Nuynisk carizmi tirapetutyan nerqo ingushnery dasakargayin bazhanum chen unecel։ Nranc socialakan karucvacqy tohmayin e eghel։ Ingushneri klany kochvel e «teypa» (hayerenum taracvac «tayfa» ezruytn arabakan cagum uni) ։ Ingushneri teypayi bolor andamnern iravahavasar en eghel։ Klannery glxavorel en erecnery: Ingush zhoghovurdy misht hpartacel e ir hasarakutyan bolor andamneri iravahavasarutyamb:

Ayd iravahavasarutyuny nkatel e xorhrdayin gitnakan A. Genkon. «Ingushnery, inchpes chechenneri mec masy, grete voch mi fiqsvac storabazhanum chen unecel irenc mijavayrum, artonyalner ev entakaner chen unecel»:

Isk xorhrdayin nshanavor petakan gorcich Sergey Kirovy, vory kovkasyan zhoghovurdneri patmutyan qajagitak e eghel, 1918 tvakanin «Pravda» tertum tpagrel e «Tereqi apherin (Kovkasi iradardzutyunneri masin)» hodvacy։ Ayd hodvacum Kirovy grel e. «Hark e nshel, vor socializmi kargaxosnery shat barenpast hogh en gtnum lernayin vorosh cegheri mot։ Phastn ayn e, vor, orinak, chechennern u ingushnern irenc patmutyan yntacqum chgitein, te inch e dasakargy, ev miayn verjin tasnamyaknerum nranq canotacan irenc burzhuaziayi het։ Usti nranc mej shat hesht e nerarkvum havasarutyan gaghaphary» ։

Xorhrdayin nshanavor azgagraget A.Berzhen 1959 tvakani hratarakel e «Chechnian ev chechennery» ashxatutyuny, vortegh masnavorapes asvac e.

«Harust ev aghqat chechenneri aprelakerpi mej grete tarberutyun chka, meki aravelutyuny myusi nkatmamb artahaytvum e masamb hagustov, isk amenic shat: zenqov ev dzierov... Chechenneri socialakan kyanqn arandznanum e ir karucvacqov: nahapetakanutyamb ev parzutyamb, vory menq handipum enq parzunak hasarakutyunnerum…ardiakanutyuny der chi shoshaphel ayd kyanqi tarber aspektneric voreve meky: Chechennery chunen ayn dasakargayin bazhanumnery, voronq kazmum en evropakan kazmakerpvac hasarakutyunneri eutyuny։ Chechennern irenc phak shrjapatum kazmum en dasakarg: azat mardik, ev menq nranc mijev voreve feodalakan artonutyun chenq gtnum»:

F. Brokhauzi ev I.Efroni hanragitaranayin bararann el ayspes e bnutagrum chechennerin.

«Irenc ankaxutyan zhamanak chechennery, i tarberutyun cherqezneri, chgitein feodalakan karucvacqy ev dasakargayin bazhanumnery։ Irenc ankax hamaynqnerum, voronq ghekavarvum ein zhoghovrdakan zhoghovneri koghmic, bolory bacardzakapes havasar ein։ Menq bolors «uzdenner» enq (aysinqn: azat, havasar) asum en chechennery։ Ays socialakan kazmakerputyuny (aristokratiayi ev havasarutyan bacakayutyuny) bacatrum e chechenneri anzugakan tokunutyuny rusneri dem erkaratev payqarum, payqar, vory pharabanum er nranc herosakan mahy»:

Britanakan hetaxuzutyan gorcakal J. ly Karety 1995 tvakanin hratarakac «Mer xaghy» grqum grel e

«Aynpes e stacvel, vor es ingush em, vorovhetev indz dur e galis azatutyan nkatmamb nranc tacac sery, vorovhetev nranq erbeq chen unecel feodalizm, aristokratia, tchorter, strukner, hasarakutyan bazhanum aveli bardzri ev cacri, vorovhetev nranq sirum en antarner ev lerner en maglcum, vorovhetev nranq irenc kyanqi het varvum en aynpes, inchpes menq kuzenayinq anel»:

***

«Chechennery ishxanner chen unecel, ev bolorn irar havasar en eghel, ev ete patahel e, vor nranc mej hastatvecin bardzr dasi otarerkraciner, apa nranq nuynpes korcrin irenc bardzrashxarhik kargavitchaky ev havasarvel en chechennerin: Chechennern irenc anvanum en «uzden» (ozdi kam uzden) ; Ays bary nranc hamar ayl nshanakutyun uni, qan nranc harevanneri hamar։ Verjinneris mej uzdenizmy bazhanvac er astitchanneri: «Uzden» bary, vory nranq phoxarel ein irenc harevanneric, chechenneri mot nshanakum e «azat, azat, ankax mard» kam, inchpes irenq ein asum, «gayli pes azat» .» (borz-senna):

Nranc harevannern aprum ein ishxanakan hogherum: dzerq bervac iravunqov kam uzhov. Chechennern yndhanur hogh unein, ev ete patahum er, vor nranq hastatvum ein ishxanakan hogherum: harker vtcharelu paymanov, apa, uzheghanalov, dadarecnum ein vtcharel ayn ev tirum ein hoghin։ Nranq amachum ein vtcharel ayn hoghi hamar, vory Astvac steghcel er bolori hamar havasarapes. «Yasak» kochvogh harky vtcharogh lernayin ceghakicnery caghrum u naxatum ein nranc: anvanelov strukner։ Yst ishxanakan mtacelakerpi: checheny cher karogh iren entarkel mek ayl andzi, qani vor ayd zhamanak nra kargavitchaky kkorcner ir imasty: Aysteghic el parz e darnum, te inchu nranq chhandurzhecin voch mi ishxanutyun ev chyntrecin irenc mijic arajnordneri... Irenc iravahavasarutyunn aveli yndgcvac artahaytelu hamar chechennern irenq irenc «aspetner» kam «razmikner» en anvanum»: («Chechen ceghy», U. Laudaev, 1872 t.):