Aysor lranum e germanaci mec fizikos-tesaban, 20-rd dari amenamec fizikos Albert Aynshtayni cnndyan 133 amyaky: Na cnvel e 1879 tvakani marti 14-in։ Nra gitakan hantchary phaylatakel e zhamanakakic fizikayi armatakan problemneri lucman bnagavarnerum։ Mec gitnakani masin grvel en hazaravor grqer, trvel en shat gnahatakanner։ Eghel e zhamanakakic fizikayi amenamec demqy ir mec u hamaparphak giteliqnerov, bard u dzhvaramars gaghapharneri, tesutyunneri ev gitakan varkacneri kciky bacelu ir anorinak yndunakutyunnerov։ Eynshteyny bacarik erevuyt e gitutyan patmutyan mej։ Cnvel e Ulmum։ 14 tarekan hasakum teghaphoxvel e Shveycaria, ur avartel e Cyurixi politexnikumy։ Ashxatel e Prahayum, Berlinum։ 1933-in, halacvelov Germaniayi fashistakan kargeric, phoxadrvel e AMN, ur minchev ir kyanqi verjy ashxatel e Prinstoni herankarayin hetazotutyunneri institutum։ Gitutyan mej nra mecaguyn nvatchumyharaberakanutyan tesutyunne, vorn armatapes phoxec mer patkeracumnery taracutyan, zhamanaki ev materiayi masin։ Erb 1921-in AynshtaynyNobelyan mrcanakie arzhananum luysi masniki:fotonitesakan haytnagorcutyan u lusaefektierevuyti qvantayin tesutyan steghcman hamar, iren hatuk humorov zarmanum e, vor inqn ayd mrcanaky petq e stanar derevs1905tvin, erb steghcel er haraberakanutyan hatuk tesutyuny։ Gitutyan patmabannery nra haraberakanutyan hatuk tesutyuny dasum en amenamec fizikakan tesutyunneri sharqum,Isahak Nyutonimexanikayic evJeyms Maqsvelielektradinamikayic heto։ Ays ereq mec haytnagorcutyunnery dardzan zhamanakakic fizikayi (1895-1904) himnaqarery, voronq apahovecin arajatar dery bnagitutyan mej։ Nkati unenalov, vor mec gitnakani zharangutyuny vaghuc dardzel e gitutyan sephakanutyuny, kang arnenq miayn nra ayn haytnagorcutyunneri vra, voronc hamar na arzhanacel e Nobelyan mrcanaki։1905-in, elnelov haraberakanutyan hatuk tesutyunic, na artacel e mijukayin fizikayi mej artakarg karevor, mi hakirtch, bayc bovandakalic banadzev, vory mtel e bolor dasagrqeri mej։
Vitxari nshanakutyun uni luysi tcharagaytman qvantayin tesutyuny։ Na tesakanoren arajadrel e luysi masniki: fotoni gaghaphary, vory phordzov haytnagorcvec 1922 tvakanin A. Qomphtoni koghmic։ Lusaefekti usumnasirutyamb zbaghvel en shat gitnakanner (H. Herc, A. Stoletov, F. Lenard ev urishner), sakayn ayd ushagrav erevuyti qvantayin tesutyan mshakumy tvel e Aynshtayny։ Na artacel e lusaefekti himnakan havasarumy, vory ayl ban che, qan energiayi pahpanman ev phoxakerpman orenqy lusaefekti gorcyntacum։ Canotanalov Aynshtayni het, mecaguyn sraxos Bernard Shoun dimel e mecaguyn gitnakanin. «Duq ut hogi eq, yndameny ut hogi»։ Aynshtayny chi haskacel nran, shphotvel e։ Shoun sharunakel e. «Pyutagoras, Ptghomeos, Aristotel, Kopernikos, Galiley, Kepler, Nyuton, Aynshtayn»։ |