ՄԱՄՈՒԼ.ամ
Hay / Հայ | Рус | Eng | Tür
USD 402.56, EUR 440.64, RUB 4.58, GBP 505.01
+26 °C, +16 °C ... +28 °C Vaghy:+27 °C
Radioaktiv nyuteri sahmanayin verahskoghutyan xndiry. IQM
23:30, 17.07.2019 | mamul.am
2820 | 0

Dzez enq nerkayacnum Daniel Ioannisyani hodvacy: «Radioaktiv nyuteri sahmanayin verahskoghutyan xndiry» temayov

Inchpes haytni e, hulisi 11-in Vrastani Sadaxlo sahmanayin ancaketum iravapahnery dzerbakalecin mi qaghaqacu, vory, yst iravapahneri, phordzum er ayd erkri taracqov Rusastan teghaphoxel 71 gram Torium-232 tesaki radioaktiv nyut: Akamayic harc e arajanum, te inchpes e ayd qaghaqacin karoghacel ancnel Hayastani Bagratashen sahmanayin ancaketov, vory petq e kahavorvac lini trohvogh ev radioaktiv nyuter haytnaberogh (dozimetr) Yantar hamakargerov:

Arajin depqy che

Verjin tasnamyakum arnvazn 10 depq e haytni, erb Vrastani iravapahnery bacahaytum en radioaktiv nyuteri aporini shrjanarutyun: Depqeri mec masum radioaktiv nyutery haytnabervel en Hayastani qaghaqacineri mot, ev bacahaytumneri ardyunqum dzerbakalvel e 14HH qaghaqaci:

Yndorum, ayd bacahaytumneri mi masn arvel e Hayastani AAC-i het hamagorcakcutyamb: Sakayn mi koghm toghnelov radioaktiv nyuteri nerpetakan shrjanarutyuny: qnnarkenq dranc sahmanahatumneri dem payqari ardyunavetutyuny:

Verjin 10 tarum sa arnvazn 3-rd haytni depqn e, erb Vrastani iravapahnery Sadaxloyum bacahaytum en Hayastanic radioaktiv nyuteri nerkrman phordz: Arajin depqy 2009 tvakanin er (Cezium-137), erkrordy: 2014-in (krkin: Cezium-137):

Sakayn haytni che voreve depq, erb radioaktiv tarreryhaytnaberven hayastanyan ancaketum: Ayninch, arnvazn nshvac 3 depqerum radioaktiv nyutery «barehajogh» ancel ein haykakan sahmanayin ancaketov ev haytnabervel miayn vracakan koghmum:

U tepet sahmani vracakan koghmumradioaktiv nyuteri verahskoghutyuny idealakan che (erbemn sahmanov ancac radioaktiv nyutery haytnabervel en Vrastani nersum), sakayn kareli e ezrakacnel, vor haykakan koghmum verahskoghutyuny eapes aveli tuyl e:

Avelin, hashvi arnelov, vor haykakan koghmum haytni che radioaktiv nyuterov sahmany hatelu phordzi bacahaytman gone mek depq, kareli e, arhasarak, kaskaci tak dnel sahmanayin ancaketerum teghadrvac: trohvogh ev radioaktiv nyuter haytnaberoghYantar hamakargeri gorcunakutyuny:

Nyutery

Hunisi 11-in depqy Toriumi radioaktiv (232-rd) izotopi aporini shrjanarutyan bacahaytman arajin depqn er: Bann ayn e, vor Torium-232-y bavakanin pasiv e trohvum (aktivutyuny mot mek miliard angam pakas e Cezium-137-ic) ev ayn aveli hesht e qogharkel radioaktiv nyutern haytnaberogh sarqeric:

Ayd isk pattcharov sahmanin himnakanum haytnabervum e Cezium-137-y, vori kisatrohman parberutyuny yndameny 30 tari e (30 tarum dra zangvaci kesy inqnatrohvum e), ev uremn:ayn shat aveli aktiv e tcharagaytum u hesht haytnabervum: Hamematutyan hamar nshenq, vor Uran-238-i kam Torium-232-i kisatrohumy tevum e miliardavor tariner:

Isk aha nerpetakan mijocarumneri zhamanak himnakanum bacahaytvum enUran-238-i aporini shrjanarutyan depqer (verjin 15 tarum 7 depq):

Nshvac bolor radioaktiv tarreryays kam ayn kerp arka en Mecamori atomakayanum: Masamb vorpes mijukayin vareliq ev masamb vorpes mijukayin taphon (oronq evs pahvum en atomakayani taracqum): U teev atomakayanum radioaktiv tarreri qanaky hashvarkvum e tonnanerov, sakayn aydtegh chka ztac (maqur) Cezium-137:

Aravel havanakan e, vor radioaktiv nyutery dzerq en bervum Sovetakan Miutyunic mnacac (lqvac) gorcaranneric, laboratorianeric ev ayl (angam gorcogh) artadrutyunneric, vortegh ogtagorcvum en ayd nyutery:

Shrjanarutyuny

Datelov Hayastani ev Vrastani iravapahneri bacahaytumneric: kareli e ezrakacnel, vor Hayastanyhimnakanumcarayum e vorpes radioaktiv nyuteri «matakarar»: Dranq aystegh tarber kerpov haytaytvum en ev ugharkvum ayl erkrner: hetaga shrjanarutyan kam vatcharqi hamar: Radioaktiv nyuteri aporini «artahanman» himnakan ughghutyuny Vrastann e, vortegh dranq kam iracvum en, kam tarancik tchanaparhov ugharkvum ayl erkrner:

Qani vor bolor radioaktiv nyuteri miasnakan baza chka u tarber pattcharnerov chi el karogh linel, hnaravor che irakanacnel amboghjakan nerpetakanverahskoghutyun: Ev henc da e pattchary, vor petq e aravel xstacnel radioaktiv nyuteri verahskoghutyuny sahmanayin ancaketerum:

Daniel Ioannisyan
«Irazek qaghaqacineri miavorum»

Kisvir ays nyutov:
depi ver