Ռուսական Kommersant պարբերականը, հղում անելով Ալիևի աշխատակազմի իր աղբյուրներին, հայտնել է, թե Հայաստանն ու Ադրբեջանը հույս ունեն խաղաղության պայմանագիր ստորագրել Ամանորից անմիջապես հետո:
Աղբյուրը գրում է․ «Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը երկօրյա այցով մեկնել է Ռուսաստան, որի ընթացքում երեքշաբթի Սանկտ Պետերբուրգում ԱՊՀ ոչ պաշտոնական գագաթնաժողովում սեղմել է Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի ձեռքը։ Ըստ Kommersant-ի աղբյուրների, կողմերը շարունակում են ակտիվորեն աշխատել խաղաղության պայմանագրի վրա, որը կարող է ստորագրվել «Ամանորից անմիջապես հետո»: Մեկ օր առաջ պարոն Փաշինյանը մասնակցել է Եվրասիական տնտեսական միության (ԵԱՏՄ) գագաթնաժողովին, որի նախագահությունը 2024 թվականին կանցնի Հայաստանին։ Սանկտ Պետերբուրգում իր ելույթում Հայաստանի վարչապետը զգուշացրել է, որ ձգտելու է լուծել բացառապես տնտեսական խնդիրները և ճնշել ԵԱՏՄ-ն «քաղաքական և աշխարհաքաղաքական նպատակներով» օգտագործելու փորձերը։
Դեպի խաղաղ պայմանագիր՝ ԱՊՀ տարածքով տարանցիկ
Սանկտ Պետերբուրգում ԱՊՀ ոչ պաշտոնական գագաթնաժողովը շարունակել է նախկին խորհրդային հանրապետությունների ղեկավարների հանդիպումը, որը սկսվել է երկուշաբթի օրը՝ Եվրասիական տնտեսական միության գագաթնաժողովում։ Այս իրադարձություններից յուրաքանչյուրի նյուզմեյքերներից մեկը Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանն էր։ Հայաստանի ղեկավարի վրա ուշադրությունը կենտրոնացել է հետխորհրդային տարածքում ինտեգրացիոն կառույցների նկատմամբ Երևանի առանձնահատուկ դիրքորոշման և Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև խաղաղության պայմանագրի հարցում անորոշության պատճառով։
Տարվա ընթացքում պարոն Փաշինյանը ընդգծված հրաժարվեց ՀԱՊԿ և ԱՊՀ շրջանակներում հանդիպումներից։ Նոյեմբերին նա չգնաց Մինսկում կայանալիք ՀԱՊԿ գագաթնաժողովին՝ հույս հայտնելով, որ «ՀԱՊԿ գործընկերները ըմբռնումով կվերաբերվեն այս որոշմանը», իսկ հոկտեմբերին չմասնակցեց Բիշքեկում ԱՊՀ գագաթնաժողովին։
«Նրանք հիանալի հնարավորություն կունենան շփվելուվարագույրներից այն կողմ` միջոցառման շրջանակներում»,- ասել է Վլադիմիր Պուտինի մամուլի քարտուղար Դմիտրի Պեսկովը՝ պատասխանելով հարցին, թե արդյոք Սանկտ Պետերբուրգում կկայանան Վլադիմիր Պուտինի և Նիկոլ Փաշինյանի միջև առանձին բանակցություններ։ Եվ երկու ղեկավարներն իսկապես զրուցել են Պավլովսկի արգելոց-թանգարան էքսկուրսիայի ժամանակ։
Երեքշաբթի պարոն Փաշինյանը կարճատև հանդիպում ունեցավ նաև Իլհամ Ալիևի հետ։ Ադրբեջանի նախագահը, որը այս ասոցիացիայի անդամ չէ, չի մասնակցել ԵԱՏՄ գագաթնաժողովին, եկել է երկրորդ միջոցառմանը` Ցարսկոյե Սելոյում կայանալիք ԱՊՀ-ի նախաամանորյա ոչ պաշտոնական գագաթնաժողովին։
Հանդիպման բացմանը Ադրբեջանի և Հայաստանի ղեկավարները միմյանց ողջունել են ձեռքսեղմումով։
