Այս երևույթի միջնադարյան զոհերն սկսել են ցատկել, ճչալ, անհեթեթ շարժումներ կատարել, որոնք նմանվել են խելակորույս պարի: Այս վիճակում գտնվող հազարավոր մարդիկ են մեկտեղվել, ու պատահել է, որ նրանց մոլոպարին հետևողները մեկ էլ հանկարծ միացել են պարողների խառնամբոխին ու նոր թափ հաղորդել զանգվածային փսիխոզին: Մոլագարության վիճակի հասածներն ինքնուրույն չեն կարողացել պարը դադարեցնել ու գոռոմ-գոչյուններով մի բնակավայրից մեկ այլ բնակավայր են հասել: Հետո, լրիվ ուժասպառված, գետնին են փռվել ու քնել են: Դրանից հետո փսիխոզը մարել է, բայց երբեմն էլ այն մի քանի օր և նույնիսկ մի քանի շաբաթ է տևել: Մոլագարության վիճակի հասած պարողներին եկեղեցիներում փորձել են սուրբ ջրով բուժել, պատահել է, որ երբ բուժման բոլոր միջոցները սպառվել են, քաղաքային իշխանությունները երաժիշտներ են վարձել, որպեսզի նրանք նվագակցեն խելահեղ պարերին և դրանով իսկ այդ հիվանդներին հասցնեն ուժասպառության ու քնի:

Այդպիսի դեպքեր եղել են նաև համաճարակից առաջ, բայց եթե նախկինում այդպիսի դեպքերը եզակի են եղել, ապա «սև մահ» -ի տարիներին այս երևույթը սարսափազդու տարածում է ստացել, երբեմն պարող ամբոխը բաղկացած է եղել մի քանի հազար մարդուց: Ենթադրվում է, որ պարելով՝ մարդիկ փորձել են իրենց միջից դուրս մղել համաճարակի հարուցած վախը: Այս երևույթը Եվրոպայում փոթորկել է 14 – 15-րդ դարերում, ապա մարել է:

Ամեն օր մահվան սպառնալիքի ներքո ապրող մարդկանց խաթարված երևակայության մեջ ուրվականները, տեսիլքները և, ի վերջո, «նշանները» հայտնվել են ցանկացած իրադարձության ժամանակ: Օրինակ՝ պատմել են երկնքից իջած լույսի սյան մասին, որը հայտնվել է 1347 թվականի դեկտեմբերին: Այդ սյունը մայրամուտից հետո մեկ ժամ շարունակ կախված է եղել պապական պալատի վրա: Ինչ-որ մեկն էլ տեսել է, որ նոր կտրված հաղորդության հացից արյուն է կաթում՝ նախազգուշացնելով վերահաս դժբախտության մասին: Ժանտախտի բռնկման համար մեղադրել են գիսաստղերին, որոնց Եվրոպայում տեսել են վեց անգամ՝ սկսած 1300 թվականից: Իսկ արդեն համաճարակի ժամանակ մարդկանց խաթարված երևակայությունն անհավանական բաներ է նկատել: Օրինակ՝ սիցիլիական ժանտախտի տարեգիր Միքելե Պյացցան լիակատար վստահությամբ վերապատմել է սուր բռնած սև շան մասին, որը ներխուժել է Մեսսինայի եկեղեցի, ջարդ ու փշուր է արել սուրբ անոթները, մոմերն ու խորանի լուսատուները: Հիասթափությունը բժշկությունից ու պաշտոնական եկեղեցուց հանգեցնում է նրան, որ հասարակ ժողովուրդն սկսում է օգնություն ակնկալել այնպեսի ծեսերում, որոնց արմատները հեթանոսության մեջ էին:

Ժանտախտի դեմ փորձել են պայքարել հմայիլներով ու նզովքի խոսքերով, ընդ որում այսպիսի սնահավատությունների դիմել են նույնիսկ հոգևորականները՝ իրենց պարանոցից կախելով սնդիկով լցված արծաթյա գնդիկներ կամ մկնդեղով լցված քսակներ: Ժանտախտի հարուցած սարսափը հանգեցնում է նրան, որ ժողովրդական սին հավատալիքները ներթափանցում են նույնիսկ եկեղեցի՝ պաշտոնական հավանություն ստանալով հոգևոր իշխանությունից: Օրինակ՝ Ֆրանսիայի որոշ քաղաքներում հետևյալ հետաքրքրական ծեսն է կատարվել. Երկար թելով չափել են քաղաքային պարիսպը, հետո այդ թելն օգտագործվել է որպես պատրույգ այն հսկա մոմին, որը վառել են եկեղեցու խորանին:

Ժանտախտը պատկերվել է տների շեմը ցախավելով ավլող կույր պառավի, սևազգեստ հեծյալի, մի գյուղից մյուս գյուղը մեկ ոտք գցելով հասնող հսկայի և նույնիսկ երկու՝ չար ու բարի ոգիների տեսքով. բարի ոգին մահակով մի քանի անգամ թակել է տան դուռը, և քանի անգամ որ թակել է, այդքան մարդ պիտի մեռնի այդ տանը: Ժանտախտին նույնիսկ տեսնողներ են եղել. նա մասնակցել է հարսանիքների՝ խղճացել է ոմանց ու խոստացել է նրանց փրկել: Ժանտախտին պատկերել են նաև իր պատանդի ուսերին նստած. նա պատանդին պարտադրել է իրեն գյուղերում ու քաղաքներում ման ածել:

Եվ, ի վերջո, ենթադրվում է, թե հենց համաճարակի ժամանակ է ձևավորվել «Ժանտախտ Կույս» -ի կերպարը, որը նույնիսկ 18-րդ դարում դեռ կենսունակ է եղել: Ըստ տարբերակներից մեկի, որ գրի է առնվել այդ ժամանակներում, Ժանտախտ Կույսը մի քաղաք է պաշարում, ընդ որում, եթե ցանկացած մեկն անզգուշաբար դուռ կամ պատուհան է բացել, տանը հայտնվել է թռչող կարմիր շարֆ, և շատ շուտով տանտերն հիվանդությունից մեռել է: Քաղաքի բոլոր բնակիչները պինդ փակել են դռներն ու պատուհանները և այլևս չեն համարձակվել տնից դուրս գալ: Բայց ժանտախտը համբերատար է եղել ու հանգիստ սպասել է, որ քաղցն ու ծարավը նրանց ստիպեն բացել իրենց տների դռներն ու պատուհանները: Այդժամ մի ազնվական որոշում է զոհաբերել իրեն հանուն մյուսների փրկության և, իր թրի վրա փորագրելով «Հիսուս, Մարիամ» անունները, բացել է դուռը: Անմիջապես շեմին մի թափանցիկ ձեռք է երևացել ու դրանից հետո կարմիր շարֆի ծայրը: Իրեն չկորցնելով՝ քաջ ազնվականը թրատել է այդ ձեռքը. շատ շուտով քաջն ու իր ընտանիքի անդամները հիվանդությունից մահացել են: Ահա այդքան թանկ է նա հատուցել իր հանդգնության համար: Վիրավորված Ժանտախտը նախընտրում է հեռանալ ու դրանից հետո խուսափում է այցելել այդ անհյուրընկալ քաղաքը: