| Anania Shirakacin vagh mijnadari matematikos er, tomaraget, astghaget, ashxarhaget, philisopha, oderevutaban: Na arajinn e kayun himqeri vra drel tchshgrit gitutyunneri usumnasirutyuny Hayastanum:
Anania Shirakacu ardzany Erevani Matenadarani arjev | Shirakacin, Dprevanqi dprocum naxnakan krtutyun stanalov, voroshec nvirvel hamroghakan arvesti: matematikayi usumnasirmany: Na hamozvac er, vor amen inchi himqum tvern en, isk hamroghakan arvesty hamarum er bolor gitutyunneri himqy: Mezanic aveli qan 1300 tari araj, erb ashxarhum hmut masnagetnern u usucichnery shat qich ein, usumy sharunakelu, giteliqnery xoracnelu miak mijocy tchamphordeln er u heravor erkrnerum usucich gtnely: Shirakacin aydpes el varvec: Yndhanur armamb: na artasahmanum tchanaparhordec ev sovorec 11 tari, voric 8-y: huyn nshanavor gitnakan Tyuqikos Byuzandacu dprocum: Usucchi harust gradarany Shirakacu hamar dardzav erkrord usumnarany: Hay eritasardy, matematikayic baci, usumnasirec naev patmutyun, bzhshkagitutyun, ashxarhagrutyun ev ayl gitutyunner: Usumnarutyunn avarteluc heto Shirakacin shtapec veradarnal Shirak ev dproc bacec, vortegh galis ein sovorelu Hayastani tarber vayreric: Anania Shirakacin voch miayn sovorecnum, aylev dasagrqer er steghcum, voronq aynuhetev bazmacnum ein: meky myusic artagrelov: Haryuramyakner sharunak hay erexanern u pataninery matematikan sovorel en Shirakacu xndragrqov, vortegh amphophvac xndirnery naev hetaqrqir teghekutyunner ein parunakum patmutyunic, ashxarhagrutyunic, tarber arhestneric u zhamanakin bnorosh aroryayic: Vorosh xndirner unein zvartchali bnuyt ev kochvum ein xraxtchanakanner: Anania Shirakacu karevor ashxatutyunneric en zhamanaki tchshgrit hashvarkmany carayogh tomarakan hashvumneri aghyusaknern u boloraknery (astghagitakan aghyusakner), voronq tvyalner en parunakum voch miayn haykakan, aylev qaghaqakirt myus zhoghovurdneri tomarakan hamakargeric: Ir astghagitakan ashxatutyunnerum Anania Shirakacin qnnutyan e arel Aregaki, Erkri, Lusni, astgheri vra ev Tiezerqum teghi unecogh erevuytner: Na hamozvac er, vor Erkiry gndadzev e, parzel e, vor luysi taracman aragutyuny shat aveli mec e, qan dzayniny, gtnum er, vor Lusiny sephakan luysic zurk, pind marmin e, vory erevum e Aregaki tcharagaytneri andradardzmamb, isk nra vra erevacogh mut bcery makerevutayin anhartutyunner en: Shirakacin bacatrel e naev Lusni phuleri arajacumy, Aregaki ev Lusni xavarumnery: Coveri makyntacutyunnern u teghatvutyunnery na hamarel e Lusni azdecutyan ardyunq: Hamematakan datoghutyunnerov ezrakacrel e, vor Aregaky mec e te Lusnic, te Erkric ev gtnvum e shat mec heravorutyan vra: Shirakacin nshel e naev astghagitutyan mi sharq gorcnakan kirarutyunner, masnavorapes: navagnacutyan zhamanak astgherov koghmnoroshvelu ev Aregaki dirqov orva zhamery voroshelu eghanaky: Shat hetaqrqrakan en naev tankarzheq qarerin, chaph u kshrin, fizikayi ev oderevutabanutyan tarber harceri veraberogh nra usumnasirutyunnery: Anania Shirakacu hushardzannery kangnecvac en Matenadarani ev Erevani petakan hamalsarani arjev: HH-um sahmanvel e Anania Shirakaci medal, vorov pargevatrvum en gitutyan ev mshakuyti bnagavarum aknaru dzerqberumneri hamar: Grogh, HXSH mshakuyti vastakavor gorcich, Petakan mrcanaki daphnekir Vaxtang Ananyany vorsordakan patmvacqi skzbnavoroghn e hay grakanutyan mej:
Vaxtang Ananyany sovorel e Dilijani cxakan dprocum, apa zbaghvel inqnakrtutyamb: 1926 t-in teghaphoxvel e Erevan, 1930–35 tt-in ashxatel e «Matchkal», «Socialistakan gyughatntesutyun», «Kolxoznik» terteri xmbagrutyunnerum: Nra arajin vipaky: «Krake oghaki mej», luys e tesel 1930 t-in: Ananyany «Vors» (1934 t.) zhoghovacuum var guynerov ev realistakan patkernerov e nkaragrel haykakan bnashxarhy: 1947–66 tt-in luys en tesel nra vorsordakan patmvacqneri 6 praknery: Ananyann aravel tchanachvel e «Sevani aphin» (1951 t.) arkacayin vipakov, vorn achqi e ynknum mardasirakan, hayrenasirakan shnchov, bnutyan var patkernerov, hamozich kerparnerov: Vipaky targmanvel e aveli qan 10 lezvov: Mankakan grakanutyan lavaguyn nmushneric e naev Ananyani «Hovazadzori gerinery» (1956 t.) vipaky, vory «Sevani aphin» vipaki het mankakan lavaguyn grqi hamamiutenakan mrcanakabashxutyunum arzhanacel e «Lavaguyn girq» mrcanaki: Ananyany grel e naev «Hayastani kendanakan ashxarhy» (1961–67 tt.) qarahator ashxatutyuny, vorn uni gitatchanachoghakan mec arzheq: Nra «Sevani aphin» ev «Hovazadzori gerinery» vipakneri himan vra Hayfilmy nkarahanel e «Lernayin ltchi gaghtniqy» (1954 t.) ev «Hovazadzori gerinery» (1957 t.) kinonkarnery: «Vaxtang Ananyani erkeric phchum en mer erkri ev hoghi buyrery: Na chaphel e andundneri xorqy ev zgacel e lerneri slacqy, teqvel e bolor caghikneri ev buyseri vra: Mshtapes pahpanel e mor jermutyan ev ansahman srti zgacoghutyuny, hyusel nra siro ergy: Na haskanum er bnutyan lezun ev mardu hogin, anaghart hayacqov nayum mardkanc ev ashxarhin, zhoghovrdakan mec kyanqi yntacqin»: Hrant Tamrazyan «Tasnmek tarekan ei, erb zrkveci dprocic, usucichneric: Aynuhetev grqery dardzan im usucichnery, im dastiaraknery, lernakani im antash hogin hghkoghnery»: Vaxtang Ananyan | | | Mot 1420/25t., q. Amasia, Phoqr Asia 1496 t., Brusa
Mijnadari xoshor bzhshkapet Amirdovlat Amasiacin hay bzhshkutyan mej sharunakel e Mxitar Heracu oroq dzevavorvac avanduytnery, steghcel arajin haykakan deghagitakan hanragitarany: | Mijnadari bnaget-bzhishk Amirdovlat Amasiacin bzhshkutyun sovorel e Mijagetqum kam Arabiayum: Tirapetel e hunarenin, latinerenin, parskerenin, araberenin, turqerenin, usumnasirel hin ev mijnadaryan bzhshkagitutyuny: Erkar tariner aprel e Kostandnupolsum, eghel palatakan bzhishk, hrchakvel «virabuzhapet»: Amasiacin «Usumn bzhshkutean» ashxatutyunum qnnutyan e arel saghmnabanutyan, mardakazmutyan, axtabanutyan ev higienayi harcery: «Ogut bzhshkutean» ashxatutyuny kazmvac e 2 masic: mardakazmutyun ev axtabanutyun, vortegh manramasn nkaragrvac en nerqin organneri hivandutyunneri (200-ic aveli) pattcharagitutyuny, klinikakan patkery bnoroshogh axtanshannery, hivandi buzhumy ev xnamqy, inchpes naev nkaragrel e tesoghakan nyardi ughin, qitkokordi ev ayl hivandutyunner, tvel dranc deghabuzhman, snndabuzhman eghanaknery: Deghagitutyan veraberyal Amasiacu amenanshanavor ashxatutyunnern en «Axrapatiny» (1487 t.) ev «Angitac anpety» (1482 t., hrt.: 1926 t.): Verjins haykakan mijnadaryan haykakan deghagitakan hanragitaran e, vortegh trvac en (5 lezvov) 3500-ic aveli buzhich buyseri, kendanineri u hanqayin nyuteri anvanumner, nranc homanishnery: Varakakan-alergiakan hivandutyunneri buzhman hamar Amasiacin ogtagorcel e haykakan busashxarhi buysery, kirarel e naev hakatunayin (nardos, vaghenak, erkataxot ev ayln) ev organizmi tonusy bardzracnogh (sghanc, loshtak), vaghazham cerutyuny kanxogh vorosh busakan, kendanakan u anorganakan cagum unecogh xezher (qaghban, seqpinatch, aknamom ev ayln):
| | Mot 1120 t., Her, Parskahayq (ayzhm: Xoy, Iranum), 1200 t.
Mxitar Heracin hay mijnadaryan bzhshkutyan amenaakanavor demqeric e, kilikyan bzhshkakan dproci himnadiry: | Patanekan tariqum Mxitary hastatvel e Kilikyan Hayastanum, vortegh stacel e masnagitakan himnarar krtutyun: Aynuhetev Sisum ev Hromklayum katoghikosner Nerses Shnorhalu, apa Grigor D Tghayi hovanavorutyamb cavalel e bzhshki u gitnakani ir gorcuneutyuny: XII dari 60-akan tvakannerin Mxitar Heracin arden mec hrchak e vayelel, shrjel e erkric erkir, usumnasirel bzhshkutyan hayr Hipokrati, arevelqi mecanun bzhshkapet Avicennayi ashxatutyunnery, tchanachel taratesak buyseri buzhich hatkutyunnery, dranq phordzarkel tarber hivandutyunneri zhamanak: XII dari 80-akan tvakannerin Mxitar Heracin dzernamux e eghel «Jermanc mxitarutyun» (hratarakvel e 1832 t-in) grqi sharadrmany: Na girqn aydpes e anvanel, vorpeszi ayn mxitari bzhshkin: usmamb, isk hivandin: aroghjutyamb: Ashxatutyan mej na andradardzel e Dashtayin Kilikiayi tchahtchot vayrerum laynoren taracvac tendayin hivandutyunneri dasakargman, pattcharagitutyan, axtacnutyan, mahtchabuzhutyan, kanxargelman ev buzhman harcerin: Heracin tendayin hivandutyunnery bazhanel e 3 xmbi: «miorya», «borbosayin» ev «halevmash anogh»: Hetaqrqir e nra tesutyuny hatkapes «borbosayin» tendi masin, yst vori: ayd tendy varakich e, isk nra pattchary mardu aryan ev myus heghukneri mej goyacogh «borbosn» e, vory, kutakvelov voreve organum, araj e berum ays kam ayn hivandutyuny: Zhamanakakic patkeracumnerov: da varakakan sharzhyntaci dipuk nkaragrutyun e, inchy Heracin tvel e manreneri haytnagorcumic shat araj: «Borbosayin» tenderi xmbum Mxitar Heracin nkaragrel e dogherocqy, tifayin ev aryunavarakakan hivandutyunnery, zhantaxty, bnakan caghiky, karmruky, tify: Isk tendayin hivandutyunneri Mxitar Heracu dasakargumy henvum er voch miayn axtabanakan u pattcharagitakan skzbunqneri, aylev klinikakan usumnasirutyan, hivandi manrakrkit hetazotman vra: Heracin mshakel e buzhman hamalir mi hamakarg, vory himnvac er deghabuzhutyan (hatkapes: busabuzhutyan), snndabuzhutyan ev fizikakan eghanakneri vra: Na lurj ushadrutyun e dardzrel naev hogebuzhman (psixoterapia) eghanaknerin, nershnchmany: ayd npatakov ogtagorcelov naev erazhshtutyuny: Bzhshkapeti «Jermanc mxitarutyuny» erkar darer lavaguyn dzernark-dasagirqn e eghel hay bzhishkneri ev bzhshkutyun sovoroghneri hamar: Heracin mec ashxatanq e katarel naev hay bzhshkakan terminneri steghcman ughghutyamb, voronc mi masy caysor gorcacvum e: 1908-in «Jermanc mxitarutyuny» germaneren e targmanel Ernest Zaydely: Aynuhetev erky targmanvel e mi sharq ayl lezunerov ev haytni dardzel evropakan gitutyany: Mxitar Heracu anunov kochvel en phoghocner Erevanum u Vanadzorum, inchpes naev Erevani petakan bzhshkakan hamalsarany: HH-um sahmanvel e Mxitar Heracu medal: | | |