Նացիստական Գերմանիայում ազգայնական ու հակակոմունիստական համոզմունքներ ունեցող մի բողոքական հոգևորական է եղել, որը թեպետ ողջունել է երկրի իշխանության գլուխ Հիտլերի բարձրանալը, բայց 1937 թվականից, երբ ակնառու է դարձել, որ վերջինս սկսում է հալածել նաև հոգևորականներին, փոխել է իր վերաբերմունքը ֆյուրերի նկատմամբ ու սկսել է համարձակորեն պայքարել վարչակարգի դեմ:
Այդ հոգևորականի անունը Մարտին Նիմյոլեր (1892 – 1984 թթ.) է: Հիշատակածս քարոզից հետո նա ձերբակալվում է, և արտակարգ դատարանը նրան դատապարտում է յոթամսյա բանտարկության ու 2000 մարկ տուգանքի: Բայց յոթ ամիս անց նրան ազատ չեն արձակում: Հիտլերը զարմացել էր, որ այդքան մեղմ դատավճիռ է կայացվել ու հայտարարում է, թե նրան «պետք է այնքան նստեցնել, մինչև որ կապտի»: Նիմյոլերին սկզբում ուղարկում են Զակսեհաուզի, ապա` Դախաուի համակենտրոնացման ճամբար: 1945 թվականին դաշնակիցները նրան ազատում են: Նիմյոլերը բազմիցս հայտարարել է նացիստների հանցագործությունների համար իր մեղքի բաժինն ունենալու մասին, անկեղծորեն ապաշխարհել է: Ձեր ուշադրությանն եմ ներկայացնում նրա «Երբ նրան եկան…» բանաստեղծությունը: Երբ նացիստները եկան կոմունիստներին տանելու, Ես լռեցի, չէ՞ որ ես կոմունիստ չեմ: Հետո նրանք եկան սոցիալ-դեմոկրատներին տանելու. Ես դարձյալ լռեցի, Չէ՞ որ ես սոցիալ-դեմոկրատ չեմ: Հետո նրանք եկան արհմիութենական գործիչներին տանելու. Ես լռեցի. ախր ես արհմիության անդամ չեմ: Ապա նրանք եկան հրեաներին տանելու. Ես լռեցի, չէ՞ որ ես հրեա չեմ: Հետո նրանք եկան ինձ տանելու, և արդեն չկար մեկը, որը կարող էր բողոքել: |