy hracanneri phogheric portkum—parpvum er tshnamu namard tchakatin, shantum razmadashtin coracogh ergy։
Iriknapahin tshnamin nahanjec, ev mtan gyugh։ Bnakichnery gyughy chein lqel, nuynisk chein taqnvel, gitein, vor gyugh mtnoghy Andranik phashi banakn e: voch voqi matov chi dipchi։ Nranq agh u hacov dimavorecin gyughezrin, henc ayntegh, ur aravotic havaqvac vornocov voge– vorum ein ceghakic zinvornerin։ Dimavoroghnery ceruniner ein, kanayq, erexaner ev mi eritasard: bardzrahasak, geghecik achqunqov u inqnahavan kecvacqov։ Na, amboxov shrjapatvac, boloric mi glux bardzr, qaghcr-meghcr zhptum er zoravar Andranikin։
«Du inchu» zenq ches vercrel, – phordzec zoravary, — ev inchu ches krvum» ։
«Es zenqi mard chem phasha, – eritasardi shurteric corum er zhpity, — es miayn ergel gitem» ։
Sa... uremn sa er... sa... kataghutyunic lalkvec inqy, achqeri dimac trvracin karmir u kanach pecery, xentacac qashec sury ev lsec Andraniki sastogh dzayny:
«Davo» ։
«Phasha, zim tev mi brne, — gzhvac dardzav zoravarin ev demqy haziv nkatec. Andraniki demqy nshmarvec: parurvac trvracogh karmir u kanach pecerov։— Iravunq tur, phasha"։
«Davo, phezevanky geghecik e ev ergel gite. petq e apri"։
«Im tohmi egn u vordzy geghecik cher, phasha։ Ur En։ Im tohm erg chuner, phasha, ur e im tohmi erg... Iravunq tas—chtas: kspanim..."։
3
— Kspanim, phasha, — lsvec Davoyi krvarar dzayny։
Nerkanery anhangist nayecin Davoyin, ev Bje Aven kanchec.
— Eli, eli, Davo, Talvorik kriv e, tnaver, inchi es parke։
Davoyi honqery dzhgoh zarkvel ein irar, ev na canr shnchum er...
4
«Kspanim», — gzhvel er inqy ev nuynisk chzgac, te inchpes trcrec eritasardi gluxy ev... teghn u teghy akanjn ynkav zoravari hramany:
«Mah Davoyin» ։
— «Phasha, — Pchuky kangnec Andranikik dimac, — Davon e» ։
«Mah Davoyin» ։
Sasunci zinvorneric eli mijamtoghner eghan. Manuky, Isron, Cholon, Axon... Bayc zoravary ir voroshman tern er։
«Du qaj zinvor es, Davo, — asac zoravary, — Es qez chem morana։ Bayc du stipecir..., — ev achqery lcvecin։ — Yndunir vtchiry, Davo» ։
«Chem ynduni, Phasha, qu vtchiry sxal e» ։
«Zinataph anel, — kataghec zoravary, — kapkpel:gcel gety» ։— Ev yntrec chors zinvor։
Iriknapah er։ Patzhich zinvorneri arajn ynkac qaylum er depi gety, Aracanin։ Dnum er lur, glxahak։ Ev aynqan phaphuk u durali er garnan iriknapahy, phorphosht getiny... Aregaki iriknapahi shoghery koperin u tchakati vra gnum er. iriknapahi shoghery dzgum tanum ein depi arevmutq... Liner u aydpes gluxkax qayler, aydpes lur u anshegh gnar hasner Mush u bardzranar Kepin, elner Cirnkatari gagaty u beran bacer, — eheheeeee, Talvorik, es eka...
5

— eheheeee, Talvorik, es eka, – Davon noric shurtery sharzhec. hushery dzayn aran։ Davoyi dzayny lsvec hervic, bekbekun, ergi ardzaganqi pes։ tchamerkracinnery nayecin mimyanc. Davon arden gnum e... Gnum e ev ir verjin xosqn asac։
— Eheheeee, Talvorik, Davon ekav, — lcvac u ergecik kanchec mqtenci Grigory ev sksec ergel։
Glglalen jurn er ijnum
Msho verin sareren...
Ergy Davoyi srtin dur ekav. kntchirnery zhptacin... Uremn Davon chi gnacel, ka...

