1868 tvakanin fransiaci astghaget Pier Zhyul Zhanseny Hndkastanum ditarkum e Arevi liakatar xavarumy ev spektroskopiakan eghanakov hetazotum e Arevi qromosferan: Na Arevi lusapatkerum (spektr) bacahaytum e var deghin gic: Astghagetn ayd gcin talis e «D3» anuny: Ayd gicy chi hamynkel «D natrium-i deghin gci het: Fransiaci astghageti het miazhamanak Arevi spektrum ayd nun deghin gicy nkatel e naev angliaci astghaget Jozef Norman Loqery, vory haskacel e, vor ayd deghiny gitutyany derevs anhayt tarri guynn e: Loqern angliaci qimikos Eduard Franqlandi het, vori mot na ayd zhamanak ashxatelis e eghel, voroshel e ayd nor tarri anuny «Helium» (hunaren «helios» baric, vor nshanakum e arev) dnel: Aynuhetev norahayt deghin gicy «erkrayin» mterqnerum haytnaberel en naev urish hetazotoghner: Orinak: 1881 tvakanin italaci fizikos Luiji Palmierin ayd deghiny haytnaberel e Vezuvi xarnaranic vercvac gazi phordzanmushy hetazotelis: Amerikaci qimikos Uilyam Frensis Hilebrandy, hetazotelov uranayin hanqaqarery, parzel e, vor ayd hanqaqarery uzhegh ccmbattvi azdecutyamb gazer en artazatum: Hilebrandn inqy hamarel e, te da azot e: Mek ayl gitnakan: angliaci fizikos ev qimikos Uilyam Ramzayy, ushadrutyan arnelov Hilebrandi haghordumy, spektroskopiakan analizi e entarkel klevieti (uraniniti taratesak, vory parunakum e urani oqsid, kapar, torium ev ayl elementner) hanqaqary ccmbattvov mshakman ardyunqum artazatvac gazery ev bacahaytel e, vor ayd gazerum ka azot, argon u naev var deghin gic arajacnogh mi anhayt gaz: Ir tramadrutyan tak chunenalov bavakanachaph bardzrorak spektroskop: Ramzayy nor gazi phordzanmushn ugharkel e angliaci qimikos ev fizikos Uilyam Kruqsin ev astghaget Jozef Loqerin, voronq shutov ayd gazy nuynakanacrel en vorpes helium: Nuyn 1895 tvakani Ramzayy heliumn anjatel e gazeri xarnurdic, ev ayn qimiakan arumov inert e eghel: nman argonin: Dranic heto Loqery, germanaci matematikos, fizikos ev spektroskopist Karl Rungen u germanaci phordzarar fizikos Fridrix Pasheny handes en ekel haytararutyamb ar ayn, vor heliumy kazmvac e erku gazi (ortoheliumi ev paraheliumi) xarnurdic: Drancic meky spektri deghin gic e arajacnum, myusy: kanach: Nranq arajarkel en ayd erkrord gazin «Asterium» (hunaren: astghayin) anuny tal: Traversi het miasin Ramzayy stugel e ayd pndumy ev apacucel, vor ayn sxal e, qani vor heliumi gci guyny kaxvac e gazi tchnshumic: |