Thursday, 2 May 2019 Oshakani Amatuninery ev nranc avandy teghi dproci u ekeghecu karucman gorcum Ishxan Nikodimos Amatunu cnndyan 160-amyaki artiv Patmakan nshanakali iroghutyunnern u depqery, patmatchartarapetakan ezaki kotoghnern u karuycnern aveli hatchax veragrvum en tvyal zhamanakashrjani petakan u kronakan arajnordneri mtqi u gaghaphari argasiqin, minchder linum e, vor dra arancqum naxadzernoghakan u kazmakerpchakan ashxatanqneri voghj bern ynkac e linum arandzin azdecik anhatneri userin: Bacarutyun che Oshakani ekeghecu, nra gmbeti, ishxan Vahan Amatunu hushaqari u mijnadaryan nor dproci karucman ashxatanqneri iragorcumy, voronc naxdzernoghnern u irakanacnoghnery eghel en Amatuninery: Oshakanum gtnvogh ays hushardzanneri karucman u dranc avarti zhamketnerin gahakalel en vec katoghikosner: Mattevos A Konstandnupolseci (Chuhatchyan, 1858-1865), Gevorg D. Konstandnupolseci (Qerestetchyan, 1866-1882), Makar A Teghutci (Ter-Petrosyan, 1885-1891), Mkrtich A Vaneci (Xrimyan Hayrik, 1893-1907), Mattevos B Konstandnupolseci (Izmirlyan, 1908-1910), Gevorg E Surenyanc (Tphghiseci, 1911-1930): Ete mi gahakali oroq ayn cragrvel u naxagcvel e, apa myusneri oroq ayn karucvel u avartvel e: Naev shat karevor e hashvi arnel: te inchpisi bard u dzhvarin patmakan zhamanakashrjanum e dranq kyanqi kochvel: Niderlandakan oragri aznvakan tohmeric amatuninerin nvirvac ays bacarik naxagcum, phasteri u akanatesneri vkayutyunneri lezvov arajin angam mer yntercoghy hnaravorutyun kunena motikic canotanalu patmakan ays iroghutyunnerin: Angam Oshakan gyughum, vorn haytni e vorpes Amatunineri sharavighneri bnakateghi, ayd masin voch meky chi patmi: Oshakani dprocy: vorpes tangaran, bayc Amatunineri masin vochinch ches gtni aystegh: Henc Amatunineri verakarucac dprocum, vorn aysor tangaran e carayum: chka amatunineri masin voreve patmakan zhamanakagrakan teghekutyun, kam voreve masunq: Ayn depqum, erb voch vagh ancyali Oshakani erku avag qahananery amatunineri sharavighic en ev Araqelakan ekeghecu miaban, hayaget: mecn Komitasi usucich Sahak Vardapet Amatunu, ev anmah Mesrop Mashtoci ashakert: mecn ishxan, Vahan Amatunu het miasin taghvac en Oshakani surb hoghum: Ayd masin qchery giten, inchpes vor qchery giten amatunineri tohmi kochumov verjin ishxani: Nikodimos Amatunu hayanpast gorcuneutyan masin: Cavoq verjers Oshakani masin luys tesac grqery evs zurk en nranc masin teghekutyunneric, qanzi dranq grvel en ayl shaher hashvi arnelov: anteselov Oshakani het amatunineri anqakteli kapy: Amatuninery ev Oshakany
Tiflisum luys tesnogh «Nor Dar» terti 154 hamarum (1890 t.hoktemberi 10), arden verakarucvac ekeghecu masin hetevyaln enq kardum. «Oshakan aycelelov, aւelord chenq hamarum teghis norakaroyc ekeghecu patvin mi qani xosq aselu: Ays ekeghecin srbatash ev mecadir mi shinutiւn e, vor mi mec qaghaqi el patiւ karogh e berel: Ekeghecin noynpes srbatash ev mecadir mi zangakatun uni: Te ekeghecin ev te zangakatuny shinuac e teghis Amatuni aւag-qahanayi ashxatanqov.guce tiflisecoc yaytni lini, vor 1879 tuin yisheal qahanan dra hamar zhoghovararutiւn er anum ayd qaghaqum...» 1879 tvakanin ekeghecu ocman araroghutyunic heto el sharunakvel en nviratvutyunnery: 1884 tvakanin avartvum e zangakatan karucumy: Sa evs bacarik geghecik karuyc e, vory tas amsum avartin hascvec: Sinodi oragrutyunum pahpanvel e Oshakani ekeghecu avag qahana Esayi Ter Amatunu ev Mkrtich Morikyanci koghmic storagrvac hetevyal ardzanagrutyuny (HAA f. 56, c. 5, tght. 122, vav. 33, bnagir, dzeragir): «I 28 septemberi 1884 ami, yst Hramani Norin Kayserakan Mecutean inqnakalin amenayn Rusac i lusaւorchakan hayoc Sinodi srboy Ejmiacni luan zyaytararutiւn hogabardzuac shinutean katughikei s. Mesrovb ekeghecւoy Oshakanay Esay aւag qahanayi Amatunւoy ev Mkrtchi Morikeanci 10 amsoys yorum grin voghormuteambn Astucoy shinutiւn zangakatan s. Mesrovb ekeghecւoy merdz e yaւartun, mnamq partq varpetac krateayc, erkatatearc ev ayl zanazan niւtoc, vasnoroy xndrimq Srbazan Atenid vorqan gtani i mej gandzarani Atorid yanun shinutean s. Mesrovb ekeghecւoy gumar inch tal hogabardzuteans ar i taloy nshanakeal partatirac: Teghekutiւn. Sinods i veray himan yaytararutean veroyisheal hogabardzuac i 12-n yulisi tarւoys hramanagreac gandzapahi Sinodisy 30 noyn amsoy № 2042, grel i caxs i gumari aւandapahutean yinn hariւr utsun erku rubli qarasun erku kopek: Gumarac zhoghoveloc yanun s. Mesrovb ekeghecւoy Oshakanay zhing hariւr rublis, zors ev yandzneal hogabardzuac aynr shinutean: Usti yst aysm hashuoy mnay i gandzarani Atoroys i gumarac anti chors hariւr utsun erku rubli qarasun erku kopek: Hramayecin.hramanagrel gandzapahi sorin handznel i caxs i tumari aւandapahutean zveroygreal chors hariւr utsun erku rubli qarasun erku kopek yandznel hogabardzuac shinutean zangakatan s. Mesrovb ekeghecւoy Oshakan geghj ynd storagruteamb noca i nerqoy»:
Aknhayt e, vor ekeghecu norogman tuyltvutyuny vercvac e rusakan caric, isk ayd tarinerin Tiflisum bnakvogh aznvakan Amatunineri azdecutyunn ays gorcum anerkba e, orinak Jigrasheni ev Tiflisi S.Astvacacin ekeghecinery ayd tarinerin u aveli vagh gtnvel en amatunineri hogacutyan ev xnamakalutyan nerqo: Ayspisov tuyltvutyan hamadzaynutyunic heto: 1872 tvakani Gevorg D Kostandnupolsecu kondakov hay zhoghovrdin koch e arvel: nyutapes satarel ekeghecu verakarucmany: 1873–1879 tvakannerin oshakancineri masnakcutyamb Surb Mesrop Mashtoc ekeghecin himnovin verakarucvel e: 1884t.karucman avartin e hascvum zangakatuny: Phoqrik patmakan aknark. 440t. mahanum e Mesrop Mashtocy: ishxan Vahan Amatunu naxadzernutyamb 441t. hay greri steghcogh Mesrop Mashtocy taghvec Amatunineri tohmakan kalvacq Oshakan gyughum: Nra gerezmani vra: 3 tari anc, Vahan Amatunin matur e karucum, vory darnum e uxtateghi: Aynuhetev hishatakvum e, vor 17-rd darum ekeghecin eghel e kisaver vitchakum: Inchpes Araqel Davrizhecin e hishatakum: «tatchar-hangstarani voghj taniqy vagh zhamanakneric phlvel, nstel er, miayn Avag xorann er mnacel cacuk»: 1639–1645 tvakannerin Philipos A Aghbakeci katoghikosy himnovin norogum e zhamanaki hetqy krogh, grete avervac, sakayn der pahpanvac ekeghecin: 19-rd darum Surb Mesrop Mashtoc ekeghecin verstin krkin karot e eghel norogman, usti 1850 tvakanin, Esayi qahana Amatunu mijamtutyamb, Nerses E Ashtarakecin kondakov dimel e Sinodin: ekeghecin norogelu arajarkov: 1668–1672 tvakannerin ekeghecu verakarucman hamar Grigor vardapeti ghekavarutyamb krkin vorosh ashxatanqner katarvel en: minchev 1875t sksvac ays nor himnakan barenorogumy, erb nor himqer en phorvel ekeghecu karucman hamar: Ayspisov 1884tvakanin amboghjutyamb verakarucvac u barenorogvac er Oshakani ekeghecin: Phasty chaphazanc vogevorel er ekeghecu avag qahana, miarzhamanak cxakan dproci usucich Ter Esayi Ghazari Amatunun ev ir hamakirnerin, aylapes na cher dzernarki hajord, voch pakas hamardzak qayly: Na ir 3 vordineri ev myus iren havatarim mardkanc u barekamneri het dzernamux e linum Oshakani nor dproci karucman dramahavaqi ashxatanqnerin:
Rusakan petakan qaghaqakanutyuny ev azgayin dprocnery: Ishxan Nikodimos Amatunin: Oshakani dproci karucman hamardzak naxadzernutyuny Ayd tarineri vtangavor dzernarkneric meky: Oshakani dproci karucman naxapatrastutyunn er: 1885 tvakanic uzhgnacav rusakan cari azgahalac, bacahayt gaghutatirakan qaghaqakanutyuny: Petq e nkatel, vor ayd tarinerin rusakan kayserutyuny qaghaqakanutyun er varum hasnelu voch miayn ir tirapetutyan kazmum gtnvogh azgeri hpatakecmann u rusakan azdecutyan gerishxanutyan amrapndmany, ayl naev sephakan zhoghovrdi mej rus azgayin gitakcutyan u hayrenasirutyan xtanmany: Ayd tarinerin