«Այս պահին առանձին երկկողմ հանդիպումների պլաններ չկան։ Բայց գագաթնաժողովի շրջանակներում բոլորը կկարողանան շփվել»,- բովանդակալից նշել է Դմիտրի Պեսկովը՝ դրանով իսկ հասկացնելով, որ Սանկտ Պետերբուրգում Ադրբեջանի և Հայաստանի ղեկավարների դեպքում հնարավոր է ցանկացած իմպրովիզացիա։
Մինչդեռ տարեվերջին, չնայած Հարավային Կովկասի բանակցային գործընթացի մշտական ​​հետընթացին և դադարներին, մինչ Սանկտ Պետերբուրգում ԱՊՀ գագաթնաժողովը, Նիկոլ Փաշինյանը և Իլհամ Ալիևն ավելի քան երբևէ մոտ էին խաղաղության պայմանագրի ստորագրմանը և 30-ամյա հակամարտությանը վերջակետ դնելուն։ Ի տարբերություն բոլոր նախորդ հանդիպումների, դրանք անցած տարում եղել են հինգը, Սանկտ Պետերբուրգի ներկայիս շփումը առաջինն էր այն բանից հետո, երբ սեպտեմբերին չճանաչված Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունը դադարեց գոյություն ունենալ Ադրբեջանի կողմից մեկօրյա ռազմական գործողությունից հետո, և նրա Մայրաքաղաք Ստեփանակերտը ստացավ ադրբեջանական Խանքենդի անվանումը։
Անցած շաբաթվա վերջին Հայաստանի խորհրդարանի նախագահ Ալեն Սիմոնյանն բարձրագոչ հայտարարություն արեց, որ մինչ կողմերը կլուծեն սահմանի սահմանագծման և սահմանազատման հարցը, կարող է խաղաղության պայմանագիր կնքվել Երևանի և Բաքվի միջև (այս խնդիրը դարձել էր համաձայնագրի կնքման հիմնական խոչընդոտներից մեկը):
Նշելով, որ սահմանների սահմանագծման և սահմանազատման գործընթացը կարող է երկար շարունակվել՝ Ալեն Սիմոնյանը հավելեց. «Իրական խաղաղություն ցանկացող երկիրը նման հարցերը խոչընդոտ չի համարի»։ Նրա խոսքով, խաղաղության պայմանագրի ստորագրումը «խաղաղության մթնոլորտ կստեղծի երկու հասարակությունների համար»։
Այս հայտարարությունից մեկ օր առաջ, ցույց տալով Երևանի դիրքորոշման առաջընթացը, նման հայտարարություն արեց Ադրբեջանի նախագահի օգնական Հիքմեթ Հաջիևը։
Լոնդոն կատարած այցի ժամանակ նա կարծիք է հայտնել, որ սահմանների սահմանազատման հարցը կարող է լուծվել խաղաղության պայմանագրից առանձին։
«35-ամյա հակամարտությունն այժմ ավարտված է։ Ադրբեջանի ռազմավարությունն այժմ խաղաղության հասնելն է: Սա պահանջում է գործողություններ երկու կողմերից»,- ասել է պարոն Հաջիևը՝ հավելելով, որ «Ադրբեջանի համար այլևս խոչընդոտներ չկան խաղաղության օրակարգի ճանապարհին»։ Ինչպես Kommersant-ին հայտնել են Բաքվի նախագահի աշխատակազմի աղբյուրները, կողմերն ակնկալում են խաղաղության պայմանագիր ստորագրել «Ամանորից անմիջապես հետո»:
Տնտեսություն՝ միասին, բայց բարեկամություն՝ առանձին Նիկոլ Փաշինյանի` Սանկտ Պետերբուրգ կատարած այցի հետ կապված երկրորդ լարված սյուժեն կապված էր ԵԱՏՄ առաջնորդների հանդիպմանը նրա մասնակցության հետ, որն ընդհատեց նրա շփումների երկարատև դադարը նախկին խորհրդային հանրապետությունների գործընկերների հետ, որոնք այս ասոցիացիայի անդամներ են:
