Իրանագետ Վարդան Ոսկանյանը գրում է․ «Այժմ չբնակեցված Հորթուն գյուղում առնվազն 9-րդ դարից ապրել են իմ և ձեր նախնիները, իսկ թիկունքիս՝ բարձրաբերձ ժայռի գագաթին, 12-13-րդ դարերի կառույց հայկական խոնարհված եկեղեցին է։
Գյուղի հայաթափումից հետո, հավանաբար 18-19-րդ դարերում, այստեղ հաստատվել էր ինչ-որ վաչկատուն մի ցեղախումբ, որը թողել է զրոյական քաղաքակրթական հետք և մշակութային ժառանգություն։
Այս վայրը քաղաքակրթական Հայաստանի փոքր մի պատկեր է, որը փաստում է, որ մենք չենք կարող հրաժարվել մեր՝ նաև քաղաքակրթական, հայրենիքի և ոչ մի մասնիկից, քանզի դա նշանակելու է հրաժարում քաղաքակրթությունից և դրա հանձնում բարբարոսների հոշոտմանը»։