Անփոփոխ է թողնվել միայն եկեղեցական վարչությունը: 536 թվականին հրապարակված մեկ այլ օրենք էլ միջամտում է հայոց ընտանեկան իրավունքին: Այդ իրավունքն արգելում էր, որ կինը ունեցվածք ժառանգելու իրավունք ունենա: Հունահռոմեական աշխարհում կյանքի զարգացումը հանգեցրել էր այդ անհավասարության վերացմանը, և կանայք իրավահավասար էին ժառանգելու իրավունքի մեջ: Իսկ հայ հասարակությունը մինչ այդ ժամանակներն անփոփոխ էր պահել այդ հին սովորույթային օրենքը, որովհետև անփոփոխ էր մնացել հասարակության տոհմային կառուցվածքը, որի վրա էլ հաստատված էր նախարարական ամբողջ համակարգը: Տոհմանին կալվածքը միշտ պիտի տոհմային սեփականություն մնար, և հենց այդ պատճառով էլ կանայք իրավունք չեն ունեցել լինել իրենց ծնողների կամ ազգականների ժառանգորդը: Եթե գոյություն չունենար այս արգելքը, նախարարական-տոհմային կալվածքները կմասնատվեին, որովհետև յուրաքանչյուր կին, ամուսնանալով օտար տղամարդու հետ, պիտի օտարեր տոհմային կալվածքի մի մասը: Իր վերոհիշյալ օրենսդրության մեջ անտեսելով այս կարևոր հանգամանքը, Հուստինիանոսը երևույթը պարզաբանել է նոր բարոյականության տեսանկյունից, և, իհարկե, արդարացիորեն անթույլատրելի է համարել, որ հայության մեջ շարունակվի անհավասար գույքային իրավունքը տղամարդկանց և կանանց միջև: «Մենք նոր իմացանք, - կարդում ենք Հուստինիանոսի վերոհիշյալ նովելլայում, - որ նրանց (հայերի) մեջ գոյություն ունի մի անկուլտուրական և դաժան օրենք, որ արժանի չէ ո՛չ հռոմեացիներին, ո՛չ էլ մեր պետության արդարության ոգուն, այն է, որ ծնողներին ժառանգել թույլատրվում է տղամարդկանց և ոչ երբեք կանանց: Մենք հարկավոր համարեցինք այս օրենքով ուղղել նրանց կյանքի կոպիտ պակասը, որպեսզի անկուլտուրական սովորույթի ուժով ժառանգությունները ծնողներից, եղբայրներից և այլ ազգականներից չպատկանեն միայն տղամարդկանց, նույնպես՝ որպեսզի կանայք առանց բաժինքի չամուսնացվեն. մեծ անկուլտուրականության նշաններն այսօր էլ գոյություն ունեն նրանց մոտ: Թեպետ, այսպիսի վայրենի բարքեր միայն նրանց մոտ չեն ընդունված, կան և ուրիշ ժողովուրդներ, որոնք նույնպես ստորացնում են կանացի սեռը, կարծես, նրան Աստված չի ստեղծել և նա ցեղի շարունակության չի ծառայում, այլ իբրև շատ սակավ կարևոր և ատելի բան դատապարտված է մնալ հարգանքից դուրս: Հայերը հպատակվում են մեզ ուրիշ ազգերի պես հավասար կերպով և վայելում են մեր բարիքները. այս պատճառով նրանց կանայք չպիտի զրկված մնան մեզ մոտ գոյություն ունեցող հավասարությունից»: Բայց Հուստինիանոսի գլխավոր նպատակը եղել է ոչ թե սեռային հավասարության հաստատումը հայության մեջ, այլ նախարարությունների հողային հիմքերի, ուրեմն և նախարարությունների քայքայումը, որովհետև հողը կանանց ժառանգելու իրավունք տրվում էր հատկապես ազնվականական կալվածքների վերաբերյալ: Ամուսնությունները լայն հնարավորություններ էին ստեղծում, որ նախարարական կալվածքները մասնատվեն և օտարվեն: |