— Davoo, — kanchec Hamze Pchuky, — te er– gir e kertas, het irar ertanq, minak ur e kertas, tnaver։
«Mej elman geti qcvelu kertam, Pchuk, pha– shi hramann e։ Khishis...» ։ — Davoyi kntchirnern u kisaxuph kopery xlvlocov shoshaphecin arevi shoghqy...
6
Aydpes iriknapahi arevy tchakatin u achqeri mej: qaylum er depi arevmutq։ Liner u aydpes lur u anshegh qayler u hasner Mush u elner Kepin u...
Bayc Aracanii aphin kang aran։ Patzhich zinvornery xusaphuk nayecin iren։ Nranq xusaphum ein naev mimyanc achqerin nayel, ev zinvorneric meky vraz cxatuphy hanec, u nstecin getaphin։
Gety elman gnum er։ Aranc kapkpelu el ayd kataghi aliqneric cher prcni. kqshver-kmianar nranc, vor, asum en, havaqvel— xcanel en geti huny, ev gety apheric durs e ekel, hegheghel Arabstani anapaty...
Ev mahapatzhi hramani tak nstac, ah u doghov nayum er geti pghtor u huzvac aliqnerin։ Che, ahudoghy mahapatzhi het kap chuner։ Davon merneluc cher vaxenum. Davoyi ahn u mahy vaghuc er ancel. ayn ory, erb Andoki glxin, zinvorakan xorhrdi zhamanak, Phetara Axon arajarkec. ete ka u chka: partutyun e, nahanj e, lav e Andoki glxin xaruyk sarqel, mec u phoqrov lcvel xaruyki mej, mec u phoqrov ayrvel, Andoki glxin cux darnal... Ev inqy Axoyi het hamadzayn er... Ay, ed oric talvorikci Davoyi ahn u mahy ancel er ... Bayc Aracanii aphin vaxic phshmtel er, geti aliqnerin sarsurov er nayum— ur vor e hayoc Ar acanin chanch arac mi dzerq cuyc ktar iren, talvorikci Da– voyin, sahmrkac mi achq cuyc ktar iren, sheklik mazerov mi aghjnak kshprter talvorikci Davoyi girky...
Ev xaytvac ver trav։
«Inchieq nste, — gorac, ev patzhich zinvornery xarnvac votqi elan։— Banakn himi kerta, inchi kushanaq» ։
Zinvornery shphotvac nayecin mimyanc, ev meky ardzakec gotin։
«Davo, nerogh klnes, bayc... phashi hramann e» ։

«Phashi hramany sxal e։ — Patasxanec zinvorin։ — U te ed hramany katarel kuzeq, churi dzeznic mek — erkus chtanim im het, chem erta"։ — Ev qshec zinvorneri vra, girkn arav erkusin u qashec depi gety։
Heto aynpes eghav, vor xtchtchvac meknvel ein getaphin shat motik, elman aliqneri zarhureli shnchi tak։

«Davo, — hanqaktur xosec zinvorneric meky, — espes payman kapenq. zoravarin kzekucenq, te: hramany katarvac e, isk du zoravari achqin cherevas» ։

Ev votqi elan։ Zinvornery gnacin, isk inqy mnac getaphin, eresn i var meknvac: demqy hpac garnanabuyr hoghin, achqery phak։ Arevy arden qashvel er, mtnshaghy dasht u sarerin phaphuk taxic er hyusum, Aracanin gnalov mtndum er — inqy parkac er achqery phak, votqery depi gety, bayc zgum er, vor gety mtndum e — ev aliqnery aveli huzvac ein, aveli sarsrazdu, geti ahali shunchy soghum er voghnasharn i ver, depi cocraky, geti shunchy tunjurkvel er votqerin u dzgum er... Cars elav ev nayec zin-

vorneri Etevic։ Nranq arag qaylerov heranum ein, qich heto khasnen banakin... kmianan banakin ev ksharzhven depi arevmutq... depi arevmutq... «Vov zarkvi: davatchan e», — gorac zinvornerin։ eli gorac...

7

— Vov zarkvi: davatchan e։ — Davon beran bacec. dzayny lsvec qarandzavic։ Hamze Pchuky, vor cnkac er ynkeroj mahtchi mot, mi pah shphotvec. nayec shurjbolory, heto: Davoyin։ Davoyi tchakatin kntchirnery xarnvel ein irar։

8

«Vov zarkvi: davatchan e», — getaphin kangnac gorum er, xosqy vorpes hayhoyanq shprtum zinvorneri etevic ev urish aseliq cher gtnum։

Heto erku or u gisher tapharec banaki hetqov։ Hovvic merzhvac — vtarvac shun er: qarsh er galis hoti etevic ev shan pes hskum banaki tikunqy։ Banaky dandagh, bayc araj er xaghum, sharzhvum er depi arevmutq, depi harav — arevmutq։ Ev inqy, arevacagic arevmarq, larvac hetevum er zorqi dasavorutyany, phordzum haskanal zoravari hrahangnern u hramannery, gushakel krvi Elqy։ Iren tvum er, ete ushqn u mitqy sheghi urish baneri vra, banaky, vori pahapan shunn inqn er, karogh er hankarc nahanjel։

Isk Errord orva aravotyan tchakatneri dasavorutyuny iren dur chekav. tshnamin gishery et er qashvel — amracel agheghnadzev mi blraki vra։ Bavakanin harmar dirq։ Aydpisi depqum Andraniky phordzum er parzel: tshnamu tikunqy liqn e, te* datark...

Ev gnac katarelu zoravar Andraniki hramany։ Soghac tshnamu tikuqy ev veradardzav iriknapahin։ Veradardzav tank avarov: tur u tvanqov ev sandzaktor mi dziov։ Hima arden lqvac shun cher, ayl canr hetaxuzutyunic hajoghak veradardzac zinvor։

Iriknapahin tchakatneri dirqn u dasavorutyuny karces te nuynn er, inch aravotyan, sakayn inqy krakocneric haskacav yurayinneri tulutyuny. krakum ein yndhat։ Da nshan er, vor zoravary phamphushtnery xnayelu hraman e tvel։
«Te edpes e: sramart e petq, phasha» ։ — Ev trav depi banaky։

Tury merkacrac: surac։ Qshec zorqi mej, ancav zoravar Andraniki kshtov ev yntacqum gorac.
«Tshnamu tikunqy datark e, phasha... Datark e» ։
«Davon e։ — Akanjn ynkav zoravari xndun dzayny։ — Davoo» ։ — Kanchec zoravary, ev da hynchec hrahangi pes. zoravary, karces sramarti hraman tvec։ Yntacqum achq dipcrec usn i et... O, Maratuki Tiramayr... arevi tak varvrum ein srery... Galis ein...
«Vov zarkvi: davatchan e», — gorac usn i et ev noric mtav dziu akanjy։ Gndaknery vzhzhum ein glxaverevum, akanji tak, bayc inqy hamozvac er, vor chi zarkvelu. Davon aydpisi davatchanutyun chi ani, talvorikci Davon der vrezh uni lucelu։ Ev tury tchakatin pahac: surum er depi tshnamin, depi arevmutq, depi heru lernerin phshrvac arevy։

9

Davon qamec ynkeroj dzerqy, ev Pchuky noric zarmacav.

— Davo, mej qu eraknerun edqan uzh ka, tgha, ur e kertas։
«Kriv e kertam, Pchuk, khishis...» ։
— Yby qu sirtn inch kuze, Davo, — hitenqci Mosen eli irenn asac։

— Yby qu sirtn inch kuze, Davo, — neghsrtac hegnec xybljoza Manuky։ — Davoyi sirt tandz u xndzor kuze, Davoyi sirt, meghr u karag kuze, Davoyi sirt sharbat e kuze, Baghdadu xurma e kuze, Davoyi sirt hndu narinj e kuze, Mose, Davoyi sirt qanc qu glux joj dzmeruk e kuze...

— Hyiiii, dzmeruk, — ergecik kanchec hitenqci Mosen։ — Anter er evan, anter shuka, dzmeruk...

Davon tnqac։ Teqec gluxy, uzec toghnel Pchuki dzerqy, bayc aveli amur karchec, apa demqy noric shtkec ev arevi shoghqn arav achqeri vra։

— Anter dzmeruk, — hogoc hanec hitenqci Mosen ev huzvec։ — Im achqern elnen, Davo, u en or qez edpes chtesnen։

