1989t. Arcaxyan sharzhmany zugaher yntanum er naev Hayastani (Haykakan XSH) ankaxacman sharzhumy (hetagayum: azgayin-azatagrakan payqary) ev adrbejanakan zinvac kazmavorumnerin baxveluc baci arka er naev xorhrdayin banaki het yndharvelu vtangy …
Minch ayd, patmakan anxusapheli ev orinachaph ancudardzi yntacqum, apazgayin (hakazgayin) uzhery grete anteri kazmakerpvac paraktich gorcuneutyun ein cavalel, ev irar hajordelov: masnatvum ein qaghaqakan xmbavorumnern u uzh nerkayacnogh kazmakerputyunnery, vori hetevanqov tulanum e ev Arcaxyan sharzhumy, ev Ankaxutyan hamar mghvogh payqary…
Paraktman aliqy cncec naev payqari bovum ir teghy gtac Hayastani Azgayin Ankaxutyun Kusakcutyan) himqery ev ayn bazhanec erku masi: Miavorvelu banakcutyunnern ardyunq chtvecin: Ev vorosh banakcutyunneric heto voroshvec steghcel «Hay Ceghakronneri Uxt» kisaqaghaqakan-kisavrizharuakan (pashtpanakan) kazmakerputyuny: qaghaqakanutyamb zbaghveluc baci, naev: spasvogh amenatarber uzhayin gorcoghutyunnerin dimakayelu npatakov: Kazmakerputyan cragirn u kanonagiry himnakanum patrast ein ev Abovyan qaghaqum petq e teghi unenar HCU hrchakumy (naxatesvac er 1989t. noyemberi 30-dektemberi 1), sakayn da teghi chunecav, ev masnatvac HAAK-i teveric mekum, Hay Azgayin Kusakcutyan (HAK) himnadrman zhamanak, arajarkvec steghcvogh kusakcutyunn anvanel Hay Ceghakronneri Kusakcutyun, bayc arajarkutyuny bavarar ajakcutyun chstacav, ev Nzhdehyan Ceghakronutyany darnaly anorosh zhamanakov hetadzgvec…
1990t. phordz arvec Ceghakronutyuny hastatel Hayoc Azgayin Banaki gaghapharaxosutyan himq, isk Nzhdehakanutyuny: hay zorakani hogemarmnakan kerpary bnutagrogh usmunq: Ayd ughghutyamb arden katarvum er npatakayin ashxatanq, nuynisk kar tesaneli ardyunq, sakayn, HAB-i lucarumy kasecrec Nzhdehyan Ceghakronutyan arajyntacy…
Aynuamenayniv, Hayastanum orinachaphoren steghcvecin Ceghakron usmunqov arajnordvogh kazmakerputyunner u xmbavorumner ev nrancic meki: Hay Ariakan-Ceghapashtakan Kusakcutyan himnadrumy teghi unecav Abovyan qaghaqum, 1993t. dektemberi 15-in: . Hay Ariakan Miabanutyuny, himnadrel e Armen Avetisyany vori arajnordn u gaghapharaxosn e ar aysor: Miabanutyuny uni karucner HH bolor marzerum, Erevanum, Arcaxum u Javaxqum: Ozhandak karuycner kan naev Sphyurqum: AMN-um, Rusastanum, Vrastanum, Iranum, evropakan mi sharq erkrnerum ev ayln: Miabanutyan kazmum yndgrkvac en. Hayastani Hay-Ariakan Kusakcutyuny, Hay Ariakan-Ceghapnashtakan Dashinq hasarakakan kazmakerputyuny, Hay-Ariakan kentrony, Hay-Ariakan usanoghakan., Hay-Ariner eritasardakan. Hay-Arordiner mankapatanekan xmbery, «Vogu pahapanner» eritasardakan ev usanoghakan miutyuny, Ariakan hetazotutyunneri kentrony, hay Ariakan Miabanutyan Qrmakan xorhurdy: Luys e tesnum «Hay-Aria» shabataterty, «Hay-Ariner» amsaterty, «Hay-Ariner» -i «Hayer» eramsya havelvacy
Nyuti hamar himq en carayel Hay Ariakan Miabanutyan Geraguyn Xorhrdi phastatghtery