Մինսկում ՀԱՊԿ գագաթնաժողովում Նիկոլ Փաշինյանի բացակայությունից հետո հարց առաջացավ՝ արդյոք Հայաստանի վարչապետը կհամաձայնի՞ տարեվերջին հանդիպել տնտեսական միության գործընկերների հետ։ Նիկոլ Փաշինյանի տրամաբանությունը, ըստ իր հետ ունեցած անձնական խոսակցությունների, բացահայտել է Բելառուսի նախագահ Ալեքսանդր Լուկաշենկոն. «Ես գիտեի այդ մասին, որ նա թռչելու է Սանկտ Պետերբուրգ։ Երբ խոսեցի նրա հետ, ասացի. «Նիկոլ Վովաևիչ, դու Պիտեր գալու ես, չէ՞»: Նա ասաց. «Դե, սա այլ ձևաչափ է՝ տնտեսական։ Մենք նեղացած ենք ռազմաքաղաքականից՝ ՀԱՊԿ-ից, իսկ սա տնտեսություն է»։ Ես այն ժամանակ ասացի, որ նա թռչելու է Սանկտ Պետերբուրգ։ Եվ ես նրան սատարում էի այն ժամանակ, աջակցում եմ նրան հիմա: Ինչ վիրավորվածություն»,- նրա խոսքերն է մեջբերել նախագահ Լուկաշենկոյի մամուլի ծառայությունը։

«Եթե Հայաստանը ցանկանում է տնտեսապես մեռնել, ապա մենք կարող ենք կորցնել նրան։ Բայց ես չեմ կարծում, որ հայերը հիմար մարդիկ են: Նրանք խելացի մարդիկ են»,- հավելել է Ալեքսանդր Լուկաշենկոն, ում խոսքով՝ ինքը չի անհանգստանում ԵԱՏՄ-ին Հայաստանի անդամակցությամբ և նույնիսկ «վստահ է, որ Հայաստանը ոչ մի տեղ չի գնա»։

Որպես օրինակ, թե ինչ կարող է սպասել Հայաստանին, եթե նա շրջվի դեպի Արևմուտք, Ալեքսանդր Լուկաշենկոն բերեց Աֆղանստանի ճակատագիրը. «Ի՞նչ է, Հայաստանը չտեսա՞վ, թե ինչպես էին մարդիկ ընկնում Աֆղանստանում՝ շասսիից կառչած, երբ ամերիկացիները հեռանում էին: Նույն կերպ կօգտագործեն Հայաստանը ու կծլկեն։ Ի՞նչ եք կարծում, սա չի՞ լինի: Այդպես էլ լինելու է, դա նրանց քաղաքականությունն է»,- կանխատեսել է Բելառուսի նախագահը։

Սանկտ Պետերբուրգում ԵԱՏՄ առաջնորդների հանդիպմանը առանձնահատուկ նշանակություն է տվել այն փաստին, որ ԵԱՏՄ-ում թույլ օղակի տեսք ունեցող Հայաստանը հաջորդ տարի՝ այս ասոցիացիայի հոբելյանական տարում, դառնալու է նրա նախագահը: Միևնույն ժամանակ, ԵԱՏՄ գագաթնաժողովում իր ելույթում Նիկոլ Փաշինյանը հասկացրեց, որ ԵԱՏՄ-ում երկրի նախագահությունը վերաբերելու է նախկին խորհրդային հանրապետությունների միջև զուտ տնտեսական համագործակցության խնդիրներին և որևէ կերպ չի ազդի Երևանի արտաքին քաղաքականության վրա, որում ամրապնդվում է արևմտյան վեկտորը. «Խորհրդանշական է, որ Հայաստանի նախագահությունը համընկնում է ԵԱՏՄ մասին պայմանագրի ստորագրման տասնամյակի հետ, որը հիմնված է այն հիմնարար պոստուլատի վրա, որ ԵԱՏՄ-ն տնտեսական ասոցիացիա է, որը չպետք է ունենա քաղաքական, առավել ևս` աշխարհաքաղաքական օրակարգ. Մենք շարունակում ենք դա այդպես ընկալել և այս համատեքստում զարգացնել փոխգործակցությունը մեր տնտեսական համագործակցության շրջանակներում՝ փորձելով ճնշել եվրասիական ինտեգրումը քաղաքականացնելու բոլոր փորձերը»,- ԵԱՏՄ գագաթնաժողովում իր ելույթում զգուշացրել է Նիկոլ Փաշինյանը։ Ընդգծելով, որ «ԵԱՏՄ-ն և նրա տնտեսական սկզբունքները չպետք է փոխկապակցվեն քաղաքական հավակնությունների հետ», Հայաստանի ղեկավարը հայտարարեց, որ անթույլատրելի է տնտեսությունը քաղաքականության հետ խառնել։ «Սա միանշանակ կբերի միավորման հիմնարար սկզբունքների կոռոզիայի»,- զգուշացրել է Հայաստանի ղեկավարը»։