10

Amran mijorei arevi tak phoshu mej tavalvum er shukan: gzgzvac mi aghbarkgh, shurjbolory vxtacogh vorberov։ Vorbery: tapharik shneri nman lmkvac, goghuni u vaxvoruk hayacqnerov, bayc mimyanc dem atam krtchtacnogh u anoghoq։ Dzmeruki klep ein xlxlum iraric, xaghoghi chanch, depi irenc shprtvogh mi hatik korizi hamar taphvum glux–glxi, gzvrtvum, tavalvum phoshu mej ev phoshu mej korac korizi hamar sur eghungnerov bzktum irar u, phoshetatax, arnlvik demq u krcqov, darnum–nayum ein shukayi koghm։

Ev ays bzktvac, anguyn u andemq vorberi mej Davon voronum er tohmakic, barekam, canot... Anhuys er, bayc phntrum er։ Ev vorbery, ayd tapharik, vaxvoruk lakotnery, chgites inchpes haskacan, te maz u muzi mej korac ayd marduc petq che vaxenal — chnayac sa irenc tesac mardkancic amenavayreni, amenaaharku demqn uner — ev havaqvecin nra shurjbolory։ Inch ein uzum nranic, chein imanum, bayc tchantcheri pes pars kapecin ev sksecin dzdzal shurjbolory։

Ev Davon qshec shukayi vra... Davon qshec shukayi vra, etevic vorberi gzgzvac taphory։ Shukan ahic doghac u qar ktrec։ Shukayum vov kar ahov u shnchahat Davoyin er nayum — vov e, vor ashxarhic haytnvec: ayci mazic gorcac shalvarov, gotin maze erkar phattocov pyndac, merk tikunqin qashac ayceniov, bac krcqic zhaytqac mazerov, ayt u eres mazi mej korac, vov e, vor ashxarhic haytnvec, arnmxac achqerov, kataghi hayacqov ayd vayrenin։

Isk Davon voch meki cher nayum, vochinch cher tesnum, shukan trorelov gnum er: shulalvac sovalluk vorberov։ «Gereq... gereq... gereq», — vayrenin tnqum er, te xosum, voch meky cher haskanum ev voch el: vorbery, nranq gitein miayn, vor da shukayi vra hardzakvelu xraxuys e։ Ev aj u dzax aliq ein talis, chantum inch patahi: kyllam, lcnum cocnery, grkum ev shtap xuys talis, shulalvum shukayi tereri hern anicac mardun։ "Gereq... gereq... gereq", tnqum er Davon ev trorum shukan։ Ev mek el tikunqic vngstoc lsec u shur ekav։ Inn — tasy tarekan mi aghjik, dzmeruky amur seghmac krcqin, shan lakoti pes vngstum u tavalvum er, bayc dzmeruky bac cher toghnum։ Erb Davon shur ekav, dzmeruki tery clkec, na phaxchum er dzayny gluxy gcac: ognutyun aghaghakelov։ Davon chgnac nra etevic. motecav, cunk calec dzmerukov lcvac jvali tak, ev shukayi chrvac achqi dimac jvaly xlvlac u sharzhvec teghic։ Qich araj, yoty — uty tghamardov, jvaly saylic haziv — haz var berecin — der berann el chen bacel — hima: ayd vayrenin shalakyn arac tanum er։ Beri takic Davon cher erevum. voch naxamardu aycenin kar, voch xrnvac bashn er erevum, voch mazakalac demqy, voch zarzandun achq u hayacq... Mnum er miayn mi uzhegh bernakir։ Dzmeruki sharzhvogh jvaly, vor, tes, shukayic durs ekav u gnum e, ev mi uzhegh bernakir։

Ev amboxy vra tvec u teghn u teghy tapalec bernakrin, ir beri het։

Ev sarsaphi kaxardanqic azatvac amboxy trorum er Davoyin։ Davon voch dimadrum er, voch sharzhvum, eresi vra phrvac er phoshot phoghocum, isk xentacac amboxy trorum er nran։ Shukayi gzhvac terery votqi tak ein arel sephakan vaxy, vor spanen, et darnan: shukayic qshen tapharogh shnerin։

Vorbery ays u ayn koghmeric cikrakum ein, cghrtum, vorbery, — li berannerov, shukayi bariqneric xeghdvogh kokordnerov — vngstum ein, u Davon miayn nranc dzaynn er lsum ev, hardzaganq qunqery zarkum ein. «Gereq... gereq... gereq...» ։

Shukayi terery, irar hrmshtelov, Davoyin votqi tak ein arel: trorum ein, trorum ein... Isk Davon ansharzh u lur er։

Heto meky ushqi ekav, «heriq e, — asav», — ev qich arajva irenc ahn u sarsaphy phoghoc shprtac, tetevacac veradardzan shuka, irenc banin։

Phoghocum mnac miayn Davon, eresi vra phyrvac։ Ancordnery ushq chein dardznum nran, aveli tchisht: chein nkatum — ayd or u zhamanaki, phoshu mej tprtacogh gavarakan ayd qaghaqi sovorakan patkery — ev Davoyin chein nkatum։ Isk vorbery xarnvel ein irar, miayn nranq gitein, te vov e phoghocum ynkac: qich arajva irenc azatutyuny, irenc hamardzakutyuny, cocern u kokordnery hatchelioren xutut tvogh amenaanush bany... ayntegh: phoshu mej ynkac։ Ev ays u ayn koghmic dzen—dzenoc voghbum ein։ Heto, chgites inchpes, haskacan, vor irenc: vorberi lacn u kocy vtangavor e, irenc aghmkel chi kareli u sskvecin, meken u miangamic haskacan, vor shukayin ayd ory motenaly vtangavor e, ev shagh ekan qaghaqum։

Isk Davon sharzhvelu, elnelu phordz cher anum. cher uzum։ Hoghy ccum er voskorneri tnqocy, bark arevy speghani er maghum jnjxvac tikunqin, ev aydpes hatcheli er։ Inchu achq bacel, um tesnel, inch tesnel, elnel ur gnal... aveli lav e mernel ayd taq, sirt u voskorneri cavy nershnchogh phoshu mej... Ete verjy ayspes petq e liner. arac bolor krivneri verjy: partutyun, tchishtn ayn kliner, vor Davon verjin gndaky mexer ir krcqum ev ynkner ayntegh: Andoki vra, Sev sarum, Covasari pheshin, Kabloraqarum, Talvorik geti anush jreri mej... Henc: aydpes։ Ev aydpes er petq: verjin gndaky mexer krcqum kam tchakaty dem aner tshnamu gndakin ev ynkner ayntegh։ Ancav... U meghavory inqn e, talvorikci Davon e, vor sephakan kamq u dzerqov korcrec mernelu amenatchisht pahn u teghy։ Ev arzhe, vor hima shansatak lini, ays phoshot phoghocum։ Ev na sharzhvelu, elnelu phordz cher anum։ Cher uzum։

Heto hervic, karces erazum, lsec ir anuny: Davo...
11

— Im achqern elnen, Davo, vor en or qez edpes chtesnein, — huzvec hitenqci Mosen։

Davoyi shurjbolory havaqvac hamerkraci ceruninery gitein ays patmutyuny, bayc Mosen phordzec patmel, sakayn Hamze Pchuky hersotec։

— Bav e evel–pakas xosis, Davon ed mardn e u du ed hishecir։ Davoyi verjin shunchy mi harame, — neghacav Hamze Pchuky ev dardzav mqtenqci Grigorin։ — Davoyi hamar erg mi erge։

Davoyi kntchirneri mej noric trtrac zhpity։ Heto Pchuky zgac, vor Davon dzgum e ir dzerqy ev hakvec nra krcqin։

— Pchuk...

Dzayny qarandzavic er galis։ Pchukin tvac, te Kabloraqari qarandzavic lsec Davoyi dzayny։

— Zim dzerqer... chxachiq, — asac Davon։ — Zim dzerqer togheq... togh bac mnan...

Davon gnum er arden...

Pchuky haziv–haz zgac, vor Davon ir dzerqy seghmum e։ Bayc kopery der shoshaphum ein arevy։ Patuhanic ners ynkac luse tely depi erkinq er dzgum Davoyin։

Ev Davon gnum er։ Dziu akanjy mtac, merkacac sury tchakatin, Davon surum er depi blraky: tshnamu dirqery... Iriknapahi arevy bockltum er merk srin, hamburum tchakaty, ev achqeri dimac kayckltacogh karmir u kanach pecer, Davon surum er depi arevmutq, depi heru lerneri vra phshrvac arevy։

Mamuli xosnak: Niderlandakan Oragir
Nyuty hraparakvel e Mamuli xosnaki shrjanaknerum:
Kisvir ays nyutov:
Niderlandakan Oragir
15:26, 09.03.2024
304 | 0
00:09, 09.03.2024
572 | 0
19:12, 07.02.2024
272 | 0
19:10, 07.02.2024
274 | 0
depi ver