rusakan qaghaqakanutyan mej sksec ir derakatarutyunn unenal Esayi Qahana Amatunu vordineric avagy: Nikodimosy, vory carakan Rusastanum verakangnel er ir aznvakan titghosy ev petakan pashtonakan sanduxqnerov ver er slanum: zbaghecnelov azdecik pashtonner: Inqy: Nikodimos Amatunin, ayd tarinerin vorpes ardaradatutyan ashxatakic: lcvac er petakan qaghaqakanutyan mshakman gorcin: Vorpes caytun orinak nshenq, vor nuyn ayd rusakan irakanutyan mej goyutyun uner ymbost hasarakakan xav, vori qaghaqakan mshakutayin gitakcutyan makardaki bardzracman ughghutyamb ishxanutyunnery lurj ashxatanqner petq e katarein, da verabervum er bolor azgerin u xaverin, ayd tvum: kazaknerin: Carakan karavarutyuny Kubanum sksec steghcel mshakutayin lusavorchakan zanazan hastatutyunner: kazak mtavorakanneri kamavorakan kazmakerputyunner: phordzelov nergravel erkramasi bnakchutyany: Dranov lucvum er kazaknerov bnakecvac taracqneri ev masnavorapes aydtegh bnakecvac voghj azgabnakchutyan zbaghvacutyan u krtutyan xndirnery: Kazakneri masov nman bacarik handznararutyun katarum er Nikodimos Amatunin (GAKK. F. 396. Op. 1. D. 6700. L .4.), nra 1895 tvakani carin ugharkac mijnordagrov haytni ataman, razmakan gorcich Yakov Dmitrevich Malaman (1841—1912) hnaravorutyun stacav kazakneri patmutyan veraberyal kiraknorya bacatrakan, dastiarakchakan, hayrenasirakan temanerov yntercumner anckacnel Kovkasi eritasard kazakneri shrjanum: Amatunu ays naxadzernutyuny voghjunvum e bardzrastitchan hramanatarutyan koghmic: arzhananalov cari havanutyany: Hetagayum Amatunun aveli u aveli bardzr pashtonner u partavorutyunner e vstahvum: Erb xosqy verabervum e aynpisi taracqi kazmavormany, vortegh «hayery kogtvein bacarik aravelutyunneric» petq e, vor anynduneli liner carakan ishxanutyunneri hamar, yst aydm phakvec Andrkovkasum gorcogh shurj 300 haykakan dproc: Amenic araj sahmanaphakvecin hayoc katoghikosi ev Ejmiacni Mayr atori iravunqnery: Sa petakan qaghaqakanutyun er ev da lav er haskanum Nikodimos Amatunin: Ayd pattcharov na nerqin hrahangov hordorec shtap qayler chdzernarkel hayreni cnndavayri dproci karucman ashxatanqneri ughghutyamb, ayl miayn ayd npatakov gumarner havaqagrel: Sa mi handugn qayl er, erb azgayin krtakan harcer bardzracnogh yuraqanchyur voq arzhananum er carakan ishxanutyunneri hamarzheq ardzaganqin: Arajin harvacy hascvec azgayin u krtakan cragrery karevorogh hay gorcichnerin, voronc tvum er Esayi Amatunu mterim ynkern u barekamy: Sinodi andam, arqepiskopos Suqias Parzyany:
Parzyany zoravig er hay dprocakan kyanqi barelavmany, payqarel e Hay ekeghecu inqnuruynutyan u nerqin gorcerin chmijamtelu dem, ekeghecakan guyqi brnagravman, haykakan dprocnery phakelu: carakan karavarutyan qaghaqakanutyan dem։ Ays dirqoroshman hamar Parzyanin erku angam aqsorel en, nax: Oryol (1891-1893), apa ev Orenburg (1903-1905) ։ Patkeracreq, mi koghmic azgayin krtakan harcerov hetamut linoghnerin en hetapndum, myus koghmic el naxapatrastvum e azgayin krtutyan dproci karucman naxapatrastakan ashxatanqner: Ayd tarinerin (1890tvakanic minchev 1903t) Esayi Amatunu vordin: Nikodimosy ashxatel e datakan marminnerum (ugolovno kassacionniy departament) : kolegial qartughari petakan 10-rd dasi pashtoneayic: hasel titulyar xorhrdakani, aynuhetev petakan kolegiakan xorhrdakani astitchani: Ashxatel e Rusastani mi qani nahangneri marzayin datarannerum: Karoghacel e ozhandakel ev kap pahpanel aqsorum gtnvogh Suqias Parzyani het: Mez e hasel Arqepiskopos Suqias Parzyani Orenburgum: aqsori vayrum arvac ev Nikodimos Amatunun handznvac bacarik lusankary: Arqepiskopos Suqias Parzyany minchev kyanqi verj sharunakel e mnal Amatunineri lavaguyn barekamy: Haytni e nra Sahak vardapet Amatunu het unecac mterim haraberutyunnery: Nra ozhandakutyamb hraparakvel e Sahak vardapet Amatunu «Hin ev nor parakanon u anvaver sharakanner» (1911) girqy: Sahak Amatunin ev Nikodimos Amatunin horeghbor tghaner en: Arqepiskopos Suqias Parzyani aqsoric veradarnaluc heto jerm u aveli sert barekamakan kaper en hastatvum 1894 tvakanic Vrastani temi arajnord, apa 1907 t. katoghikosakan teghapah nshanakvac Gevorg E-i, arqepiskopos, «Ararat» amsagri xmbagrapet (1897-1899) Suqias Parzyani ev Oshakani ekeghecu qahana Esayi Amatunu mijev: 1897t. «Ararat» amsagri xmbagrakan zhoghovy ibrev matenadaranapet e hastatum Sahak vardapet Amatunun («Mshak», №5, 14 hunvari, 1897): Verjinis dern u shahagrgrvacutyuny evs zgali er Oshakani dproci karucman naxapatrastutyany: Oshakani dproci karucman hamar
Oshakani mesropyan dproci karucman meknarky. Nikodimos Amatunu Hayastan aycelutyunnery
Turini cucahandesi hajoghutyunneric heto N.Amatunin liakatar vayelum er rusakan cari vstahutyuny ev gorcughvum er ayntegh, vortegh petq e shtkver iravitchaky, barephoxum katarver: Ayd nkatarumnerov henc nuyn: 1911 tvakanin Amatunin arden, vorpes petakan iskakan xorhrdakani astitchan stacac bardzr pashtonya gorcughvec Danub ev Prut geterin harogh Bulghariayi, Serbiayi ev Ruminiayi navahangistner: Merdzdanubyan erkreri mijev arevtrayin phoxharaberutyunneri makardaky barelavelu hamar: Nuyn npatakov aveli ush gorcughvum e Merdzavor Arevelqi navahangistner, ayd erkrneri arevtrayin shukayin canotanalu, usumnasirelu ev rusakan shukayin hamadrelu npatakov: Minch ayd el ishxan N.Amatunin mec hajoghutyamb arevtrakan npataknerov gaghtni arshavanq er katarel Parsic Coc: Parskastanum npastelov rusakan nerkayutyan gerakayutyuny: Ays artiv Angliayi hetaxuzutyuny hatuk zekuyc e patrastum artaqin gerateschutyany: hatuk nshelov Nikodimos Amatunu anuny (Firuz Kazem-Zade. «Borba za vliyanie v Persii. Diplomaticheskoe protivostoyanie Rossii i Anglii»): Aha aysqan hagecvac u larvac gorcuneutyunic heto Ishxan Nikodimos Amatunun hajoghvum e 1912 tvakani amrany kartch zhamanakov ayc katarel Hayastan: Steghcvac barenpast paymanneric elnelov, Nikodimos Amatunin hory: arden vataroghj Ter Esayun, apa ev Gevorg E katoghikosin haskacnum e, vor ekel e bun zhamanaky dzernarkelu Oshakani dproci karucman gorcy: Na uner andzamb cari tuylatrutyuny: mnum er kargavorel karucman het kapvac ashxatanqnery: «1912t. hulisi 12-in Oshakani S. M. Dprocy shtap zardarւum er dimaւorelu hayoc Vehaphar katoghikos Georg E-in, -ayd masin kardum enq 1912t. «Horizon» handesi, hulisi 17-i № 152-rd hamarum: Teghis usanoghnery ekeghecu arevmtean aւag drnic minchev dproci baky zardarel ein kanach urenu tchiւgherov, dproci mutqy noynpes patuac er tchiւgheric hiւsac kamarnerov ev zanazan anushaboyr caghiknerov: Zhami mot 9-in erevac Vehaphari karqy vardapetneri ev episkoposneri karqeri het miasin. ekeghecu aւag dran mot vehin dimaւorecin ekeghecakan kazmy ev giւghi nshanaւor mardik: Vehaphary ijaւ karqic ev agh u hac yndunelov zhoghovrdi burn kecceneri ev zangakneri ghoghanjiւni tak mtaւ ekegheci, vortegh spasum er hoc bazmutiւn: Vehaphary orhnelov ir hoty mi geghecik tchar artasanec usman nshanakutean ev S. Mesrovbi masin...»: Ayd zhamanak bardzrastitchan hyureri tvum er ishxan Nikodimos Amatunin, vorn ir hamest nerkayutyamb arandznapes, haskanali pattcharnerov u pashtoni berumov ashxatel er achqi chnknel, minchder zhamanaki akanatesneri vkayutyunnerov, bavakan erkar karmir gorgy phrvel e naev carakan bardzrastitchan chinovniki patvin: Burn, u depqerov harust tari er 1913 tvakany: Oshakani dproci karucman hamar arag ev gorcnakan qayler en dzernarkvum: Hunvari 22-in teghi e unenum Oshakani «Zhamharean» banki yndhanur zhoghovy: «inspektor p. Zilfiani naxagahuteamb»: Bardzr e gnahatvum banki varchutean ev andamneri ashxatanqy, mievnuyn zhamanak banki ardyunavet gorcelu hamar aneliqnern el shat ein hasarakutyan aveli layn xaveri nergravman hamar: inchy npastelu er mi sharq cankali xndirneri u cragreri katarmany: Banki yndhanur zhoghovy «i nkati unenalov ayn hangamanqy, vor tareri giւti 1500 ev tpagrutean 400 ameaki artiւ amen mi hasarakakan himnarkutiւn mi baregorcutiւn e anum, ev vor ayd oguty zhoghovrdi kopekneric e arajacel, miadzayn voroshec 44 r. 28 k. yatkacnel Oshakani «S. Mesrovbean» dprocin, dproci varchutean yaytararutean hamadzayn yarmaraւor shenq shinelu ev dprocy chorsdasean dardznelu hamar: Mec Toni artiւ, vori masin arden yaytnւac e amenqin» : Ays masin grvac e «Baqvi dzayn» handesi hishyal hamarum (№ 24, 30 hunvari, 1913) Banki ogutneric arajacac 694 r. 28 kopek gumaric mnacac myus anhrazhesht caxsern aneluc heto: aha ayspisi hamest gumar e avelanum nor karucveliq dproci hamar: Ayn zhamanakva gyughakan mijavayrum steghcvac ezaki bankum, nergravvac en eghel 508 andam: Hisharzhan e, vor «banki Varchutean nor andam dzayneri bacardzak mecamasnuteamb veryntrւec p. Vahan Amatuni, vory mievnoyn zhamanak katarum e hashւapahi pashton: Ev yaytni e ir barexightch gorcuneuteamb» :
Havelenq, vor Vahan Amatunin Ter Esayi qahanayi krtser vordin e: Nikodimos Amatunu eghbayry: Yndhanur armamb Ter Esayin unecel e evs chors eghbayr: irenc zavaknerov, vovqer irenc nerdrumnern en unecel tarber bnagavarnerum: Ter Esayu Gevorg eghbor tghan: Sahak Vardapet Amatunin el 100 orinak ir heghinakac «Hayoc bar u ban» grqeric e nvirum Oshakani dprocin: 1913t. hunvari 28-in avag usucich A. Aghajanyancy 1913 tvakani hunvari 31-i «Horizon» handesum (№ 24) grum e. «Inchpes yaytni e Oshakani «S. Mesrovbean» dproci hogabardzutiւny tareri giւti 1500 ev tpagrutean 400 ameay yobelyani artiւ voroshel e Oshakani ereqdasean dprocy dardznel chorsdasean, shinel mi nor yarmaraւor shenq ev dproci gaւtum kangnecnel S. Mesrovbi kisandrin: Ayd artiւ yaytnւac e Norin Vehapharutean, Ejmiacni ev Tphxisi yobeleanakan yandznazhoghovin ev hasarakakan shat himnarkutiւnneri u anhatneri, voroncic ognutiւn e spasւum: Ejmiacni miaban bardzrapatiւ Sahak vardapet Amatuni naxandzaxndir linelov ayd npatakneri irakanacmany, Oshakani dprocin e nւirel 100 orinak iւr ashxatutiւnic «Hayoc bar u ban», vory piti vatcharւi yogut veroyisheal npatakneri» : Sahak vardapet Amatunin mec cankutyun e unecel grelu Oshakani dproci u ekeghecu patmutyuny: Ayd masin na nyuter e havaqel: Cavoq, ancyal u nerka zhamanakneri patmutyunnery tghtin handznelu mtahaghacumy Sahak Amatunin chi hascnum iragorcel: Ays masin teghekutyuny pahpanvum e Sahak Amatunu matenadaranum pahvogh arxivum (tght. 39-40) Esayi qahanayi mahy, nra erazanqy aylevs irakanutyun e: dprocy karucvac Oshakani ereqdasyan dprocy, vor nor harmaravet shenqum arden linelu er chorsdasya, isk naxasrahum drvelu er Surb Mesrop Mashtoci kisandrin: vogevorutyan mec aliq er bardzracrel gyughacineri shrjanum: Gyughacineric yuraqanchyurn ognum er inchov karoghanum er: Nikodimos Amatunin, vory minch ayd Sankt Peterburgic ayd npataki hamar gumarner er ugharkum, voroshum e 1913t. dektember amsva verjerin orerin linel hayreni Oshakan gyughum, andzamb nerka linel dproci karucman ashxatanqnerin ev krkin gumar berel ir het: Cavoq ishxan Nikodimos Amatunu aycy hayreni Oshakan mtagnum e cavali iroghutyamb: Nra galusty hamynknum e hor: Oshakani ekeghecu avag qahana Esayi ter Amatunu mahov: Minch ayd el anhayt pattcharov gyughum spanvel er nra eghbor: Garegini 4 vordineric meky: Asatury (aveli ush: 1918 t. Sardarapati tchakatamarti zhamanak herosakan mahov petq e zohvein Nikodimosi eghbor: Garegini evs erku zavakner: Aramy ev Esayin, verjins kadrayin spa er): Nikodimos Amatunin hor: Oshakan gyughi avag qahana Esayi Amatunu mahy, shat canr e tanum: Usti na manraznin katarum e hor verjin gravor ev banavor patgamnery: Slaqov cucadrvac e Ter Esayu gerezmany Esayi Amatunu kendanutyan oroq u nra janqerov 1880 tvakanin, ekeghecu karucmany zugyntac: haravayin koghmum, Vahan Amatunu gerezmani vra, kangnecvel er hushakotogh: Hovhannes episkopos Shahxatunyancy, Ghevond Alishany hastatum en, vor mecn ishxan Vahan Amatuni hazarapety taghvac e Mesrop Mashtoci dambaranic 40 kangun, kam 15 votnaqayl depi dzax: Havanabar ays patmutyunic elnelov Esayi qahanan, vorin aydpes el baxt chvitchakvec tesnel nor karucvogh dprocy, xndrel er iren taghel ekeghecu bakum: Mesrop Mashtoci dambarani ev Vahan Amatunu gerezmanneri tchisht mijnamasum: aysinqn Mashtoci dambaranic 20 kangun, kam 7, 5 votnaqayl depi dzax, Vahan Amatunu dambaranic tchisht nuynqan heravorutyan vra: Esayi qahanayi nvirakan ays cankutyuny: katoghikos Gevorg E-i tultvutyamb ev masnakcutyamb irakanutyun en dardznum nra 3 vordinery: Cavoq Ter Esayu tapanaqari phoragrutyunnern aysor lav chen kardacvum: Haskacvum e, vor nshvac en nra vordineri: Garegini, Nikodimosi ev Vahani Anunnery... Arden ayd zhamanak: 1913 tvakanin, Vahan Amatunu hushakotoghic mot 1 metr depi dzax phorvel ein Esayi qahanayi aydqan phaphagac dproci shenqi himqery...
Vkayutyunner dproci u eli Nikodimos Amatunu masin Aynuhanderdz amatunineri glxavor nvirakan gorcy Oshakani nor dproci karucumn er, vorn el avartin hascvec 1914 tvakanin: 1913 tvakani verjerin, erb Nikodimos Amatunin aycelec harazat gyugh ev andzamb canotacav dproci shinararutyan yntacqin u caxserin, haskacav, vor chnayac ir koghmic tramadrvac gumarin u ayloc bazmativ nviratvutyunnerin, eli zohoghutyunner en anhrazhesht gorcy minchev verj avartin hascnelu, shenqy pahpanelu ev usumnakan procesn apahovvelu hamar: Na xostacav, vor Peterburg aycelelun pes hetamut klini anhrazhesht: der mi ban el aveli, gumari haytaytmany: Aydpes el linum e: Ayd tarinerin hay irakanutyan mej nor dproci shenqi shahagorcumy: azgayin inqnagitakcutyan lavaguyn drsevorumneric er: Pahpanvum e Nikodimos Amatunu horeghbory: Gevorgin, ugharkac ir mi lusankary, vori hetevum makagrutyun e toghel Gevorgi tory: Tatchat Harutyuni Amatunin (1894-1974): I dep, na zhamanakakic e Nikodimos Amatunun, masnakic e: arajin ashxarhamartin: Makagrutyan mej, vorn arvel e 60-akan tvakannerin, nshum e, vor Nikodimos Amatunin ir papi eghbor tghan e ev avartel e Peterburgi hamalsarany: Arzheqavor en nra myus teghekutyunnery, ayn, vor Nikodimosy verjin angam Oshakanum e eghel 1913-14tt u «hin dprocy nra xndranqov e qandvel u nory himnvel» , dproci karucman hamar «arajin luman» el inqn e nviraberel (Nikodimosy): naev nra hanganakutyamb e 12.000 rubli havaqvel 1914 tvakanin karucvac dproci hamar: ht Ays phasteri anmijakan hastatmany handipecinq 1914 t. «Ararat» amsagri hunis amsva hamarum: 488-rd ejum: qaghvacner sinodi oragreric vertarutyan nerqo, baraci hetevyaly kardacinq: Sinody stanalov Peterburgic ishxan Nikodimos Amatunu mijocov ugharkac Peterburgi hay gaghuti mej hanganakac 11, 264r 25kop., voroshec. hamadzayn N.Amatunu grutyan ayd gumari kesy 5632r 12, 5kopek handznel Oshakan gyughi «Mesropean» dproci shinararakan handznazhoghovin, isk mnacac kesy yndunel hogut dprocakan fondin, vori hamar: 19 mayisi 210 tvagrvac Sinodi bardzraguyn hogevor zhoghovy shnorhakalakan tught e grel ishxan Nikodimos Amatunun:
Amatunin ir xosqi tern e linum: I verjo meknelov Peterburg na aynqan gumar e ugharkum, vor phakvum en shinararakan bolor caxsery, gumari kesn el na kargadrum e tramadrel dproci guyqi u pituyqneri caxserin: Ayspisov avartin e hascvel: ayn zhamanakneri hamar nuynisk « mi mec qaghaqi el patiւ berogh» nuynqan geghecik, tchartarapetakan lucumnerov, ekeghecun hamahunch dproci shenqy: Oshakani dprocy (1914) Oshakani dprocy: karucman orvanic, haytnvum e hogacutyan kentronum: Oshakani avag qahana Esayi Ter Amatunu mahic ev nor dproci shenqi shahagorcumic heto, kazmavorvum e dproci nor hogebardzuneri xorhurdy, vori naxagah e yntrvum Nikodimosi eghbayry: Garegin Esayu Amatunin: Aveli ush na nshanakvum e naev gyughi tanuter, ayspes asac: Glavni, vorn ir mej nerarum e evs mi qani gyugheri varchakan
