ՄԱՄՈՒԼ.ամ
Hay / Հայ | Рус | Eng | Tür
USD 402.56, EUR 440.64, RUB 4.58, GBP 505.01
+29 °C, +17 °C ... +31 °C Vaghy:+27 °C
NAGhASh HVoVNATAN, KENSAGRAKAN--
09:37, 02.11.2017
11677 | 0

Naghash Hovnatan (1661, g. Shorot (ayzhm: Naxijevan) –1722, g. Shorot), hay mijnadaryan banasteghc, ashugh, nkarich, caghkogh, Hovnatanyan yntaniqi himndiry։



Patmakan Goghtni geghatesil vayrum e gtnvum Shorot gyughy: Geghecik tneri, ekeghecineri, dambaranneri u aghbyurneri averaknery patmum en Shoroti erbemni bardzr zargacum unecac vatcharakanutyan u arevtri, isk gerezmanatan shirmaqareri makagrutyunnery: evropakan erkrneri het nra bnakchutyan unecac arevtrakan layn gorcacrqneri masin: Haytni e, vor Shoroti arevtrakanneri kapery hasnum ein Polis, Amsterdam, Venetik u Hndkastan: Shorotum zargacac er naev metaghagorcutyuny, ktavagorcutyuny ev zanazan ayl arhestner: 17-rd dari keserin Shorotn unecel e ekeghecun kic cxakan dproc, vortegh Hovhannesy usucich er «banaser ev qartughar» , «caghkogh varpet»: Ays Hovhannesi yntaniqum el 1661 t.-in cnvel e Hovnatany: Nra kyanqi masin teghekutyunnery chaphazanc sugh en: Himnakan aghbyury nra banasteghcutyunnern en ev vordu: Hakobi nshanavor «Voghbam artasuoq, kocov txrutean» banasteghcutyuny, vory grvel e hor mahvan anmijakan tpavorutyan tak:

Hakobi banasteghcutyunneric erevum e, vor Hovnatany «gitun bani» er, «yoyzh pitani» , «shnorhalic varpetn imastun» , vor Hayastanum bazum srboc tun e zardarel, «Shnorhali dzern nkarogh srboc» , «Qartughar taric hnoc ev noroc» , vor «Erkir shat shrjeac tar yashxarh otar» ev amenakarevory: banasteghcutyan vernagri mej artacolvel e Naghashi mahvan tvakann u ory: 1722 t., hoktemberi 28:

Minch ayzhm Naghash Hovnatani mahvan tvakann yndunvac e eghel 1722 t.: Sakayn B. Tumanyani «Ardzern tomaracuyci» aghyusaki himan vra Naghash Hovnatani mahvan tvakany petq e hamarel 1721 t., qani vor RTchHA navasardi 1-y 1721 t.-i septemberi 22-n e: Bnakanabar, hoktemberi 28-y kynkni 1721t.-i mej:

Inchpes entadrum en nra kensagir-banasernery, na ir bazmakoghmani giteliqnery dzerq e berekl nax ir hor mot, apa Agulisi Tovma araqyali vanqum, vortegh Hovnatany mnum e vorpes gragir ev usucich:

Dzeragir er caghkum Agulisum, iren anvanum er «zgrich Yovnatans» , «Yovnatan dpir»: Ir zhamanaki hamar bazmakoghmani giteliqner unecogh Hovnatani steghcagorcutyan dzevavorman gorcum qich der chi xaghacel naev Agulisy:

Vatcharakanutyuny Agulisic artahanum er bardzrorak metaqs, inchpes naev bambak, chit burd: Teghi vatcharakanutyuny layn kaper uner Rusastani u evropakan mi sharq erkrneri het, voronq apranqner ein nermucum Hndkastanic u Parskastanic: Nranq irenc het Agulis ein berum evropakan erkrneri sovoruytner, nistukaci vorosh koghmer: Berum ein evropakan phoragrutyunner, Venetikum u Amsterdamum tpagrvac haykakan grqer: Ays amenin akanates er Hovnatany: Havanakan petq e hamarel nra tchamphordutyuny inchpes Spahan, nuynpes ev ayl qaghaqner:

Hovnatan banasteghcin nvirvac banasirakan ashxatutyunnerum bnoroshvum e nra dern u nshanakutyuny hay mijnadaryan grakanutyan mej, gnahatvum nra tematikayi bazmazanutyuny, mijnadaryan tagherguneric nor shrjani ashughneri arvestin ancnely:

Pahpanvac mot utsun banasteghcutyunneri sharqum handipum enq siro, xratakan, ergicakan ev xnjuyqi ergeri: Hovnatani banasteghcutyunnery jerm en, gravich, dipuk u patkeravor:

Na sirum er kyanqy, bnutyuny, mardkanc: Nra banazteghcutyunneri togheric yntercoghin e zhptum sevachya, krakot hayuhin, vorn ancnum e ir nor, narinj-atlas shrjazgestov, hmayum u gerum ir kensaxndutyamb: Hovnatani ergery ankashkand en, azat voreve sahmanaphakumneric: Nra hamar sery kyanqic ktrvac, veracakan zgacum che: Ev ayd ameni masin Hovnatany xosum e zhoghovrdin matcheli ashxarhabarov: teghi barbarayin erangov hamemvac:

Ayspisi noramucutyuny hay mijnadaryan poeziayum, erb ashxarhiky darnum er gerishxogh, erb banasteghcakan patkernery xarsxvum ein real irakanutyunic bxogh mardkayin huyzeri vra, hnaravorutyun tvec Hovnatanin voroshakioren azatvel ancyali daravor kanonnerov hghkvac banasteghcakan mtacelakerpic: Nuyn ayd skzbunqnery, voronq xarsxvac ein social-tntesakan nor haraberutyunneri vra, chein karogh handes chgal naev Hovnatani gorcuneutyan myus karevor bnagavarum: geghankarchutyan mej:

Nra banasteghcutyunnery zhamanaki yntacqum bazmics yndorinakvel en tarber zhoghovacunerum:

Hovnatan-nkarchi masin pertchaxos kerpov patmum en ir isk banasteghcutyunnery, inchpes naev Hakobi: nran nvirvac «Voghbam artasuoq, kocov txrutean» votanavory:

Hovnatany dzeragrer nkarazardel e vagh patanekutyan tarinerin, voric heto zbaghvel e hastocayin nkarchutyamb, nkarazardel e ekegheciner u tner, haytni e dardzel vorpes hmut nkarich, vory ev nra anvany miacrel e «naghash» patvavor kochumy: Hetagayum na Hovnatan anuny toghec zharangnerin vorpes azganun, isk inqy hay mshakuyti patmutyan mej mnac Naghash Hovnatan:

Naghash Hovnatany ir arajin qaylery sksec vorpes manrankarich: Ev da bnakan er: Agulisi sb. Tovma araqyali vanqy 17-rd dari erkrord kesum mshakutayin xoshor kentronneric er, vorn uner dproc, zargacac usucichner, caghkoghner, grichner: Aystegh steghcvum ein dzeragrer, voronc manrankarnery himnakanum krknum ein vaghuc arden kanonik dardzac temanern u kompozicianery, voronq mec masamb mnum ein arhestavorakan arvesti sahmannerum, isk erbemn phaylum manrankarchi taghandi shnorhiv:

Sakayn, inchpes banasteghcutyan bnagavarum, nuynpes ev nkarchutyan mej, Naghash Hovnatani nman bazmakoghmani hetaqrqrutyunneri u burn xarnvacqi ter andznavorutyuny cher karogh sahmanaphakvel yndunvac voroshaki shrjanaknerum: Inchpes erevum e pahpanvac ashxatanqneric, nra nkarchakan hakumnern ւ steghcagorcakan mghumnery aveli shat ughghvac ein depi hastocayin u monumental nkarchutyuny:

Arajin phordzery kapvac ein ir cnndavayri: Shoroti ekeghecineri, Agulisi sb. Tovma araqyali vanqi u sb. Qristaphori ekeghecu nkarazardumneri het, voronq hetagayum mnacel en cephi tak: Cephi takic hanvecin naev Erevani Poghos-Petros ekeghecu nkarazardumneri hatvacnery, voronc mej ein Poghos u Petros araqyalneri patkerumnery ev bazmativ zardankarner: Zhamanaki yntacqum nranq veranorogvel en ev korcrel vaghemi geghankarchakan tpavorutyuny:

1679 t. erevanyan mec erkrasharzhic heto Suleyman 1-in shahy (1667-1694) iravunq e talis hayerin verakangnel irenc ekeghecinery, voronq mec chaphov vnasvel ein tarerayin aghetic:

G. Levonyany gtnum e, vor ayd kapakcutyamb el Erevan e ekel Naghash Hovnatany, vory nkarazardel e Poghos-Petrosi, sb. Ananiayi ev Katoghike ekeghecinery, «oronq grete mievnuyn votchi u bnuyti vormnankar, zardaranqner u patkerner unein»: Shat havanakan petq e hamarel ays karciqy, qani vor «Govasanutiւn Erevanay qaghaqin» banasteghcutyan mej caghri entarkelov qaghaqi hakasanitarakan vitchaky, barqery, vorosh sovoruytner, Naghashy hamozel e cankanum unkndirnerin, aselov, r «Naghashn Erevan shat kacaւ»: G. Levonyann ayn karciqn e haytnum, vor nkarazardumnery Hovnatany katarel e 12-rd dari 80-akan tvakannerin: Da ynduneli e ekeghecineri yndhanur veranorogutyan veraberyal, vori masin ekeghecineric meki vormi tchakatin eghel e 1778 t.-i ardzanagrutyuny: Naghashi: Erevanum katarac ashxatanqnery kareli e tvagrel 1690-akan tt.-ov, nkati unenalov Hovnatani bavakanin eritasard linely 1780-akan tvakannerin:




Naghash Hovnatan

—————————————————————————

Ete yndunenq, vor Erevani Poghos-Petros ekeghecu nkarazardumnery patkanum en Naghash Hovnatanin, apa petq e nshel, vor na derevs heru e caghikneri u terevneri hetaga ir votchavorman yuratip skzbunqneric: Paterin erizov nkarvac bazmadzev caghiknerin, terevnerin u kaqavnerin na motenum e derevs vorpes manrankarich, vory grqi eji datark taracutyuny, tvyal depqum pati hartutyuny, lracnum e dzeragri lusancazardi nman:

Nuynisk yntrac kompozician himnovin tarbervum e Naghashi hetaga nuynatip nkarazardumneric: Aystegh parzorosh arka e manrankarchutyan azdecutyuny, vortegh caghiknern u terevnery phastoren mecacvac manrankarner en: Aystegh derevs nkarichy naxyntrum e hangist guyner: bac shaganakaguyni vra bac kanachy, bac vardaguyny, tarm hangist karmiry: Votchavorman mej zusp e, ashxatum e pahpanel cavalnery, voronc sheshtman hamar yntrum e mug ev bac toneri haraberutyunnery: Erevani Poghos-Petros ekeghecu nkarazardumnery katarvel en tarber zhamanakashrjannerum, anhayt hay nkarichneri koghmic: Petq e entadrel, vor errord sherti nkarchakan ashxatanqnery katarvel en 1679 t. erkrasharzhic heto ev, havanabar, inchpes nshum e G. Levonyany, Naghash Hovnatani koghmic: Ayd sherti nkarazardumneric pahpanvel en caghkazarderi vorosh hatvacner: Poghos, Petros araqyalneri ev sb. Sargsi patkerumnery:

Petros araqyali verevum grvac e: «Petrosi vimi haւatoy» , isk Poghos araqyali glxaverevum: «Poghos anot yntrutean»: Erku vormnankarnern el teghavorvac en eghel seghani kamari vormnasyuneri vra: Poghosn u Petrosy patkervac en amboghj hasakov: Calqavor ughigh zgesty hasnum e minchev votqery: Figurnern unen realistakan meknabanum, demqery kensahastat en, kronakan meknabanumic shat heru ev lucvac en vorpes patmakan dimankarner: Poghos-Petros ekeghecu nkarazardumneric pahpanvac ays bekornerum arka e arhestavorakan arvestic ekogh inch-or mi gic, vortegh nranc steghcogh nkarichy derevs heru e ayl zhoghovurdneri arvestneri phoxynkalumneric, nkarum e aynpes, inchpes inqn e ymbrnum vormnankarchutyan kanonnery: anmijakan, ir taghandi nerqin mghumic bxogh, parz, nuynisk mi phoqr miamit: Pahpanelov vormnankarchutyan texnikayin bnorosh koghmery, nkarichy miazhamanak caghkazarderum iren drsevorum e aveli shat vorpes manrankarich, isk Poghos ev Petros araqyalneri dimankarnerum: vorpes hastocayin geghankarchutyany dzgtogh arvestaget: Sa 17-rd dari verjin tasnamyaknern ein, mec gorci skizby miayn:

Naghash Hovnatani nkarchakan gorcuneutyan erkrord shrjany kapvac e Kovkasi: zhamanaki xoshor kentroni: Tiflisi het ev yndgrkum e 18-rd dari arajin mi qani tarinery, minchev 1712 t. (Vaxtang 6-rd tagavori Parskastan gnaly):

Vrastani patmutyan mej 18-rd dari arajin tasnamyaky erkri qaghaqakan ev tntesakan kyanqi caghkman tarinern ein: Qartlium zarganum en gyughatntesutyuny, arevtury, caghkum en arhestnery: Vaxtang 6-rdy (1675-1727) himnadrum e arajin tparany, nra naxadzernutyamb grvum e Vrastani patmutyuny, steghcvum e orenqneri nshanavor girqy:

Hetagayum, 1844 t. Naghash Hovnatani cory: Mkrtum Hovnatanyany, cankanalov azatvel petakan harkeric, Kovkasi karavarchin hasceagrac ir xndragiry himnavorum vrac tagavorneri koghmic ir naxninerin trvac artonutyunnerov:

«Im naxninery hnuc zbaghvel en geghankarov, dzerq berelov zhoghovrdi vstahutyuny, irenc vra hravirecin inchpes vrac tagavorneri barehatch ushadrutyuny, voronq nranc azatecin bolor tesaki harkeric, nuynpes ev (hetagayum) rusakan karavarutyan neroghamtutyuny»: Ev, iroq: Vaxtang 6-rd-i orensgrqum kardum enq. «Vov patrastum e trer, vahanner, nizakner, neter ev ayl nman irer, na azatvum e erkramasayin harkatvutyunic havasarapes, inchpes deghagorcnern u geghankarichnery»:

Orenqi ays keti steghcmann, anshusht, npastel e naev Naghash Hovnatani aktiv gorcuneutyuny Tiflisum, vortegh na uner arvestanoc, vori masin grum e.

«Xapar es ghrkel qo beranen

Aseq, shat mi heranal tanen,

Mek or galoy em qo qerxanen»:

Na Vaxtang 6-rd-ic hatchax er stanum nkarchakan patverner.

«Gir ei grum qo anuann,

Mitq i anum qo siroy bann,

Etnes ugharkec Vaxtang xann»:

Hovnatany Tiflisum haytni er vorpes hmut geghankarich ev masnavorapes: dimankarich: Ayd artiv na toghel e bavakan pertchaxos hishatakutyun.

«Asel es te na vor Naghash e,

Gite: unqers gharaghash e,

Aseq suratis nman qashe»:

Asel es… im geghecik patkeris nman shini…

Geri Naghash em, patkerid nman ku qashem…:

Dimankarnern u hastocayin myus ashxatanqnery, cavoq, chen pahpanvel:

Vaxtang 6-rd-i hravery himnakanum kapvac e eghel qaghaqashinakan ayn xoshor cragri het, vorn ayd tarinerin iragorcum er na: Hatkapes nshanavor e nra karucac palaty, vori masin hiacmunqov e xosum vordin: Vaxushtin. «… Tagavor Vaxtangy karucec gegheckaguyn, amboghjovin hayelapat ev voskezoc hoyakap geghankarov, lazurov ev marmarya paterov tun: Turqern averecin ayn»:

Zhozef-Piton Turnefory, 18-rd dari arajin tarinerin linelov Tiflisum, nkaragrel e nuyn palati nersy. «Senyaknery… nkarazardvac en caghikneric kazmvac erizov ev patmakan nkarnerov» apa: «Tiflisum yndhanrapes nkarum enq xonav gaji vra, vory talis e bavakan hatcheli tpavorutyun»:

