ՄԱՄՈՒԼ.ամ
Hay / Հայ | Рус | Eng | Tür
USD 402.56, EUR 440.64, RUB 4.58, GBP 505.01
+18 °C, +15 °C ... +28 °C Vaghy:+28 °C
«Turanakanutyan grete bolor tesabannery hreaner en». Arshaluys Zurabyan
03:06, 25.12.2023 | mamul.am
3252 | 0

Patmaban Arshaluys Zurabyany feysbuqyan ir ejum grum e. «ESPISI BAN
Phastvac iroghutyun e, vor turanakanutyan grete bolor tesabannery hreaner en (Arminios Vamberi, Leon Qohen, Murad efendi (Franc fon Verner), Mustafa Jalal ad-Din phasha (Kostandin Borzhecki), Munis Teqinalph (Moiz Qohen)։
*Hrea turqaget, Budapeshti hamalsarani arevelyan lezuneri profesor Armin Vamberin (Hermann Wamberger, 1832-1913) hamarvum e turqizmi u panturqizmi ​​hosanqneri «rahviran»: 1873-74tt․ na hratarakel e «Buxara» u «Kentronakan Asia» grqery: pharabanelov turqeri gerazancutyunn u pharqy։ Ays ashxatutyunnery himq en handisacel trqakan azgaynamol gaghapharaxosutyan arajacman hamar։
*Leon Qoheny fransiaci hrea e։ 1896-in Pharizum hratarakel e «Asiayi patmutyan naxaban․ turqery ev mongholnery skzbic minchev 1400 tvakany» girqy, vortegh pharabanum e Chingiz xanin u Lenk Temurin, turqerin hamarum xelaci u kataryal zhoghovurd, xosum Phoqr Asiayic minchev Chinastan dzgvogh turqakan hayreniqi masin ev hrahrum verakangnel ayn։
*Avstriaci grogh, hetagayum: osmanyan kaysrutyan divanaget, Franc fon Vernery kam nuyn inqy: Murad efendin, 1836-1881), Ghrimi paterazmi zhamanak dardzel e osmanyan banaki spa, miazhamanak yndunelov islam։ Pharizi hashtutyunic (1856, mart) heto mtel e mec qaghaqakanutyun, eghel Mec vezir Mehmed Emin Ali phashayi andznakan qartughary։ «Turqakan esqiznerum» nerkayacrel e Osmanyan kaysrutyan qaghaqakan ev socialakan drutyan veraberyal ir patkeracumnery։ Govabanel e turqeri u turanakanutyan araqelutyunn u haverzhutyuny, eritasardutyan shrjanum borboqel azgaynakan tramadrutyunner։
*«Hin u nor turqery» (1869t․) grqum trqakan azgaynakanutyan himnadirneric meky: Lehastani hrea Mustafa Jalal ad-Din phashan (Kostandin Borzhecki, Konstanty Polklozic Borzęcki, 1826-1876), xosum e turqeri qajutyan ev gerazancutyan masin: koch anelov verakangnel osmanyan terutyan erbemni pharqn u krkin veraprel naxnineri herosakan ancyaly։1848-in ancel e Osmanyan kaysrutyun, yndunel mahmedakanutyun ev karevor der unecel turq azgi miasnutyan gaghaphari ev «trqakan qaghaqakrtutyan» qarozchutyan gorcum։ Na pndum er, vor turqereny hnaguyn lezuneric mekn e, vory karevor azdecutyun e unecel latinereni ev hunareni vra, ev vor arevmtyan qaghaqakrtutyan aghbyurnery petq e phntrel turqakan ancyalum:
Turq grogh, lragrogh, iravaban, Saloniki hrea Munis Teqinalphy (Moiz Qohen, 1883-1961) osmanizmi, panturqizmi, apa qemalakanutyan glxavor gaghapharaxosneric e: trqakan cavalapashtutyan u hamaturqakanutyan haytni tesaban։ Phordzel e qogharkel ir hrea linely։ Dasavandel e dprocnerum, Zhoghovrdahanrapetakan ​​kusakcutyan (ZhHK) kazmum mtel aktiv qaghaqakanutyun, zbaghecrel Stambuli Arevtri palati glxavor qartughari pashtony։ Na Turqiayi Hanrapetutyan nersum phoqramasnutyunneri brni turqacman gaghaphari koghmnakicn er (Munis Tekinalp, «Türkleştirme», 1928): 1934-in Teqinalphy Hanri Sorianoyi ev Marsel Frankoyi (nuynpes azgutyamb hreaner) het himnel e Turqakan mshakuyti asociacian (Türk Kültür Cemiyeti)»։

Kisvir ays nyutov:
depi ver