ՄԱՄՈՒԼ.ամ
Hay / Հայ | Рус | Eng | Tür
USD 402.56, EUR 440.64, RUB 4.58, GBP 505.01
+25 °C, +14 °C ... +25 °C Vaghy:+25 °C
Hayastani despany hamshenahayutyan shrjanum
18:00, 26.04.2012
10049 | 0

HH GAA hnagitutyan ev azgagrutyan instituti gitashxatogh, «Hamshen» hayrenakcakan HK-i phoxnaxagah, «Dzayn hamshenakan» terti glxavor xmbagir Sergey Vardanyany hamshenahayutyan het arnchvel e derevs 1969 tvakanic: Krasnodari erkramasi covaphnya Adler qaghaqum hangstanalu zhamanak: Ancel e 43 tari, ev ayd yntacqum hamshenahayeri, nranc bazmashert xndirneri masin katarac nra usumnasirutyunnern u andznakan shphumnern aynqan en xoracel, vor nran kareli e hamarel hamshenahayutyan shrjanum Hayastani despany:

Na ir userin e vercrel voch miayn hayutyan mi karevor hatvaci: qristonya ev mahmedakan hamshenahayeri barbari, banahyusutyan, avanduytneri, mshakuyti usumnasirutyunn u pahpanumy, aylev nranc amenatarber xndirnery. Vardanyani shnorhiv, orinak, Krasnodari erkramasi ev Abxaziayi shat hamshenciner gtel en irenc azgakicnerin u azgakannerin ashxarhi tarber vayrerum: Hayastani hamapatasxan karuycnerum nra gorcuneutyuny voch misht en nkatum, phoxareny Vardanyani gorcuneutyann ushiushov hetevum e turqakan koghmy: Patahakan chen turqakan haytni parberakannerum nra masin yndardzak hraparakumnery: «Isk menq, yndhanrapes, Turqian shat vat gitenq»,- nkatum e na:

2004-ic hratarakvum e «Dzayn hamshenakan» amsaterty, vori «xmbagrutyuny» Vardanyani bnakarani mi phoqrik senyakn e: Terti ev xmbagirn e, ev patasxanatun, ev lragroghy: Patmum e, vor mi qani tari araj Turqiayic mi mahmedakan hamshenahay iren hyur e ekel ev tesnelov, vor inqy miaynak e ayd amenn anum, ayn el: ir bnakaranum, zarmacel e. «Du arden 30 tari e: usumnasirum es mahmedakan hamshenahayerin, Turqiayum 30 hayaxos gyugh es gtel ev ays vitchakum es: Karcum ei, te mi amboghj xumb e qez het ashxatum: Ete hima es veradarnam Turqia, dimum grem mer mshakuyti naxararutyun ev haytnem, vor Hayastanum voch te 30 gyugh turq, ayl yndameny 30 turq em gtel ev petq e nranc usumnasirem, indz gites inchpes kozhandaken»:

4. Ajic: S. Vardanyany Ardvini nahangi Shana gyughi hamshencineri het

Sergey Vardanyany terty gerbnakan uzherov e pahum, isk terti ejerum lurj gitakan hodvacner en, ir ayceri yntacqum tesacn u lsacy, kronaphox hamshencineric grarac heqiatnery, ergery, banarvesti nmushnery: barbarov ev arevelahayeren targmanutyamb: Heto el tertn ugharkum e ayn shrjannery, vortegh hamshenahayer kan: Turqia, Abxazia, Krasnodari erkramas, Moskva ev aylur, anvtchar bazhanum nranc: Sakayn mi tesaxcik el chuni, vor vaveracni ir ezaki handipumnery hamshenahayutyan het, minch verjers angam zhamanakakic fotoxcik chuner: Kareli e patkeracnel, te mi sovorakan tesaxcik chunenalu pattcharov vorqan gitakan bacarik nyuter chen grancvel ev hayagitutyan hamar andardz korel en:

Erb gnum e Turqiayi hayaxos hamshencineri gyugher, gyughacinery havaqvum en nra shurjy, ev sksum e patmel amenaskzbic, te inchpes VIII darum, arabneri koghmic canr harkahanutyan pattcharov, Hayastani tarber nahangneric Hamam Amatunu glxavorutyamb 12 000 hayer artagaghtecin depi nerkayis Turqiayi Rizei nahangi taracq, vorn ayn zhamanak Byuzandiayi kazmum er:

Qich anc gyughacineri xmbin avelanum en nor mardik, stipvac patmutyuny krknum e, heto mek urishn e galis: «Hat-hat bolorin ches karogh patmel,- asum e na,- baci ayd, mi masy havatum e, mi masy: kaskacum, mardik gravor tught en uzum, aghbyurner, phaster: Dran mi parz lucum ka: Rusastani ev Mijin Asiayi hamshencineri hamar ruserenov, isk Turqiayi kronaphox hamshencineri hamar turqerenov hratarakel grquykner, vor bolorin bazhanes: Bayc angam ayd grquykneri hamar gumar chem karoghanum haytaytel»:

Hamshenahayeri het andznakan shphumnery karevor en, qani vor henc ayd zhamanak en shat harcer bacahaytvum: «Mek el Rizei turqaxos hamshencinery mez het vitchum en, asum en: menq hay chenq, heto, erb mi qich xosum es, zgum en, vor shat barer irenc harazat en. «Vay, mayrs, erb koverin jurn er tanum, asum er: chur-chur-chur»: Bacatrum enq, vor da hayeren jur barn e»,- nman mi sharq orinakner e berum Vardanyany:

Mi or el Vardanyanin ir erevanyan bnakaranum hyur e galis Ardvini nahangi Xopha qaghaqic mi hayaxos hamshenci: Torniky dran aranqic sksum e nayel nran u camacrutyunner anel: Vardanyany barkanum e. «Inch es tnaz anum»: Hamshencin zarmacac harcnum e. «Inchpes, tnaz bary duq el eq ogtagorcum, es el karcum ei: miayn mayrs e asum: Uremn tchisht e, eli, vor menq hay enq…»,-cicaghelov asum e na:

Ardvini nahangi Shana gyughi hamshencinery tey en mterum

Ir ayceric meki zhamanak Vardanyany canotanum e naev Turqiayum shat haytni ergich Gyoqhan Birbeni het, vory cnundov Rizei turqaxos hamshencineri Xachaphit gyughic e: «Kronaphox hamshenahayerin usumnasirelu npatakov EPH docent, turqaget Lusine Sahakyani het Rizei nahangi Chayeli gavari Ormanjyq gyughum zrucum einq teghacineri het, nrancic grarum einq pahpanvac hayeren barern u teghanunnery, erb Gyoqhany ekav,- patmum e na:- Mek el nkatecinq, vor Gyoqhany mtaxoh nstac e: Nranic neroghutyun xndrecinq: karcelov, vor nra vat tramadrutyan pattcharn ayn e, vor chenq karoghanum patshatch ushadrutyun dardznel iren»:

Gyoqhann asum e. «Es shoki mej em»: Vardanyany shtapum e nra sirty shahel. «Mi neghacir, hima kazatvenq»:

Bayc parzvum e, vor Gyoqhann urish bani hamar er «shoki mej». «Duq im mor nman eq xosum: Phastoren, im mayrn aydqan lav hayeren er xosum: Es gitei, vor nra xosqy turqeren che, bayc chgitei, vor aysqan hayeren e»,- huzvac xostovanum e na:

Vardanyann asum e, vor hamshenahayeric shatern en uzum bacahaytel irenc inqnutyuny, kaper hastatel Hayastani het, angam gal Hayastan: aprelu kam gorcararutyamb zbaghvelu, sakayn ayd harcum petq e petakan lurj qaghaqakanutyun: xist mtacvac u kshradatvac: «Qani hamshenahay verjers ekav Hayastan: gorcararutyamb zbaghvelu, sakayn chdimacan, het gnacin, qani vor haskacan: vor volortum uzum en biznes dnel, ayd volorty inch-or meki dzerqum e, ev irenc parzapes chen toghnum ashxatel»,- asum e na u hishum, vor erb 1984-in gnacel er Kirgizia ev Ghazaxstan, gtel 1944 t. Ajariayic aqsorvac hamshencineri gyugher ev sksel gaghtni qnnarkumner unenal Hayastanum nranc verabnakecman harceri shurj, da nuynpes chirakanacav, qani vor petakan ajakcutyun chstacan:

Vardanyany nman harcer chi karoghanum lucel, bayc karoghanum e ir hamshenci hyurerin canotacnel hayoc patmutyann u mshakuytin: «Orinak: mi qani tari araj mi qani hamshenci eritasardner ein ekel,- hishum e na,- nranc tara Xor Virap: Erb tesan: aghotum em, harcrin, te karogh en irenq el mom varel, aghotel, asaci: ayo, heto sovorecri xachaknqvel: Isk erb durs ekanq, sksecin irar mej qchphchal»:

Parzvum e, vor nranq uzum en irenc anunnery phoxel ev haykakan anunner dnel: Ev aha mahmedakan anunnerov eritasardnery veranvanvum en Mher, Vazgen, Silva: irenq el yntrelov irenc anunnery: «Erb aghjkan asaci, vor Silvan haykakan anun che, zarmacav, asac: ba Silva Kaputikyany hay chi, nra patvin em yntrel»,- patmum e na:

Hamshenahayeri xndirnerov mtahog gitnakany cavov e nkatum, vor nranc masin Hayastanum grete vochinch chgiten, isk ete giten, apa urtchacvac u xeghatyurvac: Phoxareny: turqery chen hapaghum. «Turqiayum hatuk herustaaliq ka, vorov aravotic gisher hamshenahayeri, huyneri ev lazeri meghedinerov, bayc turqeren barerov erger en hnchum, shurjparer en cucadrvum, aysinqn: ayd mshakuyty yuracnum en: mankuc mtcnelov irenc kencagh,-mtahogvum e na,-isk Hayastanum vorosh mardik herustacuycov islamahayeri masin legendner en patmum, milionneri masin en xosum, bayc erb harcnum es: gone mek angam eghel es ayd «taqnvac hayeric meki tany», parzvum e: voch»:

Nshenq, vor patmakan Hamsheny gtnvum e zhamanakakic Turqiayi hyusis-arevelqum, Vrastani sahmanic 90 km heravorutyan vra: Ayzhm Hamshen anvamb erku gavar ka Rizei nahangum: Hemshiny ev Chamlyhemshiny, vortegh bnakvum en turqaxos hamshenciner:

700 tari Hamsheny, vorpes kisankax haykakan ishxanutyun, pahpanel e ir goyutuny, 1489 t. Turqery ayn gravel en, bayc anmatcheli vayrerum gtnvelov: hamshencinery sharunakel en irenc anaghart goyutyuny:

XVIII darum sksvel e hamshenahayeri brni islamacman gorcyntacy, mi masy payqarel u zohvel e, mi masy: phaxel, myus masn el: areres kronaphoxvel:

Hetagayum: XIX dari verjin ev XX dari skzbin, hamshencineri qristonya hatvacy Trapizoni nahangic artagaghtel e Rusastani sevcovyan aphery: Krasnodari erkramas ev Abxazia, tarber erkrner ev, iharke, Hayastan:

Heghinak: Anush Qocharyan
Nyuty hraparakvel e Mamuli xosnaki shrjanaknerum:
Kisvir ays nyutov:
Anush Qocharyan
depi ver