ՄԱՄՈՒԼ.ամ
Hay / Հայ | Рус | Eng | Tür
USD 402.56, EUR 440.64, RUB 4.58, GBP 505.01
+7 °C, +3 °C ... +13 °C Vaghy:+16 °C
Aysor azgayin gorcich, Armenakan kusakcutyan himnadir-arajnord Mkrtich Avetisyani cnndyan orn e
20:03, 12.04.2019
4565 | 0

MKRTICh AVETISYAN (TERLEMEZYAN)

Arevmtahay azgayin-azatagrakan sharzhman nviryal, mtavorakan M. Avetisyan-Terlemezyany cnvel e 1864 t. aprili 12-in Van qaghaqum, hargvac u aznvabaro Terlemezyanneri nshanavor gerdastanum։ Terlemezyanneri yntaniqum hargi ein azgayin avanduytnery, girn u girqy։
Naxnakan krtutyunn stacel e Yankuysneri cxakan dprocum, apa 1879t․-in Vanum Araratyan Ynkerutyan koghmic himnadrvac Varzhapetanocum, vori tesuchy Mkrtich Phortugalyann er։ Mek tari heto verjins Mkrtich Xrimyani het miasin himnum e Haykazyan-Kedronakan varzharany: Henc aystegh el sharunakum e ir usumy Mkrtich Avetisyany։ Varzharany na avartum e gerazancutyamb, tirapetum e turqeren, hayeren, ev franseren lezunerin։ Shutov naev ashxatanqi e ancnum Haykazyan-Kedronakan varzharanum vorpes hayereni, turqereni, fransereni, inchpes naev yndhanur patmutyan ev ashxarhagrutyan usucich:
Vanum ev bovandak Arevmtahayastanum zhoghovrdi azgayin vogin bardzracnelu, lusavorchakan ashxatanqner tanelu patvavor u azganver gorci rahvirannern ein Xrimyan ev Phortugalyan Mkrtichnery, voronc ir arzhanavayel zorakcutyuny berec Mkrtich Avetisyany։
Snvelov Mkrtich Phortugalyani ev Mkrtich Xrimyani gaghapharneric, Mkrtich Avetisyann ir ynkerneri: R. Shatvoryan, Gr. Peozikyan, Gr. Terlemezyan, Gr. Atchemyany (gurgen Maharu hayry), Gar. Baghecyan, Gh. Xanjyan (Aghasi Xanjyani hayry), Gr. Otyany, G. Aslanyany, himnecin «Gorcakcakan Miutyun» -y, vory ev dardzav himqy Armenakan kusakcutyan։ Vorpes kusakcutyan havaqateghi e carayum Terlemezyanneri tan hndzany, vory hetagayum haytni dardzav Xsri tun Anvamb:
Ayspisov, 1885 t. ashnany, hishyal Xsri tan mej M. Avetisyani arajnordutyamb teghi unecav Armenakan kusakcutyan phastaci himnadrumy։
Shutov Armenakan kusakcutyany miacan naev Armenak Ekaryany, Phanos Terlemezyany, Hayrapet Hatchikyany, Armen Shitanyany, Miqayel Natanyany, Artak Darbinyany, Hovhannes Guloghlyany ev shat urishner։
Petq e nshel, vor Armenakan kusakcutyan parcanqy, nviryaln u taghandashat arajnordy, vov sirvac er ev sirvec bolori koghmic: Mkrtich Avetisyann er, um nvirvacutyan shnorhiv shutov Armenakan kusakcutyuny Vaspurakanum sksec vayelel layn zhoghovrdakanutyun։ 1886 t․-ic Mkrtich Avetisyany bacahayt payqar e sksum Vani arajord Poghos episkoposi dem, um pattcharov el Xrimyany heracel er Vanic։ Payqary cavalvum er Poghosakanneri ev Apoghosakanneri mijev։ Shutov polsahay mamulum mi hodvac tpagrec Mkrtichy, vortegh koch er anum payqarel Poghosakanneri dem, inchi pattcharov el shutov dzerbakalvec turqakan ishxanutyunneri koghmic։

Dzerbakalutyunic azatveluc heto Terlemezyann ancav Salmast, vortegh hayutyuny nran mec vogevorutyamb yndunec։ Na Salmasti 12 hayabnak gyugherum bacum e varzharanner ev inqn el dasavandum mi qani ararkaner։ Erku tari Parskastanum mnaluc heto Avetisyany Rusastani vrayov ancnum e K. Polis։
Aystegh el turqakan ishxanutyunnery sharunakum en hetapndumnery, ev i verjo brnum en M. Avetisyanin, datum u aqsorum en hyusisafrikyan Tripoli bnakavayry։ Xelaci u tcharpik Avetisyanin hajoghvum e phaxchel aqsoravayric ev Fransiayi Marsel qaghaqum gtnel M. Phortugalyanin, vory hastatvel er Marselum u 1885 t. ashnanic hratarakum er «Armenia» terty։
M. Avetisyann sksum e ashxatakcel «Armeniayin» ev vorpes nra tghtakic, aycelum e tarber xoshor kentronner, aynuhetev Hyusisayin Amerika ev ayl hayashat erkrner։ 1890 tvakanin, Marselum Luys e tesel Mkrtich Avetisyani «Turqio hayery ev nranc dracinery» girqy:
Amenureq M. Avetisyann hnaravorinn er anum, tertn u armenakanutyan gaghapharaxosutyuny taracelu, inchpes naev Armenakan kusakcutyan masnatchyugher himnelu hamar։
1893 t. na nshanakvum e vorpes Salmasti, Xoyi, Urmiayi ev Tavrizi haykakan dprocneri tesuch։ Aystegh nor, aveli mardasirakan ev mankavarzhakan tesaketic: arajadimakan, metodneri kirarmamb Avetisyany armatapes phoxum e dprocneri dasavandman skzbunqnern u dzevery։
Ir mardkayin ev azgayin vorakneri, irakan taghandavor arajnordi kecvacqi shnorhiv karoghanum e aktivacnel teghi haykakan hamaynqy, inchn ayn oreri hamar xist anhrazheshtutyun er azgayin miabanutyan, ev arevmtahayutyan inqnapashtpanutyan gorci kazmakerpman, zenq u zinamterqi matakararman hamar։
Avetisyani janqeri shnorhiv kusakcutyan masnatchyugher ein gorcum Arevmtahayasatni gavarneric minchev heravor Amerikayi Miacyal nahangner։
Avetisyann ays amboghj yntacqum ushi ushov hetevum er Arevmtahayastanum yntacogh gorcyntacnerin։

1895 t.-in na teghaphoxvum e Van ev standznum kusakcutyan ghekavarutyany, ushadrutyuny kentronacnelov zenqi kutakman ev teghaphoxman ashxatanqneri, zinatar xmberi anxaphan gorcuneutyan vra: Armenakannern Avetisyani ghekavarutyamb kazmecin zinatar xmber ev sksecin zenq u zinamterq nerkrel Ergir Salmast-Derik-Van tchanaparhov։ Iharke, himnakan ashxatanqneri mej er naev eritasardutyany zenqi ev zinavarzhutyan sovorecnelu xndiry։
Avetisyani veradardzy Van mec xandavarutyun araj berec armenakanneri mot: Shatery mtacum ein Armenakan kazmakerputyuny hamahaykakan qaghaqakan kusakcutyan veracelu masin, vorovhetev te kusakcakannery ev te irenc arajnordy hamozvac ein, vor arevmtahayery irenq petq e lucen arevmtahayutyany huzogh harcery։ henc ays shrjanum er, vor mshakvec Armenakan kusakcutyan nor cragiry, sakayn dzhbaxtabar, Armenakan kusakcutyan azganpast gorcuneutyan dem ashxatum ein ev osmanyan ishxanutyunnery, ev tshnamabar tramadrvac hay shrjannery:

1895 t. yndhanur jarderi zhamanak Vanum armenakannern unein mot 105 xumb, voroncic yuraqanchyurum: 10-15 mard ev mot 350 hracan։
1896t. Hunisi 3-ic turqery gorci drecin jardi vaghuc mtacvac irenc cragiry։ Hunisi 3-in turqakan xuzhany hardzakvum e Vani taghamaseri vra ev 2 orva yntacqum haykakan taghern amboghjutyamb zoh en gnum turqakan yataghanin։ Ays orerin Armenakanannery, Dashnakcakannern u Hnchakyannery kazmum en mijkusakcakan handznaxumb ev standznum zhoghovrdakan inqnapashtpanutyan ghekavarutyuny։ Zinvorakan xorhurdy Armenak Ekaryanin, Shikaherin u Trpein handznararum e ancnel Parskastan ev zenq havaqel ev teghaphoxel Van։ Sakayn ays cragiry dzaxoghvum e, qani vor verjinners dzerbakalvum en parskakan ishxanutyunneri koghmic։

Phordzaru, herates ev amboghjovin zhoghovrdi baxtov aprogh Avetisyani hamar karevory steghcvac iravitchakic elq phntreln u zhoghovrdin motalut korcanumic phrkeln er։ Nra hamar negh kusakcakan shahery erkrordvum ein, erb xosqy zhoghovrdin er verabervum։ Armenakanneri annkun arajnordy amboghjapes himnavorvum e phoxadardz hamagorcakcutyan ev hamerashxutyan anhrazheshtutyuny։ Barebaxtabar, ays tagnapalic orerin hay kusakcutyunneri teghakan arajnordnery handes berecin xohemutyun gorcelov miakam, inchn el iskapes tvec ir ptughnery։
Hunisi 4-ic naxapes cucakargvac 500-ic aveli razmikneri teghavorum en dirqeri veracvac erkharkani tnerum։ Haykakan taghamasery veracvel ein inqnapashtpanakan tchambari: Haykakan inqnapashtpanakan uzheri yndhanur hramanatary Mkrtich Avetisyann er։ Avetisyann u myus ghekavarneri andznanver janqeri gnov Aygestany veracvel er mi iskakan anarik amroci։
Vani inqnapshtpanutyuny tevec shurj yot or: 1896 t. hunisi 3-ic 10-y։ Ev aha: zgalov hayeri hnaravor hajoghutyuny, gorci e lcvum Vanum angliakan hyupatosy, vov karcum er, vor hayeri hnaravor hajoghutyuny karogh e nor rus-turqakan paterazmi pattchar darnal, inchn el hnaravorutyun ktar rusakan zorqin gravel nor taracqner Osmanyan kaysrutyunic ev amrapndel ir dirqery Arevelqum: Steghcvum e mijnordakan xumb, vory Saadeddin phashayi het ev anunic sksum e divanagitakan xardavanqner։ Ayspisov: M. Avetisyanin arajarkvum e handznvel ayn paymanov, vor kpahpanvi nranc kyanqy։ Avetisyann arajarkum e sharunakel payqary, vorovhetev hakarak depqum tshnami turqy kkotori bolorin։ Erkar vitchabanutyunneric het verjapes hamadzaynutyun e dzerq bervum, vor hay martiknery toghnen Vany: ayn paymanov, vor tchanaparhin chhetapndven turqakan ev qrdakan uzheri koghmic։ Hamadzaynutyuny dzerq e bervum ev Avetisyani hramanov xmbery toghnum en irenc dirqery: sharzhvelov depi Varaga vanqy։ Aystegh mijkusakcakan zhoghovum voroshvum e, vor bolory miasin araj en sharzhvelu mi ughghutyamb։ Naxapes voroshvum e, vor hnchakyan zinvernory Martiki glxavorutyamb vorpes arajapahner sharzhvum, dashnakcakannery: Petoyi arajnordutyamb, tikunqic, isk armenakannery: Avetisyani glxavorutyamb anzennerin ein pashtpanelu erku koghmeric։
Sakayn mek or anc ayd plany phoxvum e, ev Armenakanneri xumby, vorn amenamecn er, yndunum e anhrazhesht pashtpanakan martakarg, ev arandzin brnum e nahanji tchamphan։ Mot 600 armenakanner Avetisyani ghekavarutyamb, cragrum en Chuxi ev Bash Galei tchanaparhov gnal u Sb․ Bardughimeos vanqi vrayov ancnel Parskastan։ Sakayn nranc henc skzbic sksecin hetapndel turqakan ev qrdakan mecaqanak uzhery։
Anverj yndharumneric heto Mkrtich Avetisyani arajnor- dac armenaknneri xumby mtnum e Xanasuri dasht, vortegh ev gtnvum er surb Bardughimeosi hinavurc vanqy։ Aystegh daranakal mecaqanak turq zinvorner ev qrdakan hecyalner shrjapatum en Armenakannerin։ Anhavasar martum zohvum en armenakanneri mecaguyn masy, ayd tvum: anphoxarineli ev nviryal arajnord Mkrtich Avetisyany, yndameny 32 tarekanum:
Zhamanakakicnery vkayum en, vor Avetisyann hnaravorutyun uner xuys talu mahic։ Hamadzayn vkayutyunneri, nra zinakicnery: tesnelov steghcvac vitchaki canrutyuny, xndrum en Avetisyanin toghnel martadashtn u cptvac heranal։ Sakayn anveher arajnordy voroshum e ir zhoghovrdi het krvel minchev aryan verjin katily։ Inqnapashtpanakan ayd marterum amenacanr korusty hay qaghaqakan kazmakerputyunneric krecin armenakannery։
Ayd marterum zohvecin kusakcutyan andamaneri mec masy։ Nahatakvec armenakanneri ghekavar korizn u arajnord Mkrtich Avetisyany։ Avetisyani ev myus armenakanneri nahatakutyuny himnovin tulacrec Armenakan kusakcutyany։
Petq e nshenq, vor annkun martiki, taghandavor mtavorakani, azgayin Dati nviryal arajnord Mkrtich Terlemezyan-Avetisyani avandn hay azgin anuranali e, ev ibrev Armenakan kusakcutyan himnadir arajnord, menq partavor enq voch miayn hishel ev xnkarkel, aylev sharzhvel nra toghac hetagcov, misht havatarim mnalov azgayin uxtin, ev sephakan barorutyuny storadaselov Azgayin barorutyany:

Aysor el Mkrtich Avetisyani kerpary vogevorich ev vogeshnchogh e, ev menq: ibrev Armenakanner, standznum enq qaylel nra avandac ughov, misht havatarim Armenakan uxtin ev mer sireli arajnord Mkrtich Avetisyanin:

Avetisyani paycar kerpary haverzh kmna hayoc azatagrakan sharzhman patmutyan mej ev der erkar kogevori nerka u galiq serundnerin։

Nyuty hraparakvel e Mamuli xosnaki shrjanaknerum:
Kisvir ays nyutov:
Armine Hovhannisyan
01:01, 10.07.2019
2404 | 0
00:48, 10.02.2019
2939 | 0
17:24, 15.11.2018
4652 | 0
12:42, 11.11.2018
5990 | 0
17:21, 10.11.2018
4039 | 0
depi ver