Evs mek patmutyun kapvac Nikodimos Amatunu het: Te inchpes e Nikodimos Amatunin aptakum Erevani phoxnahangapetin: Haytnel einq, vor ishxan Nikodimos Amatunu 1913-14 tt. aycy hayreni Oshakan verjinn e linum nra kyanqum, ayn hamynkel er hor: Oshakani ekeghecu avag qahana Esayi ter Amatunu mahov: Aynuhanderdz, dproci karucman handznarutyuny amboghjovin ishxan Nikodimos Amatunin patvov e katarum: Aystegh yst arzhanvuyn petq e matucel bolor-bolor barerarnerin, vovqer satar eghan ays lav gorcy avartin hascnelu: Heto zhamanaknery petq e phoxvein: Arajin hamashxarhayin paterazmi zhamanak Nikodimos Amatunin havatum er, vor carakan Rusastany turqeric het er vercnelu Hayastani mnacyal masy: Ayd ughghutyamb, cari u nra bardzr shrjapatum, misht shoshaphvum er ayd harcy: 1916 tvakani rusakan ev haykakan uzheri haghtanaky Errord turqakan dashtayin banaki dem kaskac cher harucum: Ayd zhamanak ishxan Nikodimos Amatunin Karmir Xachi miavorman glxavor tnorinutyan hyusis arevmtyan Tchakati dashtayin Pahesti patasxanatu ghekavari pashtonic: 1916 tvakanin nshanakvel er Geraguyn Xorhrdi Petrogradyan hatuk handznazhoghovi Hasarakutyan bazhni mshtakan andam, aveli sert haraberutyun uner carakan yntaniqi het ev hetevum er iradardzutyunneri zargacmany: Cavoq, zhamanaknery barenpast chdasavorvecin: 1917 t. dzmrany Rusastanum teghi unecac bolshevikneri heghaphoxutyuny glxivayr shur tvecin bolor cragrery: Nra horeghbor mi qani tghanery masnakcel en Sarighamishi marterin ev hay-rusakan jokatneri het sharzhvel Turqiayi xorqery: Leniny haykakan veragravvac taracqnery kamovin zijec turqerin: Nikodimos Amatunin minchev verj: 1920t. payqarec bolshevikneri dem, general Vrangeli ev myusneri het Rusastani haravum hakabolshevikyan Spitak sharzhman masnakicneric er, Haravayin Rusastani karavarutyan andamy: 1920 tvakani noyemberin bolshevikneri verjnakan haghtanakic heto yndmisht toghec xorhrdayin taracqy: artagaghtelov Fransia: Vrangely Nikodimos Amatunu masin harganqov e nshel ir husherum: Ayzhm veradarnanq Nikodimos Amatunu 1914 tvakanin Hayastanum eghac zhamanak mi depqi: Dzhbaxtabar ays masin vaveragir phastatghter chenq karogh nerkayacnel, bayc henvum enq Nikodimos Amatunu ir harazatnerin patmac banavor vkayutyunnerin: vory pakas arzhanahavat che, verjinners el ayn phoxancel en irenc serundnerin: Nzharin dnelov u hamematelov phastaci patmakan iroghutyunnery mianshanak hangum es ayd ezrakacutyany: Haytni e, vor Nikodimos Amatunin chors horeghbayr e unecel, nranc vordinern u tornern ays patmutyuny bernic-beran shrjanarel en: Hodvacis heghinakn (Vahan Amatunin-canot. Nid. Oragir) , orinak ayn lsel e horic: Vardan Garniki Amatunuc (1915-1976) , vori papy: Avagy eghel e Esayi qahanayi harazat eghbayry: Ays masin patmel e Nikodimosi eghbor: Garegini chors vordineric voghj mnacac Hayky (1885-1960), verjinis tghan u tory: Grete nuyn ays patmutyuny patmel e naev Avagi myus tory: xorhrdayin shrjanum Oshakan gyughi erkaramya qahana Vazgen Armeni Amatunin (1905-1991):
Na patmutyunner patmelu hrashali varpet er ev nran tchanachoghnery da khastaten: Patmutyunn ayspes e eghel. Oshakani dproci karucman harcery kargavoreluc ev hory: Ter Esayun, ekeghecu bakum patvov hugharkavoreluc heto: Nikodimos Amatunu mot cankutyun e arajanum aycelel Erevani Nahangapetin: Iskakan xorhrdakan, koms Vladimir Tizenhauzenin: Nran zekucum en, vor nahangapety teghum che: Yndaraj e galis nor nshanakvac phoxnahangapet: Kolegial xorhrdakan, ishxan Aleqsey Chegodaevy: Phaxnahangapeti pashtonum 38-amya Chegodaevy ir dimac tesnelov irenic mi qani carayoghakan astitchanov bardzr carakan