Petq e entadrel, vor Vaxtang 6-rd-i palati nkarazardman himnakan gorcy katarel e Naghash Hovnatany, qani vor ayd nuyn zhamanak na pashtonapes vrac tagavori palatakan nkarichn er: Vaxtang tagavori palatum ayd zhamanak aprum ev steghcagorcum ein banasteghcner Archil ev Teymuraz Bagrationnery, arakagir Sulxan Saba Orbelianin, banasteghc Davit Guramishvilin, patmaban Papuna Orbelianin ev «palatakan nkarich ashugh Naghash Hovnatamovy»:

Tiflisyan nuyn shrjani gorcer karogh en linel N4426 dzeragrum tegh gtac vorosh manrankarner, inchpes: «Mejlis Vrastani palatum» , «Xnjuyq getaphin» ev «Mknery taghum en katvin» ejery, voronq karogh en artankarvac linel Naghash Hovnatani nuynatip dzeragric: Dzeragri banasteghcutyunnern yndorinakvel en 1765 t.: Nuyn zhamanak shnorhali mi nkarchi koghmic yndorinakvel en naev manrankarnery, harazat mnalov Naghash Hovnatani bnagrerin:

Naghashin veragrvogh nkarazardumneric meki yndorinakutyuny: «Mejlis Vrastani palatum» ejy ilyustraciayi e entarkum «Tagh i veray Gurjastanay gozalnerin…» ergy, vorn ir melodik bnuytov, banasteghcakan kerparaynutyamb ev hamematutyunneri uzhov zhamanaki ergayin arvesti lavaguyn orinakneric e:

Nkarazard ejum mecatan qyoshqi erkmas kamarneric erevum e lazur erkinqy, vory cvarel e hervum urvagcvogh dzyunapat sareri koragceri vra: Cacradir karmir taxterin, kompoziciayi kentronum nstac en eritasard kanayq, qamanchayi vra nvagogh ergchi shurjy, vorn ir yndgcvac siluetov hishecnum e Hin Jughayi gerezmanatan tapanaqareri nuynatip figurnery: Tesarani banasteghcakan tramadrutyuny sheshtvum e erkrord plani kanachneri ev taq tonerov stacvac karmri u kapuyti xist hamadrutyamb: Taxti ezragcery, bnutyan taracutyan patranq steghcogh pind karucac herankary (kanach margagetni mej iraric vorosh heravorutyan vra gtnvogh phoqrachaph carery, sareri, erkplan urvagcery) nkarin talis en xorutyun, taracakanutyun: Naghash Hovnatann uner herankari uzhegh zgacum, vorn arka e naev nra myus ashxatanqnerum: Nkarichy varpetoren e yndorinakel Naghashi patkerac zgestneri ktorneri nyutakanutyuny, nranc voraky: taxteri henaranneri kapuyt tavishy, ashughi phaphaxy: Na hatuk ushadrutyun e nvirum bolor manramasnerin: Manrakrkit patkerum e zgestneri caghkazardery, syuneri vrayi mug karmir u spitak hajordakanutyamb dasavorvac caghiknery: Bnankaric u kerparneri dimankarchakan patkerumic zat nermucum e natyormorty: mejteghum drvac arevelyan cacradir bazmankyun seghani vrayi phoqrik saphory: tchox caghkephnjov:

Nkari yndhanur karmrakanachavun erangy nran haghordum e yuratip urax tramadrutyun: Chnayac figurneri dasavorman mej ka vorosh kashkandvacutyun, sakay nranq chunen manrankarchutyan arvestin bnorosh hartayin lucum: Vorqan el mianman en vrac gegheckuhineri demqern u figurnery, sakayn nranq artahaytich en, nazanqov u kanaciutyamb li:

Ays ejy yatarvac e hastocayin bazmafigur kompoziciayi skzbunqnerov: Hatkapes hetaqrqir e ashughi kerpary, vory, petq e entadrel, Naghash Hovnatani inqnadimankarn e:

Inchpes ays nkarum, nuynpes ev nuyn dzeragri myus nkarazardman mej, vor patkerum e xnjuyq Qur geti aphin, mec tegh e hatkacvac bnankarin, ur ishxum e kaptakanachavun erangy: Figurneri mianman tvacogh gunayin lucman ev nranc statik dasavorutyan paymannerum angam nkarichy demqeri artahaytutyan mijocov karoghanum e steghcel inqnatip tramadrutyun: Ays erku ejeri bnankarnern el irenc artahaytchakanutyamb himq en talis entadrelu, vor petq e ayn katarac liner bnakanic:

Bavakan ushagrav e ayd nuyn dzeragri mek ayl manrankary: katvi taghumy mkneri koghmic, vory nuynpes teghavorvac e nuyn bovandakutyun unecogh ergicakan banasteghcutyan koghqin: Mitqn inqnin nor cher: Rusakan zhoghovrdakan nkarneri nshanavor havaqogh Rovinskin ayd nkarnerin nvirac ir ushagrav ashxatutyan mej hishatakum e rusakan nuynanun phoragrutyunnery, voronq katarvac en pghndzi kam phayti vra ev 18-rd dari 2-rd kesum hin phoragrutyunneric artatpvel en tghti vra: Arajinnery katarvac en mot 1610-akan tvakannerin: Zhoghovrdakan ayd lubokn uni grakan sharadranq, bavakan sur socialakan bovandakutyamb, vortegh caghri e entarkvum kazanci aznvakan katun: Shat havanakan e, vor Naghash Hovnatany tesac liner ayd luboky, qani vor Agulisi, inchpes naev Shoroti vatcharakannery mec kaper unein Moskvayi het, sakayn inchpes Naghash Hovnatani banasteghcutyunn e ir teghakan koloritov u gegharvestakan patkernerov tarbervum rusakan luboki grakan teqstic, aynpes ev nkary nman e nran miayn mtahghacumov:

Maqur karmir, sev ev deghin guyneri mijocov spitak tghti foni vra steghcvel e caghrankarayin bnuyti mi tesaran, ur phayte patgarakum drvac sutmeruk tvac katvin taghelu en tanum nran chors koghmic shrjapatac parogh u nvagogh mknery:

Chnayac nkarichy xaxtum e kendanineri mimyanc nkatmamb unecac hamematakan hamachaphutyunnery, sakayn voghj kompoziciayi parz, nuynisk mi phoqr primitiv, hartapatkerayin u miaplan lucumy, guyneri kontrastayin hamadrutyunnery ejy voroshakioren heracnum en manrankarchutyan skzbunqneric ev motecnum hastocayin grafikayi caghrankarchakan zhanrin:

1712 t. Vaxtang 6-rdy meknum e Parskastan ev veradarnum miayn 1718 t.-in: Petq e entadrel, vor nuyn: 1712 t.-in Naghash Hovnatany toghnum e Tiflisy u Aleqsandr katoghikosi hraverov galis Ejmiacin: vanqy nkarazardelu: Naghashn Ejmiacnum petq e vor ashxatac liner 1712-1721 tvakannerin:

Ejmiacni tatchari Naghash Hovnatanin veragrvogh nkarazardumneri mej, voronc bekornern en miayn mnacel, tesnum enq ereq kargi ashxatanq:

Tatchari caghrankar nkarazardumic miayn gmbeti tak eghac hatvacn e pahpanvel: Spitak foni vra phaphuk koragcerov steghcvac karmir caghiknery, nranc voskeshert cavalayin tertiknery, slacik kanach notchinery arajin hayacqic tvum en shat azat arvac, sakayn irakanum dranq drvac en kompozicion xist orenqneri mej, hishecnum en arevelyan gunagegh gorgery ev tatchari voghj dzevavormany shqeghutyan u harstutyan erang en haghordum: Orinak unenalov Nor Jughayi Amenaphrkich vanqi zardankarnery, Naghashy heru e nranc canrabernvacutyunic: Na uni kur mtacoghutyun, ev, amenakarevory, zgum e pati hartutyuny, nra dzevavorman nshanakutyuny tchartarapetakan voghj kompleqsum:

Caghiknern u terevnery vorpes zhanyak dasavorelov voloraptuyt, irar dzulvac votchavorvac akanti terevneri shurj miazhamanak karoghanum e nuyn akantov ezragcel caghkephnji tpavorutyun toghnogh busakan zardery: Gmbeti cacum kompozicianern arnvum en koragic shrjanakneri mej, voronq ognum en tchartarapetakan karucvacqi taracutyan hajordakan, ritmik ynkalmany:

Gmbeti nersum caghikneric «hyuselov» xachanman chors terev unecogh kompozicianer, nranc dnum e depi ver dzgvogh erkaradzig trtracogh shrjanakneri mej: Dranc evs mimyancic bazhanum e sracayr mug-kanach notchinerov, voronq ditoghi hayacqy tanum en depi gmbeti xorqy:

Myus steghcagorcutyunneric en anmijapes pateri vra yughanerkov arvac kompozicianery, voroncic hatvacner en pahpanvel miayn: Dranq en: «Trdat, Ashxen ev Xosrovduxt» («Grigor Lusavorichy mkrtum e Trdatin») kompoziciayic, «Aghotogh zivory» ev, ayspes kochvac, «Hayk nahapety»:

«Grigor Lusavorichy mkrtum e Trdatin» kompozician hatkapes layn taracum uner 17-18-rd dareri hay kerparvestum: Ayspes, Nor Jughayum pahpanvel e nuynatip nkari mez haytni amenahin orinaky (Grigor Lusavorchi ekegheci), vory mec ktav e, mejteghum patkervac e Grigor Lusavorichy: Ashxenin ev Xosrovduxtin mkrtelis: Kentronakan kompoziciayi shurjy, phoqr qarankyuni shrjanakneri mej teghavorvac en arandzin tesaranner Grigor Lusavorchi kyanqic: Irenc karucmamb nranq hishecnum en dajvac shqegh varaguyrnery, vortegh, sakayn, varpetnery cucaberum en katarman aravel azatutyun: Nkati unenalov temayi aydqan layn taracum unenaly, havanakan petq e hamarel, vor Naghash Hovnatann ogtvel e 17-rd dari hay kerparvestum arden kanonik dardzac kompoziciayic: Avelin: Naghashy hamarya krknum e verohishyal srbapatkernerum tegh gtac figurneri dasavorutyuny, demqeri artahaytutyuny: Pati mec hartutyan vra steghcelov bazmafigur mec kompozicia, na dardzyal heru e mnum monumental nkarchutyan skzbunqneric: Naghashy mec der e hatkacnum manramasnerin: tageri ev gotineri voske maseri naxsherin, bazmaguyn tankarzheq qarerin, zgestnern u ciranin amracnogh tcharmandnerin: Na hatkapes sheshtum e zgestneri amen mi calqi, Trdati ciranu morte havelvacneri nyutakanutyuny, harstutyunn u shqeghutyuny: Kerparnery kensahastat en, unen hiacmunqi artahaytutyun, vorin nkarichy hasnum e nshadzev, phaylogh achqeri ev tetev zhpitov kendanacac shrtunqneri mijocov:

Naghashi kerparnery zusp en, inqnamphoph, nerqin handisavorutyamb lcvac, gcer, voronq nran veragrvogh verohishyal ashxatanqnerin en motecnum naev Ejmiacni tatchari avag xorani tchakatayin masi marmari vra nkarvac Astvacamor u tasnerku araqyalneri patkerumnery:

Simeon Erevancin (1763-1780 tt.) ir nshanavor «Jambr» -um (Vaghgharshapat, 1873 t.) grum e, vor Astvacatur Hamadanci katoghikosy karucec ijman teghy, caghkecrec voskov, gunagegh erangnerov: Na, mec seghani tchakaty zardarec marmarov, voghj tatchary nersi koghmic spitakecrec ev caghkecrec («Sa zardareac zmejn meci tatcharis. zi shineac i zsurb ijman teghn marmareay qariv i veray choric marmareay seanc. ev caghkecoyc voskւov ev pes pes erangoq, ev arar marmarioneay. spitakacoyc ev caghkeac zbolor tatchars i mijoy koghmane»):

Naghash Hovnatani steghcagrcutyan zhamanakashrjani masin pahpanvel e iren: Astvacatur Hamadanci katoghikosi ardzanagrutyuny Ejmiacni tatchari gmbeti cacum. «I tuakanutean haykakan RTchKT (1720 t.), es Ter Astuacatur Hamadanci katoghikos amenic Hayoc etu norogel zchoresin xaxteal siւnqn srboy ekeghecւoys, ev zbolor ekeghecin norogele ev caghkel handerdz marmarioneay shinuacovq vor i mej srboy ekeghecւoys en yishatak hogւoy imoy, i vayelumn tarapeal azgis Hayoc, ev ast i surb Ators zetegheal miabanic: Ev vorq ynternuiq zardzans zays yisheceq zis i maqraphayl yaghot dzer. ev duq yisheal lijiq araji Qristosi amen»:

Astvacatur Hamadancun hajordec Karapet Zeytunci katoghikosy (1726-1729 tt.), vory, yst Simeon Erevancu, Avag xorani vra nkarel tvec araqyalneri patkernery ev ayn caghkel tvec voskezoc ev geghecik guynov:

Katoghikos Abraham Mshecin (1730-1734 tt.) karucum e arajin dasi erku seghany (sb. Hakobi ev sb. Lusavorchi), zardarum e ayn caghiknerov ev margareakan patkernerov («Vor i meci tatcharis zarajnoy dasi erkus seghanoqn karoyc ev anuaneac surb Yakob ev surb Lusavorich: Zors ev zardareac caghkoq ev margareakan patkerovq: Ev amenayn patkersn: vorq gon i yormunsn ev Sivnsn tatcharin: sa et nkarel»):

Verjin erku katoghikosneri zhamanak Ejmiacni vanqum havanabar ashxatel en Naghashi vordinery: Hakobn u Harutyuny: Havanabar, vorovhetev vaveragrery Ejmiacni vanqum katarac nranc ashxatanqneri masin hishatakum en 1739 t., erb nranq nkarazardum ein Ghazarapati vanqapatkan hyuranocy:

Yst «Jambr» -i, Karapet Ulneci katoghikosy nkarel tvec miayn Avag seghani caci tasnerku araqyalnerin («Sa et nkarel, zpatkers erkotasan Araqelocn i tchakat Aւag xoranin ev et caghkel voskezoc ev geghecik gunoq»): Avag seghani kentronum patkervac «Astvacamor» , inchpes naev cayrerin teghavorvac «Sb. Stephanosi» ev «Sb. Philiposi» nkarneri masin voch mi xosq chka «Jambrum»:

Inchpes asacinq, Avag seghani tchakatayin masy marmarapatvel e Astvacatur Hamadanci katoghikosi oroq, erb Ejmiacnum himnakan nkarich er Naghash Hovnatany: Marmarya masi dzevavorman kompoziciayum karevorn anshusht «Astvacamayrn» er, vory nkarvac petq e liner arajin hertin, apa nor miayn araqyalnery: Nshanakum e Karapet Ulnecu zhamanak Astvacamor patkerumn arden kar Avag xorani tchakatayin masum: Astvacamor ev tasnerku araqyalneri gegharvestakan kerparavorumy, nranc votchakan arandznahatkutyunnery hnaravorutyun en talis kompozicion mtahghacumnery nuynpes veragrel Naghash Hovnatanin: Hnaravor e, vor Naghash Hovnatany sksel e himnakan nkarazardumy ev ashxatanqy kisat e mnacel mahvan pattcharov: Terevs nra gcagracn avartel en Naghashi vordinery kam voreve ayl shnorhali nkarich:

Havanakan petq e hamarel naev Simeon Erevancu koghmic «Jambr» -um sxal tuyl taly: «Jambr» -y (Matenadaran, dzeragir N 978) grvac e 1765 t., aysinqn, qnnutyan ararka depqeric 40 tari anc: Patmakan ays larvac zhamanakashrjani ancudardzi nkaragrutyan mej naxkin katoghikosi kataracy myusin veragrely shat hnaravor e ev da ezaki depq cher Simeon Erevancu hamar:

Anshusht, ayd nkarnery paymanakanoren veragrelov Naghash Hovnatanin, miazhamanak anhrazhesht ein gtnum sheshtel ayn hangamanqy, vor ayd nkarnery 18-rd dari arajin qarordi hay geghankarchutyan hianali orinakner en, ur irenc gegharvestakan artahaytutyunn en stacel hay nkarichneri patkeracumnery mardu hogekan maqrutyan u gegheckutyan masin:

Patkervac en tasnerku tarber xarnvacqner, voronq, yst eutyan, mard en u hogheghen, sakayn petq e tarberven shrjapatic: Ev nranq tarbervum en irenc veh kecvacqov, zusp, canrakshir sharzhumnerov: Avag xorani tchakatayin masi marmari negh taracutyan vra teghavorelov Astvacamory ev tasnerku araqyalneri arandzin figurnery, nkarichy nranc chi ktrum tatchari yndhanur dzevavorumic: Na figurnern iraric bazhanum e mug kanach notchinerov, voronq geghecik kapvum en vorpes fon carayogh bnankari het: Nkarichy deghnakanachavun notchu urvagicy anhangist ritmov depi ver e tanum u tequm depi koghqi araqyaly:

Uraxutyun artahaytogh yndhanur tesaranin ognum en mi phoqr paymanakan lucvac bnutyan qnarakanutyuny, nrbagegh caghikneri gunayin harstutyuny: Nranq gunagegh gorgi nman xoranadzev psak-shrjanakner en kazmum yuraqanchyur figuri glxaverevum, mejyndmej krknvum en: deghin foni vra sheshtvac uzhegh karmir ev kapuyt caghkaterev psaknery, kam bac manushakaguyn u deghnakanachavun naxshazardery: spitak foni vra: Figurnery ezragcogh marmarya negh erizneri verevum teghadrvac en caghkephnjer, voronq nrbakert natyurmorti geghecik orinakner en:

Nkarichy caci masum: taq narnjaguyni ev hatcheli erknaguyni foni vra voloraptuyt, voskeguyn gceri mijocov stanalov caghkankar zardanaxsh, bardzr varpetutyan e hasnum karmra-deghnaguyn, bac manushakaguyn caghikneri tertikneri nrbutyan verartadrman harcum: Nranc ritmik dasavorutyuny, gunayin bceri teghadrman tchashakn u haskacoghutyuny voch miayn Naghashi geghankarchakan, aylev dekorativ bardzr zgacoghutyan artahaytutyunnern en: Nranq gunayin ashxuzhutyun en talis kompoziciayin ev irenc hstakutyamb shaghkapvum voghj tatchari caghkankar hardaranqin:

Tesarani kensahastatutyann ognum en varpetoren karucvac kompozician, figurneri tchisht dasavorutyuny, vori shnorhiv Astvacamayry ditvum e vorpes kentronakan figur, bayc nkarichy, miazhamanak, tesadashtum e toghnum naev araqyalnerin: Tvum e, te nranq galis en hervic ev kamarakap xoranneri tak mi pah kang en arel irenc hiacmunqov ditogh bazmutyan araj: Araqyalnerin patkerelov kanach blradzev phoqr bardzrutyan vra, nkarichy nranc erku koghmerum teghavorum e dashtayin caghikneri tpher, voronq gunageghutyamb ognum en taracakanutyan patranq steghcelun: Araqyalnern irenc ritmik sharzhumnerov, yndgcvac urvagcov ankashkand u azat en: Nkarichy handes e berum guyni bardzr zgacoghutyun, erb karmiri het ogtagorcum e kapuyty ev paycar kanachy, bac vardaguyni het: manushaka-kanachaguyny: Handisavor ev canranist e Astvacamayry: mug karmir zgestov u mug kapuyt tiknocov (hishenq «Mejlis Vrastani palatum» eji nkari taxti hyutegh karmri u tavshayin kapuyti hamadrutyuny): Nkarichy mec ushadrutyun e dardznum zgestneri calqerin, nranc nyutakanutyany, shqeghutyany: Ays ameny ardyunq er barokkoyi, vorn arden mutq er gorcum hay geghankarchutyan mej, stanalov teghakan erang:

Ushagrav e Astvacacni demqy: erjankutyunic phaylogh, hmayich: Nkarichy manuk Hisusin patkerel e aveli shat manrankarchutyunic ekogh hartapatkerayin dzevov, erbemn nuynisk chpahpanelov marmni hamamasneri karucman orinachaphutyuny: Naghashi taghandy hatkapes phaylum e Astvacamor kerparavorman zhamanak: Voskeguyn lusni negh erizin kangnac nra figuri urvagicy, nerqin vehutyunn u monumentalutyuny zugakcvum en demqi hogebanakan artahaytchakanutyany, dzerqeri ankashkand u zgacmunqayin lucmany:

Naghash Hovnatann uner dimankar steghcelu ir inqnatip geghankarchakan haskacoghutyuny: Tghamardkanc demqery patkerelis (Trdat, Nahapet Hayk, N 4426 dzeragrum yndorinakvac kerparnery, Ejmiacni Avag xorani araqyalnery), Naghash Hovnatany steghcum e deghnaguyn, taphak, layn demq: yndgcvac aytoskrerov ev karmraguyn ayterov, mangaghatev honqer, nshadzev achqer, erkaradzig sracayr qit, sevin tvogh mug shaganakaguyn moruq ev minchev cnotn ijnogh negh, erkaracayr begher:

Ayl en kanaci kerparnery:

Ir banasteghcutyunnerum govergelov siruhun, arvestagety phastoren drsevorum e banasteghc-nkarchi ir patkeracumy knoj gegheckutyan masin:

Demqy: «bolor lusin» , «paycar» , «spitak, karmir ev bolor» , «karmir ev paycar» , «vardi tel» , «karmir eres nman vardi» , «vardaguyn»: Honqery: «ghalam unqerd kapel e hreghen kamar» , «unqerd kapac kamar, tri nman ku shoghshoghay»: Achqery: «ghamshi ghumar» , «var kantegh fanar»: Tchakaty: «layn u spitak»: Shurtery: «nran ptugh, karmir gulinar» ev ayln: Naghashi patkeracmamb kanaci «varsery volorac cal» , «camery sirah» , «varsery volor» petq e linen ev ayd ameni vra ijnum e glxin gcac mandily: «lachakid ghraghn barak var gulabytun» (makekar eriz), «glxid kapel es samur aghlux»: Ev, iroq: Aydpisi kloradzev, phaphuk modelavorman entarkvac kanaci demqer e nkarum Naghash Hovnatany, demqer, voronq unen bardzr, marmare hstakutyan hasnogh tchakat, vardaguyn ayter, xit kamar honqer, nshadzev, artahaytich u tchragi nman luys arkaycogh achqer ev ays amenn irenc mej psakogh shqegh mazer: Ayspisiq en nran veragrvogh Ashxeny, Xosroviduxty, Ejmiacni Astvacamayry, Vrastani gozalnery N 4426 dzeragri yndorinakvac manrankarnerum, ayspisin e naev nra Tehranum pahpanvogh Astvacamayry:

Ete Ejmiacni tatchari Astvacamor gegharvestakan kerpari steghcman zhamanak vorosh chaphov

nkarchi hamar skzbnaghbyur e carayel italakan ush Veracnndi Astvacamayry, apa ays dimankarum tesnum enq zut teghakan, hay nkarchi steghcagorcakan inqnuruynutyunn artahaytogh kanaci gegharvestakan kerpar:

Astvacamor kerpary karucelov gegheciki ir imacutyan skzbunqnerov, nkarichy hatuk varpetutyun e cucaberum kapuyt glxashory ev vardaguyn shrjazgesty geghecik hamadrutyamb shaghkapelov sev-sat mazeri cac ijnogh hyusqeri het, voronc verevum lusapsaki nman shoghshoghum e margartashar negh aparoshy: Demqi nurb vrdznaharvacnery, voghj dimankari urvagcayin plastik lucumy moxraguyn foni vra: Naghashi xoshor dimankarich linelu vkayutyunnern en: Naghashn inqn el giter ir geghankari arzhaniqnery, erb grum er.

Im qashac patkern, vor lav yrank e,

Bann: barak e, deghn: frank e.

Henc patker karnen, vor qor u lank e,

Kasen. «Azhan e: qonn e, qonn: xist tank e»:

Astvacamor nkary hetagayum vercvel e sev shrjanaki mej, isk nkarichn inqy ir nkari hamar nuyn ktavi vra gcel e mug shaganakaguyn shrjanak, vori chors koghmum teghavorel e qerovbeneri mankakan anmijakanutyamb ozhtvac gluxner: har ev nman Ejmiacni vanqi qandakazard qerovbenerin: Astvacamayry knoj gegharvestakan mi kerpar e, vorin Naghash Hovnatany ir banasteghcutyunnerum ergel e bazmaguyn erangnerov ev geghankarchutyan mej patkerel banasteghcakan qnqshutyamb:

Ankaskac, verohishyal ashxatanqnery ezaki chen eghel Naghash Hovnatani beghmnavor steghcagorcakan kyanqum: Ushagrav e, vor nra het miasin aprel u steghcagorcel en bazmativ ayl arvestagetner, voronq durs chen ekel arhestavorakan arvesti sahmanneric: Sakayn Naghash Hovnatany, shoroteci hamest dpiry, ir arvesti bazmazanutyamb u bazmakoghmaniutyamb, geghankarchakan nor haskacutyunneri, kerparneri nor ymbrnumneri shnorhiv ughi hartec inchpes voghj 18-rd dari, nuynpes ev 19-rd dari skzbi hay geghankarchutyan hetaga zargacman hamar:

Naghash Hovnatani arvesty himq handisacav 18-rd dari myus hay nkarichneri ev, arajin hertin, ir tohmi nerkayacucichneri hamar: Vordinery: Hakobn u Harutyuny zargacnelov hor koghmic himnavoracy, ayn handznecin irenc gorcy sharunakogh Hovnatan Hovnatanyanin ev nra het steghcagorcogh ayl nkarichneri:

Nyuty hraparakvel e Mamuli xosnaki shrjanaknerum:
Kisvir ays nyutov:
Armenak Avetisyan
18:08, 15.11.2017
8805 | 0
21:33, 14.11.2017
7867 | 0
21:25, 14.11.2017
9505 | 0
08:10, 14.11.2017
7275 | 0
20:25, 13.11.2017
10011 | 0
19:33, 13.11.2017
10918 | 0
18:25, 13.11.2017
8509 | 0
21:15, 12.11.2017
8441 | 0
22:58, 11.11.2017
11995 | 0
22:53, 11.11.2017
17363 | 0
20:52, 11.11.2017
7489 | 0
20:11, 11.11.2017
7804 | 0
19:49, 11.11.2017
15228 | 0
16:10, 11.11.2017
8747 | 0
10:42, 11.11.2017
8223 | 0
17:13, 10.11.2017
8969 | 0
15:20, 10.11.2017
11200 | 0
15:39, 09.11.2017
8049 | 0
21:54, 07.11.2017
8026 | 0
16:32, 06.11.2017
8607 | 0
14:24, 03.11.2017
7594 | 0
depi ver