Sksac Punikyan paterazmneri zhamanakneric ayd phophoxutyunnern aknaru en dardzel: Dastiarakutyuny der masnavor bnuyt e krel, hor ishxanutyuny der ansasan e eghel, bayc yndhanur krtakan gaghapharneri u teghekutyunneri anbavararutyunn astitchanabar lracvel e Hunastani uzheghacogh azdecutyan shnorhiv:

Hromeakan dproci iskakan anuny voch te «schola» e eghel, ayl: «ludus»: Aydpisi hastatutyan bacumy voch mi dzevakanutyun chi pahanjel: Vov cankacel e dproci usucich lini, inchpes arhestavorn e ir hamar mi krpak bacel, aynpes el tvyal andznavorutyuny phoghoci cayrin mi krpak e vardzakalel: Petutyuny dzernpah e mnacel voreve mijamtutyunic (och xraxusel e, voch argelel, voch el voreve verahskoghutyun e hastatel): Erexayi hayrn inqn e voroshel, te um vstahi ir erexayin: Aydpisi tarrakan dprocnerum sovorecrel en kardal, grel ev hashvel: «Ludi magister» anvanyal dprocy sovorabar patkanel e hasarakutyan storin dasakargi nerkayacucchi, ev hatchax da eghel e azatardzak struk: Yntaniqnerum usucumy handznaravel e «litteratus» kam «paedagogus» anvanyal strukin: Erexaneri usucman cragrum yndgrkel en vorosh orenqneric qaghvacqner, voronq dprocakannery angir en arel: takti nerqo ergelov: Cicerony mankutyan tarinerin angir e arel Tasnerku taxtakneri orenqnery, bayc nranic heto ayd sovoruyty veracel e: Gragitutyuny hromeacineri shrjanum bavakanin taracvac e eghel, aynqan taracvac, vor huyn patmich Polibiosi (m.t.a 200 – 120 tt.) zhamanaknerum nshanabary zinvorakannerin gravor e trvel:

Dprocakan usucchi krpaki kahuyqy seghannern u nstarannern en eghel: Hatchax dasy sharunakvel e drsum: Usucichn amboghj xmbin tarel e qaghaqi arvardzan kam teghavorvel e xachmerukum u sksvel e yntercanutyuny: Kardal sovorel en grkapelov (vank-vank kardalov): Erexanern arajiny sovorel en tareri anuny, heto vankerov dranq kapakcel en, heto amboghjakan barer en kazmel ev, verjapes, naxadasutyunner en kazmel: Grelu hamar gorcacel en momapat taxtakner ev cayry srac phaytikner («stil»), vorov xazvel en tarery: Erexan tnic dproc e berel hishyal paraganery, isk erbemn el dranq dproc e hascrel erexayin ughekcogh struky: Grel sovorecnelu hamar skzbum nra dzerqy brnel en, kam el usucichy grele tary, ev ashakerty gracin nmanakel e: Hetagayum ashakertin stipel en pattchenel bary kam naxadasutyuny: Hashvel sovorel en bardzradzayn ergelov, heto varzhvel en hashvel matnerov, inchpes naev hashvichnerov ev verjum taxtakneri vra tvabanakan gorcoghutyunner en katarel: Mijin usumnakan dasyntacy qerakani dprocum e usucanvel: Yot tarekanum naxnakan dproc yndunvac erexan qerakanutyun sovorel sksel e 12 – 13 tarekanic ev motavorapes 16 tarekanum yndunvel e hretorakan dproc:

Qerakani dproci shinutyuny aravel harmaravet ev aravel harust e kahavorvac eghel, qan taratchanachutyan usucchi Ludus-y: Ayd dprocy zardarvac e eghel nshanavor groghneri kisandrinerov, hartaqandaknerov, homerosyan poemneri glxavor tesaranneri patkernerov, hnaravor e, nuynisk ashxarhagrakan qarteznerov: Dasasenyaknery liovin mekusacvac chen eghel hasarakutyunic: Datelov Pompeyic haytnabervac nkarnerov: ayd dprocnery hatchax teghakayvac en eghel inch-or syunasrahum, phoghoci cayrin: Hnaravor e, varaguynery xangarel en ancordnerin nersy tesnel, vorpeszi ashakertnery shat chsheghven: Masnagetnery parzel en, vor ayn zhamanak koghmnaki andzanc hamar aravel matcheli, tesaarzhan vayry eghel e dprocy: Aystegh misht mardkayin kutakumner en eghel: Mtel u durs en ekel ashakertneri cnoghnery, ynkernery, nshanavor mardik: Nranq bolorn iravunq en unecel nerka linel dasin:

Qerakani dprocum usucanvogh glxavor ararkan eghel e yntercanutyunn u banasteghcneri steghcagorcutyunneri meknabanutyuny, gravor ev banavor varzhutyunnery hunarenov u latinerenov: Grammaticuss-y skzbum latin e eghel ev dasavandumy varel e latinerenov: Hunakan grakanutyan steghcagorcutyunnerin canotacel en targmanutyunnerov: Orinak: Homerosi het ashakertnery erkar zhamanak canotacel en lok Livios Andronikosi yndorinakumnerov, isk hunakan ergicabanutyany: Plavtosi ev Terenciosi veraphoxutyunnerov: Bayc Hromum, hunareni taracmany zugaher, huyn heghinaknerin sksum en bnagrov kardal: Kaysrutyan zhamanaknerum dprocnerum hatuk usucichner en eghel yuraqanchyur lezvi ev grakanutyan hamar:

Hunarenov en kardacel Homerosin, masamb: Hesiodosin, Menandresin, Ezovposi araknery, qnarerguneri yntraninery: Latinerenov en kardacel Livios Andronikosi «Vodisakany», «Eneakany»: Patmutyunn ayd zhamanakneri dprocnerum erkrordakan e hamarvel: I dep, sovoruyt e eghel qaghvacqner katarel irenc zhamanakakic heghinakneric: Titos Liviosic, Salyustosic, Vergiliosic, Horaciosic, Ovidiosic, Lukianosic: Sovorabar, hunareni usucanumy latinerenic shut en sksel: Dasavandman ararkaner en eghel «Qerakanutyun» -y, «Metrika» -n, «Yntercanutyun» -y, «Teqsti qnnadatutyun» -y:

(sharunakeli)