Martiros Saryani u Eghishe Charenci kaperin nvirvac nor girq
VARDUHI ADAMYANI ARAJABANY Qo anuni, Charenc, Asonansn e «Arev» – Ev – barn «hantcharegh» E. Charenc Arev u guyn sirely nshanakum e sirel kyanqy… M. Saryan Sireli yntercogh, 20-rd dari xoshoraguyn geghankarich Martiros Saryani ev hantcharegh banasteghc Eghishe Charenci phoxharaberutyunnery haykakan mshakuyti patmutyan hetaqrqir ejeric en: Suyn zhoghovacun nerarum e nranc zhamanakakicneri hodvacnery, hushern u zruyc-patumnery, voronq naxkinum tpagrvel en arandzin grqerov kam crvac en eghel terterum, amsagrerum ev handesnerum, inchpes naev pahvum en Martiros Saryani tun-tangarani pahocum: Zhoghovacui npatakn e hamahavaq nerkayacnel ayn ameny, inchy veraberum e Saryani u Charenci andznakan ev steghcagorcakan shphumnerin: patkeracum talov naev tvyal zhamanaki yndhanur mtnolorti masin: Vorqan el verjins bard u hakasakan er, hamenayndeps, hagecac er arvesti xorhrdavorutyamb: Nranc handipumnery haverzhacel en banasteghcutyunnerov, dzonerov, nkarnerov ev husherov: Barebaxtutyun e, vor erku meceri steghcagorcakan kaperin andradarnalov: xosel u gnahatel en grakanagetner, arvestabanner, nkarichner, mshakuyti gorcichner... Amen mi togh ev amen mi hush, patmakan voroshaki iradardzutyunneri ev irenc phoxharaberutyunneri yurorinak vkanern en: Karevor teghekutyunnery, phastery miahyusvum en zgacmunqnerin, xoherin u mtorumnerin, bnutagrum en nranc ancac ughin, andznakan u steghcagorcakan kapery ev ayn mijavayry, vori mej nranq aprecin ararelov: Hantcharneri ynkerakcutyuny vayelac mardik kam hmtoren nkaragrum en, kam miayn mi qani zhlat gcerov, bayc tpavorich patkerner en urvankarum: Erku tarerq, erku bard u harust nerashxarh ev hazvagyut nerdashnakutyun... Erku paycar u lusavor anun, erku «arevordi» (bnoroshumy: Karpis Surenyani) … Steghcagorcakan hamagorcakcutyan tarinery amphophvum en hodvacnerum, husherum ev namaknerum: Patmakan canr zhamanakneri berov aprogh nviryalneri bazmashert haraberutyunneri dzevavorman hogebanakan ev steghcagorcakan naxadryalnery arden arka ein... Geghankarchi ev banasteghci arnchutyunnern u hogevor merdzecumy, voronq tevecin minchev banasteghci voghbergakan mahy, skizb aran 1922 tvakanin. «...Der 1923 tvakanin, mer canotutyan erkrord tarum, es nkareci nra yughankar dimankary...»: Nranc arvesti zugahernery hatvum en mardkayin erevakayutyan tiezerakan tiruytnerum... Guce zarmanali tva, te inchu en Saryani nkarac shnery karmir, manushakaguyn, Charenci herosuhin: lusamphophi pes ev kapuyt, isk nairuhin: haxtchapakya... Aydpisin e hantcharneri lezun: Dranq galiqi guynern ein: Iravaci en ayn tesaket haytnoghnery, yst voronc: Saryany arevi ergich e, qani vor nkarichy ktavnerin e handznel hayreniqi arevavar tesarannery: Nuyn kerp banasteghcy arevin er dzonum ir utnyaknery: Saryani kaxardakan deghiny, kapuyty, voskedeghiny ev Charenci banasteghcakan xosqum arka guynery («karmracuph bronzaguyny» ev ayln) mez teghaphoxum en veracnvogh Xorhrdayin Hayastani zhamanaknery: Nranq galiq