Corona en oorlog in Artsakh, door de ogen van een kind

Vorige week vroeg mijn nichtje aan mij waarom oorlogen bestaan. Waarom landen elkaar niet lief vinden. En waarom soldaten niet meer terugkomen. Zelfs als psycholoog weet ik soms niet hoe ik daar een goed antwoord op moet geven, want oorlog is iets waar ik niet graag over praat met kinderen en jongeren. De werkelijkheid leert ons dat een wereld zonder oorlog helaas niet bestaat. Dagelijks worden we geconfronteerd met beelden van oorlogsgebieden. Ook kinderen worden blootgesteld aan oorlogsbeelden of zitten zelf in een oorlogsgebied. De situatie in Artsakh doet veel met het welzijn van Armeniërs in Armenië, maar ook van Armeniërs uit de diaspora. Onduidelijkheid, meningsverschillen en vragen zijn thema’s die we nu veel om ons heen horen. De stress bij ouders kan impact hebben op kinderen, maar erger nog, dat wat kinderen zien en horen kan hun leven in een klap onveilig maken. Lees daarom hier wat de oorlog doet met kinderen en hoe je ze het beste kunt ondersteunen.

Edit Alaverdyan (10 jaar ervaring) is een psychotherapeut die zich veel bezig houdt met het welzijn van kinderen. Samen met Regine Muradian (15 jaar ervaring), die werkzaam is als klinisch psycholoog, heeft zij informatie gedeeld over hoe je deze moeilijke en pijnlijke onderwerpen zoals corona en oorlog toch bespreekbaar kan maken met kinderen en jongeren (van 6-21 jaar oud) die buiten Armenië wonen. Hierna volgen adviezen gebaseerd op hun klinische oordeel.

Het kinderbrein

Het kinderbrein werkt anders dan dat van volwassenen. Informatie wordt door kinderen op een andere manier verwerkt. Elk kind/jongere is anders en de manier waarop ze informatie verwerken, verschilt dan ook per kind. Over het algemeen hebben kinderen de neiging de open gaten (vragen waar ze geen antwoord op kunnen geven) die ze hebben zelf in te vullen. Kinderen en jongeren hebben een rijke fantasie en dat maakt dat ze soms dingen bedenken die niet hoeven te kloppen. Een kind kan bijvoorbeeld denken dat de oorlog is begonnen, omdat het kind iets fout deed (zoals niet luisteren naar mama of papa) . Dat kan dan leiden tot stress, angst en/of boosheid.

Geef een kind ruimte om in een veilige omgeving te praten over gevoelens en gedachten

Om een kind/jongere ruimte te geven om te praten, is het belangrijk om met ze in gesprek te gaan. Vraag vooraf altijd aan het kind/de jongere wat ze zelf al mee hebben gekregen over de oorlog. In deze tijd kunnen kinderen en jongeren al veel gehoord hebben over wat er speelt in Artsakh. Het uitvragen van wat ze weten, doe je het beste door een open vraag te stellen (dus niet ‘weet je wat corona is?’ [ja of nee], maar ‘wat weet je al over de situatie in Artsakh?’ [open antwoord]) . Op die manier kun je horen of de informatie klopt en waar nodig aanvullen. Afhankelijk van de leeftijd van het kind, leg je de informatie zo uit dat het begrijpelijk is voor het kind. Dit doe je door makkelijke woorden te gebruiken en het in korte en bondige zinnen uit te leggen. Het is hierbij belangrijk om geen haatdragende boodschappen uit te zenden, omdat dit kan leiden tot boosheid, angst of verdriet bij het kind.

Praten over onderwerpen waar je zelf veel emoties bij voelt

Het is niet ondenkbaar dat je als volwassene zelf ook emoties ervaart zoals boosheid, verdriet of angst wanneer je het gaat hebben over corona of de oorlog in Artsakh. Sta goed stil bij welke emoties je hebt en richt je in het gesprek met het kind echt op het kind, zonder daarbij vanuit je eigen emoties te praten. Wees je er ook bewust van wat je zelf voelt als je het gesprek met je kind aan gaat. Deze gevoelens kunnen de overhand nemen. Daarom is het belangrijk om vooraf goed te bedenken wat je wilt bespreken en hoe je dat gaat doen. Kinderen kunnen vaak haarfijn aanvoelen hoe ouders zich voelen en gevoelens als boosheid, verdriet en angst bij ouders kan leiden tot stress en onrust bij het kind. Daarom is het goed om transparant te zijn en te vertellen waar je boosheid, verdriet en/of angst vandaan komen. Anders kunnen kinderen denken dat het aan hun ligt en de schuld bij zichzelf neerleggen.

Niet op elke vraag kun je een antwoord geven, en dat is oké

Als een kind of jongere iets vraagt en je niet weet wat je moet antwoorden, kun je zeggen dat je de vraag op een ander moment zal beantwoorden. Kies dan een plek met het kind/de jongere waarin hij/zij zich veilig voelt en bespreek het dan. Het is verwarrend als je ter plekke een antwoord probeert te verzinnen wat niet waar blijkt te zijn.

Mijn kind wil niet praten, wat nu?

Sommige kinderen vinden het moeilijk om te praten over hun gevoelens. Dat betekent niet dat ze er niet mee zitten. Deze kinderen kunnen angstig worden of depressieve klachten krijgen wat zich kan uiten in terugtrekken, agressief gedrag of opstandig gedrag. Wanneer je dit gedrag waarneemt is het heel belangrijk om je kind toch de ruimte te geven om te praten. Bij kinderen en jongeren werkt het soms om te praten in spelvorm, zoals het maken van een tekenen, het schrijven van een brief of samen naar een toepasselijk liedje te luisteren.

Mocht u na het lezen van dit bericht vragen hebben, neem dan gerust contact met ons op. Wij beantwoorden uw vragen graag!

^{Talin Yakob}

Նյութը գրվել է Եվրոմիության «Solidarity corps» «Աջակցիր թերթին» նախագծի շրջանակում

Երեխաների մոտ բազմաթիվ հարցեր են կուտակվում կորոնավիրուսի ու Արցախում տեղի ունեցած պատերազմական գործողությունների մասին: Մասնավորապես նրանց հետաքրքրում է թե ինչու գոյություն ունեն պատերազմներ: Ինչու՞ պետությունները հակադրվում են միմյանց, ինչու՞ զինվորները բանակ են գնում ու չեն վերադառնում: Նույնիսկ հոդվածագիրը, ով հոգեբան է երբեմն դժվարանում է այս հարցերին հստակ պատասխաներ գտնել, քանի որ պատերազմն այն թեմաներից է, որի շուրջ դժվար է խոսել երեխաների և երիտասարդների հետ: Այնուհանդերձ պատերազմն իրականություն է, որին բախվում են բոլորը՝ անգամ երեխաները, որոնք հայտնվում են նույնիսկ պատերազմական գոտում:

Արցախում տիրող ետպատերազմական իրավիճակը հոգեբանական խորը ազդեցություն է գործել հայենիքում ու սփյուռքում ապրող յուրաքանչյուր հայի վրա: Ինչպե՞ս հաղթահարել սթրեսները, ինչպես պատասխանել պատերազմին ու կորոնավիրուսին վերաբերվող դժվարին հարցերին:

Հենց այդ մասին է հոդվածը: