Erevani Hovhannes Tumanyani tangaranum ogostosin nerkayacvel er «Xavarum» xoragrov cucadrutyuny, vory nvirvac er bolshevikyan brnatirutyan zoherin։ Cucadrutyuny, vory petq e tever minchev ush ashun, Mshakuyti naxararutyan hrahangov 22 or anc phakvel e:
Naxararutyuny, teev parzabanel e cucahandesi phakman pattchary, qaghaqakan uzhern u hasarakutyuny datapartum en teghi unecacy:
Orers varchakan lcakneri gorcadrmamb ev sparnaliqneri nerqo phakvel e Hovhannes Tumanyani tun-tangaranum bacvac: xorhrdayin brnatirutyan zoherin nvirvac «Xavarum» xoragrov cucahandesy: Tangarani tnoren Narine Tuxikyani xosqerov cucahandesi kapakcutyamb ir hascein hnchel en sparnaliqner: Mshakuyti phoxnaxarar Arev Samuelyann el cucahandesi phakumy pattcharabanel e dranum voroshaki shtkumner katarelu anhrazheshtutyamb:
ELQ dashinqy xstoren datapartum e cucahandesi argelumy: Sa mshakutayin graqnnutyan neng drsevorum e, vory paymanavorvac e qaghaqakan nkatarumnerov ev sephakan patmutyany areresvel chkaroghanalu xist sahmanaphak mtacoghutyamb:
Menq datapartum enq mshakuyti naxararutyan aysorinak qaghaqakanutyuny, vory miangamayn harir e xorhrdayin totalitar hamakargi gorcelaotchin ev karogh e darnal chaphazanc vtangavor naxadep:
ELQ dashinqy pahanjum e cucahandesi verabacum: aranc voreve graqnnutyan: Mshakuyti naxararutyany koch e anum ir vra chvercnel mshakutayin vostikanutyan gorcaruytner, inchpes naev: iravapah marminneri ushadrutyuny hravirum e Narine Tuxikyani hascein sparnaliqner hnchecrac andzanc bacahaytelu ev patasxanatvutyan entarkelu xndri vra:
Iskapes vrdovvecucich e, manramasneric teghyak chem, bayc cucahandes phakely normal che: Manavand, ete 37-i zoherin e veraberum: Mshakuyti naxararutyunn inqy petq e qajaleri, vor nman cucahandesner linen, menq mer patmutyuny petq e lav usumnasirenq:
Amen inch spaseli er, bayc vor mi or Hayastanum karogh e dzevavorvel HYD+neobolshevikner koalicia: da er anspaselin:
Hayastani mshakuyti phoxnaxarar Arev Samuelyany, «Azatutyan» xndranqov parzabanelov Tumanyani tun-tangarani naxadzernac: bolshevikyan brnatirutyan zoherin nvirvac «Xavarum» xoragiry krogh cucahandesi phakumy, nshel e, te ayn «qaghaqakanacvac er»: Ete suyn tikiny zbaghecnelov phoxnaxarari pashtony hamaroren chi karoghanum ynkalel, vor ayo, ayd kargi cucahandesnery petq e henc qaghaqakanacvac linen, uremn ays paragayum angam bzhshkutyunn a anzor:
Axr vonc chases e, Narine Tuxikyann ur, duq: ur, azgayin arzhanapatvutyunn ur, duq: ur, Narinen mshakuyti naxararutyan gorcn e naev anum, mer azgayin u mardkayin arzhanapatvutyunn e pashtpanum, isk duq inch eq anum:
Cucadrutyuny tevel e 20-ic aveli or, minch ayd naxararutyuny, chnayac nran, vor paymanagrum chkar vochinch ayd masin, bayc hashvi arnelov, vor Tumanyani zharangneri voghbergutyunn e da ev 80-amyakn e, tarelicn e 1937-i, tuylatrec anckacnel: Inqy 22 or bac e eghel: Aveli manramasn canotanaluc heto npatakaharmar hamarvec, vorpeszi voroshaki shtkumner katarven:
Menq petq e patmutyany parz eresov nayenq, ayn mi phoqr qaghaqakanacvac er: Erevi petq er hasarakutyany mi phoqr naxapatrastel: Vorosh shtkumneric heto ayn kverabacvi:
Zrpartutyan hetevanqov stipvac eghanq havaqel cucadrutyuny։ Vorosh mardik dimel en voroshaki karuycneri ev, entadrum em, vorpeszi gorcy glux ga, dimel en shantazhi։ Ogostosi 26-in indz zangaharec 60-70 tarekan mi phoxgndapet (inqn aydpes nerkayacav) ev xosec nuyn barapasharov, inch Komunistakan kusakcutyan ghekavary, asac: dzer cucadrutyunic dashnakcakan hot e galis, du naev arvamolneri propagandistn es։ Heraxosov indz vra gorc sarqec ayd mardy:
Hovhannes Tumanyani tangaranum «Xavarum» temayov zhamanakavor cucahandesi shurj voreve xndraharuyc drvag chi eghel։ Hayastani mshakuyti naxararutyan bolor PVoAK-nery partavor en mekamya ktrvacqov irenc cucadrutyunnery hamadzaynecnel naxararutyan het։ Tumanyani tangaranin zgushacvel e, vor naxararutyan het hamadzaynecvac chi eghel cucadranqi bacotya dzevachaphy, ev tangarany havaqel e drsum cucadrvogh pastarnery:
Es mi ban chem haskanum. inch e nshanakum hasarakutyany petq er patrastel, nor cucadrutyuny kazmakerpel: Inch e: menq nor piti imanayinq, vor mardkanc vochnchacrel en: Kam el ayd spanutyunnery hrahangoghnern u irakanacnoghnery vaghuc chkan, inchic en vaxenum: Inch e taqnvac ays ameni tak, vor ayspes votudzer en ynkel: Indz tvum er, vor gone ays phoghocneri anvanaphoxutyan shurj, kam el 20-rd dari 17-37 tt. ynkac zhamanakahatvacum teghi unecac mardkanc vochnchacman harcum tarakarcutyun chpetq e liner... iskapes anhaskanali e: