ՄԱՄՈՒԼ.ամ
Hay / Հայ | Рус | Eng | Tür
USD 402.56, EUR 440.64, RUB 4.58, GBP 505.01
+23 °C, +15 °C ... +28 °C Vaghy:+29 °C
Amatunineri sharavighnery
01:54, 29.11.2019
12461 | 0
«Niderlandakan oragri» naxagci shrjanaknerum sharunakum enq patmel Amatunineri masin

Hayoc patmutyan mut u lusavor xorsheric arandznaki paycarutyamb u sheshtadrutyamb phaylatakum u arandznanum e aznvakan cagum unecogh AMATUNINERI tohmy:
Vovqer en nranq, vortegh en hasnum nranc sharavighnery...
AMATUNINER: Vorqan el patmakan tvyalnery zhlat linen, aynuamenayniv Amatunineri masin mez hasac teghekutyunnery xorhelu, verlucelu ev hetaga ezrahangumneri teghiq en talis, Ays tohmy nerkayacnoghnern achqi en ynknum irenc bacarik yndunakutyunnerov, koghmnoroshvelu u xelaci voroshumner yndunelu unakautyamb: Vovqer en Amatuninery Nranc masin haykakan sovetakan, Viqipedia internetayin ev ayl hanragitarannerum karogh enq kardal hetevyaly: ariakan cagum unecogh hay naxararakan hnaguyn tohm. ARTAZ gavary Mec Hayqi Vaspurakan nahangum, Amatunineri naxararakan tohmi zharangakan tiruytneric e: Hayoc arquniqum unecel en azdecik dirq, varel en hazarapetutyan pashtony։ Zoranamakum Amatunineri zorabazhiny chi hishatakvum։ Yst Movses xorenacu: «Hayoc Amatuni naxararutyuny dranq bnik hreaner en, vor ekel en aryac erkric, mi vomn Manuic, vory mi uzhegh mecahasak vordi uner, Samson anunov, inchpes hreaneri mej sovorutyun ka: naxnineri anunnery dnel yst huysi: Ev ays tchshmarit e, inchpes ayzhm el nkatvum e Amatunineri serndi mej, vor nranq haghtandam, vayelchakazm ev uzhegh mardik en, patshatch amen banum: Sranq taracvac en eghel Arshaki dzerqov, vor partevakan ceghic arajiny tagavor dardzav, ev arajadimelov Parskastanum el aravel patvi hasan: Isk te inch pattcharov nranq mer erkiry ekan: chgitem, miayn te Artashesic pativner en gtnum gyugherov u dastakertnerov ev kochvum en Amatuniner, aysinqn: ekvorner» ։ (Patmutyun Hayoc, Venetik, 1881, ej 288-289)
Tovma Arcrunin grum e: «Isk zanun qaghaqin kochecin Artamat, vor targmaneal stugabani Artashesi dzerakert kam te Artashesi ekq, zi yt parsik dzayni Mat ekq targmani»: (Patmutyun Arcruneac, K.P., 1852, ej 57)
Zarmanalin ayn e, vor Xorenacin AHMATAN-i nmanutyunic chi stugabanum nranc anvan cagumy, vory Ghukas Intchitchyani (1758-1833) hamadzayn hnaravor e (Hnaxosutiւn, B., ej 164, cn. 1): Kam nuynisk chi bxecnum MAN baric:
Yst Barsegh Sargisyani (1852-1921), Movses Xorenacu «hnaragitutiւnn» e Amatunineri hreakan cagumy: Ayn mitvac e yndunelu te «i zhamanaks Tigranay handipecaւ noca mutqn i Hays ...» (Agatangeghos ev ir bazmadarean gaghtniqy, Venetik, 1890, ej 89):
Grigor Ghaphancyany (1887-1957) grum e: «Xoric Xorenacin kazmum e Xorxoruni naxararutyuny, aysinqn piti ynunenq, vor ayd azdecik ishxanutyuny xuriakan cagum uni, inchpes Mandakuninery Manda ceghic, Slkuninery Sale ceghic (Salak ev Malak anunneric), Amatuninery Mada (Medaci) ceghic ev ayln» (Patmutiւn Urartui, Erevan, 1940, ej 34-35):
Amatuninery karogh en naev «urartakan» serund linel: Basmajyany Amatunin nuynacnum e Amadani het, isk urishnery Shamatuani het (Nikolski):
N. Adoncy nranc anvan cagumy kapum e Herodotosi hishatakac matienner ceghanvan het։ Bazmativ hetazotoghner Amatuni azganvan cagumnabanutyuny hetevyal kerp en nerkayacnum: Amo - veracnund ev tun (cux, tun, ojax): Ayspisov azganvan himqum ka bardzr tan nerkayacucich, naxarar, aznvakan bacatrutyuny:


3-rd, 4-rd dareric haytni e Ota Amatuni ishxani anuny: Nra cnndyan ev mahvan taretvern anhayt en: Trdat G tagavori bacakayutyan zhamanak pashtpanel e Ani berdy, inchpes naev arquni bolor gandzery, Anahiti ev Aramazdi voskya ardzannery։ Xosrov B Meci spanutyunic heto minchev Trdat G Meci gahakalutyuny, Parsic kotarcic phaxcrel ev xnamel e Xosrov B-i dstery: Xosroviduxtin: Isk erb Trdat G-n hastatvel e gahin, Ota Amatunin nshanakvel e naxararapeti pashtonin։ Yst Agatangeghosi: «...Tagavori vaxecac quyry ev myus merdzavornery verj i verjo xorhrdakcum en ev voroshum Ota anunov avag naxararin ugharkel Artashat: Grigorisin bantic hanel-berel»: Xosqy Grigor lusavorichi masin e, erb qristonea apstambnery tchnshum en gorcadrel Trdat G Mec tagavori vra:
Varkac ka, ev da masnavorapes hastatum en Otyan arandznahatuk azganvan kroghnery, vor irenc gerdastani akunqnery galis en Ota Amatunuc: Ays yntaniqic en serum Grigor Otyany, erkicaban Ervand Otyany ev eli shat urish anvani mardik:

Phavstos Buzandi «Hayoc patmutyun» grqic teghekanum enq. Sanesan tagavori zorqeri dem (336t) Oshakani tchakatamartum Clu glux kochvogh blri mot tarac haghtanaki artiv Hayastani Xosrov G Kotak tagavory, vorn stipvac heracel er Kogovit gavari Daruynq berdy, phaylun haghtanakic heto Amatuni ishxan Vahanin e nvirum Oshakany, vorn aynuhetev Amatunineri avandakan nstavayry dardzav: Ev yndhanrapes Oshakany Amatunineri hamar ayn bnakavayrn e, vor hamematabar anapakan e mnacel, chi aspatakvel otar nvatchoghneri avervacutyunneric, hetevabar handisacel Amatunineri sharavighneri mi tchyughi pahpanman lavaguyn naxapaymany, inchin der kanradarnanq:
IV d. verjerin hishatakvum e Pargev Amatuni ishxani anuny, vory hamagorcakcelov Shavarsh Kamsarakani het, phordzum er parsic gerutyunic azatel Hayastani Xosrov D. tagavorin: phordzy dzaxoghvum e Sasanyan parsic Artashir tagavory Amatunun ev Kamsarakannerin hayrenakan gahic ijecrec krtser naxararneri kargy։
Vahan Amatunu sharavighic, haւanabar: tory, Vahan B. Amatuni ishxany, vor Mesrop Mashtoci ashakertneric er, haytni ir imastuteamb, xohemuteamb ev arzhaniqnerov ir usucich Sesrop Sashtoci din ejmiacnic teghaphoxum e Oshakan: nra gerezmani vra karucum kentronagmbet ekegheci-dambaran։ 439-in Mashtoci vaxtchanveluc heto Vetch cagec te ur piti hangchi vardapeti marminy: Mec heghinakutyun vayelogh Vahan ishxan Amatunin karoghacav bolorin hamozel, vor Mashtocin teghaphoxen ir nstavayr Oshakan: 442-in ishxany nra gerezmanin karucum e gmbetaւor klor ekegheci: Inqy' Vahan Amatunin, Oshakanum bnakvogh ir harazatnerin ktakum e iren taghel Mashtoci shirimic 40 bazuk heravorutyamb:
Avarayri paterazmic araj, erb parsic Hazkert shahy phordzec hay zhoghovrdi vzin phatatel zradashtakanutyuny, Tizbon gnacogh naxararneri mej er Vahan Amatuni Hayoc Hazarapety, vory merzhec parsic shahi storacucich arajarky: Artashatum hravirvac hatuk zhoghovovum Vahan Amatunin verhastatvum e, vorpes hazarapet: Masnakicneri tvum ein naev Mesrop Mashtoci ev Sahak Partevi ashakertnery, voronq qajateghyak ein zhamanaki astvacabanakan u philisophayakan grakanutyany: Parsic arquniqin ughghvac patasxan namakum nranq
himnavorapes pashtpanum ein qristoneakan havatqi tchshmartaciutyuny: «Ays havatic mez voch voq chi karogh xaxtel, voch hreshtaknery ev voch mardik, voch sury ev voch hury, voch jury ev voch el voreve ayl darn harvac», - grum ein nranq: Ayspisov, hayery ktruk merzhecin kronaphoxutyan arajarky: Parsiknery nerxuzhecin Haykakan taracq ishxan Arandzar Amatunin hetaxuzec hakarakordi teghasharzhery, zorqeri qanaky, kazmy ev dirqavorumy, apa 2000 martikov daranakalec ev vochnchacrec shrjaka haykakan bnakavayrern aspatakogh parskakan zoramasy, isk mnacacnerin halacec minchev nranc zoratchambary:
VI-ic – VII dareri Ptghni gyughum gtnvogh vagh mijnadaryan haykakan tchartarapetakan anzugakan u ezaki: Ptghavanq hushardzanic, haytni e darnum, vor ayn karucel e ishxan Manuel Amatunin, patkeraqandakneric meky phoragrvac e «MANVoIEL AMATVoINEAC TER» makagrutyamb։
Mi koghm toghnelov kisaver ays karuyci ezaki u vehashuq tchartarapetakan votchin andradarnaly, nshenq, vor ayn harust e bardzrarvest zardaqandaknerov u patkeraqandaknerov: Ezaki en haravayin mutqi zardakamari dzax: horizonakan masum, aryucin netaharogh, dzi hecac Manuel Amatunu qandaky, isk zardakamari aj masum: aryuci het nizakov menamartogh Sahak Amatunin : Manueli vordin: Ushagrav e naev haravayin shqamutqi kamari kentronum, medalioni mej Astvacacni patkeraqandaky: erku koghqerin hreshtaknerov, saphorneri qandakashary ev armavenu cari tak nstac aryuci qandaky: Shatern ayn nuynacnum en Astvacashnchi Danieli: gbum pahvogh aryucnerin: Aystegh mek karevor hangamanq petq e hashvi arnel, vor amatunineri ishxanakan nshanakum (gerbum) arka en te armavenin ev te xocvogh aryucy, vor hzor, bayc partvogh tshnamu xorhrdanish e: Ays tesankyunov Ptghavanqi hishyal xorhrdanishery tarbervum en myus vayreri hin hushardzanneri zardaqandaknerum patkervacneric:

