Hayastann Irani, Chinastani, Hunastani, Egiptosi ev Tchaponiayi het miasin mtnum e hnaguyn erkrneri ayn vecnyakum, voronq karoghacel en ancnel hazaramyakneri mijov։ Hayastani masin arajin hishatakutyuny handipum e Parsic arqa Dareh 1-ini m.t.a. 520t. Behistunyan ardzanagrutyunum։ Hnaguyn teghekutyunner Hayastani ev hayeri masin kan naev m.t.a. 5-rd dari huyn heghinakneri: Herodotosi ev Qsenofoni mot։

Hayastann arajin erkirn e, vory qristoneutyuny petakan kron e hrchakel։ Hisus Qristosi araqyalner Tadeosn u Bardughimeosy qarozchutyun ein anum Hayastanum, ev Hay Araqelakan ekeghecin kochvel e nranc anunov։ Grigor Lusavorichy, vory 301t. mkrtec Hayastany, dardzav Amenayn Hayoc arajin katoghikosy։ Hayastany dardzav patmutyan mej arajin qristoneakan petutyuny։

Ejmiacni Mayr tatcharn arajin pashtonakan ekeghecin e: karucvac IV darum։ Arajin katoghikos Grigor Lusavorichy eraz e tesnum, te inchpes e Qristosn ijnum erknqic: hre murtchy dzerqin ev cuyc talis tatchary karucelu teghy։ 303t. ayd vayrum, vortegh ayn zhamanak hnaguyn hetanosakan tatchar er karucvac, himnadrvum e ekegheci: Ejmiacin anunov։

Qristosi geghardy (Longini geghardy) , vorov hromeaci martik Longiny xocec Hisus Qristosin, pahvum e Ejmiacni Mayr tatchari gandzaranum։ 2000 tvakanic tatchary nerarvel e YUNESKO-i Hamashxarhayin zharangutyan cankum։