pashtonyayin, phoqr inch shphotvum e: Na Nikodimos Amatunu vra tesnum e nuyn carayoghakan usadirnery, inch nahangapetinn er, sa nshanakum er, vor phoxnahangapety patshatch dimeladzevov: (Vashe prevosxoditelstvo-Dzerd gerazancutyun) petq e dimer nran: Aydpes el sksvum e nranc shphumy: Phoxnahangapety voghjunum u hravirum e teyi: Nikodimos Amatunin chi merzhum arajarky ev sirov hamadzaynum e: Minch teyy inqnaerov kpatrastver Chegodaevy zruyci sharunakman tema e phntrum u parcenum ir aznvacegh shnov: Nshyul angam chkaskacelov, vor ir dem kangnac carakan kayserutyan bardzrastitchan pashtonyan karogh e azgutyamb hay linel: - Im gegheckuhun gites inchpes em kochum, -parcenum e phoxnahangapety ev apa nuyn vayrkyanin kanchum: «armyáshka, armyáshka...» (armyashka): Shuny pochy xaghacnelov motenum e tirojy: Nikodimosy hankarcaki e galis ev mtacum : guce aynpes chi lsel shan anuny: Harcnum e. -Ishxan, inchpes e dzer shan anuny: -Dzerd gerazancutyun, hayeri mej, hayeri patvin, im sireli, im lav shnik: armyashkan e: Ays xosqery lseluc heto, aranc bacatrutyan, Carakan ishxanutyan Iskakan xorhrdakan, azgutyamb hay Nikodimos Amatunin: mi sharachun aptak e hascnum nuyn erkri karavarutyan Kolegial xorhrdakan, ishxan Chegodaevin, apa shrjvum ev arag qaylerov heranum:
Naxkin covayin zinvorakany bnakanabar chhaskanalov inch teghi unecav, inqn e boghoqoghi dern standznum: zekucagir grelov veradasin: Mijadepy hangucalucum e henc cary: Nikolay erkrordy: Verjins iroghutyan masin imanum e Peterburgum iren tesakcutyan ekac Nikodimos Amatunuc ev lucum ays harcy: Arden mi qani amis heto : 1914 tvakani arajin amisneric, der pashtony liakatar chstandznac Chegodaevy zrkvum e Erevani phoxnahangapeti pashtonic ev angorc mnum: Vorosh zhamanak anc cary yst erevuytin mtacelov, vor amen ban arden hartvac-moracvac klini krkin «hishum» e paterazmeri bovov ancac ir kadrin: krkin veranshanakum e nuyn pashtonin, ays angam bolori «achqic heru» : Lyublini nahangum (nerkayums Lehastan): Hatkanshakan e, vor inchpes Nikodimos Amatunin, aynpes el Chegodaevy bolshevikneri ishxanutyan galuc heto artagaghtum en Fransia u erkusn el taghvac en Pharizin merdzaka Sent Zhenevev dy Bua qaghaqi gerezmanatany: bazmativ akanavor rus mtavorakanneri, zinvorakan, qaghaqakan, mshakutayin gorcichneri koghqin: V.Amatuni Hay Azian «Niderlandakan oragir» Ir naxnineri patvin Oshakani ekeghecu bakum Garegin Ishxani Amatunu patrastac xachqary: (Ter Esayi qahanayi toran tory, kam Nikodimos Amatunu eghbor: Garegini toran tghan:) Amatunineri ishxanakan tohmi masin ays naxagci heghinakn e «Niderlandakan oragiry»: Lusankarnern u hodvacashary hraparakvum en arajin angam: Heghinakayin iravunqy patkanum e: «Niderlandakan oragrin»: Gravor hghumy: partadir e: Ushadrutyun Hay aznvakan Amatuni tohmi masin patmogh ays naxagcy npatak uni sphyurqi ev Hayastani mer yntercoghnerin canotacnel hay aznvakan dasin, bacahaytel nranc masin grvac u aveli shat chgrvac ejery, ver hanel hay zhoghovrdi patmutyan paycar ejern u patmel mer anvani zavakneri masin: Naxagci irakanacman hamar pahanjvum e zhamanak ev mijocner: teghayin u arxivayin usumnasirutyunneri hamar: Arandzin usumnasirutyunner caxsatar en (orinak: Nikodimos Amatunu masin, cnvel e Oshakanum, aprel ev ashxatel e Vrastanum, Rusastanum: Nra atchyuny gtnvum e Pharizum: amphophvac e rus nshanavor gorcichneri koghqin: Amatunineri ishxanakan tohmi masin «Niderlandakan oragri» naxagci ayl hodvacnery Amatunineri sharavighnery Nikodimos Esayu Amatunu masin https://www.nidoragir.com/2018/08/blog-post_9.htmlOshakani Amatuninery ev nranc avandy teghi dproci u ekeghecu karucman gorcum Sahak vardapet Amatuni. nor ejer kyanqi taregrutyunic Nikodimos Amatunin Benuayi husherum Ayl Polso «Zhamanak» terty «Niderlandakan oragri» naxagcin gorcakic Tumanyany, Komitasn u Sahak Amatunin |