Grigor Zohrap

Grigor Zohrapy (hunisi 26, 1861 - 1915) hay nshanavor grogh, qaghaqaget, phastaban ev baregorc։

Cnvel e 1861 tvakanin K. Polsum։ Naxnakan krtutyuny stacel e Peshiktashi Maqruhyan, apa Oragyughi Targmanchac varzharannerum։ Aynuhetev sovorel e Lusavorchyan varzharanum։

Grel e «Anhetacac serund my» , «Nardik» vepery ev «Tchitin partqy» , «Erjanik mahy» , «Zabughon» novelnery։

Kensagrutyun

Grigor Zohrapy cnvel e 1861 tvakanin K. Polsi Peshiktash taghamasum։ Hayry: Xachik efendin, saraf er, bnik akneci, mayry: Eftik hanymy, Malatiayic er։

Zohrapy naxnakan krtutyuny stacel e Peshiktashi Maqruhyan varzharanum։ 1870-in mahanum e Xachik efendin։ Mayry amusnanum e nshanavor phastaban Avetis Yortumyani het ev erku vordineri: Mihrani u Grigori het teghaphoxvum e Ortagyugh։ Eghbayrnery usumy sharunakum en teghi nshanavor Targmanchac varzharanum։ Aystegh sovorelu tarinerin en veraberum Zohrapi arajin grakan naxaphordzery: votanavorner, hajogh sharadrutyunner։

1876 tvakanin Zohrapn yndunvum e ayd zhamanak Turqiayi miak bardzraguyn hastatutyuny: Kalatasarayi varzharany, vory bacvel er 1868 tvakanin fransiakan karavarutyan hovanovorutyamb ev K. Polsi fransiakan despani anmijakan hskoghutyamb։ Usanum e erkrachaphakan gorcy։ Bazhinn avartum e phaylun giteliqnerov։

1880 tvakanin ashxatanqi e ancnum xort hor iravabanakan grasenyakum, ibrev gragir ev miazhamanak sksum e hatchaxel Kalatasarayi iravagitutyan bazhiny։ Sakayn shutov varzharany, vorn uner 45 hay, 2 islam, 2 hrea ev 3 huyn usanogh, phakvum e islam ashakertner chunenalu pattcharov։

1881-in bacvum e «Hugugi» varzharany։ Mek tari anc Zohrapy teghaphoxvum e «Hugug», vortegh erku tari sovoreluc heto heranum e: vkayakan chstanalov։ 1884-in Edirne qaghaqum qnnutyun e handznum ev stanum phastaban-iravabani vkayakan։

Zohrapy grakan asparez e mtnum, erb 1878-in handipum e Nikoghayos Tyulpentchyanin ev darnum nra hratarakac «Lragir» oraterti ashxatakicy։ Yndameny 17 tarekan er na, sakayn drsevorec iren ibrev azgi tchakatagrov mtahog anhat։

1880-akan tvakanneri skzbnerin mutq gorcelov hrapararakaxosakan asparez: Zohrapy dardzav zhamanaki grakan sharzhman masnakicneric ev ardyunavet gorcichneric meky։

1883 t. na hratarakum e Asiakan ynkerutyan «Erkragunt» handesy, Hakob Paronyani xmbagrutyamb։ 1885 t. handesum sksum e tpagrel ir andranik vepy: «Anhetacac serund my» vernagrov։ 1887-in vepy tpagrum e arandzin grqov։

1888 t. Zohrapn amusnanum e Klara Yazychyani het։

1889 t. cnvum e Zohrapi andranik vordin: Levony, 1891-in: avag dustry: Doloresy, 1892-in: krtser vordin: Aramy ev 1896-in: krtser dustry: Herminen։

1891 t. Zohrapn yntrvum e Azgayin zhoghovi eresphoxan, sakayn Zhoghovi nistum nra yntrutyuny chi vaveracvum, 30 tarekany lracac chlinelu pattcharov։

1892 t. Zohrapi xmbagrutyamb hratarakvum e «Masis» azgayin, grakan, qaghaqakan handesy։ Nra grichn ays shrjanum hatkapes beghun er։ 1893-in handesy dadarum e luys tesnel։

Zohrapi grakan gorcuneutyuny burn verelq e aprum 1880-akan tvakanneri verjerin ev 1890-akanneri skzbnerin։ «Arevelq» oraterum, apa «Masis» -um tpagrvum en nra arajin noravepery։ Ir grakan steghcagorcutyan himnakan masy na steghcel e 1887-1893 tt.։ Ays shrjanum Zohrapy grel e erkrord anavart vepy: «Nardik» , noraveperi mec masy, bazmativ hraparakaxosakan hodvacner: tchanachvelov ibrev grogh ev hraparakaxos։

Hetagayum, erkar lrutyunic heto: sksac 1898 tvakanic, Zohrapy noric e erevum grakan asparezum, ays angam vorpes tchanachvac u vastakac grogh ev hasarakakan gorcich։1894-95 tvakannery zarhureli ein arevmtahayeri hamar։ Skizb aran u minchev 1896 tvakany sharunakvecin zangvacayin kotoracnery։ Hay arajadem mtavorakanneri mec masy stipvac er heranal K. Polsic ev hastatvel Evropayum, Egiptosum։

Husahatutyan u azgayin korovi ankman ays shrjanum Zohrapy heracel er grakan asparezic։ Na aveli zbaghvac er phastabanakan gorcerov, karevor datavarutyunnerov։

Kostandnupolsum Zohrapy vorpes iravaban-phastaban haytni er hatkapes otarahpataknerin, qani vor tirapetelov franserenin: shat hatchax pashtpanum er nranc gorcery Turqiayi arevtrakan arajin dataranum։ Zohrapy Polsi rusakan despanatan targmanichn er u iravaget-xorhrdakany։ Ogtvelov ayd hangamanqic: rus otarahpatakneri dater er varum ev uner Evropa azatoren ertevekelu iravunq։

1898-in oraterti veracvac «Masisy» luys tesav dardzyal Zohrapi xmbagrutyamb։ Na krkin varec burn steghcagorcakan kyanq, miazhamanak zbaghvelov phastabanutyamb։

Sakayn 1906 tvakanin Ardaradatutyan naxarari kargadrutyamb Zohrapin argelvec turqakan datarannerum dater pashtpanel։ Pattchary mi bulghar heghaphoxakani datakan pashtpanutyunn er։ 1908 tvakanin Turqiayum verahastatvec Sahmanadrutyuny։ Kaysrutyan bolor ankyunnerum anckacvecin mitingner, cuycer: havasarutyan, eghbayrutyan, hamagorcakcutyan kargaxosnerov։ Zohrapn ayd zhamanak Pharizum er։ Ayntegh na hajoghel er hratarakel ir franseren iravagitakan ashxatutyuny, masnagitutyamb ashxatanq gtnelu erashxiqner uner ev hetagayi hamar naxatesum er yntaniqov bnakutyan hastatvel Egiptosum։

Teghekanalov Turqiayum Sahmanadrakan karger hastatvelu masin: na huyserov ev lavatesutyamb Pharizic shtapec Polis։

1908 tvakanin Zohrapn yntrvec turqakan Parlamenti patgamavor։ Na aktiv masnakcutyun er unenum xorhrdaranakan grete bolor qnnarkumnerum, amen janq gorcadrum er Xorhrdarani koghmic ardaraci orenqner yndunelu hamar։ Ir masin na asum er. «Es Sahmanadrutyan phastabann em» ։

Zohrapy hargvac ev ereveli andznavorutyun er erkri te azgayin, ev te hamyndhanur hasarakakan-qaghaqakan, mshakutayin kyanqum։

Zohrapy naev eresphoxan er Azgayin zhoghovi, vory 1914 tvakanin bardzracrec Turqiayum haykakan barephoxumneri harcy ev ays kapakcutyamb dimec evropakan terutyuneri mijamtutyany։

Hunvarin Rusastani ev Turqiayi mijev storagrvec haykakan barephoxumneri veraberyal hamadzaynagiry, vory arevmtahayeri: Turqiayum apahov kyanqi erashxiqn er։ Ayd gorcum Zohrapi masnakcutyuny vtchrakan er։ Sakayn sksvec Arajin hamashxarhayin paterazmy, ev hamadzaynagriry mnac tghti vra։ Turqiayi hamar steghvecin npastavor paymanner hayeri ceghaspanutyunn irakanacnelu hamar։ Mek gisherva yntacqum, aprili 24-in, dzerbakalvec ev aqsorvec Polsi hay mtavorakanutyuny։ Zohrapy amen janq gorcadrec: azatelu anmegh azgakicnerin։ Na dimec petakan bardzrastitchan pashtonyanerin, voroncic shateri het mterim haraberutyuneri mej er, ayd tvum: nerqin gorcoc naxarar Taleat phashayin, Xorhrdarani naxagah Sayid Halim phashayin։ Nranq bolorn el talis ein drakan, husadrogh patasxanner։

Sakayn shutov Zohrapin evs dzerbakalecin։ Nran el spasvum er nuyn dazhan tchakatagiry, inchpes ir milionavor tarabaxt hayrenakicnerin։

1915 tvakani hulisin aqsori tchanaparhin dazhanoren spanvec Grigor Zohrapy։

Grakanutyun

• Mariam Gevorgyan, Grigor Zohrapy hraparakagir ev geghaget, Erevan, 2010, 200 ej։