ՄԱՄՈՒԼ.ամ
Hay / Հայ | Рус | Eng | Tür
USD 402.56, EUR 440.64, RUB 4.58, GBP 505.01
+8 °C, +8 °C ... +21 °C Vaghy:+24 °C
MURACAN, NVoYI AGRAVY
17:13, 07.01.2018
8225 | 0

A

Ogostosi sirun aravotneric minn er, erb es u ynkers, kanxav arac mer voroshman hamadzayn, durs ekanq qaghaqic dziov: hayreni gavaraki gyughery pttelu ev mi qani averakner andzamb tesnelu։

Menq patkanum einq «tun veradardzogh» ayn norekneri tvin, voronq yntaniqi hacy haytaytelu hamar stipvac en linum tarinerov aprel mec qaghaqum, **** misht nra anaroghj ody, snvel aveli phoshiov, qan te kerakrov ev hetevapes karotil aynpisi bariqneri, vor bnutyan mej aprogh mardy vayelum e aratoren, aranc, sakayn, nranc arzheqy gnahatel karenalu։

Inch ban e, orinak, maqur ody, dashti kanachy, hovti arvaky, antari zovy... mite kareli e karotil dranc, kam cankacac zhamin chvayelel։ Lernci geghjuky, vor kariq bary haskanum e miayn nyutakani verabermamb, anshusht kcicagher, ete imanar te: mer zrkanqy kazmum e ayd chnchin, haziv erbemn yur kariqy lcucanogh banery։

Bayc vov tarinerov aprel e mec qaghaqum, misht mievnuyn negh phoghoci vra, nuyn apakanvac mtnolorti mej ev gorcel sharunak luysic u odic zurk mi grasenyakum, vori bolor hrapuyry kazmum en eghel chor hashvematyannery, erkate paharany ev anmit hamrichy, irer, voronq arnchutyun unin miayn phoghi ev hashvi het, bayc voronc ancanot e sirty ev aveli evs zgayun hogin, irer, voronq mardu ugheghy btacnum, ashxuyzhy marum ev hogin nvastacnum en… aydpisin, harkav, karotelov kkaroti ayn amenin, inch vor anarzheq e bnutyan zavaki hamar kkaroti nra dashtin u margin, nra hovtin u arvakin, nra antari anush hoverin։

Menq el, aha, ayd karotyalneric einq։ Ynkers veradardzel er Moskvayic, isk es Tiflisic։ Erkuss ayzhm miacac: gnum einq bnutyan qaghcrutyunneric mer karotn arnelu։

Petros Minaryany (ays er ughekcis anuny) hayoc hogevor dproci san er, takavin eritasard, mijahasak, phoqr-inch tulakazm, bayc ashxuyzh ev gravchadem։ Bnavorutyam bavakan anhamber ev dyuragrgir er, erbemn nuynisk handugn u anqaghaqavar, bayc srtov bari ev ankeghc։ Uner tarorinak hayacqner, voronq yur xosakicnerin mert zayruyt ev hatchax: zvartchutyun ein pattcharum։ Sirum er xarnvel urishneri gorcin, kam hatchax inqnakoch datavor handisanal։ Sirum er vitchabanel, azat mtqer haytnel, bayc erbemn aveli hakarakelu, qan mi tchshmartutyun aselu hamar։ Aysuamenayniv, ays bolor tarorinakutyunneri het miasin, tchanaparhi lav ynker er, vorovhetev srtot er, kam arar ev sakavapet։

Bavakan zhamer ein ancel, inch elel einq qaghaqic, ev tepet aravoty zov er u heshtali, aysuamenayniv, qani arevy bardzranum er, aynqan aveli ody jermanum ev neghacnum er mez։ Mijorei mot menq gtnvum einq arden bac dashti vra։ Arevi tcharagaytnery ayrum ein. chkar voch hovi shunch, voch careri shqaran։ Ayd pattcharov ashxatum einq zham araj hasnel gyughy, vor gtnvum er mer handep eghogh leran geghagir lanji vra։

Chnayelov, vor qaghaqic elacners mijocin ynkers patmum er te: mi or hiacmunqov er mtacum ayn zhami u vayrkyani masin, erb mayraqaghaqic heracac gtnvum kliner hayreniqum, nra azat odi u dashteri mej ev chnayelov, vor ayd zhamin nra phaphagn arden katarvac er, aysuamenayniv, nkatum ei, vor eritasardi hamberutyuny entarkvum e phordzutyan։ Totic, yst erevuytin, na shat er neghanum, usti ev hatchax gangatvum er։

Erb mi dzoraki getakn ancnelov: sksanq depi gyughy tanogh arapary bardzranal, mijorei tapy aveli evs zgali dardzav, vorovhetev arevi tcharagaytneric zat: ayrel sksan mez naev, kecacac zhayrery, voronq ezerum ein arapary erku koghmic։

— Ax, mi hasneinq ayn sosinerin, — bacakanchec hankarc ynkers aynpisi mi karotov, vor karces gtnvum er Saharayi anapatum ev ur vor e xorshaky shnchaspar piti aner iren։

— Hamberutyun, barekam, sosinerin el khasnenq, — nkateci es։

— Hamberutyun... misht hamberutyun, — shshnjac Petrosy, dzhgoh im xosqic ev apa darnalov indz: harcrec. — inch es karcum, vovqer en hamberum։

— Inchpes te vovqer, hamberatarnery, — patasxaneci es։

— Isk es chem kamenum hamberatar kochvel։

— Inchu, — harcri nran։

— Vorovhetev hamberum en miayn tuylern u tkarnery, aysinqn mardik, voronq ays kam ayn chariqy sephakan uzhov irencic heracnel chkarenalov: tanum en sra pattcharac neghutyunnery strkabar։ Ev vorpeszi ayd anarganq chhamarvi irenc: asum en te: «hamberum enq» ։

— Eh, ete chhamberes, inch piti anes, karogh es arevi hravar gundy heracnel qo glxic, kam ays shikacac zhayrery hovanavor careri phoxel։

— Chem karogh։

— Inchu uremn, izur aghmuk es hanum։

— Nra hamar, vor cuyc tam te: anzga araracin meky chem, te im mej kyanq u kendanutyun ka, te heshtutyunn indz hatchuyq, isk neghutyuny: dzhgohutyun e pattcharum։

— Isk dra oguty։

— Ayn, vor mardik tchanachelov indz: zgast linen im verabermamb ev zgushutyamb varven hets։ Inqd el ho gites, vor ashxuyzh u chsandzaharvogh dziun motenum en erkyughov u phaghaqshanqov ev haziv, uremn, karoghanum hecnel, minchder hamberatar ishin akanjneric qashelov bardzum en misht vorqan kamenum en, aranc nra kamqn u cankutyuny harcnelu։

Es cicagheci։

— Du ays karciqin ches, — harcrec ynkers։

— Voch, — asaci։

— Inchu։

— Vorovhetev hamberel bary aveli bardzr nshanakutyun uni, qan inch vor du talis es nran։ Esheri u dzianeri ynkerutyan mej, havanakan e, vor hamberutyuny hamarvi anarg unakutyun, bayc mardkayin hasarakutyan mej tchanachvum e ayn ibr araqinutyun։

— Mijnadaryan vardapetneri karciqov, — yndhatec Petrosy։

— Nuynisk daraverji philisophaneri karciqov, — hareci es։

— Pattchary։

— Vorovhetev hamberutyuny bariq e artadrum, minchder anhamberutyunic miayn chariq e arajanum։

— Inchpes։

— Ashxarhum hamberum en, arhasarak, kamqi uzh, hogvo ariutyun ev srti korov unecoghnery, hetevapes, mec gorcern el steghcum en dranq։ Karda patmutyuny ev ktesnes, vor ashxarhi bolor nshanavor gyutery, bolor mecamec gorcery ardyunq en eghel dzhvaratar neghutyanc u herosakan hamberutyanc։ Anhamberutyunn, yndhakaraky, nshan e tulutyan ev anzorutyan։ Usti erbeq che tesnvac, vor anhamberin meky karoghanar mardkutyan hamar steghcel mi mec bariq։ Ays e, aha, pattchary, vor hamberutyuny hamarvum e araqinutyun, ev baroyaxosneric miny, minchev angam, aveli mec pharq e hamarum mardu hamar mecamec neghutyanc hamberely, qan mec gorcer katarely։

— Ayd guce aydpes e, bayc erb arevn ayrum e, ho kareli e nra dem trtnjal։ Che vor trtunjy tetevacnum e mardu neghutyuny։

(Yndhakaraky, petq e sovorel erbeq ev voch mi bani dem chtrtnjal, ayl dra phoxaren ashxatel neghutyan pattchary mejteghic heracnel։ Cuyl u anzor mardy tchantchi shitelu dem el e trtnjum, phoxanak lrutyamb dzerqy bardzracnelu ev nran qshelu։

— Tchantchy kareli e qshel, arevy vortegh qshenq։

— Ayd depqum el arevy qshelu phoxaren qo dzin petq e qshes ev mi kes zham araj hasnes tun. hamberatar ev gorcunya mardu hamar misht phrkutyan tchanaparh ka։

Ynkers lur er։ Chgitem: hamadzaynec indz het, te chkamecav anzor ereval im achqum։ Aysuamenayniv, voch mi nor ararkutyun chanelov, sharunakec tchanaparhy, aranc aylevs trtnjalu arevi dem, vor ayrum er mez, ardarev, anoghormabar։

Qich zhamanakic heto menq gyughy hasanq ev ughghaki dimecinq ynkerojs azgakan gyughacu tuny։ Verjini hovanavor srahy ev hyurynkali qaghcr yndunelutyuny shutov moracrin mez tchanaparhi shogic krac mer neghutyuny։

B

Hetevyal ory, naxatchash aneluc heto, durs ekanq tanic: gyughn u nra shrjakanery ditelu։ Hark chka asel, vor amenic araj aycelecinq gyughi ekeghecin, vor gtnvum er shinutyunneric durs, mi arandznacac blraki lanji vra, vorteghic bacvum er mer araj te gyughi ev te shrjakaneri tesarany։ Ekeghecin mi anpatchuytch shinutyun er: mamrapat kturov ev phayte xarxul zangakatnov։ Tesnelu arzhani vochinch chuner yur shurjy, baci phoqrik banjaranocy, vor gtnvum er ekeghecu araj ev vorogvum bavakan hord arvakov։ Mez ughekcogh hyurynkali aselov ayd banjaranocy carayum er teghakan qahanayin ev talis er nran utelu sox, kanacheghen, mi qani tasnyak varung ev dzmerva hamar mi qani hat ddum։

— Ays jrov kareli er draxt steghcel aystegh, isk dzer qahanan miayn soxov u varungov e bavakananum, — nkateci es hyurynkalis։

— Ed jrov, hramanq es, shat ban kshinver ysti, ama inch arac, vor dery (qahanan) eshx (ashxuyzh) chuni, — patasxanec gyughacin։

— Duq shineceq, — vra ynkav ynkers։

— Menq inch shinenq։

— Carer tnkeceq, vazer shareceq, zbosnelu tchanaparh baceq, ekeghecin io deriny che։

— Deriny chi, gidam, zhoghovrdinn a, ama vor dery chtoghni, menq inch karanq anel։

— Inchpes te chtoghni, inch iravunq uni argilelu, — bacakanchec Petrosy ev tesnelov, vor qahanan ekeghecu koghmic ijnum e depi mez, avelacrec, — sa e dzer qahanan, togh mi ga aystegh, tes inchpes em handimanum։

— Togh, ay mard, inch gorc unis, inch handimanutyan zhamanak e. der araj mi canotacir mardun, — nkateci es։

— Inch canotutyun, ban chunis, — patasxanec ynkers ev krvelu patrastvogh aqaghaghi nman hardzakoghakan dirq brnec։

— Togh, qe matagh, xosal mi, dern indzanic kneghana, — xndrec hyurynkaly։

Bayc Petrosn arden mi qayl arajacel er depi qahanan, vory motenum er։

Sa tariqov hisuni mot, aroghjakazm, hastamarmin, alexarn moruqov ev bari demqov mi mard er։ Hagac er sev mahudic karac mi paregot, vory hnutyunic arden mashvel, gunatvel er։ Cackac er garan mortuc patrastvac glxark, votqerin uner qosher, isk dzerqin: deghnaphayti gavazan։

Mijankyal asenq, vor tariner araj, qani der lusavorutyan tcharagaytnery aysqan chein motecel mer ekeghecu shemqerin, hay qahanan hayr er hamarvum amen mi hay qristonei. nranq mimyanc pataheluc sirov voghjunum ein irar, aranc nayelu te: canot en mimyanc, te: voch։ Ayzhm, iharke, ayd geghecik ev bun qristoneakan sovorutyuny moracutyan e trvac: ibrev anpetq hnutyun։ Qaghaqnerum, manavand, anhrazhesht e, vor aysinch hayin anpattchar mi erkrordy canotacne pashtonapes ayninch qahanayin, vorpeszi aynuhetev arajiny barehatche voghjunel verjinin, erb patahe nran tchanaparhin, kam voreve hasarakutyan mej։

Ter Makuchy (gyughi qahanayi anunn er) ancanot er, iharke, qaghaqnerum yndunvac ays sovorutyan, usti hervic tesac linelov mez, ibrev hay qahana, shtapel er mez voghjunelu ev, ibrev norekneri, bari galust maghtelu։

Ayd imanalov: es shtapeci Petrosic araj ancnel ev glxarks hanelov: «orhnya, ter» asel։

— Astvac orhnesce, bari lini galnerd, — patasxanec ter hayry ev dzerqy nax indz, apa: Petrosin talov: voghjunec mez sirov ev aynpisi mtermutyamb, vor karces te hin barekamner einq։

Petrosy, vor anhamberutyamb er spasum voghjuyni ays cisakatarutyan, hankarc, aranc voreve arajabani, harcrec.

— Ter hayr, inch e nshsւnakum avetarani ays xosqy: «duq voch mtaneq ev voroc mtanen: chtayq toyl mtanel» ։

Qahanan, vor ayspisi anaknkal harci cher spasum, nax shphotvec, apa inqn iran galov: zhptac ev meghmov harcrec.

— Inchi hamar es harcnum։

— Inchpes te: inchi hamar, qahana es, shat angam zhoghovrdi araj kardum es avetarani ayd xosqery, ayzhm kamenum em imanal te: haskanum es dranc nshanakutyuny, te voch։

— Bas, vor chhaskananq, vonc karanq kardal, vordi, — patasxanec ter hayry։

— Deh, vor haskanum es, targmanir tesnem։

— Vonc targmanem, avetarany ysti pti, vor kardam, targmanem, — ararkec qahanan zhptalov։

— Ay, es beran asum em, eli: «duq voch mtaneq ev voroc mtanenn: chtayq toyl», deh, targmanir։

— Saqi du dra mitqy imanum ches։

— Imanum em։

— Ba xi es harcnum։

— Harcnum em tesnem: du el imanum es, te voch։

— A Muqi (Miqayel), es mer Minaranc Akobi tghan chi — dardzav qahanan mer hyurynkalin։

— Ha, a der, Akob aghi tghan a, — patasxanec gyughacin։

— Astoc pahi, lav mecacel a, hory qyomak kyli (kogni), harec qahanan, ashxatelov ays mijankyal hatchoyaxosutyamb azatvel Petrosi hetapndutyunic։

Bayc verjins anxightch partatiroj pes, ter hor odziqy chtoghec։

— Ayd imacanq, ter hayr, du im harcin patasxanir, — krknec na, qahanayi tevic qashelov։

Ter hayry karces barkacav ev xosakci vra mi qnnakan hayacq dzgeluc heto dardzav mer hyurynkalin։

— A Muq, ghonaghd (hyurd) krvarar mard a revum (erevum) ։

— Che, a der, lav tgha ya, asenq mi qich hanaqchi a, — patasxanec gyughacin, ashxatelov ardaracnel Petrosin։

— To, tnacak, ysenc hanaq kyli. indz patin dem a arel te: henc du es vor pti targmanes։ Xi, es Soghomon imastunn em։

Menq sksanq cicaghel։

— Ay, tesnum es, ter hayr, ete mi phoqr araj xostovaneir, te chgites, ayn zhamanak inqs ktargmanei, — dardzav Petrosy qahanayin, — ayzhm bacatrem, lsir. «duq voch mtaneq ev voroc mtanenn: chtayq toyl» knshanake te: duq cheq mtnum, ev vovqer el vor mtnum en, nranc cheq toghnum...

— Gitum em, gitum, — yndhatec hankarc qahanan, chkamenalov, aysuamenayniv, bolorovin tget ereval mer achqum, — Qristos ed xosqery mer vardapetnerin a asum. yani te: (aysinqn) duq amusnuteni mej cheq mtnum u hov vor el uzum a mtni, nran toghum cheq։

— Vay, tund chcakvi, terter, — bacakanchec Petrosy ev bardzradzayn cicaghec, nran heteveci ev es։

— Xi eq cicaghum, ba ysenc chi, — harcrec qahanan mi arandzin havaknutyamb։

— ChE, che, ter hayr, — mej mta es. — Qristos arqayutyan hamar e xosum, ev dpirnerin u pharisecinerin e asum te: duq arqayutyun cheq mtnum ev vovqer el vor kamenum en mtnel, tuyl cheq talis nranc։

— De, her orhnac, amusnutyunn el arqayutyan nman ban a, es yski shat chem yanghlish ekel (sxalvel), — zhptalov asac qahanan ev apa darnalov Petrosin: harcrec.

— Mi asa tesnem: indz xi es ytenc harcuphordz anum։

— Ay, te inchu։ Menq ekel enq dzer ekeghecin aycelelu ev tesnum enq sra araj ays voghormeli banjaranocy, vori mej miayn mi qani acuner unis du։ Mievnuyn zhamanak aystegh hosum e ays hord arvaky, voric du karogh eir ogtvel ev ekeghecu araj, ays ahagin taracutyan vra carer tnkel, zbosaran shinel, isk ayd carery ogut kberein te qez, te ekeghecun ev te zhoghovrdin։ Bayc du ches arel, vorovhetev, inchpes Muqin asum e, eshx chunis։ Harcnum enq sran te: inchu duq: gyughacinerd, cheq anum, patasxanum e te: «ter hayry chi toghil» ։ Ay, henc dra hamar el kameca haskacnel qez te: Qristosi ayn xosqy, vor asum e: «duq cheq mtnum ev vovqer el vor mtnum en, cheq toghnum», henc dzez nman hovivneri hamar e asvac։

Ter Makuchy mi dzhgoh hayacq dzgec mer hyurynkali vra ev apa darnalov Petrosin asac.

— Her orhnac, es eghcumy (ekeghecum), indzanic araj, minchev tasy, tasnerku qahana carayel en, ceracel u merel։ Diphunanc gerezmannern el, hres, ysti, eghcu qamakin a, uzum eq, gnanq mi-mi shanc (cuyc) tam։ Yndoncic vorn a ysti mi choph (osti ktor) tnkel, vor es tnkem։

— Nranq chen arel, du ara, doL bari orinak eghir qezanic heto ekoghnerin։

— Mitom ed inch ogut pti beri indz, ya (kam), eghcun։

— Nax ayn, vor ays chor getiny kcackvi carerov, isk carastany aveli lav e, qan te chor taphastany։ Erkrord: ekeghecu shrjapati ody aveli maqur ev aroghjarar klini, isk tesarany: dyurakan. errord: tnkacd carery ptugh kberen, voric te du kogtves ev te ekeghecin։ Chorrord…

— De, mi xre (mi qich) spaseir, — yndhatec qahanan Petrosin, ev apa krtnelov gavazani vra, mi arandzin, heghinakavor eghanakov sharunakec, — vordi, gitas: inch ka, xosily hesht a, qanc anily։ Mi ban patmem: lsir։ Mi qsan or sranic araj mer hajordy vanqn er gnum, qaghaqic galis ver geghovn ancav. shnorhakal em, patvec, ekav mer tany dinjacav (hangstacav), hac kerav, verjy asac. («Ter Makuch, gnanq mi dzer eghcin tesnenq» — cara em, asaci, hayr surb, gnanq։ Ver kacanq ekanq։ Qyoxven el mez het er, sudian el, mi erku el geghi ishxan (arajavor) mardik։ Vardapety henc vor eghcin mtav, achqery mi desuden gcec, inqn iran phntphntac u asec. «Ter Makuch, es xi eghcin anzard es pahum» ։ — Vonc em anzard pahum, hayr surb, harcri es. — «enenc es anzard pahum, asec, vor ay, es surb skihi taky mi abreshum aghlux ches gcum. es avetarany mi zar shorum ches phatatum, es atenin kazmel ches talis, ya che es inch patker a, vor drel es seghani vra, ysenc Qristos kyli, es hu duxabor malakan a» ։ Inch meghqs cackem, shat nikaca (vrdovveca), ama inch kari anil, ishxanavor er, asum er, pti sus kenayi։ Verjy erb vor xosqy ktrec, aseci, — Hayr surb, cara em kargid, iravunq ktas, vor xosem, — ha, xosir, — asec, te qez ardaracnelu ban unis, asa, — en a es el es arakn aseci։ — Min angam, hayr surb, aseci, molla Nasredini kniky gnum a shahin gangatvum, te shahn aprac kena, im mardy indz kusht phorov hac chi tali, indz hmar shor chi arnum, ay, tesnum es, tklor em, asum a, es em, en em. kniky ho gitas, vor xrsily kcec el taz chi anil (chi lril) ։ Shahy barkanum a u en shatin farrash ghyrkum, molla Nasredinin berel talis։ — Ey, molla, asum a, ne yuchun arvadna xorak almyrsan, — hramanqd turqeren gitas, — xosqn yndhatelov harcrec qahanan Petrosin։

— Voch, lav chem haskanum, — patasxanec verjins։

— Lav, qez hayeren kasem, ama hayr surbin turqeren patmeci. — ha, asum a, ay molla, xi knkand hmar kerakur ches arnum, vor mi kusht uti, xi nra hmar my qani dzerq shor ches arnum, vor miny masheluc mekely hagni։ Mollan patasxanum a, — Shahn aprac kena, asum a, dra hmar oxty mani (pattchar) unem։ — Vorn a oxty manin, mek-mek asa, — hramayum a shahy, arajinn en a, asum a mollan, vor jibums mi shahi phogh chka, erkrordy… — Mnacac vec manin glxid tvac, — asum a shahy, — kori gna ։ Hmi dun es, aseci, hayr surb, axr phogh vor chka, es vordian abreshum aghlux arnem, vordian zar tchot gtnem, vonc duxabor malakany ver unem, teghn orinavor Qristos dnem։ — Xi, — asum a hayr surby, — esqan zhoghovurd unes, karum ches mnin mi aghlux arnil tal, mnin mi zar tchot, ya xi Vedunc Sargsi aghin grum ches, hren Tifliss nstac a, min lav Qristos arni ghrki։ Asum em, hayr surb, cara em qe, axr «en vagh er, vor eshy kagh er», hmi el vov a terteri xosqin mtik tali, el vordian a havat mnacel, barepashtutin mnacel, araj drust a, qahananern in zhoghovrdin plokum, ama hmi zhoghovurdn a qahani vren ynkel: uzum a hagi pharajen hani, ya che, glxi gdaky trcni։ Mi ktor hacy vor utum en, henc gitum en te: haram a, teghic ver kacoghy mer glxin a bomphum (xphum), el asum chen, te inch enq tvel es xeghtcherin, vor esqan pahanjum enq։ Hmi, asum em, es ayamumy (zhamanakum), vor eghbayrn uzum a eghbory xeghdi, vordin uzum a hory caxi, mard kara baregorcuteni anun tal։ Hayr surby tesav, vor drust em asum, en a: sus kacav։

(Hmi du es, vordi, — dardzav qahanan Petrosin, — asum es: ysti bagh shini, baxcha shini։ Xosq chunem, lav, es asum, apa prti en el mtaces te es qyasib dery vordian ytunq ani։ Axr ysti hogh phorilu, car tnkilu, chaphar (cankapak) qashilu hmar phogh a harkavor, te voch։ Ta es phogh vordian gtnem, phogh vor unenam, xi dhenc dartak baneri ktam, hren, ay, Xocha Maruty tumanin ireq shahi shah a talis, asum a: a der, te vor haryur manet beres, qez tarin tasnut manet shah ktam։ Tasnut manety gitas, mi tun qyulphat (yntaniq) kkaravari, ama haryur, manetn indz vov a tvel։

— Erek du indz hamberutyun eir qarozum, — dardzav ynkers indz: ruseren lezvov, — ayzhm asa, xndrum em, inchpes anem, vor chhayhoyem ays mardun։

— Hayhoyel, inchu, — harcri es zarmanalov։

— Inchpes, te inchu. mite qez chen zayracnum sra ararkutyunnery։

— Bnav։

— Ev voch el ayn vor sa tochorvum e haryur rubli unenalu ev ayn shahecnelu tenchov։

— Ev voch el ayd։

— Du indz vrdovum es։

— Ete ardarutyamb mtaces, ches vrdovvir։ Qahanan meghavor che, vor tget e ayd astitchan։

— Bayc ho meghavor e, vor tget linelov: dimel e qahanayutyan։

— Voch el ayd depqumn e meghavor։ Mardun hac er harkavor, ev aha ayd hacy dzerq berelu hamar na yntrel e qahanayutyuny։

— Bayc axr na iravunq chuner։

— Iravunq tchanachelu hamar, mard, nax ev araj, tget chpetq e lini։ Mite du karogh es iravunqi tesaketic meghadrel qo ezin, ete na harevani bakum phaphuk xot tesnelov motena ev ute։ Ayd depqum hancavory voch te ezy, ayl du klinis, vor ches kapel anbanin, kam te qo harevany, vory che phakel yur dury։

— Ayd aselovd menq vovqer enq։

— Du episkoposn es, vor dzernadrel es ter Makuchin, isk harevand: zhoghovurdy, vor iren handznel e nra dzerqy։

— Ed xom indzanic eq xosum, — yur anuny lselun pes, mej mtav qahanan, — de hayevar xoseceq, es el haskanam։

— Ayo, ter hayr, qezanic enq xosum, — patasxanec Petrosy։

— Ba inch eq xosum։

— Asum enq: vay en zhoghovrdin, vori qahanan ter Makuchn e։

— Xi eq ydenc asum, vordi, — harcrec qahanan aynpisi mi tchnshvac dzaynov, vor es xghtchaharveca։

— Vorovhetev du tget es, — patasxanec Petrosy kosht sarnasrtutyamb։

— Ayd arden chaphazanc e, paron, — nkateci kamacuk ev mievnuyn zhamanak vrdovvelov։

— Yndhakaraky der qich e, — harec Petrosy ev apa darnalov qahanayin harcrec. — Du neghanum es, vor es tget em asum qez։

— Xi em neghanum, vordi, jahel es, asum es, vor ahil (hasakavor) linis, kmtaces, te es mardn inch meghavor a, vor astoc sran anusum a steghcel։

— Inchu, astvac vorin e usumov steghcel։

— Vonc te vorin, ay miny henc qez, minn el qo ynkerin, hren qaghaqn el liqn a dzez nmannerov։

— Menq el qez pes anusum enq cnvel, bayc heto mecanalov, ashxatel enq, charcharvel ev usum arel։

— Xi es ytenc asum, Petre jan, — mej mtav mer huyrynkaly — te vor qu hery. Akob aghan chyler, du vonc karir husum arnil։

— Ay, qu horn oghormi, a Muq, mi ytenc xosa e, tesnum es qu derin neghn en lcel, — qajalerec qahanan gyughacun ev inqn el, karces, sirt arnelov… dardzav Petrosin.

— Hy ystur inch patasxan unes, de tur։

— Inch patasxan piti unenam։ Im hayry, iharke, vtcharel e im usman vardzy, bayc es el ho ashxatel u charcharvel em, orers parap chem ancrel։

— De lav, hmi lsir։ Qo hery phogh a unecel, qez kardacrel a, ba im hery, vor phogh chuner, vordian kardacner։ Inqy mi xeghtch naxrapan a lel. qarov, karkutov (mec dzhvarutyamb) mi ktor hac a tcharel, mez utacrel, mi gaz ktav a gtel, cakel, mer tchity gcel, verjn el handumy shat bac parkeluc, arevi u andzrevi het krveluc u hazar u mi charqashutin aneluc hivandacel, merel a u mez el anter, antirakan toghel։ Astoc a imanum, te menq u mer xeghtch mery inch orer enq tesel, inch neghutyunner enq qashel։ Mer amen mi tiqa hacy leghi u artasuq a lel։ Dzhar ban a aghqatutiny, en el geghi mijumy, astoc voch shanc ta dzez... Hmi, vordi, es vor en xeghtch drutenum esqan el gratchanach em darel, grel kardal em sovorel, qani tari vanqumy tiracutin arel u verjy es menc geghi vra qahana darel, es qich ban a։ Te vor miny qez vra xarjac phoghn indz vra xarjer, vov gida: hmi philisova klei darac։ Ama du, tesnum es, yski mariphatin (qaghaqavarutyamb) xosaln el ches sovorel։ Kbashxes, vor es xosqy eresid asum em. ama es qu hor teghn em. haxk (iravunq) unem։ Ynchi hmar em asum, gitas. ay, du gharib (otar) tgha es, ekel es mer geghy, es el ysteghi qahanan em. shnorhakal em, menc u pstik patvum en։ Bayc es, vonc vor Qristos asum a, vor xonarhecce zandzn, bardzracce, es el xonarhveci, eka, vor bari galust asem dzez, u orhnem, ama du im geghakani araj indz anpativ arir։ Asum es: vay en geghin, vor du nra qahanan es, asum es: du tget es. qich a mnum, vor ases, te hayvan es։ Axr ysenc chen xosil, vordi, ashxarhumy miny tget kyli, miny: husumnakan, miny aghqat kyli, miny: harust, ama, bolori astocy mek a. voch harustn u husumnakany piti hmpartanan, voch el tgetn u aghqaty voti tak ynknen։ Inch meghqs cackem, vordi, araj mi qich dard ei anum, vor Vedunc Sargsi xosqin lseci u vordiqs husman chghrkeci։ Ama hmi pharq em talis astcun, vor ghrkel chem. chun (orovhetev) tesnum em, vor husumy mardin hreshtak shinelu tegh: satana a shinum։ De vor ytenc a, axper, xi em husman ghrkum, vor verjy phoshmanem։

Ter hor verjin xosqery tpavorutyun arin Petrosi vra, ev na lrec։ Bayc es qahanayi sirty amoqelu hamar, kameca xosakcutyuny meghmov verjavorel, usti harcri.

— Du, uremn, vordiner unis։

— Vonc che, chors hat, — patasxanec erecy, karces, parcenalov։

— Hasakavor en nranq։

— Mency qsanut tarekan a, mnacac ereqy miny mnic erku tarov pakas en։ Chorsn el azhdaha (hska) tghamardik en։ Erkusin psakel em. erkusin el, te vor astoc hajoghi, gyalajagh (gal tari) piti psakem։

— Chorsin el, uremn, anusum es toghel։

— Che, vanahor mot qich u mich kardacel en, ynenc vor iranc bany yola ktanen։

— Du, uremn, cheir karogh, gone, qaghaqi dpranocy ugharkel nranc, — krkin mej mtav Petrosy ev ays angam arden grgrvac։

— Xi chei karogh։

— Ba inchu chugharkecir, meghq che, vor chors azhdaha tghamard, inchpes vor du es anvanum nranc, anusum es toghel։

— Yndur vor… ama che, ytur masin el Vedunc Sargisy kasi։

Ter hayry ditmamb xuys tvav Petrosin patasxaneluc, vorpeszi noren vetchi chbrnvi nra het։

— Vov e Vedunc Sargisy, — harcri es։

— Hren, ay, tunn yndi a, en menc-menc chynarucy takin, — asac qahanan, cuyc talov gyughi haravakoghmy, ur mi yndardzak darevandi vra bardzranum ein mi xumb geghushegh sosiner։

— Vordiqy qonn en, inchu du ches bacatrum te: inchu es nranc anusum toghel, — harcrec Petrosy։

— Vordiqn imn en, ytenc a, ama Sargisn er sabab (pattchar), vor nranc usman chghrkeci։ Ay, te uzum eq, gnaceq, harcreq։ Na xeloq mard a, sut chi xosir Ghord a, geghaci a, ama harir qaghaqacu xelq uni glxumy։ Harcreq, na amen inch teghn u teghy kasi dzez։ Deh, shat xoseci, vordiq, gluxnerd cavacri, kbashxeq, hmi es gnam, barov eq ekel, barov el gnaq...

Ays aselov ter hayry voghjanec mez verjin angam ev eresy dardznelov: canraqayl heracav։

G

Cankanalov sharunakel mer ptuyty, menq ijanq depi dzorakn, ur hosum er gyughi lernayin vtaky։ Chnayelov jri phoqrutyan, na sharunak xoxojum, aghmuk er hanum, vorovhetev ijnum er astitchanavor bardzrutyunneric, voroncic yuraqanchyury, aradzin arac, nerkayacnum er mi zat geghankar patker։ Vtaki aphery qerelov, menq hetzhete ditum einq ayd patkernery ev zvartchanum։ Mi tegh zhayrery, mimyanc vra kutakvac, phordzum ein, karces, vtaki hosanqn argilel, isk sa avazov u xtchov nranc xorshery lcac: yur phrphrun aliqnery gahavizhum er zhayreri bardzunqic։ Mi urish tegh moshenin, vayri vardy kam nrnenin, getaki krkin aphery gravac, irenc tchkun vostery dep irar dzgelov ev irar shaghapatelov, kazmum ein jri vra kanachazard mi kamurj ev aydpisov hosanqy mer achqeric cackum։ Mi errod tegh urenin, kanachagegh vostern aj u dzax taracelov, hovanavorum er mi phoqrik u vtchit ltchak, vori jury, karces, karkacheluc hognac, hangstanum er aydtegh, zhayreri xorshum ev yur jinj hanelu mej artacolum te aphi kanachazard urenin, te zhayrern u tuphery ev te erknqi kaputaky։ — Ter astvac, inchu mardik ays geghazvartch vayrery toghac, shnchaspar en linum apakanutyamb li qaghaqnerum։ Mite nrancic amen meki hamar chi gtnvil vayelchutyan mi ankyun ays azat lerneri mej, ays sirun jreri aphin, ays kaputak erknqi tak, — bacakanchec ynkers shrjapatogh tesaranneric zmaylvelov։

— Isk du karcum es te: bnutyan ays gegheckutyunnery anaghart kmnayin, ete mardik hastatvein: aystegh, — harcri es։

— Bnutyan gegheckutyunnery… inchu che, vov kagharter nranc։

— Nuyn inqy mardy։ Na chi karogh aprel aranc ayd gegheckutyunnern eghcanelu, aranc yur shurjn aver u apakanutyun sphrelu։ Yndhakarakn, aveli lav e, vor mardkanc mecamasnutyuny xrnvac e qaghaqnerum, aydpisov, gone, bnutyuny aveli qich e tuzhum, ev nra gegheckutyunnern aveli qich en aghartvum, isk srancov zmaylil gitcogh sakavativ mardkanc hamar bnutyan mej takavin mnum e mi ban, vory gone nranq karogh en vayelel։

— Du iravunq unis... — patasxanec ynkers: mi phoqr mtaceluc heto, — mardy, ardarev, bnutyan eghcanichn e. izur en keghcavornery «bnutyan zard» anvanel nran, im karciqov xozy aveli qich e vnas pattcharum bnutyany, qan mardy։ Inch es karcum, Muqi, — dardzav ynkers hyurynkalin, — ete vec amis sharunak haryur xoz paheiq ays dzorum, nranq shut kphchacnein ays teghery, te ete aydqan zhamanakum haryur mard aprer aystegh։

— Her orhnac, xozn inch a, vor inch phchacni, — patasxanec gyughacin zhptalov, — na mi xeghtch hayvan a, te katukic–banic gtav kuti, te che, en a: sagh ory xrxralov man a galu u ira hmar araci, cary chi pokelu, qary chi shur talu։ Ama te vor ystegh harir mard apri, vec amis che, vec shabtumn el verana (averak), kani sagh dzory։ Qolery krak kta, carery kkotrati, kanachy kmurtari (kapakanei) ։ Es vor mekn asem։

Ayspes xosakcelov menq ancanq urish koghmer, ditecinq hinavurc jraghacy yur hnataraz shenqov u kazmutyamb, pttecinq gyughacvoc mi qani partezner, voronq ynkac ein geti tapharaki ughghutyamb, nayecinq dranc mej gtnvogh meghvanocnery, irenc hnadzev, shaghaxapat phetaknerov, ev, verjapes, noren shrjan arnelov: bardzracanq depi gyughy։

— Erek, hishum es, erb arevy ayrum er, aha ays sosinerin ei uzum hasnel, — sksav xosel Petrosy, erb motecanq ayn darevandin, vori vra qahanayi cuyc tvac sosinern ein bardzranum, — ayzhm el bavakan hognac enq, ancnenq ays lanji very ev hangstananq ayd sirun careri tak։

— Ancnenq, — asaci es ev apa darnalov mer hyurynkalin harcri. — vorinn en ayd sosinery։

— Sosin vorn a։

— Ay, ays carery։

— Ba ed chynar a, du xi sosi es asum, — harcrec na։

— Hayeren chinarin sosi kasen, — bacatreci es։

— Vor ytenc a, bas chynary turqeren a։

— Ayo, — hastateci es։

Gyughacin gluxy sharzhec ev apa noren darnalov mez: harcrec։

— Es menq vor chynaru anunn el hayevar asely gitum chenq, mer tcharn inch kyli, havatas, qani gnanq: enqan eveli hayvan kdarnanq։

— Inchu, barekam, mi bar chimanalov: mard hayvan kdarna, — harcri es zhptalov։

— Aghbatixer, esor mi bary kmorananq, eguc erkusy, gal orn ireqy, min el en a ktesnes, vor xosqi kesy hayevar enq xosum, kesy: turqevar։ Mard vor ira azgi lezvov xosily gita voch hayvan chi, ba inch a։

Ynkers nayec indz xorhrdavor hayacqov ev harcrec.