Hayastany romantik karucoghneric arajinneric ein, lusabaci avetabernery: togorvac mec havatov u huysov ev veracnvogh hayreniqy xorhrdanshogh arevov: Ayd dzhvarin ughin gtnelu ev hartelu hamar nranc hantchary, lavatesutyuny, kamqn u vogin bazum tarapanqneri mijov ancan: Grqayin nkarazardumneri tiruytum Saryany 1900-akan tvakanneric sksac arden uner voroshaki hajoghutyunner: Ankaskac, na minchev Hayastan teghaphoxveln uner grakan teqsty hetazotelu, patkerazardelu phordz, qani vor grqi tpagrutyann arnchvel er derevs Moskvayum. 1911 tvin: «Grakan almanax» -i shapiky, 1912 tvin: V. Teryani «Banasteghcutyunner» zhoghovacui shapiky, «Hayastani poezia» antologiayi kazmy, G. Chalxushyani: hayoc egherni masin patmogh «Karmir grqi» shapiky ev ayln: Varpety 1920-30-akan tvakannery grqarvesti zargacman ev verelqi tariner e hamarum: 1934 t. «Rostam ev Sohrab» grqi saryanakan nkarazardumy gegharvestakan makardakov angerazanceli e: Saryann ir taghandi uzhov karogh er taphancel zhoghovrdakan steghcagorcutyan xorqery, steghcel grakan erki vogun harazat nkarazardumner, gegharvestakan gluxgorcocner: Anshusht, da nuynpisi mi trichq e, inchpes ev geghankarchutyan asparezum nkarchi nvatchac bardzunqnery: 1930 t. hunisi 1-in kazmavorvum e «Haypethrat» -i gegharvestakan bazhiny, vori varich e nshanakvum banasteghc Charency: Verjinis shnorhiv, ankaskac, ayd zhamanak mec verelq e aprel hratarakchakan volorty: Yst Saryani, Charency «hratarakchakan gorci profesional er, erazum er dzerqov shoshaphel ayn grqery, voronq haykakan vogi unen»: Saryann irakanacrec Charenci erazanqy: steghcelov hay grqarvesti lavaguyn nmushner. Av. Isahakyani «Banasteghcutyunner» zhoghovacui, Hovh. Tumanyani «Heqiatner» -i, G. Maharu «Mrgahas» -i shapiknery, E. Charenci «Erkir Nairi» vepy, Firdusu «Rostam ev Sohrab» -y, «Haykakan heqiatner» zhoghovacui tchakatazardy ev ayln... Mer ev galiq serundneri hamar geghankarchutyan ev grakanutyan ays erku hskaneri het amen mi handipumy kensakan uzhi aghbyur e: Nranc koghmic serundnerin avandvac zharangutyamb mecapes paymanavorvac e hay azgayin mshakuyti nerkan ev apagan: Nranc steghcagorcakan ancac ughov anverj veraimastavorvum en hay mardu goyutyunn u hamamardkayin mshakuytum mer zhoghovrdi zbaghecrac patvavor teghy: Dareric ekogh ev darer gnacogh ays erku arvestagetnery, inchpes arevy, der piti sharunaken irenc yntacqy: lusavorelov serundneri tchanaparhy: Zhoghovacui hratarakutyan luysyncaymany ajakcel en grakanutyan ev arvesti tangarany, Hayastani azgayin patkerasrahy, Eghishe Charenci tun-tangarany, Av. Isahakyani tun-tangarany, inchi hamar mer xorin shnorhakalutyunn enq haytnum: Tepetev M. Saryanin ev E. Charencin nvirvac bazmativ grqer, albomner, hodvacner en luys tesel, aysuhanderdz, mer karciqov, yntercoghin nerkayacvogh ays patkeragirqn ir yurorinakutyamb uruyn tegh kzbaghecni nranc nvirvac hratarakutyunneri sharqum: Girqy chi havaknum liarzheq artacolelu erku meceri phoxharaberutyunneri voghj gunapnaky: sharunakutyuny toghnelov galiq usumnasiroghnerin: |