1932-ic 1936 tvakany Mongholiayi Zhoghovrdakan Hanrapetutyuny ghekavarel e Anandin Amary, isk 1936-ic 1939 tvakany eghel e ays petutyan varchapety: I dep, na Mongholiayi Zhoghovrdakan Hanrapetutyan karavarutyuny glxavorel e naev 1928-ic 1930 tvakanin: Xorhrdayin uzhgnacogh tchnshman paymannerum na phordzel e pahpanel ir erkri inqnishxanutyuny, vori hamar kyanqov e hatucel: Amary cnvel e 1886 tvakanin, aghqatacac aznvakani yntaniqum: Na ir mayreni lezvic baci sovorel e naev manjurerern u dasakan tibeteren: Heto, 1913-ic 1919 tvakany, ashxatel e ankax Mongholiayi artaqin gorceri naxararutyunum: 1923 tvakanin na andamagrvel e Mongholiayi zhoghovrdakan kusakcutyany, isk 1924-i ogostosin yntrvel e ayd kusakcutyan Naxagahutyan (Qaghbyuroyi) andam: 1923-ic 1928 tvakann Amary zbaghecrel e erkri phoxvarchapeti pashtony, inchpes naev tarber zhamanaknerum zbaghecrel e petakan ayl pashtonner, ayd tvum eghel e artaqin gorceri naxarar, nerqin gorceri naxarar ev tntesakan xorhrdi naxagah: 1928 tvakani phetrvarin mahacel e varchapet Balingin Cerendorzhy, ev Amary phetrvari 21-in nshanakvel e varchapet: Mongholiayum tiroj iravunqov gorcogh xorhrdayin kuratornerin dur chi ekel Amari bardzr heghinakutyunn ir erkrum, ev nranq sahmanaphakel en nra liazorutyunnery ev ugharkel e Dzeragreri institutum ashxatanqi: Varchapeti pashtonum Amari pashtonavarman zhamketn avartvel e 1930 tvakani aprili 27-in: 1930 – 1932 tt. na eghel e erkri gitakan ashxatanqnery ghekavarogh hastatutyan naxagahy ev ayd yntacqum erku girq e grel: 1932-ic 1936 tvakany, inchpes arden asvec, na zbaghecrel e Mongholiayi Phoqr xurali naxagahutyan naxagahi (petutyan anvanakan glxi) pashtony: 1934 tvakanin na grel e «Mongholiayi kartcharot patmutyuny» girqy: Qaghvacq: ayd grqi naxabanic. «Antaneli txrali e, vor monghol etnosy, chnayac ayn banin, vor hnaguyn zhamanakneric sksyal ev hatkapes Chingis xani zhamanak zargacman pharahegh tchanaparh e ancel, verjin orerin piti bazhanver bazum maseri, voronq chen karoghacel pashtpanel irenc etnik armatnery, sovoruytnery, hoghy ev sephakanutyuny: naxyntrelov otarerkrya hzor krtutyuny, ynd vorum chunenalov irenc sephakan gorcery varelu, hamapatasxan gorcoghutyunner katarelu voch mi ishxanutyun kam qaghaqakanutyun: voch miayn entarkvelov urishneri ishxanutyany, aylev phastoren dzgtelov irakanacnel otarerkrya obyektneri qaghaqakanutyunn u shahery: Imperialistakan azgery, aynpisiq, inchpisiq en manjery (manjurnery) ev hyatadnery (chinacinery), voronq patmakanoren janacel en monghol azgin veracel irenc arevtrakan krpakneri ev hastatel irenc miandznya gerishxanutyuny: sahmanelov irenc qmahatchuyqi gnery shahagorcman npatakov, ayzhm ayd nuyn vitchakum en haytnvel: Ays pahin nranq payqarum en mekmeku dem, vorpeszi azgayin arumov mer inqnatip Nerqin Mongholian dardznen arevtrayin krpak: Ev aynpes e stacvel, vor monghol anasnapah azgy (Nerqin ev Artaqin Mongholiayi) aynqan e nsemacel, vor baxvel e urish azgeri arevtrayin krpaki veracvelu tchakaragrin»: 1936 tvakani marti 22-in na erkrord angam erkri varchapet u miazhamanak artaqin gorceri naxarar e nshanakvel, erb ays erku pashtonneric heracvel e nra hin hakarakordy: Phelzhidin Gendeny: Minch ayd, 1935 tvakanin, Gendeny hakadrvel e : buddayakan vanqern arag vochnchacnelu Xorhrdayin Miutyan pahanjin ev, nuynisk, linelov harbac, mongholakan despanutyunum teghi unecac yndunelutyan zhamanak tund hayhoyel er Stalinin: Tepet Amary dardzel e nor varchapet, aynuamenayniv, Harloogin Choybalsann e eghel Stalini glxavor naxyntrelin ev, linelov nor-nor steghcvac Nerqin gorceri naxarary, dardzel e Mongholiayi amenaazdecik andznavorutyuny: 1936 tvakani mayisin Choybalsann eakanoren uzheghacrel e ir ishxanutyuny, erb karoghacel e Nerqin gorceri komitein ashxatanqayin kargum ughghumner katarel: Ayd ughghumnery nran hnaravorutyun en tvel aranc naxnakan xorhrdakcutyan qaghaqakan ghekavarutyan het kalanavorel bardzrastitchan qaghaqakan gorcichneri: Ayn banic heto, erb na dardzel e varchapet, isk Dansanbileygin Dogsomy: Phoqr xurali naxagahutyan naxagah, nranq sksel en kataghecnel Choybalsanin u Moskvayin: Mongholakan heghaphoxutyan 15 amyaki artiv nerum shnorhelov mi xumb kalanavorneri: Amari tshnaminery, hatkapes Choybalsany, ogtagorcel en ayd iradardzutyuny, vorpeszi nran «Lhumbe» kochvac lrtesakan canci het kapen: Amarin aveli u aveli hatchax en meghadrel hakaheghaphoxakan gorcuneutyan mej, vori pattcharov Choybalsany bacakanchel e. «Menq petq e azatvenq xaghaghutyuny xatarogh ayd feodalakan andznavorutyunic: Amaric»: Amarn anzor e eghel kanxelu 1937 – 1939 tt. Ayn laynamasshtab hetapndumnery, vor sandzazercel en Choybalsann u Xorhrdayin Miutyan Nerqin gorceri naxararutyunic ugharkvac nra kuratornery: Arajin cucadrakan datavarutyunum, vorn sksvel e 1937-i hoktemberi 18-in, mayraqaghaqi Kentronakan tatroni shenqum, Amary chi karoghacel zspel iren ev lac e eghel, erb ir merdzavor ynkernery mahapatzhi en datapartvel: Qani vor Amary Mongholiayum mec zhoghovrdakanutyun e vayelel, Staliny dzgtel e nran veracnel: Na handznararel e Cheybolsanin, vor kusakcutyan arajnord Dorzhavin Luvsansharavy qarozchakan arshav sksi zhoghovrdakanutyun vayelogh varchapeti dem: 1939 tvakani marti 6-in Luvsansharavy Mongholiayi zhoghovrdaheghaphoxakan kusakcutyan Kentkomi yndlaynvac nistum meghadrel e Amarin, te na «ognel e hakakaravarakan davadirnerin, ynddimacel e nranc dzerbakalutyany ev antesel e erkri sahmanneri pashtpanutyuny: Na davatchanel e ir petutyany ev dardzel e heghaphoxutyan matnich»: Henc vor Choybalsany pashtpanel e meghadranqy, Kentronakan komitei bolor andamnery miangamic Amari dem en elel: Amary xosq e xndrel, vorpeszi pashtpani inqn iren: Na asel e. «Tepet es havatum em kronin, bayc aveli shat havatum em, vor Mongholian petq e amur kangni votneri vra, vorpeszi darna ankax erkir: Es sirum em im erkiry: Es da cuyc em tvel im ashxatanqov: Es eghel em arajinneric meky, vorn iren nviaberel e im erkri zargacman gorcin, ev im sirty paytum e, erb es tesnum em, te inchpes en indz anvanum davatchan...»: Mekorya kusakcakan qnnarkumneric heto Amarin meghavor en tchanachel: Nran heracrel en varchapeti pashtonic, heracrel en Mongholiayi Zhoghovrdademokratakan kusakcutyunic, isk 1939 tvakani marti 1-in kalanavorel en ev ugharkel en Chita, apa: Moskva: Amarin pashtonank aneluc heto Choybalsany nshanakvel e varchapet u dardzel e Mongholiayi anvitcheli arajnordy: miazhamanak zbaghecnelov nerqin gorceri naxarari, razmakan naxarari ev Mongholiayi zinvac uzheri glxavor hramanatari pashtonnery: Moskvayum Amarin kttanqneri entarkelov: stipel en, vor ynduni ir dem horinvac bolor meghadranqnery: Tchakatagri hegnanqov: Moskvayi nuyn bantum bantarkvac e eghel naev Luvsansharavin: ayn nuyn mardy, vory npastel er Amari kalanavormany, voric heto na inqn er dardzel Choybalsani zohy: 1941 tvakani hulisi 10-in XSHM Geraguyn datarani Razmakan kolegian Amarin datapartel e gndakaharutyan «hakaheghaphoxakan azgaynamolakan kazmakerputyann» andamakcelu hamar: Amboghj hetaqnnutyan yntacqum Amary pndel e, vor ete Mongholiayi Zhoghovrdakan Hanrapetutyuny iskapes ankax petutyun e, apa iren petq e dati mongholakan datarany: Nra verjin gri arnvac xosqy hetevyaln e eghel. «Sovorabar, erb mec erkiry gaghutacnum e phoqr erkiry, nra arajnordnerin kalanavorum ev hetapndum en: Im andznakan phordzy vkayum e Mongholiayi nkatmamb XSHM-i aydpisi verabermunqi masin»: 1941 tvakani hulisi 27-in Amarin gndakaharel en Luvsansharavi, Dargsomi ev Shizheei het: Bayc karciq ka, vor nra mahapatzhi vayrn u amsativn anhayt en, isk mi qani tvyalner el vkayum en, vor nra diakn inqnatiric netel en inch-or mi amayi vayrum: |