— Inchpes es gtnum ays gyughacu karciqy։

— Shat banavor, — patasxaneci es. apa Muqiin darnalov: nkateci, — inchu chasacir te: umn en patkanum ays sosinery։

— Es sosiqy Vedunc Sargsinn en, — patasxanec na։

— Hapa vorn e nra tuny, — hetaqrqrveca es։

— Henc, ay, careric deny, kturn ystian erevum a, — cuyc tvav gyughacin։

— I dep, ayd Vedunc Sargsic mi harcnenq te inchu e qahanayin argilel yur vordiqy usman ghrkelu, — xosec Petrosy։

— Anshusht kharcnenq, erevi mi pattchar e unecel, bayc nax hangstananq ays sirun careri tak, — hareci es։

— Lav kyli, gnaceq, ed careri taky vor nsteq, kmxitarveq, es el mi mer gyumovn (gomovn) yncnem, el shut ed kgam tun, — asac hyurynkaly։

— Du, uremn, ches galis mez het, — harcrec ynkers։

— Che, dzez matagh, es angam duq menak gnaceq, — patasxanec gyughacin ev tchanaparhy crec։

Yst erevuytin, na chkamecav ynkeranal mez, vaxenalov te mi guce Petrosy dardzyal yur antakt harcuphordzov amachecne iren Vedunc Sargsi araj, vori vov linely, sakayn, menq chgiteinq։

Erb ays masin im karciqy haytneci Petrosin, na usery totvelov asac,

— Shat kareli e… bayc ev aynpes, na inchu piti amachi, ete es, minchev angam, shat himar baner xosem։

— Kamachi nra hamar, vor du yur hyurn es։ Ches lsel haykakan aracy te: «gizhy chi amachil, gzhi tery kamachi» ։

Petrosy harec achqery vras, karces kamenalov harcnel te: mite inqy aynqan anmtabar e xosum, vor amachecnum e nuynisk mi hyurynkal gyughacu։

— Aydpes e, barekam, — sharunakeci es, — anhamberutyuny vnasum e amenqin, isk qez aravel evs։ Xorhurd em talis chshtapel erbeq karciqner haytnelu, ete gites dra hamar zhamanak unis der։ Hin philisophaneri patvery: «qich xosir ev shat lsir», amenic aveli du piti katares։

— Ays angam piti ashxatem bolorovin chxosel, miayn te du karoghanas indz hetaqrqrogh harcern arajarkel ayd gyughacun։ Tchishtn asac, es shat em cankanum imanal te inchu na yur harevannerin aydpisi hetadem xorhurdner e talis։ Es shat hay gyugherum em eghel ev misht el zruycner unecel gyughacineri het, bayc indz erbeq chi patahel hay geghjuk, vor usman ev krtutyan dem xoser։ Yndhakarakn, amen mini phaphagy eghel e ayn, vor karoghana usum tal yur vordun։ Ev ayd es hamarel em hay gyughacu bnavorutyan hamakreli gceric miny։ Ayzhm indz tvum e te: ayd Sargisy, vori masin xosum enq, naxapasharyal apushin mekn e linelu։

— Du dardzyal shtapecir qo karciqy haytnelu, aranc ayd mardun tesac kam lsac linelu, — nkateci es։

— Vov vor ynkerin xorhurd e talis toghnel vordun anusum, nran kareli e apush anvanel, nuynisk aranc nran tesac kam lsac linelu։

— Bayc karogh e patahel, vor aydpisi xorhurd talu hamar mard unena mi banavor pattchar։

— Banavor pattchar... xelagarvel es, inch e, mite kareli e dra hamar banavor pattchar unenal։

— Guce ayd Sargisn uni։

— Ankareli e։ Mi mard, vor pashtpan e handisanum tgitutyan, na chi karogh voreve urish pattchar unenal, baci ayn, vor klini apush kam xelagar։ Isk ayd Sargisy ete apush che, anshusht ayn ceceric minn e, voronq ayspisi anhayt ankyunnerum aprelov zvartchutyun en hamarum irenc hamar zhoghovrdi mitqn u hogin tunavorely։ Mite, ardarev, kareli e usman u gitutyan dem xosel, ayd mievnuyn e, te ases: xavarn aveli dyurakan e, qan luysy։

— Erbemn xavary voch miayn dyurakan, aylev aveli ogtavet e linum, — nkateci es zhptalov։

— Lrir, lrir, xelqd cndel e. lav e, vor voch voq che lsum mez, ayd imastutyuny vorteghic es ambarel... — irar etevic vra tvav Petrosy։

— Tesar, vor eli shtapechr։

— Hapa inch anem, mite xavary, erbevice karogh e dyurakan, kam ogtavet linel mardun։

— Isk ete mardu achqery hivand, kam vnasvac linen։

— Ayd urish ban e, du nyutakan luysi u xavari masin es xosum։ Chaphazanc paycar luysy, ayo, hatcheli che linum vnasvac achqerin։

— Hogvo u mtqi achqern el erbemn vnasvum kam hivandanum en։

Uremn dranc el hogekan kam mtavor xavarn e ognum։

— Ete che ognum, get, hangstutyun e berum։ Kan degher, voronq chen buzhum sur cav pattcharogh hivandutyuny, bayc ar zhamanak tmrecnum en sra pattcharac kskicy։ Hivandn aydpisi deghy hatchutyamb e yndunum։

— Ayd meki mitqy chem haskanum։

— Ayd el khaskacnem Vedunc Sargsi karciqnery lseluc heto։

Ayspes xosakcelov menq avartecinq darivery ev motecanq sosinerin։ Dranq hinavurc carer ein, tvov mi qani hat, voronq iraric anjat busac ein gyughi vra ishxogh ayd darevandi vra։ Nranc vitxari bunery bardz u geghughesh bazuknerov ev laynatarac vosterov gravel ein hartavayri mecaguyn masy։ Saghartaxit tchyugheri hovanin cackum er voch miayn kanachazard tapharakn u darevandi lanjery, aylev Vedunc Sargsi tuny, vor gtnvum er hartavayri aregynddem koghmy ev artaqinov zanazanvum er gyughi hasarak tneric։ Na arden uner yndardzak bak, vori mi masum zeteghvac ein gomn u hortanocy, isk etevic: ptghatu careri mi partez, vor vorogvum er lernalanji koghmic ijnogh mi arvakov։

— Inch hrashali hovanoc e, tchisht vor astvacashen, — bacakanchec ynkers ev nstelov phoqrik kotchghi vra, vor drvac er sosineric mini tak ibrev nstaran, hanec glxarky, tchakati qrtinqy srbelov, sharunakec, — nstir, barekam, ev bacatrir indz te: inchu «antari lav tandzy arjn e utum» ։

— Vor tandzi ev vor arji masin e xosqy, — harcri es: nstelov nuynpes kotchghi vra։

— Aha ays sirun hovanoci, vor arzhani er geghani mi ishxanuhu sephakanutyuny linelu, bayc vor vitchakvel e mi apush gyughacu։

— Mi geghani ishxanuhu. ayo, iravunq unis, — hareci es zhptalov, — ev, anshusht, aynpisi ishxanuhu, vor liner norati, qnqush ev geghahasak, gravich demqov, kaxardogh achqerov ev mievnuyn zhamanak, anmegh: inchpes hovti shushany ev kyanqov li: inchpes garnan aravoty։

— Dranq arden avelord manramasnutyunner en։

— Hog che, lsir։ Ev ayd gegheckuhin aprum liner aystegh hoyakap dghyaki mej shrjapatvac geghani nazhishtnerov։ Ev mi geghecik or, du qo vorsordakan hagustnerd hagac, vorsoghi maxaghn u hracany usid, vorskan shuny etevicd dzgac: anspas kerpov haytnveir aystegh։

— Katakd togh։

— Ev tesneir, vor ays sosineri hovanum, shqegh gahavoraki vra hangstanum e dghyaki mankamard tiruhin, ev. Morpheosy ir qnaber teverov ninj e sphrel nra geghani acherin, isk lernic ijnogh ays arvaky oror e ergum nra akanjin...։ Du, iharke, iskuyn hiacmunqic aylaylvac, et kqashveir ays bni etevy ev goghuni hayacqov ditelov gegheckuhun: qez u qez kaseir. — «O, ete es iravunq unenayi choqel sra araj ev aghotel» ...Ev apa mtacelov, vor du ayd karogh es anel, aranc gegheckuhuc tesnvelu ev nranic naxatvelu, kchoqeir ev aghoteir…

Qo ayd varmunqy, iharke, kzarmacner qo shany ev na yur ayd zgacmunqy artahaytelu hamar: kskser hachel։ Ayd anspas dzaynic kzartner gegheckuhin ev tesnelov qez yur araj cnkachoq, barkacayt dzaynov kbacakancher, — «Vov es du handugn ararac, vor hamardzakvum es xangarel im menavor hangstutyuny» ։ Ev mi akntartum durs ktaphvein dghyakic nazhishtnern u caranery ev paranov kapkpelov qez, karajnordein depi dghyaki zndany...

— Lav bavakan e։

— Spasir, verjacnem։ Heto, mi sirun or, geghani ishxanuhin yur partizum zbosnelis klser, vor miny ergum e yur zndanum mi shat txur, bayc hrashali erg։ Na hankarc kmtaberer bantarkyal vorsordin, berel ktar nran yur mot ev manramasn harcaqnnelov: kimanar, vor du choqel eir ir araj voch te iren anargelu, ayl pashtelu npatakov։ Apa qo arkacnerov li ancyali patmutyuny lselov: kgorovver qez vra, ksiraharver ev hetd amusnanalov qez yur srti ev dghyaki ishxan kkarger։

— Inchi hamar e ayd kataky, — harcrec ynkers, ays angam arden mi qich barkanalov։

— Nra hamar, vor du ev qez het el shatern ayn eritasardneric, voronq, irenc aselov, gisher u cerek zhoghovrdi cavery darmanelu vra en mtacum, voronc mshtakan zruycy gitutyan verqi xosqi, bardzr gaghapharneri ev azat mtqeri hamar e linum, chen karoghanum handurzhel, erb tesnum en, vor xeghtch arjin meky antarum gtel e mi tandz ev utum e, chen karoghanum nerel, vor ayd sirun sosinery patkanum linin mi xeghtch gyughacu ev voch te mi geghani ishxanuhu։ Karces, bavakan che, vor ayd ishxanuhi kochvacnery ev geghecik en, ev harust, ev baxtic gurgurvac, der nranq petq e tiren naev erkragndi bolor geghecik ankyunnerin։ Ka ardyoq ayd xosqi mej xelq, ardarutyun, kam azat mtacutyun, vorov sirum eq duq amen tegh parcenal։

— Spasir: barekam, du asacs chhaskacar, usti ev im verabermamb arac ditoghutyund anteghi e։ Es, iharke, misht kcankanam, vor erkragndi vra gtnvac lavaguyn ankyunnery, parart hoghery, ptghaber hovitnery ev ayln, patkanen miayn xeghtcherin, tchakati qrtinqov aproghnerin ev voch te baxtic eres arac mardkanc։ Sakayn sosineri masin asacs bacarik nshanakutyun uner, hetevapes ev du urish kerp piti haskanayir։ Es uzum ei asel te: vorovhetev Vedunc Sargisy mi xavaramit ev usman u gitutyan dem xosogh u gorcogh mard e, uremn charzhe, vor ays geghavayry patkane nran։

— Lav, entadrenq, te aydpes e, hapa inchu chasacir te: lav kliner, vor ays sosinery patkanein mer hyurynkal Muqin, kam mi urish, qo karciqov aveli usumnaser gyughacu, ayl cankacar, vor na lini mi geghani ishxanuhu sephakanutyun։

— Asaci henc aynpes, aranc mtacelu։

— Uremn asel es aveli ankeghcoren, qan karogh eir asel ete mtaceir։ Arajin depqum du artahaytel es qo iskakan zgacmunqy, minchder erkrord depqum piti ashxateir varagurel ayd zgacmunqy ev asel ayn, inch vor, arhasarak, yndunvac e asel: lusamit ev azataxoh erevalu hamar։

— Sxalvum es։

— Indz hamar nshanakutyun uni ayn, inch vor asacir aranc mtacelu։ Mi ashxatir ardaranal։ Dranov miayn canracnum es hancanqd։ Te du ev te nranq, voronq hraparakn aghmkum en ardarutyan ev azatamtutyan anunov, stum en misht u keghcum։ Ev duq meghavor cheq։ Mi zhoghovurd, vor mot hazar tari aprel e strkakan kyanqov, chi karogh cnel aynpisi vordiq, voronq azat mtacelu het miasin: karoghanayin naev azat gorcel։ Azatamtutyan glxavor hatkanishn ayn e, vor, nax: neroghamit achqov nayes ynkerojd terutyan u sxalanqneri vra, erkrord: cankanas, vor na evs vayele ayn bariqnery, inch vor du vayelum es kam kcankanayir vayelel, ev errord: vor nran el iravunq tas xoselu kam gorcelu aynpes, inchpes vor du es xosum kam gorcum։ Bayc dzezanic qanisi mej kareli e gtnel aysorinak azatamtutyun։ Turqy mi arac uni, vor asum e: «kati het mtacy: hogu het durs kga» ։ Ays tchshmartutyan menq handipum enq amen qaylaphoxum, te inchpes: bacatrem։ Mer xosqn u gorcy, arhasarak, chen harmarum irar։ Xosqn araqinakan e, gorcy: molekan։ Nerbogh enq kardum azatamtutyan ev ardarutyan hamar, bayc aranc xghtchaharvelu brnanum mer mrcakci vra ev kam ynkeri iravunqy haphshtakum։ Drvatum enq gutn u baregorcutyuny ev, sakayn, aranc amachelu, hanum mer eghbor verjin shapiky, ararkelov te: da mez e patkanum։ Inchu e ays ayspes nra hamar, vor «kati het» miasin strkutyan, brnutyan ev anardarutyan shat saghmer en mtel mer aryan mej, ev nranq miayn mer «hogu het piti durs gan» ։

— Du chaphazancnum es։

— Chem chaphazancnum, ayl asum em tchshmartutyuny։ Ev ayd depqumn el, inchpes asaci, anpayman chem meghadrum voch qez, voch qo nmannerin։ Izur e ashxarhy hayhoyum hreanerin, te nranq chen parapum canr ashxatanqov, te nranq erkchot en, xabogh, vashxaru ev ayln։ Ayd ho irenq chen aydpes arel irenc, ayl ashxarhi brnapetutyuny։ Ete aysorva hrean, vori naxahayrery, yst Maqs Nordaui, «shitak en eghel ev hpart», phaxchum e ashxatanqic, ayd nra hamar e, vor nra eraknerum der vazum e egiptacvoc aghyuse gorcarannerum charachar ashxatogh hreayi aryuny։ Ete: na stum e u taqcnum, ayd nra hamar e, vor hreakan arunery xeghdogh Pharavoni ev Erusaghemi geryalnern ayrogh nabugodonosori nershnchac sarsaphy der halacum e nran։ Ete na xnamum ev pind e brnum vosku qsaky, ayd nra hamar e, vor nuyn vosku zorutyamb hin brnakalneri, kataghutyuny meghmogh ev xarukahandesneri kraky marogh hreaneri hoginery der shshnjum en aysorva hreayi akanjin te: «osku mej e miayn qo phrkutyuny» ։ Ays tesaketic el karogh enq nayel mer baroyakan shat terutyunneri vra։ Ete irav e, vor dareri yntacqum mer hayrern u papery hecel en anlur brnutyunneri tak ev nranc tornern u tornordinery sharunak carayel aniravutyamb u anardarutyamb ishxogh brnakalneri kamqin, inchu piti zarmananq, ete nranc vordineric miny, tekuz Petros Minaryan anunov, aynqan mec nshanakutyun ta ishxanin, kam ishxanuhun, vor minchev angam cankana Vedunc Sargsi sosinery hatkacnel nranc։

— Ete imanam, te im mej xosel e strkamtutyan hogin, husahatutyunic indz kspanem։

— Inchu es husahatvum, du ho menak ches, qez nman hazaravornery kan։ Baci ayd, es qez karogh em mxitarel naev mi urish bacatrutyamb։ Ayd ayn e, vor mard araracy, vorqan el vor zarganum e ev gitutyan luysov lusavorvum e, aysuamenayniv, na ir mej der krum e bnazdnern ayn hin mardi, vory vayrenutyan darashrjannerum aprelov: vaxenum er phaylakic u vorotic, vor steghcum er yur hamar gerbnakan ev antesaneli uzher u nranc erkrpagum u zohum։ Ayn zhamanakneric sksac mardy sovorel e hpatakel gerazanc uzhin ev nra vra nayel hiacmunqov։ Ayd hpatakutyan u hiacman mej na gohutyun e gtnum, ev shat tkaramitner, minchev angam, anhangstanum en, erb tirogh kam brnacogh uzhy veranum e mejteghic։ Ayd araj e galis nranic, vor tkaramity vaxenum e te: mi guce aznvatohm gazani teghy brne iren havasar mi vochxar... Es tesel em zargacac ev inqn iren azataxoh hamarogh mard, vor darnacel u srtmtel er imanalov, vor sephakan ashxatasirutyamb harajadimogh antohmik mi gavaraci gnel e Tiflisum: anhashiv shraylutyamb hor guyqy vatnogh mi ishxani kalvacqy։ Na srtmtum er voch te nra hamar, vor ishxany shvayt er kam anarak, ayl nra hamar, vor antohmik gavaracin tirum e ishxanakan kalvacqin։ Uremn zargacac mardy cher mecadrum ashxatasirutyunn u gorcuneutyuny, vorovhetev na ayd tesnum er antohmik gavaracu mej, cher el garshum anarakutyunic u shvaytutyunic, vorovhetev da yur achqum mec hamarvogh ishxani unakutyunn er։ Ayspisov, uremn, ayd zargacac mardu mej miazhamanak gorcum ein: te naxkin vayreni strkakan bnazdy ev te grehik naxandzy, vory tuyl cher talis nran cagumov iren havasar gavaracun tesnel ishxanakan kalvacqi ter։ Ays tesaketov el es bacatrum em qo artahaytac cankutyan mitqy։ Petrosy lur er ev cher patasxanum։ Na, erevi, vorotchum er im asacnery: nranc mej herqeli keter gtnelu hamar։ Bayc erb es harcri: hamadzayn es indz het, te voch, na patasxanec.

— Qo entadrutyunnery vitcheli keter shat unin, bayc vorpeszi mer xosqy cherkari, es ararkutyun chem anum, ayd masin kxosenq urish zhamanak։ Ayzhm der aycelenq sosineri tirojy։

Ays aselov: na ver kacav teghic։ Es evs heteveci nran։

D

Vedunc baky mtnelov: menq voch voqi chpatahecanq։ Aydtegh lrutyun er tirum։ Ete gomi dran mot kapac uly chliner, vory te arjevi taphac xoty utum ev te mez er nayum, aylev parav, uzhazurk shuny, vor srahi shqaranic elnelov: mi erku beran culabar hachec ev apa noren baki mej ynkac hin sayli taky mtav, menq kkarceinq, te ays tan mej kendani shunch chka։ Bolor nshanneric erevum er, vor mi or ayd harky shen u phartam e eghel, vorovhetev baci shqegh sosineric, voronq nra baki mi masn ein brnum, tunn el, ystinqyan, gravum er yndardzak tegh ev shinvac er harust gyughacu tchashakov։ Na baghkacac er mi mec, bardzrashen odayic ev erku urish, nuynpes bardzradir senyakneric։ Nranc mejteghum gtnvum er yndardzak, syunazard srah։ Verjini syunery tashvac ein kaghnu hast geranneric ev unein, minchev angam, xoyakner, voronq tepet cxic u hnutyunic sevacac, aysuamenayniv, irenc vra krum ein hyusni dzerqeri tchartarutyan nshanner, ayn e zanazan qandakner, voronq nerkayacnum ein kendaniner, buyser ev ayl nkarner։ Baki, gomi ev hortanoci yndardzakutyuny cuyc er talis, vor ayd tunn unecel e mi or bazmativ anasunner։ Isk tonratan: tnic heru gtnvely, arden apacuyc er. vor Vedunq shen ojax linelov: misht unecel en hyurer, voronc cxic azat pahelu hamar toniry voch te urishneri pes tan srahum, ayl baki mi ankyunumn en zeteghel։ Chnayelov ays bolorin, aysuamenayniv, erevum er: voch miayn naxkin kyanqy cher erum ayd tan mej, aylev mi averich dzerq canracel e nra vra։ Vorovhetev tan ktury mi koghmic arden crvel er, isk basheri hoghy mi qani tegh taphvel։ Erku senyakneri patuhannery mec masamb apakineric zurk: cackvac ein dzetac tghtov, gomi dury krnkahan eghac ynkac er pati tak, isk hortanocy, minchev angam, zurk er ayd banic։

— Aystegh mard che erevum, veradarnanq, — asaci ynkerojs։

— Che, togh mi angam el hnchaky qashenq, guce meky ereva, — patasxanec na։

— Hnchaky vorn e, — harcri es zarmanalov։

— Gyughacu hnchaky, chgites, sa e, ay, tes: inchpes lav e hnchum։ — Ayd aselov na getnic mi qar vercrec ev netec sayli tak parkac shan vra։ Verjins ver kacav teghic ev ays angam sksav hachel aveli ashxuyzhov։ Mi qani ropeic, ardarev, odayi dury bacvecav ev aydteghic durs ekav aghqat hagnvac mi parav, vory hushik harajanalov, motecav u kangnec srahi syuneri mejteghy։ Sa mot vatsun tarekan kin er, mijahasak u vtit marmnov, xorshomac eresov, kkocvac achqerov: bayc demqi bari u miamit artahaytutyamb։

Tesnelov mez bakum, na dzax dzerqov hovani arav achqerin: karces, ashxatelov tchanachel mez ev apa harcrec.

— Um eq uzum։

— Vedunc Sargsi tuny sa e, — harcri es, ibr chtchanachelov։

— Ha, es a, — patasxanec paravy։

— Sargis apery tann e։

— Hren baxchumy (partez) cari tak bhum (phorum) a։

— Baxchan vorteghic gnanq, — harcri es։

— Ay, kyumi koghqov ver anceq, durn ynti a, — haytnec paravy։

Haziv te menq shur ekanq, na avelacrec,

— Amot chyli harcnily, duq hov eq։

— Otar mardik enq, ekel enq dzer gyughy tesnelu. — – asaci es։

— Ba vordian eq gali, — hetaqrqrvec na։

— Shat heru teghic, — patasxaneci es։

— El ha, ho ashxarhqi en tchndicy (cayricy) cheq gali, min asaceq tesnam: vor shharic eq։

— Es Tiflisic em gali, isk im ays ynkery: Moskovic։

— Du Tiflisic es gali, vay, qe matagh ylem, ba xi shut ches asum... — Ays xosqerov paravy motecav ev dzerqy talov indz voghjunec aynpes sirov, vor ases te, yur qerordun, kam voreve harazatin er patahel, ev apa harcrec. — Mi asa, qe matagh, mer Vanun el (Hovhannesin) tesar։

— Dzer Vanun... kneres, nani, chem tchanachum, — asaci։

— Tchanachum ches... ba mer Vanun ararac ashxarhy tchnachum a, ed vonc a, vor du tchnachum ches։

— Vortegh e linum։

— Sudumn a ylum, qe matagh, atvakat a, gogherin u mardaspannerin na a Sibiric azatum։ Du xi ches tchnachum։

Paravi verjin teghekutyuny ognec hishoghutyans։

— Ayo, ayo, tchnachum em, ayntegh nran Vedov en asum։

— Ha, qe matagh, vonc a, sagh, salamat a։

— Tesel em, nani, shat aroghj e, miamit eghir, — apahovacri paravin։

— Matagh ylem qo achqerin, es a: hing tari a, eresy tesel chem… qorana indz nman mery, — asac paravn u lacakumec։

— Inchu ches tesel, aystegh chi galis, — harcrec Petrosy։

— Che, qe matagh, galis chi։ Asum a: gam geghumn inch shinem։ Asum em, vordi, ek, koghqis nstir, ski ban mi shinil, ek, vor amen or eresd tesnem, boyid busatid yashem… Axr achqums maz a kanachel, vor qe ed orin em hascrel... Asum a, nani, asil mi, ed ylelu ban chi։

Verjin xosqeri het: artasuqi katilnery glorvecan paravi xorshomac demqi vra։ Na glxaphatati cayrov achqery srbec.

— Inchu es lac linum, nani, vordid, pharq astco, voghj aroghj e, gorcn el hajoghak, qo uzacn el ayd piti lini, — sirt tvi es paravin։

— Ha, qe matagh, ba inch a. vortegh ylum a yli taqi (miayn te) sagh yli... Inch anem, te es ysti ira karoty qashum em… — patasxanec paravy, ashxatelov yur vishty cackel։ Bayc mi phoqr heto avelacrec, — Shat vaxt a gir chenq stacel, astvac pahi qe, vor im Vanucy xer xabar (bari lur) berir… — Apa tesnelov, vor ynkers sharzhvum e depi araj, asac, — kuzeq, ysti eyvanumy nsteceq, es gnam mer halevorin kanchem։

— Che, nani, mi neghanar, menq inqners kertanq, dzer baxchen el ktesnenq, — asaci es ev voghjunelov paravin, araj anca Petrosi het։

— Ays inch haneluk e, — harcrec verjins, erb menq heracanq։ — Ays mardy ter Makuchin xorhurd e talis anusum toghnel ir chors vordinerin, minchder inqn yur vordun bardzr krtutyun e tvel ev phastaban shinel։

— Ayd haneluky lucelu hamar menq piti mi phoqr el hamberenq: cerunun lsenq, — patasxaneci es։ Petrosy vochinch chxosac, ev menq miasin partez mtanq։

Da mi yndardzak taracutyun er, vori mec masy cackum ein mi qani sharq ptghatu carer, ayn e: xndzoreniner, tandzeniner, saloreniner ev serkevilner, amenqn el, grete, ptughnerov canrabernvac։

Partezi verjum mi mard, gluxy kapuyt tashkinakov kapac phorum er kisachor mi deghdzenu shurjy։

— Anshusht sa e Vedunc Sargisy, — asaci es Petrosin ev nra het miasin arajaca depi nran։

Sa haghtandam, bardzrahasak, bayc mi phoqr koraqamak ceruni er, motavorapes yotanasun tarekan։ Tashkinakov kapac glxi shurjy maz cher erevum, bayc ynchacqn u kartch moruqy bolorovin tchermak ein։ Nra demqi artahaytutyuny xist er, bayc voch char, isk achqery, tepet cackvac tavamaz honqerov, sakayn colacnum ein xelq ev barutyun։ Na hagac er kosht ktave shapik: kapuyt nashuri odziqov, isk dra vrayic: sev ghadaqi, mi hnamash arxalugh։ Vartiqy, vor karac er gyughum gorcvac brde shalic, uner nuynpes mi qani karkatan ev srunqneri mot seghmvac er sev tolaghnerov։ Votqerin amracrac ein hasarak kashvi trexner, isk mejqy seghmac sev ktavi mi gotiov։

Nshmarelov mez mi qani qayl heravorutyan vra, na iskuyn gorceluc dadarec ev bahy deghdzenu bnin henelov arajacav depi mez։

— Bari ajoghum, Sargis aper, — asaci es arajin angam ev motenalov, dzerqs parzeci depi cerunin։

— Ay, astco barin, barov eq ekel, — patasxanec na zhptalov ev yur kosht ajov mer dzerqy totveluc heto sharunakec, — havatas (erevi), duq eq Sharanc Muqu ghonaghnery։

Amboghj gyughn arden giter, vor mi or araj hyurer en ekel Sharenc Muqu tuny, ev mez, aha ayd anunov er yndunum cerunin։

— Ayo, Sargis aper, menq enq։

— Barov eq ekel, hazar barov, kyli vor lav bani hmar yleq ekac, astoc ajoghi։

— Mi arandzin ban chuninq, henc man galu hamar enq ekel։

— Inch vor a, bari yli։ Ashxarhi sharn (charn) enqan shatacel a, vor mard jur xmelu hmar el te teghicy ver kena, pti astoc kanchi, vor bari yli։ Dzezanic vorn a Minarenc Akobi tghen։

— Es em, — patasxanec Petrosy։

— Ha, qu hery lav mard a, lav el hay a, ghadry (eraxtiqy) gitum es, pativ es tali։

— Inchpes karogh em pativ chtal, qani vor na im hayrn e։

— Inch gitam, es ayamumy yski vordin hory tchnachum chi։ Ed shlapen um glxin tesnum em, henc gitum em hor tanicy: juda ynkac (taragir eghac) a։

— Che, es cnoghneris shat em sirum ev henc nranc tesnelu hamar e, vor Moskovic ver em kacel, ekel։

— Ha, vor ytenc a, shat apres, astoc pahi qez. bari zharang yles. — orhnec cerunin ev apa darnalov indz: harcrec, — kbashxes, qe tchanachum chem, du umancic es (oroncic) ։

— Es el ter Ovanesi torn em, — patasxaneci es։

— Asaturi tghen։

— Ayo։

— De shut asa, her orhnac, axr qu voghormac hogi hery im tan lav barekamn a lel, aranc irar tiqa chenq ktrel։ Qani-qani angam es baxchumy nstel, qef enq arel, qani angam mer chinarucy takin zurna-ghavalov maraqa enq sarqel… Oghormi qo hogun, Asatur... asum er, a Sargis, es chnariqy, vor qunn a, lav kyli vor tand glxin min atac (hark) el shines u arajy len u bol mi taxtapand (patshgamb), ynenc yli, vor chinarucy tchghnery kranan taxtapandi vren shuq anen։ En chaxy (zhamanak), asum er, tund amarati (palati) nman mi ban kdarna, henc vor taxtapandin nstes, en sarerin mtik tas, ya che sarinn (zovy) ynkac vaxty ynti mi staqan chay xmes, henc kimanas, te draxtumn es։ — Ev, irav, lav e asel, mez el henc aysor dzer chinariqn en berel aystegh։ Aphsos che, vor ayd geghecik careri araj duq erkharkani mi tun chuniq, — hareci es։

Cerunin nayec indz vra qnnakan hayacqov, karces stugelu hamar te: ardyoq yur sirty cavecnelu hamar asaci ays xosqery։ Bayc es, iharke, asel ei miamtabar, aranc im xosqerin mi arandzin nshanakutyun talu։ Sakayn heto imaca, vor dranq cerunu sirty xocac piti linein։

— Lav es asum, vordi, lav kyler, vor shini, ama inch anes, vor…

— Ha, inchu chshinecir։

Cerunin phoxanak patasxanelu, nayec yur shurjy, apa darnalov mez asac.

— Es xi enq ysti kaghnel, gnanq eyvanumy taxti vren nstenq, edo kxosanq։ Kbashxeq, mard vor ceranum a, marifatov (qaghaqavarutyamb) zhazh galn el a moranum... gnanq, ysenc kaghnac kneghanaq։

— Che, Sargis aper, aystegh aveli lav e, ay, ays sirun cari taky knstenq, — asaci es։

— Lav, vor ytenc a, togh mi xalicha beren... Axchi, hey, a Savgyul, mi xalicha ghrki ystegh, — dzayn tvav cerunin depi tan koghmy։

Mi qani ropeic heto, mi phoqrik, aghqat hagnvac aghjik, mi hin gorg qash talov berav phrec cerunu cuyc tvac teghy։ Verjini hraverov menq nstanq gorgi vra։

— Ha, asum es te: xi chshinecir, — sharunakec cerunin yndhatvac xosakcutyuny, — lav es arum, vordi, vor shinac ylei, hmi es a vor ekel eq, ktani u knstecni dzez en hovahar taxtapandumy u mi tiqa hac kdni arajnerid... ama de karaci voch...

— Erevi phogh chuneiq, — harcrec Petrosy։

— Phogh... ynchi chunei, phogh enqan unei, vor mi atazh che, erkusn el kshinei։

— Hapa inchu chshinecir, — hetaqrqrveca es։ Noyi agravy chtoghec, vordi, noyi agravy։

— Noyi agravy։

— Ha։

— Vorn e Noyi agravy, — harcri es zarmanalov։

— Noyi agravy gitum ches: vorn a։

— Voch։

— Bas du ski husumnaranum kardacel ches։

— Kardacel em։

— De, en a: varzhapety asac kyli, te hov a Noyi agravy, el xi es asum: gitum ches։

— Jrhegheghi zhamanaki Noyi agravn es asum։

— Ha, ba el urish inch noyi agrav ka։

— Ayn agravn e, vor chi toghel qez tund shinelu։

— Ha, henc hamin (isk ev isk) en agravy։

Es dzhvarutyamb ei cicaghs zspum, isk Petrosy arden qah-qah cicaghum er։

— Xi es cicaghum, vordi, — harcrec cerunin ynkeris։

— Hapa inch anem, vor chcicaghem, asum es: noyi agravy chi toghel, vor tund shines։ Arajiny agravy vonc karogh e argelel qez qo tuny shinelu, erkrord: Noyi agravy minchev aysor aprum e, vor qez argeli։

— Bas chi aprum։

— Iharke, voch։

Cerunin zhptac։ Sakayn nra ayd zhpti mej aynqan caghr kar, ughghvac depi ynkers, vor es chkaroghaca im hetaqrqrutyuny zspel։

— Bacatrir, aghachum em, inch agrav e ayd, kam umn es du agrav anvanum, — xndreci es։

— Araj du indz asa: ed agravi patmutyuny gitum es, te che։

— Inchpes che։

— De patmir։

— Inch patmem, jrhegheghi patmutyuny։

— Che, ed es qezanic lav em imanum։ Chases te: Sargis apery geghaci a, zat chi gital։ Vanqumy ireq tari kardacel em, ireq tari el kesderutyun (tiracutyun) em arel։ Astvacashunchy erku angam anc em kacel (kardacel em) ։

— Uremn miayn agravi patmutyunn es uzum։

— Ha։

— Eh, na mec patmutyun chuni։ Erb Noyi tapany Ararat sari vra kangnec, ayd zhamanakic qarasun or ancac: Noyy tapani patuhany bacav ev durs toghec agravin, vorpeszi imana, te jrery camaqel en, te voch։ Bayc agravy gnac, et chdardzav։

— Xabar chberec Noyin։

— Ayo։

— Ba xi et chdardzav։

— Haytni che. dra hamar astvacashnchumy ban chka grac։

— Gitum em ban chka grac, ama du inch es phiqr anum, xi et chekav։

— Agravy canramarmin trchun e, erevi shat trcheluc hognelov: ynkav jri mej u xeghdvecav, — harec Petrosy։

— Hy... — zhptac cerunin, (ed a dzer husumnaranumy ydenc xam en toghnum dzez, e, agravy xeghdvogh janavar (gazan) a։

— Apa, dzer karciqov, inchu chveradardzav, — harcri es։

— Nra hamar, vor qerdzeri glxin, ya che, sareri doshin mardi, ya heyvani jamdaq (lesh) tesav, vran ynkav u sksec laphily։ Xi, agravy mtacelu er, te yntegh tapanumy Noyy, achqy jur ktrac (aknkaruyc) : iran a yspasum։

— Kareli e: aydpes e։

— Voch te kareli a, henc drust es a vor asum em։

— Togh aydpes lini, miayn asa tesnenq: ayd agravn inchpes argelec qez qo tuny shinelu, — harcri es։

— Inchpes argelec, mi qich majal (mijoc) tu, asem։

— Ays xosqerov cerunin glxi tashkinaky hanec ev kosht dzerqov tchaghat gluxy shoyelov u zovacnelov: sharunakec.

— Gitum eq, inch ka։ Ashxarhums aranc astcu ban li ylum։ Yski terevn el caricy taphy chi ynknum։ Halbat es el astcu kamqn er, vor ysenc ylav։

Cerunin dardzyal lrec, apa noren glxi tashkinaky kapelov sharunakec։

— Inch vor pti patmem, hnuc ban a, kyli vor qsanhing tari yli, ya che ersun, en chaxy es hla babat (bavakan) jahel i։ Mi or Oseph vardapety ekav mer tun։ Oseph vardapeti anumy lsac kaq, — harcrec cerunin։

— Voch, — patasxaneci es։

— Ha, lsac cheq yli, duq jahel eq։ Nra mernily, havatas, tasy ya tasnerku tari yli։ Astoc hogin lusavori, ardar mard er, asil (azniv) hogevorakan։ Vanqi vanahayrn er. shut-shut kgar mer tun. knystinq es careri shuqumy, zric kaninq։ Oghormac hogi qu hern el shat ksirer nran։ En a mi or ekav tesav, vor geranner em berel tvel, vor taxtak qashel tam. geghakani het el xosum em, vor qar u kir beri։ — A Sargis, asec, ed ynchi hamar es tadariq (patrastutyun) tesnum։ — Hayr surb, aseci, cara em qe, uzum em tans gluxy shinel tal։ Mer agha Asaturn el a xorhurd tali։ Es el tesnum em, vor lav kyli։ Aphsos a, vor es lachin (geghughesh) chnarucy arajin erku atazhani mi tun chyli, vor ekogh gnacoghy nra hovhar taxtapandumy nsti, mi shat el a qef qashi։ Es xosqi mijumy mer Vanin horti edic vazelov: ekav, vor mer moticy anc kena: te inch a, horti arajy ktri, brni u vren nsti։ En chaxy na hla tasy tarekan er։ En a hayr surby rexi dzerqy brnec u asec. (a Sargis, gitas inch ka, tand gluxy mi shinil. ay, sra gluxy shinir։ En phoghy, vor xarjelu es, te inch a: tand vran mi atazh avelacnes, lavn en a, vor xarjes u es rexi glxumy usum u gitutyun mtcnes։ — Aseci: hayr surb, rexin ho anusum chem toghnil. mi qich vaxtic edy vanqy ptem ghrkil, vor lav kardal sovracnes։ Vay indz, henc gitum i te: hayr surby nra hamar a asum, vor rexin ira mot ghrkem, hinch a mezane xervi (ogtvi) ։ Ama oghormac hogin patasxanec. — a Saq, asec, es inch husum ya gitutin unem, vor dran inch tam։ Hren gharki Tiflis, gimyazumy kardi, lav husum stana։ Yndian edn el ghrki Moskov, ya che Petrpolk, vor univers mtni, ynteghi mec husumn el arni, philisoph darna։ En chaxy kga, es geghi mijumy min hat mard kyli։ Ham ira dzerovy tand glux kshini, ham el mijumy husumnaran kbana, xeghtch en es geghyciqy, xavar mnacel en, xavar el pti mernen, sranc rexeqy khavaqi, husum kta, u mi qani taren ety sagh geghy klusavori։ Es bany ham astcun dur kga, ham bandin (mardkanc) ։ — Hayr surbn es vor asec, xelqums nstec։ Aseci, hayr surb, lav es asum, togh tans gluxy hin mna, indz hov a tnaz anelu (caghrelu), taq yli: im Vanu gluxy zardarvi։ Asenq, inch meghqs cackem, es el henc en glxicy husum i u gitutyan geri ei։ Erb mi husumnakan mard kgar mer geghy, um tan el vor ver gar, kgnayi zorov ghonagh kberi mez mot, te inch a, ashxarhi en lav-lav banericy min erku beran xosa, lsenq, ban imananq։ Mer hayr surby mi lav Chamchyan uner։ Nra hamar shut-shut vanq kgnayi, te inch a, kshtis nsti, min-min glux karda։ En Hayki, Arami, ya che Vardan zoravari lav-lav patmutiny, vor klsi, hogis kmxitarver։ Shat vaxt el sirts en hangi klcnver, vor lac kylei, u artasuqs jri nman ktaphver։ Inch erkaracnem, tesa, vor hayr surbi xorhurdy lavn a, vtchreci vor tans shinutyuny togham u rexin Tiflis ghyrkelu tadariqy tesnam։ Erb vor es bany mer tnacun (knojy) aseci, qich mnac, vor xeghtchy xelqicn ynkni։ Inch lac, inch shivan, inch glux takil։ A mard, asum a, ed xi ytenc anastoc ban es brnum, ba, menq tchar u tchrag mi tgha unenq, en vonc ver uninq, ghrkenq gharib tegh u menq erku hogi, mnanq ysti bayghush. — a knik, asum em, tghin ho caxum chenq, ghrkum enq, vor husum arni, mard darna u el nor ed ga, mer ojaxy lusavori։ Ghort a, es asum i, ama mer oghlushaghin (knojy) el ghnamish anil (meghadrel) cher ylil։ Axr astoc mez chors rexa er tvel u el et ireqin tarel, min ed er mnacel, vor diphunancic putchurn (phoqrn) er։ Inch mer yler, vor lser, te ira minutchar rexin uzum en dzericy xlel, jany kraky chgcer, vor tanen։ Knikarmaty, ghort a, xelqy kartch a, ama sirty barak a, ysenc cavin dzhvar a dimanum։ Nra hamar lav a, vor ira tghan sagh salamat ir achqi arajy kangnac yli, tekuz henc choban (hoviv), ya hortarac yli, qanz gna, erkre erkir, husum arni, ya philisopha darna։ Ama de es tnacoc lac u shivanin mtik chari, im tadariqy tesa u Vanin im dzerqovy tara Tiflis, taphshur ari (handzneci) mer knqavori tghin։ Na el yntegh lav vatcharakan er, canot barekam uner, rexin patrastel tvav u mi taren edy gimyazy tvav, vor rexan gsher-cerek yntegh mna, ham el kargi։

Ed oric deny Vanin darav im dardn u gheidy (cavn u hogsy) ։ Ghort a, rexin sagh salamat togheci eka, ama or u gisher henc nra vren i mtacum։ Yarab, asum i, rexas ho chmrsec, ya chhivandacav։ Yarab, yadi (otar) tany rexi sirty ho chkotrvec։ Es vor minn asem, insan enq, eli, mtacmunqy astoc mez a tvel։ Ama inch vor nra mern er anum, beranov asvil chi yli։ Xeghtchy voch gisher qun uner, voch cereky gharar (hangstutyun) ։ Taphy, ases, tegh cher tali, vor nsti, en a amen mi ners u durs anilov ynenc er ax qashum, vor ases jigyary pok a galu։ Rexi sirac shuny, vor tesnum er, te hototelov desuden a gnum, asum er Ghatar, Vanun es mangali, ysti chi, qe matagh, en a: oxty sari qmakin, asum er u lac ylum։ Naxiry vor handumy edanum er, hortery branchum in, asum er. — jan yarab im rexen el dzez nman anser mnacac branchum a, u dzeny lsogh chka... Eph vor mtnum er es baxchen hu tesnum carery tandz u xndzorov liqy, asum er — dzer achqy qorana, ed ur eq ydenc kananch-karmir lcvel, tchrnqotel (canrabernvel), axr vor Vanin ysti chi, xi cheq choranum, ver taphum։ Xulasa (verjapes) es vor minn asem։ Shat vaxt el akanjners cackum i hu phaxchum, inch a xeghtchi lacn u artasuqy chtesnem։ Gitum eq, cnogh ylily hesht ban chi. rexi ter pti yleq, vor es cavy qasheq ho։ Imanaq, te inch dzhar ban a։ Ama de es eli dimanum i. resanc revcnum chi, hla Savgyulin el sirt i tali, asum i, aghji, ytenc vrvtal (mrmnjal) mi։ Es a: rexan husumy kprcni kga. enchaxy uraxutind tasnapatik kyli։ Ghort a, hmi neghutin es qashum, ama de en vaxty, vor tesnes, te qu tghen geghi mijumy min hat a, u diphunanq nra zulumn en (carayutyunum) kangnac, tesnes, vor sranc el herern u merery nra arevovs en ergum utum, sirtd kpharavorvi, qashac caverd kmoranas...։ Xeghtch kniky, ghort a, es xosqerov min or hangstanum er, ama el egsy ira cavn ira het er։

Vra erku amarn er gnum, vor menq mer orery ysenc dzhvarutinov anc inq kacnum։ Min or vanqumy Oseph hayr surbin tesa։ Ha, moracil i asem dzez, te en oric, vor Vanin tarel i Tiflis, hayr surbn ira voty mer tanic ktracrel er։ Chun lsel er, vor Savgyuln asel a te: «im rexin ed sevagluxy ghaributin gcec, el im achqy dran tesna voch» ։ Xeghtchn en a: sra hmar el mer tun cher gali։ Ed ory, vanqum ptaheci, aseci. «Hayr surb, matagh ylim kargid, axr mer tanecin indz dinjutin (hangstutyun) chi tali, karum chi dimana։ Chi yli, vor Vanun el ed berel tanq» ։ Asec: a Saq, xelqd korcrel es, ba rexen anjax (haziv) a husumi vren taqacel, berum es, vor inch anes, choban piti shines։ Aseci ba vonc anenq, vor mor sirty dimanum chi։ Asec, her orhnac, de en a: tarin ireq amis praznik a. xi cheq en vaxty berel tali։ Es el, inch meghqs cackem, prazniki bany ski lsel chi։ Aseci, hayr surb, prazniky inch ban a։ Asec: ysenc, ysenc, ysenc։ Vay, astcu xer xabary qe, aseci, hayr surb, ba ed xi minchev hmi asel ches։ De shut mi gir gri mer knqavorenc tghin, vor rexin ghrki։ Es vor asum em, mayisi mijumn er։ En a hayr surby, astoc hogin lusavori, giry grec u mi qsan oric ety rexan ekav։

De hmi duq ystegh pti yleiq, vor tesniq te: mery vonc er gnum tghi arajy։ Yski moranal chem։ Irikvan chaxyn (demn) er. naxiry nor er handicy ekel։ Savgyuly kovkity dzerin: Sona anumov mi sirun kov uninq, nra arajy choqac: ktum er։ Henc vor chlsec, vor rexan galis a, kovkity dzeren ver gcec, u gzhi nman vaz tvav։

— Savgyul, Savgyul, aghji, ed ur es vaz talis, rexen hla heru a, — kancheci edicy, ama lsec voch։ Aghji, kaci, es el gam, menak gnal mi, bghavum i edicy. ama Savgyuli akanjumy vor toph el traqer, lselu cher։ Tchars ktrec, es el ver kaca u edicy vazeci։ Geghrciq, banic bexabar (angitak), ktrnericy ya eyvannericy mtik en tali mez u armanum։ Henc gitum en te: kniks pelacel (gzhvel), tanics phaxchum a, u es el edicy vazum em, vor brnem։ Ed shatumn hov er kangnelu, te inch a, nranc ban haskacni։ Inchkli min verstachaph ysenc irar edic vaz tvinq։ Henc en a, eli (hasarakac) tchamphin hasuhas inq, vor tumbi edicy rexan revac։ Savgyuly, vor inch kyli en: ghushi nman trchum er, hu es edicy karum chi hasnem, hmi vor rexin tesav voch, ases teghn u teghy mexvec. «Vani jan, bala jan, du ekar, mayam (uremn) es qe tenal pti...» asec u cnknery tulacac tchamphi mijumy choqec։ Rexan dzii vricy trav, vaz tvav, mor tchtovn ynkav։ El hov kaa patmil, te inch er anum ystegh mery tghin։ «Vani jan, bala jan» er asum u glxicn inchkli voty pachum, lizlizatum, toghnum cher, vor doshicy puk ga, te inch a, mi hat el es xttem (grkem), eresicy pachem, vor sirts hovana... Uzum er... ases, sirtn en mnutin (ropein) tchghi u rexen mijumy dni, la che, achqi lisern hani, vor Vanu voti taky gci... Inch erkaracnem, es tahrov rexin ver kalanq, ekanq tun։

Cerunin lrec։ Apa dzerqy depi tchakaty tanelogh noren glxakapy hanec, tchaghat gluxy shoyec ev krkin sharunakec.

— Hmi duq kaseq, es halevory inch a ysenc erken barak xosum, menq uzecinq, vor Noyi agravi bann imananq, sa ira tghi patmutyunn a kcel։

— Che, patmir, menq sirov lsum enq, — apahovacri es cerunun։

— Ha, inchkli hmi patmeci te: cnoghn inch cav u kraki mej a ylum, eph ira rexin ghaributin a ghrkum։ Hmi el mi urish cav patmem։ — Qich araj, eph ynkerd asec: tund xi chshinecir, kyli, vor phogh chunir. aseci: inchi chuni, phogh enqan unei, vor miny che, erku atam el kshini, te vor uzi։ Sranov uzum i asem te: es harust em։ Ama de geghakan harstutinn inch a։ Min hazar, ya erku hazar manet vor unenum a, ya che mi qsan, ersun glux tavar, min putchur ilxi (jok) dzi, min qani ulax (grast), en a asum en, te mec dovlati (harstutyan) ter a։ Es el ytenc harust i։ Eph Oseph hayr surbn asec: phoghd xarji rexin husum tu, es henc gitaci te: im naghd (kanxik) phoghy bavakan kyli dran։ Aseci: en lav a: im Vanin husumnakan yli, qanz es hazar, ya erku hazar maneti ter։ Phoghy nra glxin matagh, im baghn u baxchen, im tunn u jraghacy, im tavarn u dziany, vor indz mnan, en el indz heriq a։ Ama de vor phoghi tchndicy kceci voch xarjily — hesht ban chgitaq geghakani hmar tarin ireq haryur manet gimyazy phogh ghrki, — en a tesa, vor oxty tarva mej elac phoghs dzerqes durs ekav u es mnaci dardak։ Ed tarin Vanin gimnazy prcel er։ Grec, te, a, her, indz ptis ognes, vor gnam univers։ Es bany indz phiqri mej gcec, yndur vor tesnum i, te ors phis tegh a mtnum։ Gnaci vanahor mot xorhurdi։ Hayr surb, aseci, axr, dzeris phoghy durs ekav, rexen el grum a te indz univers ghrki։ Es inch anem։ Uzum em Vanin berel tam. bol a (bavakan e) vorqan husum arav։ Hayr surby, hax astcu (tchishtn asac) im gholy (koghmy) xosac։ (A Saq, asec, te vor phogh chunes, gimnazi husumn el a bavakan, gri togh ga։ En a, es el greci։ Ama de Vanin tarsi dzin nstec, el ver chekav (hakarakvec) ։ «A her, grum a indz, du mi bagh es tnkel, pahel, bjarel (mshakel), carery hascrel, min jur tvel es, mnacel a mekely, vor baghy hasni, ptughy qaghes։ Hmi du ed jury bevaxt (anzhamanak) ktrum es, ptughy xak toghnum, ed astoc ver chuni։ Im ynkernery diph gnacin, vory Moskva, vory Petyrpolk, menak es em mnacel dzers cocums, gluxs qash։ Ek ed bany du mi anil, im vizy mi ktril...» ։ De, dzez em harcnum, mi her, vor ira minutchar rexicy ysenc namak stana, inch kani։

— Iharke, bolor elac-chelacy kcaxe, nran kugharke, — arag patasxanec Petrosy։

— Ha, apres, es el ydenc ari։ Inch vor jebums, ya sanduxums vagh er mnacel, en hvaqeci, ghrkeci Vanun, aseci, vordi, es qe: tchnapari xarjlux, gna, astoc qe het. husumi u aprusti phoghn el kghrkem։ Sranic edy: horenakan mi tti bagh uninq, en caxeci qachal Mosu tghi vren ut haryur maneti u phoghy yavash-yavash ghyrkeci Vanun։ Ed heriq charav։ Edo mer es jri vra mi jaghac uninq, kyli vor tesac yliq։

— Ayo, tesel enq, — hastateci es։

— Ha, en jaghacy caxeci xoja Maruti vren chors haryur maneti u phoghn el ghrkeci Vanun։ Sa el im qor baxticy, universi mi klasumy irar vra, erku tari mnac։ Grum er te, mitom, varzhapetnery phaxlutin en arel (naxandzel ein), vor inqn ynenc lav kardum a u jygru min tari avelin pahel en klasumy։ Ama de, urishnern el asel in mer knqavorenc tghin te Vanin mi naxshun aghjka ser a tvel, edicn ynkel, desuden shur ekel, u dra hamar a klasumy mnacel։ Sutn u ghorty astoc a imanum, anjax es ka, vor ed min tarva xatrin jaghaci phoghy qor u phuch elav (ochnchacav) ։ En a jliz (bolorovin) dayamish i ylel (hognel ei), gnaci hayr surbi mot, aseci, a vardapet, axr el dimanalu uzh chunem, inch anem։ Asec, a Saq, shatin dimacel es, qchin el dimac, dziand caxe, eznerd caxh, phogh hascru։ Du ski vaxil mi, tghad vor ed darna, ira sovorac tahrovy lav bagh el a tnkelu, nor ghaydi (tesaki) jaghac el a shinelu, eznerd u dzianyd el a shatacnelu։ Usum arac tghan vor ka, Noyi aghavnin a, vor dzitenu shivy beranumn ed a galis u baxtavoruteni xabary berum cnoghin։ Inch erkaracnem, hayr surbi xosqery sirt tvin indz, es el kceci araj dzianerics, verjy eznerics mi-mi caxel u phogh ghrkel Vanin։ En a verjin tarin er. amary Vanin amen ban pti verjacner u ed gar geghy։ Xosq chka, vor es el orer em hmbarum (hamarum) te: eph a rexen ed galu, vor ham es dzhar hogsicy mez azati, ham el iren tenanq u karotnis arnenq։

Min el es a min gir em stanum te: a her, husums verjacrel prcel em, ama ystegh partq unim, bac chen toghnum indz, vordian vor a, min erku haryur manet hascru, vor es partqy taphem u gam։ Ghort a, partqi anumy vor lseci sirts shat kotrvec, ama de aseci dyushan aghlamaz» (ynknoghy lac chi linil), togh es minn el yola tanenq։ Gnaci xoja Marutic erku harir manet partq ari, tumanin mi abasi shahov (24%) u min amis zhamanakov։ Ed phoghn el ghrkeci Vanun։ Mtqums el asym i te, es a rexes kga, ham es partqy kta, ham el ira cracrac banery kdrsti։ Henc gitum i te: Vanin vor ira husumovy gegh mtni, en a phoghy erknqicy ver a taphvilu։

Anc kacav min amis, erku amis, Vanucy xabar chka։ Mec phqri mej ynka։ Yarab es inch eav. Vanin vordi mnac, chyli mi qambaxtutin patahec, ya che Petyrpolkumy brnecin rexis, chun ysenc baner shat i lsel։ Mi xosqov: sirts tchaqum er։

Min el es a mi or Vanicy gir em stanum, grum a te: a her, achqd lis yli, ekel em Tiflis u mi sirun aghjyka het psakvum em, hali halbat (anpattchar) qo u nani orhnutyuny ghushi tevovy hascru indz։

Vonc vor mardu glxin mi toph traqi, ynenc es xabary traqec im glxin u indz shshmecrec։ Sagh min qani or es, kniks jliz pelacel, ynkel inq ystegherq, voch aracners inq imanum, voch characners։ Shat mtaceluc u phiqr aneluc edy: ver em kenum grum tghis te: «a vordi, axr hla qo inch psakvelu vaxtn a, hla nor es husumd verjacrel, min ek qe tenenq, mer karotn arnenq, mer cavericy xosanq axr qu abovn (husov) elac chelac caxel, partqi tak em ynkel, ek im cavin mi tchar ara, el ed gna psakvir» ։

Hmi duq phiqr kaneq te: geghacin ira tghin psakum a tasnhing, ya che tasnvec tarumy, es xi Saqi apery uzum cher, vor ira qsanchors tarekan tghen psakvi։ Dra manin, drustn asac, min en er, vor es Tiflisi aghjykerancic vaxum i. chun drancic shat baner i lsel։ Mtacum i te chyli tghis glxic hanen u min qor u qachal zat glxin kapen։ Jahely, ho gitaq, qor kyli. asum i ynenc yli vor minutchar tghis anbaxt chanen, min el en er, vor gitum i Vanin Tiflisum psakveluc edy el mez mot chi galu, vatann (hayreniqn) el a mtqicy gcelu, hor tunn el։ Es cavin, gitaq, dmanal cher ylil։

Im grin tghes patasxanum a te: a her, es aghjykany Petrpolkic em ser tvel, inchkli hedy chpsakvem karal chem geghy gal, hali halbat qu orhnutiny ghrki։

«Grum em, a vordi, axr min ases el a ed inch aghjik a։ Inch azgi vordi a. hay a, rus a, jhud a։ Axr, es vonc im orhnutiny ghrkem en harsin, vori eresy tehel chem, dzeny lsel chem» ։ Grum a te: — a her, xi es ed bany harcnum. es ho turqi, ya jhudi aghjik chem uzelu։ Gitum ches, vor uzacs qristoni aghjik kyli։ Ama mi erku or edy mer knqavorenc tghen grum a (chun nran el i harcrel), te: asil ches, Vanin psakvum a mi gyurju (vracu) aghjka het...։

Hmi dzez em harcnum, min her, vor es bany lsi inch kani։ Hy։ Ama ur em harcnum, duq inch gitaq։ En a kceci glxis vay taln u ax u vash anily։ Ama de el ur khasner։ Bany banic ancel er։

— Uremn qo orhnutyuny chugharkecir, — harcri es։

— Che, chgharkeci։ Ama inqy aranc dran el psakvel prcel er։ Edo el indz vra urac, phqvac grum a te: «a her, du vor qu orhnutiny indz chgharkecir u es ishxan mardkanc mijumn indz xaytarakecir, el hores deny es qu vordin chem» ։

— Heto du inch patasxanecir։

— Vochinch։ Menak en ari, vor nra giry ver kala, gnaci vanqy։ En vaxty Oseph hayr surby merel er։ Gnaci nra gerezmani rajin choqeci, qary hambureci u lac ylelov aseci — «Oseph hayr surb, lus darnas du hoghovd u qarovd, axr du indz asacir, vor im Vanin Noyi aghavnin a, es a dzitenu shivy beranum ed a galu, vor baxtavoruteni xabary beri indz. ba xi ytenc chilav...axr Vanin hmi noyi agravn a darel, jamdaqi vra nstel a: u el ed chi gali. sra tcharn inch kyli...» ։

Cerunin lrec, karces aylevs chkamenalov xosel։

Bayc Petrosy, vor yst erevuytin, cher nkatum cerunu huzmunqy, harcrec.

— Verjy inchpes eghav, tghad psakveluc heto gyughy chekav։

— Ekav hing taruc ety, knikn el berav, mi ereq el gyurju tchter hety։

— Heto։

— Heto el inch. mi tasn or mnac, saqi (orpes te) mer xatry arnilu hmar u el ed gnac։

— Bas yski chharcrir, te inchu e ayd aghjka het psakvel։

— Harcri։ Asec sra hery ynti mec ghulughum (pashtoni mej) a, psakveci vor indz el kran taky qashi u menc mardkanc jargy (sharqy) gci։

— Aynuamenayniv, du qo npatakin hasel es, tghid bardzr usum es tvel: u Tiflisi nman qaghaqum haytni mardkanc sharqy gcel: ayd el mec ban e, — nkatec ynkers։

— A qe matagh, ba es im elac-chelacy phchacrel, Vanin husum im tvel, vor na Tiflisin petq ga. xi, Tiflisumy nra nmannery qich kan. ya che im sirty shat er cavum ed barbadi (qandvaci) hmar... Es im tghin husum em tvel, vor araj im ojaxy shini, im hangac tchragy vari, im tuny hars berilov: indz u im paravin uraxacni, edn el ira husumov es xavar geghy lusavori, mer xeghtch u hayvan shinakanin koric, begaric azati... Tiflisumy Vanin togh henc erknqic hreshtak ver beri, indz inch... hren, vor erkrum, vor lusavor, ya che phang u philov (hnaraget) mard ka, henc dpa Tiflis a vaz tali, duq mer es xeghtch geghi dardy qasheceq, vor voch ter uni, voch srtacav...։ — Vanin gone phogh ugharkum e qez, — harcri es cerunun։

— Che, chi gharkum, mer knqavori tghin asel a te apun asa indzanic neghana voch. xarjs shat a menc. tarin 3 — 4 hazar manety heriq chanum, es el anjax (haziv) edqan em ashxatum։

— Isk xoja Maruti partqy vtcharec։

— Che, qez matagh, nran el erku gomshakovs tvi, hogis azateci։

— Hapa erb aystegh ekav, iski chasacir, te inchu gone yur hamar aracd partqy chi vtcharum։

— Aseci, asum a, a her diph mek chi, inch unes chunes caxir ker. eph vor kdartakves, kgas Tiflis im tany kapres։

— Du inch asecir։

— Aseci, yanghlish es, vordi, vor imanam qaghcac mernelu em im votn im geghicy durs chem dnil, ystegh cnvel em, ystegh el pti mernem, ira vatany moracoghy, hor tunn achqic u mtqic qcoghy mard chi, hayvan a։

— Ev ayd drutyan mej uremn du voch mi mxitarutyun chunis, — harcri es cerunun, i srte cavakcelov nran։

— Unem, vonc chunem, — patasxanec na huzvac dzaynov — im mxitarutyunn el en a, vor eph lsum em te mer geghakanin miny uzum a ira tghin qaghaq ghrki husum arnelu, en shatin gnum em krnicy brnum, berum mer hayatumy kangnecnum u asum, — – tes, vordi, es Vedunc Sargsi shen ojaxn a, vor esor verana (averak) a darel։ Ay, tes, ktury crvel a, peshery taphvel en, gerany kax a ynkel, gyumy datarkvel a, u mez tacan (tac kerakur) tvoghy mi ec (ayc) a mnacel... Menq el, tesnum es, mard u knik ceracel mnacel enq anter, voch dzerq ka, vor mer dury bana, voch dzen ka, vor sirtners uraxacni... es diph nra meghn a, vor es im tghin husumi ghrkeci... Vaxir ed banicy, vordi, rexed qu kyshtin pahir, tanicd mi heracnir, vor im Vanu nman Noyi agrav chdarna...։

— Bayc duq ho dranov chariq eq gorcum, — bacakanchec Petrosy vrdovvelov։

— Chariq xi em gorcum, — patasxanec cerunin erandov, — lavn en chi vor mer geghy hisun var anogh tghamard aveli unena, qan te harir Noyi agrav։ Var anoghy hla hac kberi tun, qyulphati (zavakneri) ruzin kyshtacni. Noyi agravn inchi a petq։ Ya che, hov a meghavor, vor es hmi ysenc em xratum mardkanc, es, te: im tghen։ Mi shat araj gnacel eq ter Mukuchi yaxen (odziiqy) brnel te es xi du gitun ches, es xi tgherancd husumi ches ghrkel... Xeghtchn en shatin ekav indz gangatvec։ . Aseci, ur a, ed shlyapavor tgheranc mi ghrki ystegh: es el nranc im harcmunqn anem։ Hmi hazir ekel eq. xndrum, em vor aseq. — hov a meghavor, vor geghi qahanan ter Mukuchn a, hov a meghavor, vor eghcu arajy anapat a. hov a meghavor, vor geghy keghtot a, tnery taphic kpac, hayatnery trqov liqy, qucheqy curumur... aseceq tenam, hov a meghavor, xeghtch geghakany, te Noyi agravnery։ Axr inchkli hmi es gegharanqic mi tasy, qsan tgha gnacel en husum arel, lusavorvel, hmi ur en, ynchi nrancic minn u miny ed chekav, vor ira hor ojaxy vari, ira vatany paycaracni, vor geghacin henc min orinak el a tesni u asi te: «ghort a, husumy lav ban a, ekeq menq qar u qacax utenq, ama mer rexanc husum tanq, lusavorenq...» ։

Cerunin lrec, isk menq patasxanelu vochinch chuneinq։

Barebaxtabar ayd mijocin partizi drnum erevac mer hyurynkaly, vor ekel er mez tchashi kanchelu։ Ogut qaghelov aritic, ver kacanq teghic ev voghjunelov cerunun, heracanq canr tpavorutyan tak։

Erb ijnum einq sosineri zarivayrov: harcri Petrosin te: — ardyoq hishum e ayn xosqy, vor asum ei te «kgtnvin hogvo kam mtqi achqerov hivandner, voronq xavary koronen ibrev degh, irenc cavy meghmelu hamar» ։

— Hishum em, — asac na, — ev ays cerunin ayd hivandneric minn e։

— Ayo, sakayn nra mitqn aroghj ev hogin kaytar e eghel, erkusn el hivandacrel e lusavor vordin, — hareci es։

— Anshusht, — patasxanec ynkers ev ays angam arden xor hamozmunqov։

Nyuty hraparakvel e Mamuli xosnaki shrjanaknerum:
Kisvir ays nyutov:
Armenak Avetisyan
21:16, 07.01.2018
13452 | 0
21:11, 07.01.2018
18046 | 0
21:02, 07.01.2018
8400 | 0
20:49, 07.01.2018
12905 | 0
18:57, 07.01.2018
18166 | 0
18:54, 07.01.2018
19031 | 0
18:51, 07.01.2018
11831 | 0
18:48, 07.01.2018
10279 | 0
18:42, 07.01.2018
9207 | 0
18:34, 07.01.2018
6936 | 0
18:32, 07.01.2018
11387 | 0
18:31, 07.01.2018
6959 | 0
18:27, 07.01.2018
13065 | 0
18:22, 07.01.2018
7103 | 0
18:20, 07.01.2018
7671 | 0
17:38, 07.01.2018
7619 | 0
17:34, 07.01.2018
12352 | 0
depi ver