Meci Tann Kilikio katoghikos, nshanavor hayaget Garegin Hovsephyany manramasn verlucel e ays ardzanagrutyuny ev imi berel Ptghnavanqi ev Amatunyac tohmi masin eghac teghekutyunnery grel e.

«Hingerord dari verjum ev 6-i skzbum Amatuneac nahapetn er Manden, vor masnakic er Babken katoghikosi zhoghovin, 505 tvin։ Aynuhetev Amatuni ishxani hishatakutyun chunenq minchev 6-rd dari verjy, erb handes e galis Kotit Amatuneac tery, vory petq e aprer 590- 600 tt heto։ Patkeraqandakin hishatakvac Manuel Amatuneac tery petq e aprer 510—590 tveri mej»:


Girq tghtoci 552-53 tvakani mi ayl vaverakanum Nerses B-i miabanakan tghtin storagrum en mi sharq ishxanner, vomanq irenc tohmakan, ev vomanq miayn hayranunov։ Dracanic meky: «Sahak Manuelyan», vorin piti hamarel tatchari himnadri vordin։
Ays havanakan entadrutyunneri ev tvyalneri vra Ptghavanqi shinutyan zhamanakr entadrvum e 6-rd dari erkrord qarordy: Manuel Amatuneacin hamarelov Mandeni vordin, isk Kotitin Sahak Manueli Amatunu vordin:

Y
st hay patmich Ghevondi teghekutyan: 789-in, arabakan halacanqneric xuys talov, 12 hazar hay: tghamard, kin ev erexa, Amatuneac tohmi naxarar Shapuhi ev nra vordi Hamami glxaւoruteamb: ayl hay naxararneri ev ishxanneri, naev: nranc hecelazori het toghnum en Hayastani kentronakan shrjannery ev ughevorւum hunac ashxarh, aysinqn: Biuzandia: Arabakan zorqery hetapndum en erkric heracogh hayerin, voronq Kox gavarum nranc partutyan matnecin, isk irenq, ancnelov Akamsis kam Tchorox gety, Egerneri erkrov mtan Pontos: Biuzandakan kaysr Konstantiny nranc yndunec barehogabar, hastatec nranc naxararakan iravunqnery ev nranc bnakecrec bareber erkramasum:
Aha ayspesi tchakatagrov hay ishxanakan tnery korcrel u verakangnel en irenc iravunqnern u kochumnery: Ayd artagaghti aritov hishatakvum en voch miayn Shapuh ev Hamam ishxannery, aylev: hayoc katoghikos Eghipatrushecin (775-788): Hamsheni haykakan ishxanutean steghcumy kareli e tvagrel 789 kam 790 taretverov: Nranc bnakavayry kochvec Hamamshen (Hamam ishxani anunov), isk irenq: hamshenciner: Cavoq verjin darerum, sksac 1690-1700 tvakanneric hamshenahayutyuny entarkvel e brni islamacman: Hr. Atchareani tvyalnerov minchev hayoc ceghaspanutyuny Turqiayum bnakւum er 20 hazar qristonya hamshenci ev mot noynqan el musulman hamshenci: Qristonya hamshenahayutyuny hayoc ceghaspanutyan zhamanak dardzav turq vandalneri zohy: Bacarvac che, vor nra mi masy yndunel e islamy ev ar aysor bnakvum e Turqiayi tarber vayrerum: pahpanelov ir barbarn u sovoruytnery: Sksac 19-rd dari 60-akan tt., bayc aravel zangvacabar: 1877-1878 tt. rus-turqakan paterazmic heto hamshenahayern sksecin verabnakvel Sev covi hyusisarevelyan apherum ev hastatvecin Suxumum, Sochium, Macestayum, Mcarayum, Cebeldayum, Adlerum, Shapshughum, Nor Afonum ev ayl bnakavayrerum: Hetagayum nranq taracvecin Kubani ev Ekaterinodari ughghutiւnnerov: himnelov nor bnakavayrer: Ayspisov Amatunineri mi tchyughic dzevavorvum e hamshenahayutyuny, vori masin hpancik hakirtch anradardz katarecinq:

Dzhbaxtabar patmakan ancyalic Amatunineri masin amboghjakan u manramasn teghekutyunner anhnar e havaqel, qanzi hayoc patmutyan voghbergakan ejerum, misht el tshnamu hetapndman tiraxum haytnvel en hayoc arqayakan u naxararakan tohmery u nranc zharangneri masin zhamanakagrutyyan tramadrac tvyalnern yndhatvum en: Hay mijnadaryan ishxanutyunnery bazmativ harvacner en krel, naev monghol-tatarakan hordaneric։ Hay ishxanutyunneri zgali masy (ayd tvum Vahramyannery, Dophyannery, Ivanyanery, Xaghbakyan-Proshyannery) korcanvecin. miayn mi qani ishxanakan tnerin hajoghvec pahpanel irenc ishxanutyunnery. masnavorapes Xacheni Hasan-Jalalyannerin, Syuniqi Orbelyannerin։ Hay ishxanakan tohmeric vomanq phrkvecin Vrac Tagavorutyunum ev yndrkvecin vrac ishxanakan dasi mej (ayd tvum Tumanyannery, Amatuninery, Arghutyannery ev aylq) ։ Ayd isk pattcharov Hayoc petakanutyan korsti paymannerum hay aznvakan shat gerdastanner hangrvan en gtel otarutyan mej: Vrastani ev Rusastani arquniqnerum yst arzhanvuyn irenc drsevorel en Amatuninery:

Grigory (Georgi) , Vahany carayel en iranakan shahin ev eghel en Naxijevani meliqnery, henc nranc hetnordnern el, voronc het kap enq gtel Oshakanum aprogh Amatunineri het, teghaphoxvel en Vrastan: 1784 t. vrac Herakl Erkrord tagavory hatuk hrovartakov Sargis (Sergey) Azaryan Amatunun shnorhec vrac arquniqi aznvakan-ishxani titghos, hastatelov Amatunineri gerby: Vracakan tagavorneri koghmic nman kargi vaveracum patmutyan mej annaxadep e ev haytni che: isk 1826 t. Nikolay Arajiny Gerasim Sergeyi Amatunun ev nra vordiner Rafayelin ev Mixailin, inchpes naev eghborordi Ivan Georgii Amatunun shnorhum e rusakan arquniqi aznvakanakan titghos: 1850t. noyemberi 30-i, 1858t.dektemberi 17-i ev 1859t. dektemberi 22-i voroshmamb el ishxanakan tohmi shnorhin e arzhananum nranc vordinery' Petros, Mixayil, Napolion Hovhannesi (Ivani) , Georgi Mixayili ev Nikolay Rafayeli Amatuninery: Hishyal tvyalnery, inchpes nayev Amatunineri ays tohmacary, dzez enq nerkayacnum 1996t Moskvayum hratarakvac «Dvoryanskie rodi rossiyskoe imperiy» grqi 4-rd hatoric, vory hetaga himq handisacav mer lracucich usumnasirutyunneri:
Ete ushadir nayenq «Dvoryanskie rodi rossiyskoe imperiy» grqum hraparakvac ays tohmacarin, apa hstak e, vor ayn amboghjakan che: Azarbeki vordi Petrosy (Pyotr) unecel e ereq vordi' Ivany (Hovhannes), Sergeyy (Sargis) ev Gaspary: Terevs ays tohmacarum yndgrkvac en Sergeyi (Sargisi) zharangordnery, vovqer azdecik gorcuneutyun en unecel Rusastani u Vrastani hasarakakan-qaghaqakan, mshakutayin kyanqum, zbaghecrel en patasxanatu pashtonner:
Terevs aystegh amboghjakan chen Azarbeki vordi Petrosi myus vordineri' Ivani (Hovhannes) ev Gaspari zharangneri masin teghekutyunnery:
Amatuni Ivani (Hovhannesi) masin hetevyaly parzecinq, krkin Vrastanum aprac amatunineric: xoshor mecaharust-barerar e eghel, , cnvel e Nunis gyughum, Petros Amatuni Azaryani vordin e: 1777-84 tt. ir vordu het veranorogel e Jgrasheni ekeghecin u zangakatuny, vori veraberyal pahpanvel e hamapatasxan vimagir: Bnakvel e Tiflisin Chughureti petakan kalvacq-gyughum, vory nranc tohmakan sephakanutyunn e eghel: Ays bnakavayry hetagayum miacvel e Tiflis qaghaqin: vorpes arvardzanayin taghamas: Nra vordinern en: Sargis, Karapet ev Hakobjan (Yakov), Amatuninery:
Verjins' Hakobjany (Yakov) evs barerar-mecaharust e eghel ev sharunakel e hor gorcy
I dep Tbilisii Jigrasheni ekeghecin vrastani tagavor Iraklin 1795t. mshtakan verahskoghutyan e handznel Amatunineri tohmatchyughin, vori naxninery, inchpes arden nshecinq eghel en Naxijevani meliqner: Jigrashen Avetyac ekegheci haykakan ekegheci er Hin Tbilisium, Vrastanum։ Vochnchacvel e 1937-38 tt. yntacqum Lavrenti Beriayi hramanov: ayl 10 haykakan ekeghecineri het miasin։
Krkin xndrum enq ushadrutyun dardznel «Dvoryanskie rodi rossiyskoe imperiy» 1998. tom 4. grqum zeteghvac amatunineri tohmacarin:
Azarbeki vordi Petrosi 3-rd vordin Gasparn e, ays tchyughy Ghazaric (Lazar) u Esayuc (Isayi) heto hasnum e Nikodimos Amatunun: Nuynpes hstak e, vor grqum nerkayacvac Gaspari tohmacari tchyughy lriv che, nra 3 vordineric nshvac e Ghazari (lazar), isk verjinis 5 vordineric miayn Esayu (Isayi) anuny: Ays tohmacary sahmanaphakvum e Esayu 3 vordineric avagi: Nikodimos Amatunu
anunov: Teev Nikodimos Amatunin gorcuneutyun e cavalel Vrastanum, apa ev Rusastanum, anverapahoren tchshtvec ayn kapy, vor na unecel e Oshakani Amatunineri het: hetevabar Tbilisii Amatunineri het Oshakani Amatunineri azgakcakan sert kapy:
Ays kapn amboghjutyamb bacahaytvec, erb Amatuninerin nviryal Oshakan gyughum Aram Hayrapetyany mez tramadrec Amatunineri mek ayl tohmacar: Uraxalin na er, vor ayn hamynkav mez mot eghac «Dvoryanskie rodi rossiyskoe imperiy» . 1998. tom 4 grqi tohmacari sxemayi dzax hatvacum nshvac tchyughin: Azaryayi vordi Gaspari tchyughn aystegh arden amboghjakan lracvac tesqov er, kayin Gaspari vordi Lazari (Ghazari) arden hing zavakneri anunnery' Tatosi, Gevorgi, Vardani, Avagi ev mez arden haytni' Nikodimosi hor Esayu anunnery: Sa arden iskakan haytnagorcutyun er: Mez mnum er bacahaytel ev phntrel Oshakanum cnvac Nikodimosi hor: Esayi qahanayi, nra eghbayrneri u hetnordneri masin teghekutyunnery:
Inqy: Oshakani avag qahana Esayi Ghazari Amatunin, taghvac e Oshakani ekeghecu bakum: Mesrop Mashtoci dambarani ev Vahan Amatunu gerezmani tchisht mijnamasum: Na mec npast e unecel 1879 tvakani Oshakani ekeghecu norogman, nor dproci karucman u 1884 tvakani ekeghecu zangakatan shinararutyan ashxatanqnerin: Mijnak vordin: Gareginy eghel e dproci hogebardzuneri xorhurdi naxagahy, gyughi tanuter, ayspes asac: Glavni, vorn ir mej nerarum e evs mi qani gyugheri varchakan ghekavarumy: Myus vordin: Vahany, Oshakan gyughi banki varchutyan andamn er u banki hashvapahy: HHD andam er, masnakcel e Sardarapati tchakatamartin: Esayu eghbayrneric meki: Gevorgi vordin, hay gitnakan, banaser, hogevorakan, dzaynagraget, sharakanaget, mankavarzh ev bararanagir vardapet Sahak Amatunin e:
Dzhbaxtabar, inchpes viqipediayi hanragitaranum e nshvac, Oshakanum aprogh Amatunineri mecamasnutyuny heracel en kyanqic, myusnery teghaphoxvel en bnakutyan ayl vayrer u haytni ays gyughum irakan Amatunineri sharavighic

qich mard e mnacel, Mi masn el ays azganuny phoxakerpel e papakan anunerov: inchpes Alaverdyannery (Alaverdienc), Kurghinyanner (Kurghinenc), kam henc Amatunineri tohmacary mez tramadrac Arami naxninern irenc Amatuni azganuny dardzrel en Hayrapetyanner: Minchder ays mardik mez haytni Gaspar Amatunu tchyughic en: Azganunneri dzevaphoxutyunnery stalinyan darashrjani hetevanq e, erb mardkanc stipel en krel irenc papi anuny: avelacnelov yan acancy:
H.G-Nikodimos Amatunu masin arden vorosh bacahaytumnerov handes enq ekel «Niderlandakan oragiri»: Amatunineri ishxanakan tohmy naxagci shrjanaknerum:
Yst eutyan menq nor sksum enq naxagci yntacqy: Amatunineri masin patmogh hetaqrqir nyuter ev lusankarner karogh eq ugharkel mer el.phostin.
dear.press@yandex.com kam kapvel mer feysbuqyan ejin:
Ays naxagcov sharunakelu enq noranor teghekutyunner haytnel ishxanakan ays tohmi hetnordneri masin:

Oshakanin verabervogh lusankarnery: V.Amatunu

Ptghavanqin verabervogh lusankarnery ev Amatunineri gerby tramadrel e Raffi Gevorgyany
________________

Ushadrutyun

Hima kareli e hakarak drsevorumneri el handipel: Vomanc dur e galis ishxanakan ays azganuny ev noradzevutyan patyani qoghi tak parzapes irenc hamarum en Amatuni:
Oshakanum menq handipecinq Garegin Amatunun, um papi hayry: verevum hishatakvac Esayi qahanayi tgha Gareginn e eghel, gyughi tanutern u Nikodimosi eghbayry: Ays phastn el mez harust teghekutyunner havaqelu hnaravorutyun tvec parzelu ev usumnasirelu Oshakani Amatunineri masin mi qani anhayt u hanrutyany hetaqrqrutyun nerkayacnogh harceri masin: Menq Gareginic stacanq arzheqavor lusankarner, vor minchev ors hratarakvac chen eghel voreve tegh ev hraparakman heghinakayin iravunqy Niderlandakan Oragrin e patkanum:
Huys unenq, vor mi or Gareginin khajoghvi irakanacnel ir erazanqy ev hayreni Oshakan gyughum ishxanakan cagum unecogh ir naxnineri masin patmogh tangaran khimnadri:

Hay aznvakan Amatuni tohmi masin patmogh ays naxagcy npatak uni sphyurqi ev Hayastani mer yntercoghnerin canotacnel hay aznvakan dasin, bacahaytel nranc masin grvac u aveli shat chgrvac ejery, ver hanel hay zhoghovrdi patmutyan paycar ejern u patmel mer anvani zavakneri masin: Naxagci irakanacman hamar pahanjvum e zhamanak ev mijocner: teghayin u arxivayin usumnasirutyunneri hamar: Arandzin usumnasirutyunner caxsatar en (orinak: Nikodimos Amatunu masin, cnvel e Oshakanum, aprel ev ashxatel e Vrastanum, Rusastanum: Nra atchyuny gtnvum e Pharizum: amphophvac e rus nshanavor gorcichneri koghqin: Gerezmany anmxitar vitchakum e ev lav kliner ayn phrkelu hamar gtnvein hovanavorner... Petq e shnorhakalutyun haytnenq sphyurqi naxararutyany, qani, vor «Niderlandakan oragrin» vorpes mrcanak handznvac 220 haz dramy evs ogtagorcvel e ayd npatakin: Himnakan caxsern irakanacvum e mer sephakan mijocnerov: Eraxtapart klinenq nranc, vovqer tarber mijocnerov (nyutery taracelov) ogtakar klinen mez:

https://www.nidoragir.com/2018/12/blog-post_49.html
«Niderlandakan oragir»
-----------------------------------

Nikodimos Esayu Amatunu masin

Anhrazhesht tchshgrtumner Nikodimos Amatunu kensagrutyan mej.
Nor bacahaytumner

Mezanum antesvac aznvakanutyan dasy
Darer i ver Hayoc petakanutyan korsti, aynuhetev otar tirakalneri qmahatch, zavtoghakan verabermunqi paymannerum hatkapes mec harvac hascvec hay aznvakan dasin, shat gerdastanner parzapes kangnecin veracman ezrin, nranc mi masic xlvecin unecac iravunqnern u artonutyunnery, myusnery chentarkvelov anardarutyany parzapes hangrvan gtan otarutyan mej: Shat qich aznvakan tohmeri nerkayacucichner karoghacan irenc menashnorhn u dirqy minchev verj ogtagorcel: yndhup bolshevikneri Xorhrdayin erkri steghcumy, vorov el xach qashvec ev veracvec angam AZNVAKAN bari gorcacutyuny: Amatuni ev myus haytni tohmeri shat anvani zavakner, havatarmoren u andznurac minchev kyanqi verj carayecin irenc zhoghovrdin: Teev bolshevikneri tirapetutyuny verj drec aznvakanutyan dasi goyutyany: teev nra vorosh nerkayacucichner, arden irenc titghosy pashtonapes: irenc azganunic araj chen krel, bayc ev aynpes sharunakel en irenc naxnineri avanduytnery, sharunakel en mec nerdrum unenal gitakan, qaghaqakan, grakan ev ayl shrjanaknerum: Cavoq, nranc masin qchic-shatic aveli hishum en Rusastanum ev harevan Vrastanum, qan mez mot: Hayastanum: Arajin angam hay irakanutyan mej, uzum em yntercoghi ushadrutyany nerkayacnel derevs nranc hamar anhayt, bayc ir gorcuneutyamb bavakan haytni mi anun: ishxan Nikodimos Esayu Amatuni:

Nikodimos Esayu Amatuni (Rus. Amatuni Nikodim Isaevich) Ishxan, Amatunineri aznvakan tohmic: nra azgakicneri ishxanakan titghosy evs mek angam verahastatvel e 1784 t. vrac Herakl Erkrord tagavori hrovartakov, apa 1826 t. Rusastani Nikolay Arajin cari hramanov: Petakan, qaghaqakan, hasarakakan gorcich, Iskakan petakan xorhrdakan (IV – deystvitelniy statskiy sovetnik), carakan Rusastani 4-rd dasi pashtonya, hatuk handznararutyunneri gcov handznakatar, zbaghecrel e carakan Rusastani kayserutyan ardaradatutyan, finansneri, arevtri ev ardyunaberutyan naxararutyunneri, Covayin arevtri ev navahangstayin entakarucvacqnery hamakargogh tnorinutyan, Karmir Xachi miavorman glxavor tnorinutyan patasxanatu pashtonner, eghel e Geraguyn Xorhrdi Petrogradyan hatuk handznazhoghovi Hasarakutyan bazhni mshtakan andam, Hoktemberyan heghaphoxutyunic heto, eghel e spitak gvardiakanneri timum: Ghrimum yndgrkvel e bolshevikyan ishxanutyunic derevs zerc Rusastani Haravayin karavarutyan kazmum:

1920t.Spitak banaki verjnakan dzaxoghumic u bolshevikneri liakatar ishxanutyan galuc heto, Amatunin artagaghtel e Fransia: Na ayntegh sharunakel e ir hasarakakan qaghaqakan aktiv gorcuneutyuny: masnakcel rusakan mi qani hasarakakan karuycneri himnadrmany ev gorcuneutyany: Masnavorapes Aleqsandra Fyodorovna kaysruhu hishatakin nvirvac ynkerutyan (1927), rusakan datakan gorcichneri miutyan, Sankt Peterburgi hamalsarani naxkin usanoghneri miutyan steghcmany (1935) , eghel e Karmir Xachi Ynkerutyan Rusastani Glxavor varchutyan andam (1941-1942), handes e ekel hishoghutyunnerov, gri arel dranq:

Haykakan hanrutyany anhayt, bayc bavakanin haytni mardy




Dzhbaxtabar irakanutyun e, vor hay hasarakaynutyany haytni el che nra anuny, masamb el: korsvac socialistakan keghc zhamanakashrjani vakumi u tandzr varaguyri pattcharov: Nra masin, angam haykakan hanragitarannerum ev patmakan aghbyurnerum vochinch chka: Vorpeszi yntercoghy karoghana motavor patkeracum kazmel: te vov e Nikodimos Amatunin, asenq, vor na: hay ekeghecakan, grakan kyanqum haytni, «Hayoc bar u ban» bararani ev ayl ashxatutyunneri heghinak Sahak Vardapet Amatunu horeghbor tghan e, ayn zhamanak bavakan haytni, Oshakani avag qahana ter Esayu vordin: mi mard, vori erandun naxadzernutyamb himqic verakangnvec Oshakani ekeghecu shenqy:


Sahak Vardapet Amatunin: «Hayoc bar u ban» bararani heghinaky: Zhamanakin heghinaky girqy nvirel e Nikodimos Amatunun:



Hishyal hodvaci heghinak: Vahan Amatunin: ir papi eghborordi, Oshakan gyughi 60-akanneri avag qahana: Vazgen Amatunu het: Nikodimos Amatunin nranc papi horeghbor ev papi eghbor tghan e:


Nikodimos Amatunu masin imacel ev lsel em mankuc, urax u hpart em, vor nra azgakann em u nra anuny, gorcn u mardkayin hatkanishnery uzheris u ajakicneris janqerov bacahaytelu em: aphsos miayn aysqan ushacumov, erb aveli vagh shat vkayutyunner kareli kliner haytaytel: Miak teghekutyunner havaqelu aghbyury nra harazatnern ein: Mtahaghacumy kar, lragrogh ashxatac tarinerin petq e handipei Nikodimosi eghbor torany: Oshakani mijnakarg dproci usucich: Ishxan Amatunun: Na xostacel er harust teghekutyunner u phaster tramadrer Nikodimos Amatunu masin: Cavoq vaghazham mahy, aynuhetev xorhrdayin erkri phluzumy tasnamyaknerov het pahec npataki iragorcumic: Miayn tariner anc, erb internetum zhlat kensagrakan teghekutyunner haytnvec Nikodimos Amatunu masin, hnaravorutyun uneca handipel erjankahishatak Ishxan Amatunu vordun: Garegin Ishxani Amatunun: Nra tramadrac Nikodimos Amatunu ev Ter Esayi qahanayi yntaniqi lusankarnery ankrkneli en u arzheqavor: Ete hay shrjanaknerum chgiten te vov e Nikodimos Amatunin, apa nra anuny teev zhlat, bayc shrjanarvum er vracakan ev rusakan aghbyurnerov: Hakirtch sheshtvum e nra cnndyan, mahvan vayrern u taretvery, zbaghecrac dirqy…


Erb anhrazhesht e ter kangnel sephakan armatnerin

Garegin Ishxani Amatunin ir naxnineri lusankarneri het

Arden tariner araj arit eghel e Nra kensagrakan vorosh tvyalner tchshgrtelu ev otar aghbyurnerum irenc veragrvogh mer ishxani azgayin patkaneliutyuny verakangnelu hnaravorutyuny:

Arajin angam nra masin kardaci vracakan nobility.pro kayqum, vortegh i tivs vrac ayl ishxanneri: aranc lusankari, hishatakvum er naev Nikodimos Amatunu anuny: cnvac 3.05.1865, Tiflis qaghaqum:
Anmijapes kapveci kayqy hamakargoghi het, vori anuny Levan er ev haytneci, vor Nikodimos Amatunin azgutyamb hay ishxan e ev cnvel e Oshakan gyughum, vorpes apacuyc ugharkeci: nerkayums irenc kayq ejum teghadrvac ev hetagayum viqipedia hanragitaranum shrjanarvogh Nikodimos Amatunu lusankary: Levany xostacav, vor namaky kphoxanci kayqi tnorenin: Yuri Kostantini Chikovanun, vory nuynpes aznvakan tohmic e: I pativ Chikovanu: na teghadrec lusankary, tchisht e cnndyan taretivn u vayry anphophox toghec, bayc lusankari verevum avelacrec vorosh phophoxutyunner:masnavorapes, vor na cnvel e Oshakan gyughum:

Heto Nikodimos Amatunu anuny: arden vorpes rus ishxan: teev vorosh tegherum nshvum er nra hayazgi linely, handipeci carakan Rusastani grete bolor hanragitarannerum ev pashtonyaneri katalogayin cucaknerum, nuynisk gitakan ashxatutyunnerum: Hetaqrqir ashxatutyan heghinak e azgagraget Sergey Dmitrievy ir: «Ishxan N.E.Amatunin ev nra arshavaxumby Parsic cocum (1904-1907 tt.)» 2011t. hraparakac usumnasirutyamb: Aystegh bacahaytvum en Nikodimos Amatunu ayd zhamanakashrjani kensagrakan tvyalner: Aphsos, vor Sankt Peterburgi rusakan azgagrakan tangarani Mijin Asiayi ev Kovkasi bazhni arajin kargi gitashxatogh, patmakan gitutyunneri teknacu, azgagraget Sergey Dmitrievy anaknkal kerpov: 2013 tvakanin, patmakan teghanqi usumnasirman zhamanak, anhetanum e Ghazaxstani taphastannerum: minchev ors nra masin teghekutyun chka:

Aylapes Nikodimos Amatunu masin avelin imanalu hamar: mec kliner nra het andznakan phoxharaberutyunner hastatelu ev hamagorcakcelu xndiry:

Dmitrievy gitnakannerin matnacuyc er anum: lurj usumnasirutyan entarkel Nikodimos Amatunu gorcuneutyuny, na Amatunun dasum er ayn arevelaget-tesabanneri sharqin, vovqer teev ays bnagavarum hatuk ashxatutyunner chen toghel, bayc bacarik praktik gorcuneutyun en cavalel, hskayakan nerdrum en unecel Merdzavor Arevelqum Rusastani azdecutyan mecacmany:

Nerkayis Rusastani azgagrakan tangarany, vortegh ashxatel e Dimitrievy, naxkinum kochvel e: imperator Aleqsandr 3-rdi rusakan tangaran: Aystegh en pahvum Nikodimos Amatunu Parsic coc katarac arshavanqi amenatarber cucanmushnery: ayd tvum Nikodimos Amatunu sephakan 250 nmushi ararkaner, voronq aysor el cucadrvum en:

Mez hamar voch pakas arzheqavor e 1996t. Moskvayum hratarakvac «Rusakan kaysrutyan aznvakan tohmery» («Dvoryanskie Rodi Rossiyskoy Imperii» tom 4) girqy:
«Rusakan kaysrutyan aznvakan tohmery» («Dvoryanskie Rodi Rossiyskoy Imperii» tom 4) grqic:

Grqi 4-rd hatory hetaga himq handisacav lracucich usumnasirutyunneri hamar: Ushagravn aystegh nerkayacvogh Amatunineri tohmacarn e, vory xstiv hamynknum e Oshakanum amatunineri mot gtnvogh tohmacarin: tarberutyamb, vor Nikodimos Amatunin nerkayacvac e ughigh zharangakan gcov: Hayry Esayin, papy: Ghazary, verjinis hayry: Gaspary: Grqi mej tchyughavorumnerov nerkayacrac e Gaspari eghbor: Sargisi tohmacary: Verjins el himq e drel Tiflisum aprogh Amatunineri tchyughin, vory pakas karevor che hetazotman arumov: Amatunineri arzhani zavakneri masin patmelis, anshusht himq kyndunenq ays gcagiry:

Anhrazhesht tchshgrtumner Nikodimos Amatunu kensagrutyan mej
Nikodimos Amatunu cnoghnery: Margarity ev Ter Esayin

Ayzhm vorosh eakan tchshgrtumner Nikodimos Amatunu kensagrakan tvyalnerum: Nax: anvan shurj vorosh bacatrutyun: Astvacachnchum handipogh anun e: Ruseren grvum e: Nikodim: Henc ays dzevov el: knyaz Nikodim Amatuni, kam Amatuni Nikodim Isaevich dzevn aranc voreve xndri shrjanarvum e rusakan tarber aghbyurnerum: Inchpes tesnum eq: hayranuny ruseren grutyunum evs phophoxvac e: Hayeren voch te Isaevich, ayl: Esayu: Tohmacari haykakan shat anunner ays skzbunqov phophoxvel en: Ayspes. Azarbeky: Azarya, Hovhannesy: Ivan, Sargisy: Sergey, Ghazary: Lazar ev aydpes sharunak:

Hunaren cagmamb ays anuny: Νικόδημος, nshanakum e «haghtanakac zhoghovurd»: Eakany sakayn na e, vor hayeren Astvacashnchum anvan verjin: i tary grvum e: e, aysinqn: voch te Nikodim kam Nikodimos, ayl: Nikodemos: Ays verjin tarberakov e Viqipediayum grvel Nikodimosi anuny: Phastn ayn e, vor Oshakani avag qahana Esayi ter Amatunin ir vordun anvanakochel e, voch te Nikodemos, ayl: Nikodimos:
Naxqan apacuyc nerkayacnely tchshtenq nra bnakutyan vayrn u taretivy evs, aynuhetev im aysqan tarineri dzerq berac hamest teghekutyunnerov kpatmem Amatuni azganuny krogh u mez anhayt iskakan mtavorakani kyanqi myus drvagneri masin:

Rusakan, vracakan u naev fransiakan grete bolor aghbyurnery vkayum en, vor Nikodimos Amatunin cnvel e 1865t mayisi 3-in Tiflisum ev mahacel 1946t. marti 4-in Pharizum:

Hetaqrqir e, vor nra masin usumnasirutyun katarac Rusastani Sank Peterburgi azgagrakan tangarani Mijin Asiayi ev Kovkasi bazhni gitashxatogh, patmakan gitutyunneri teknacu Sergey Vasilevich Dmitrievy «Ishxan N.E.Amatunin ev nra arshavaxumby Parsic cocum (1904-1907 tt.)» ashxatutyan mej grel e, vor Nikodimos Isayevich Amatunin, hay Araqelakan ekeghecu havatqi hetnord, cnvel e 1862 tvakani mayisi 3-in: Inchpes tesnum eq, tarbervogh taretiv: Hetaqrqrakany naev ayn e, vor gitnakany chi nshel cnndyan vayry: Ayn, vor Nikodimos Amatunin Oshakanum e cnvel ev ayd masin zhamanakin anherqeli kendani vkayutyunner em lsel mer barekam-azgakicneric, kaskac chi harucum: Henc ays phastn el hangist chtvec erkaratev hetazotutyun katarel Hayastani petakan arxivum: mnum er parzel nra cnndyan taretivy: tchisht e, te sxal: Hayastani azgayin arxivum bazmativ oreri prptumneric heto, 1842-1879tvakanneri Oshakani ekeghecu chaphaberakan matyanum: 1859 taretvi nerqo: grvac Oshakan gyughi myus qahana Yohakim Meliqyani dzeramb, hetevyal ardzanagrutyany handipecinq.

«Esayi Ghazaryan Amatuni, orinavor kiny Margarit Gevorgi: cnec zavak aru, i hayoc davanutyan» nshvac e ory: mayisi 15, mkrtman ory: 25: Grancvac e mankan anuny: Nikodimos, koghqi syunakum grvac e: knqahayry «Naxijevanic Gabriel ter Abrahamyan, vka: tanuter Mkrtich ter Mesropyan»:

1842-1879tvakanneri Oshakani ekeghecu chaphaberakan matyani dzeragrery (HAA, f.47, c.1, gorc773)



Ayspisov: Nikodimos Amatunu tchshgrit cnndyan taretivn e, voch te 1865-y, kam 1862-y, ayl: 1859 tvakani mayisi 15-y, nor tomarov: tchisht mayisi 3-y (HAA, f.47, c.1, gorc773): Dzhvar e krahel, inchu e phoxvel Nikodimos Amatunu cnndyan vayrn u taretivy, miguce usumnarutyan, kam ayl nkatarumnerov aydpes harmar e eghel:

Myus phoqrik tyurimacutyuny, vor parzel enq: kapvac e nra carayoghakan pashtonakan dasin: Masnavorapes haykakan viqipedyayum ev hetin tvov mi hushagrutyany kcvac canucagrum: N.Amatunun verjnakanoren nerkayacrel en Rusakan kaysrutyan hingerord kargi iskakan petakan xorhrdakan: Iharke, na zhamanakin: sksac 1890t. ancel e carayoghakan tarber astitchannerov, ayd tvum eghel e 5-rd kargi petakan xorhrdakan: 1907-1911tvakannerin: Petq e nkatel, vor «petakan xorhrdakanic» heto, nran shnorhvel e: «ISKAKAN PETAKAN XVoRHRDAKAN», uremn: 5-rd dasy dardzel e: 4-rd: Avelacnenq, vor miayn 4-rd dasi xorhrdakannerin ein hasu petakan aynpisi pargevneri handznum, inchpisiq en Surb Vladimiri ev Surb Stanislavi shqanshannery, vorov Amatunin pargevatrvel e 1915-16tt: I dep, 4-rd kargi xorhrdakannerin: yst orenqi, phoxancvel e aznvakanutyan zharangakan iravunq:

Nikodimos Amatunu masin menq bavakan hetaqrqir teghekutyunner enq havaqel: henvelov tchshgrit aghbyurnerin:

Ayd masin menq ays hodvacum kandradarnanq hakirtch: hetagayum hraparakelu paymanov:

Ayn zhamanak, erb carakan petutyan kentronadzig qaghaqakanutyuny orenqner er mshakum rusakan azdecutyan gotin yndlaynelu ev hakaraky: sahmanaphakelu ayl azgeri inqnagitakcutyan drsevorumnery, erb ayd npatakov phakvum ein azgayin dprocnery, Nikodimos Amatunin: hayreni Oshakan gyughum, nor u shqegh chorsdasya geghecik dproci karucman naxadzernoghn u nviratun er: Hay irakanutyan mej sa bacarik erevuyt er:
Oshakani dproci shenqy (karucvac:1914t.)

Nran hatchax tuylatrum ein antuylatrelin, qanzi na carakan petutyan hamar anum er ankarelin: Carakan petutyuny vortegh nran gorcugher, inch ashxatanq handznararer: Amatunin patvov er katarum: Nran gorcughum ein ayntegh, vortegh tvyal volorty kargi petq e berver ev geraka er petakan shaheri hamar: Ayd er pattchary, vor na ashxatanqayin 20 tarva yntacqum petakan 14-rd dasi carayoghic: hasav 4-rdin: «kolegiakan registratoric» minchev «petakan iskakan xorhrdakani» : ayn zhamanakva petakan qaghaqakanutyuny inqnuruyn mshakogh petakan pashtonyayi. ayn depqum, erb «petakan xorhrdakanic» : «iskakan petakan xorhrdakan» darnalu hamar 10 tari e anhrazhesht: Amatunin ayd tchanaparhn ancav 4 tarum: I dep ays kargn stacoghy yndmisht zharangum er aznvakan titghos, vorn arden vaghuc uner Amatunin: Amatunu mez haytni ashxatanqayin drvagneri u arandzin detalneri masin arandzin-arandzin menq kpatmenq mer yntercoghin: Khamozveq te inchpisi kazmakerpvacutyamb u srtacavutyamb e kargi berel iren vstahvac asparezy: Mievnuyn zhamanak Nikodimos Amatunin anhandurzhogh er kargazancnerin ev uner azgayin bardzr arzhanapatvutyun: Ays arnchutyamb, 1913 t. Hayastanum eghac zhamanak, hetaqrqir mijadep e grancvum Nikodimos Amatunu ev Erevani noranshanak phoxnahangapet, Kolegial xorhrdakan, ishxan Aleqsey Chegodaevi mijev: Phoxnahangapety chi el patkeracnum Amatunu azgayin patkaneliutyuny ev ir shany armyashka kanchelov: viravorum e verjinis azgayin inqnasirutyuny: Ardyunqum aptak e stanum Amatunuc ev gorcy qnneluc heto: zrkvum e pashtonic:

Nikodimos Amatunin havatum er, vor carakan Rusastany turqeric het er vercnelu Hayastani mnacyal masy: Ayd ughghutyamb, cari u nra bardzr shrjapatum, misht shoshaphvum er ayd harcy: 1916 tvakani rusakan ev haykakan uzheri haghtanaky Errord turqakan dashtayin banaki dem kaskac cher harucum: Ayd zhamanak ishxan Nikodimos Amatunin Karmir Xachi miavorman glxavor tnorinutyan hyusis arevmtyan Tchakati dashtayin Pahesti patasxanatu ghekavari pashtonic: 1916 tvakanin nshanakvel er Geraguyn Xorhrdi Petrogradyan hatuk handznazhoghovi Hasarakutyan bazhni mshtakan andam, aveli sert haraberutyun uner carakan yntaniqi het ev hetevum er iradardzutyunneri zargacmany: Nra horeghbor vordineric meky: Garnik Avagi


Nikodimos Amatunu horeghbor vordin: im papy, Garnik Avagi Amatunin (dzaxic) 1916t. rusakan banakum:


Amatunin, vorn ayd tarinerin carakan rusastani banaki kazmum er, shat aritnerov e barekamnerin u ir ynkernerin patmel, vor turqery mecamasamb chen el dimadrel irenc, isk 1917tvakanin rus-haykakan zoramiavorumnery parzapes hraman tvogh chen unecel ev zinvorneric shatery inqnakam lqel en carayutyuny: Cavoq, zhamanaknery barenpast chdasavorvecin: 1917 t. dzmrany Rusastanum teghi unecac bolshevikneri heghaphoxutyuny kangnecrec Rusakan banaki arajxaghacumy: Arevmtyan Hayastanum, apa ev qayqayec Rusastani kovkasyan banaky։
Osmanyan III dashtayin banaky ogtvelov zhamanaki yndzerac hnaravorutyunic 1917-1918 tt. yntacqum het berec bolor ayn taracqnery, voronq korcrel er rusakan ev haykakan zorqeri het 1916 t. marterum։ Avelin: arden anxusapheli partutyan ezrin kangnac osmanyan kaysrutyan zorqery gravecin Karsy, vory rusnery azatagrel ein der 1877 tvakanin:

Bolsheviknerin aydpes el Nikodimos Amatunin chkaroghacav nerel, na kangnec spitakneri koghqin:

1917t bolshevikneri ishxanutyan galuc heto: qaghaqaciakan paterazmi tarinerin N.I. Amatunin Rusastani haravum Vrangeli het masnakcum e spitakgvardiakanneri sharzhmany:
Minchev verj dzgtum e payqarel u erkiry zerc pahel bolshevikyan heghaphoxutyan ankaseli tirapetutyunic:
1920t. Kartch zhamanak yndgrkvum Rusastani Haravayin karavarutyan kazmum, masnakcum finansakan ev tntesakan hamagumarin:

Nikodimos Amatunu hushaqary (Pharizin merdzaka Sent Zhenevev dy Bua qaghaqi gerezmanatun)


Kyanqi verjin zhamanakahatvacum aprel e Pharizin merdzaka Sent Zhenevev dy Bua qaghaqi rusakan tany: Mahacel e 1946 tvakani marti 4-in ev taghvel Sent Zhenevev dy Bua qaghaqi gerezmanatany: bolshevikyan kargerin chharmarvac bazmativ akanavor rus mtavorakanneri, zinvorakan, qaghaqakan, mshakutayin gorcichneri koghqin: Eghbor toran: ishxan Amatunu ev nra vordi Garegini havastmamb, na ir unecvacqy nviraberel e Haykakan Baregorcakan Yndhanur Miutyany: Cavoq nra shirmaqary barvoq vitchakum che ev spasum e ir barerarin:







Nikodimos Esayu Amatuni (tchshgrtvac kensagrutyuny)


Nikodimos Esayu Amatunin

Nikodimos Esayu Amatuni

Nikodimos Esayu Amatunin cnvel e 1859 tvakani mayisi 3-in (15-in) rusakan kayserutyan Erevani nahangi Oshakan gyughum: Skzbnakan krtutyunn stacel e cnndavayrum, Oshakan gyughum: hor avag qahana Ter Esayu mot։ Chbavararvelov naxnakan krtutyamb, hakarak cnoghneri kamqin, anaknkal heranum e gyughic ev meknum Tiflis: mianum der 1784 t. vrac Herakl Erkrord tagavori, apa ev rusac Nikolay Arajin cari hrovartaknerov aznvakani titghosy verashnorhvac, Tiflisum canrakshir heghinakutyun vayelogh ir azgakannerin: Apacucelov Oshakani ev Tiflisi amatunineri genetik azgakcakan tohmayin kapy verakangnum e ir ishxanac titghosy:
Nikodimos Amatunin sovorum ev avartum e Nersisyan dprocy: Aystegh na canotanum e tiflisahay kyanqin, mtermanum e ayn zhamanakva hay groghneri het, ynkerutyun e anum grogh, tateraget, derasan Petros Adamyani het: Taterakan haytni gorcich Napoleon Amatunin hetagayum ir dster: Evgenyayin knutyun e talis Nikodimosin: Minch ayd: verjins, usumy krkin sharunakelu dzgtumov, ays angam meknum e Peterburg:

Aystegh: sovorelun ev ashxatelun zugntac aktiv shphvum ev mtermanum e ayn zhamanakneri aknaru grete bolor mtavorakanneri, petakan u qaghaqakan demqeri het: banaser, patmaban Aleksey Shaxmatovi, iravaban, akademikos Anatoli Konii, groghner Maqsim Gorku, Lev Tolstoyi, I.S. Turgenevi, F.M. Dostoevsku, N.A. Nekrasovi, V.G. Korolenkoyi, Vladimir Solovyovi, patmaban, tchanaparhord, azgagraget Pavel Rovinsku ev shat, shateri het:

1889tvakanin avartel e Peterburgi kayserakan hamalsarani iravabanakan fakultety ev stacel iravunqi gitakan astitchan:

1890 t. Hunvari 30-in ashxatel e datakan marminnerum (ugolovno kassacionniy departament) nshanakvel e karavarutyan senati qreakan varchutyunum ev unecel e kolegial qartughari petakan astitchan: 10-rd dasi pashtoneayi kargavitchakov:

1893 t. Phetrvari 16-ic eghel e Ekaterinburgi marzayin dataranneri datakan qnnich (dataxaz):

1895 tvakanin Amatunin 9-rd dasi petakan titulyar xorhrdakan e:

1896 t. aprili 30-ic: Vitebski, 1898 tvakani mayisi 26-i hramanov ashxatel e Saratovi marzayin dataranneri datakan qnnich (dataxaz):

1903 t. aprili 17-i hramanov, sephakan harcmamb nshanakvel e Kamenec-Podolski marzayin datarani datakan qnnichy:

1903 t.ogostosi 11-i arevtrayin navagnacutyan glxavor karavarichi: mecn ishxan Aleqsandr Mixaelovichi hramanov nshanakvel e Rusastani norasteghc Arevtrayin Covagnacutyan ev Navahangistneri (ACN) glxavor varchutyan vorpes VI kargi hatuk handznararutyunneri gcov pet:

1904 tvakanin shnorhvel e petakan kolegiakan xorhrdakani kargavitchak ev nshanakvel e depi Parsic coc ev shrjaka shrjanner Arevtrayin Covagnacutyan ev Navahangistneri (ACN) glxavor varchutyan koghmic handerdzavorvogh navi arshavaxmbi ghekavar:

1905 t. Ogostosic minchev 1906 t. Aprily, Amatunin, vorpes Arevtri naxarari hatuk handznakatar glxavorel e nuyn ughghutyamb ir erkrord gaghtni arshavy depi Parsic coci navahangistner ev harevan gavarner: huyzh karevor strategiakan nshanakutyun unecogh ays regioni arevtrayin haraberutyunnery Rusastani het kargavorelu npatakov:
1906 tvakanin ishxan N. Amatunin nshanakvel e arevtri ev ardyunaberutyan naxararutyan Rus-Danubyan Shogenavagnacutyan (RDSh) varchutyan ghekavar kazmum (kentrony: Peterburg):

1907t ishxan Nikodimos Amatunun shnorhvel e petakan xorhrdakani (statskiy sovetnik) astitchan:

1908-1909 tt. Amatunin hetevel e Rusastani getayin navatormi ashxatanqneri bnakanon gorcuneutyany, masnavorapes danubyan navahangistner, kapi mijocneri apahovman ashxatanqnerin, kargavorel e rusakan shogenavayin ynkerutyan arevtrayin naveri ashxatanqn u ughevorutyunneri tchshgrit zhamkety: Navatormy hamalrel e nor naverov: Bacahaytel e ays naveri arevtrayin nshanakutyuny’ Rusastani hamar:

1909 t. vstahvel e «Imperator Nikolay 2-rd» shogenavum kazmakerpvac rusakan artadrutyan apranqneri loghacogh cucahandesi ghekavarumy: Merdzavor Arevelqi erkrneri navahangistner aycelutyan hamar:

1910 tvakanin Amatunun ays angam vstahvel e 1911t Turini (Italia) mijazgayin cucahandesi rusakan bazhni komisari patasxanatu partavorutyuny:


Loghacogh cucahandesi andznakazmy: Nikolay 2-rd (hetagayum navn veranvanvel e: Ilich) navi vra: Kentronum Amatunin e:


1911 tvakanin Amatunin stacel e petakan iskakan xorhrdakani astitchan:

1913t. tvakanin eghel e Hayastanum: Nra mijnordutyamb u naxadzernutyamb himnadrvel e cnndavayr Oshakan gyughi dprocy, ayd tarineri hamar ezaki mi erevuyt, erb carakan karavarutyunn amen janq nerdnum er rusakan azdecutyan amrapndman ev haykakan dprocneri veracman hamar: Naxordogh tarinerin ev voch mi angam chi dadarel gorcel ekeghecum gorcogh cxakan dprocy, vori avag qahanan er ir hayry: Esayi Amatunin, isk eghbayry: Garegin Esayi Amatunin eghel mi qani gyugheri ghekavar (glavni) ev dproci hogebardzuneri xorhrdi naxagahy: Nikodimosi horeghbor tghan, bararanaget : Sahak vardapet Amatunin evs, ir uzherin neraci chaphov, npastel e Oshakani norakaruyc dproci karucmany, isk Nikodimos Amatunin dproci shenqi karucman voch miayn glxavor naxadzernoghn er, aylev amenaxoshor barerary:

1914t. Arajin hamashxarhayin paterazmi tarinerin Karmir Xachi miavorman glxavor tnorinutyan hramanov nshanakvel e hyusis arevmtyan Tchakati dashtayin Pahesti patasxanatu ghekavar:


Karmir Xachi dashtayin pahestneri ghekavarneri hamagumarum: Lusankarum Karmir xachi pahestneri xorhrdi ev hamagumari naxagah Gofmeyster (miapetakan palati 3-rd dasi astitchan) iskakan petakan xorhrdakan B.K.Ordiny (1): Anmijapes nra koghqin e nstac Karmir Xachi Hyusis-Arevmtyan shrjani pahesti ghekavar, Iskakan petakan Xorhrdakan, ishxan N.I.Amatunin (4), Xorhrdi naxagahi ughekic-ognakan, iskakan petakan xorhrdakan, profesor Koms O.V. Peterseny (2): K.X-i Dashtayin pahestneri hyusisayin shrjani ghekavar, general V.S.Lvovy (5), Harav-Arevmtyan shrjani ghekavar, egermeyster (3-rd dasi astitchan), petakan iskakan xorhrdakan V.D. Evreinovy (3), Haravayin shrjani ghekavar, petakan xorhrdakan I.Y.Ezaun (7), Kovkasi shrjani ghekavar A.Y. Millery (6) Petrogragyan pahesti ghekavar A.A.Smirnovy (, Moskvayi pahesti ghekavar, petakan xorhrdakan A.D.Vinogradovy (9), Kovkasi shrjani pahesti Trapezoni bazhanmunqi varich V.V.Zaxarovy (10)


1916 tvakanin nshanakvel e Geraguyn Xorhrdi Petrogradyan hatuk handznazhoghovi Hasarakutyan bazhni mshtakan andam:
1917t bolshevikneri ishxanutyan galuc heto: qaghaqaciakan paterazmi tarinerin N.I. Amatunin Rusastani haravum Vrangeli het masnakcum e spitakgvardiakanneri sharzhmany:
Minchev verj dzgtum e payqarel u erkiry zerc pahel bolshevikyan heghaphoxutyan ankaseli tirapetutyunic:
1920t. Kartch zhamanak yndgrkvum Rusastani Haravayin karavarutyan kazmum, masnakcum finansakan ev tntesakan hamagumarin:

1920t.Spitak banaki verjnakan dzaxoghumic u bolshevikneri liakatar ishxanutyan galuc heto, Amatunin artagaghtel e Fransia: Na ayntegh sharunakel e ir hasarakakan qaghaqakan aktiv gorcuneutyuny: masnakcel rusakan mi qani hasarakakan karuycneri himnadrmany ev gorcuneutyany: Masnavorapes Aleqsandra Fyodorovna kaysruhu hishatakin nvirvac ynkerutyan (1927), rusakan datakan gorcichneri miutyan, Sankt Peterburgi hamalsarani naxkin usanoghneri miutyan steghcmany (1935) , eghel e Karmir Xachi Ynkerutyan Rusastani Glxavor varchutyan andam (1941-1942), handes e ekel hishoghutyunnerov, gri arel dranq:
Kyanqi verjin zhamanakahatvacum aprel e Pharizin merdzaka Sent Zhenevev dy Bua qaghaqi rusakan tany, vorin kic gorcel e rusakan ekeghecin: Mahacel e 1946 tvakani marti 4-in ev taghvel Sent Zhenevev dy Bua qaghaqi gerezmanatany: bazmativ akanavor rus mtavorakanneri, zinvorakan, qaghaqakan, mshakutayin gorcichneri koghqin:

Pargevner

1914 tvakanic krel e 1899t.hunisi 24-i bardzraguyn marmni sahmanac Karmir Xachi krcqanshan:


Nikodimos Esayu Amatuni

1915 t Amatunin pargevatrvel e Surb Vladimiri errord astitchani shqanshanov:
1916 t hunisi 22-in arzhanacel e Surb Stanislavi arajin kargi shqanshani: paterazmakan iravitchakum Rusakan Karmir Xachi miavorumum katarac ashxatanqi hamar:
Pargevatrvel e Aleqsandr Errord kayser hishataki arcate medalov:
Pargevatrvel e Romanovneri Tan 300 amyaki bronze medalov:
Tiroj Surb Gerezmani Tchshmarit Xach miabanutyan andam e:
Qaghaqaciakan arzhaniqneri hamar pargevatrvel e Bulgharakan errord kargi shqanshanov:

Vahan Amatuni
Hay Azian
«Niderlandakan oragir»

Amatunineri ishxanakan tohmi masin ays naxagci heghinakn e «Niderlandakan oragiry»:
Lusankarnern u hodvacashary hraparakvum en arajin angam: Heghinakayin iravunqy patkanum e: «Niderlandakan oragrin»: Gravor hghumy: partadir e:
Ushadrutyun

Hay aznvakan Amatuni tohmi masin patmogh ays naxagcy npatak uni sphyurqi ev Hayastani mer yntercoghnerin canotacnel hay aznvakan dasin, bacahaytel nranc masin grvac u aveli shat chgrvac ejery, ver hanel hay zhoghovrdi patmutyan paycar ejern u patmel mer anvani zavakneri masin: Naxagci irakanacman hamar pahanjvum e zhamanak ev mijocner: teghayin u arxivayin usumnasirutyunneri hamar: Arandzin usumnasirutyunner caxsatar en (orinak: Nikodimos Amatunu masin, cnvel e Oshakanum, aprel ev ashxatel e Vrastanum, Rusastanum: Nra atchyuny gtnvum e Pharizum: amphophvac e rus nshanavor gorcichneri koghqin:
https://www.nidoragir.com/2018/08/blog-post_9.html
------------------------------

Oshakani Amatuninery ev nranc avandy teghi dproci u ekeghecu karucman gorcum

Ishxan Nikodimos Amatunu cnndyan 160-amyaki artiv


Patmakan nshanakali iroghutyunnern u depqery, patmatchartarapetakan ezaki kotoghnern u karuycnern aveli hatchax veragrvum en tvyal zhamanakashrjani petakan u kronakan arajnordneri mtqi u gaghaphari argasiqin, minchder linum e, vor dra arancqum naxadzernoghakan u kazmakerpchakan ashxatanqneri voghj bern ynkac e linum arandzin azdecik anhatneri userin: Bacarutyun che Oshakani ekeghecu, nra gmbeti, ishxan Vahan Amatunu hushaqari u mijnadaryan nor dproci karucman ashxatanqneri iragorcumy, voronc naxdzernoghnern u irakanacnoghnery eghel en Amatuninery: Oshakanum gtnvogh ays hushardzanneri karucman u dranc avarti zhamketnerin gahakalel en vec katoghikosner: Mattevos A Konstandnupolseci (Chuhatchyan, 1858-1865), Gevorg D. Konstandnupolseci (Qerestetchyan, 1866-1882), Makar A Teghutci (Ter-Petrosyan, 1885-1891), Mkrtich A Vaneci (Xrimyan Hayrik, 1893-1907), Mattevos B Konstandnupolseci (Izmirlyan, 1908-1910), Gevorg E Surenyanc (Tphghiseci, 1911-1930): Ete mi gahakali oroq ayn cragrvel u naxagcvel e, apa myusneri oroq ayn karucvel u avartvel e: Naev shat karevor e hashvi arnel: te inchpisi bard u dzhvarin patmakan zhamanakashrjanum e dranq kyanqi kochvel: Niderlandakan oragri aznvakan tohmeric amatuninerin nvirvac ays bacarik naxagcum, phasteri u akanatesneri vkayutyunneri lezvov arajin angam mer yntercoghy hnaravorutyun kunena motikic canotanalu patmakan ays iroghutyunnerin:
Angam Oshakan gyughum, vorn haytni e vorpes Amatunineri sharavighneri bnakateghi, ayd masin voch meky chi patmi:


Oshakani dprocy: vorpes tangaran, bayc Amatunineri masin vochinch ches gtni aystegh:

Henc Amatunineri verakarucac dprocum, vorn aysor tangaran e carayum: chka amatunineri masin voreve patmakan zhamanakagrakan teghekutyun, kam voreve masunq: Ayn depqum, erb voch vagh ancyali Oshakani erku avag qahananery amatunineri sharavighic en ev Araqelakan ekeghecu miaban, hayaget: mecn Komitasi usucich Sahak Vardapet Amatunu, ev anmah Mesrop Mashtoci ashakert: mecn ishxan, Vahan Amatunu het miasin taghvac en Oshakani surb hoghum: Ayd masin qchery giten, inchpes vor qchery giten amatunineri tohmi kochumov verjin ishxani: Nikodimos Amatunu hayanpast gorcuneutyan masin:
Cavoq verjers Oshakani masin luys tesac grqery evs zurk en nranc masin teghekutyunneric, qanzi dranq grvel en ayl shaher hashvi arnelov: anteselov Oshakani het amatunineri anqakteli kapy:

Amatuninery ev Oshakany


Nikodimos Amatuni
Nikodimos Amatunin ev nra yntaniqi andamnery hskayakan avand unen Oshakani ekeghecu ev dproci verakarucmany ev shinararutyan ozhandakutyany: Da tariner tevac qrtnajan ashxatanqi ardyunq er: Ete skzbnakan shrjanum: ekeghecu (1879) ev zangakatan (1884) karucman hskayacaval ashxatanqi grete voghj hogsy bazhin er ynkel Nikodimos Amatunu hory: Oshakani ekeghecu avag qahana Ter Esayi Amatunun (1829-1913), apa dranc himnavor veranorogumic heto ev mecn ishxan hayoc Vahan Amatunu gerezmanin 1880t. hushaqar teghadreluc heto, Mesrop Mashtoci anuny krogh dproci karucman tuyltvutyan u nyutakan ajakcutyany angnahateli carayutyun matucec nra vordin: Carakan Rusastani iskakan petakan xorhrdakan, mardkanc shrjanum Nikolay 2-rdi mterim ynkery hamarvogh: Nikodimos Esayi Amatunin: Gevorg D katoghikosi 1872t grvac kondakic heto: 1875t. sksvum e Oshakani Surb Mesrop Mashtoc ekeghecu karucmany naxatesveliq dramahavaqi u miazhamanakya veranorogman ashxatanqnery: Ayd pahic i ver, ir mtahaghacumy kyanqi kochelu hamar, Ter Esayi qahana Amatunin minchev kyanqi verjy dzernamux eghav harazat ekeghecu, apa ev dproci verakarucman gorcin: Na qun u dadar chuner ev ays nvirakan gorci irakanacman hamar nergravum e bolorin: hamagyughacinerin, ynkernerin, barekamnerin u canotnerin, angam Tiflisum gtnvogh ir barekamnerin e aycelum: ogtagorcum e nranc bolor hnaravor kapery: Haytni e, vor ayd tvakanneri mi qani ekegheciner patkanel, kam hovanavorvel en teghi Amatunineri koghmic: Aha na ayntegh dramahavaq er kazmakerpum, miayn te hasner ir nvirakan erazanqin:

Esayi Ter Amatuni


Tiflisum luys tesnogh «Nor Dar» terti 154 hamarum (1890 t.hoktemberi 10), arden verakarucvac ekeghecu masin hetevyaln enq kardum. «Oshakan aycelelov, aւelord chenq hamarum teghis norakaroyc ekeghecu patvin mi qani xosq aselu: Ays ekeghecin srbatash ev mecadir mi shinutiւn e, vor mi mec qaghaqi el patiւ karogh e berel: Ekeghecin noynpes srbatash ev mecadir mi zangakatun uni: Te ekeghecin ev te zangakatuny shinuac e teghis Amatuni aւag-qahanayi ashxatanqov.guce tiflisecoc yaytni lini, vor 1879 tuin yisheal qahanan dra hamar zhoghovararutiւn er anum ayd qaghaqum...»

1879 tvakanin ekeghecu ocman araroghutyunic heto el sharunakvel en nviratvutyunnery: 1884 tvakanin avartvum e zangakatan karucumy: Sa evs bacarik geghecik karuyc e, vory tas amsum avartin hascvec: Sinodi oragrutyunum pahpanvel e Oshakani ekeghecu avag qahana Esayi Ter Amatunu ev Mkrtich Morikyanci koghmic storagrvac hetevyal ardzanagrutyuny (HAA f. 56, c. 5, tght. 122, vav. 33, bnagir, dzeragir): «I 28 septemberi 1884 ami, yst Hramani Norin Kayserakan Mecutean inqnakalin amenayn Rusac i lusaւorchakan hayoc Sinodi srboy Ejmiacni luan zyaytararutiւn hogabardzuac shinutean katughikei s. Mesrovb ekeghecւoy Oshakanay Esay aւag qahanayi Amatunւoy ev Mkrtchi Morikeanci 10 amsoys yorum grin voghormuteambn Astucoy shinutiւn zangakatan s. Mesrovb ekeghecւoy merdz e yaւartun, mnamq partq varpetac krateayc, erkatatearc ev ayl zanazan niւtoc, vasnoroy xndrimq Srbazan Atenid vorqan gtani i mej gandzarani Atorid yanun shinutean s. Mesrovb ekeghecւoy gumar inch tal hogabardzuteans ar i taloy nshanakeal partatirac: Teghekutiւn. Sinods i veray himan yaytararutean veroyisheal hogabardzuac i 12-n yulisi tarւoys hramanagreac gandzapahi Sinodisy 30 noyn amsoy № 2042, grel i caxs i gumari aւandapahutean yinn hariւr utsun erku rubli qarasun erku kopek: Gumarac zhoghoveloc yanun s. Mesrovb ekeghecւoy Oshakanay zhing hariւr rublis, zors ev yandzneal hogabardzuac aynr shinutean: Usti yst aysm hashuoy mnay i gandzarani Atoroys i gumarac anti chors hariւr utsun erku rubli qarasun erku kopek: Hramayecin.hramanagrel gandzapahi sorin handznel i caxs i tumari aւandapahutean zveroygreal chors hariւr utsun erku rubli qarasun erku kopek yandznel hogabardzuac shinutean zangakatan s. Mesrovb ekeghecւoy Oshakan geghj ynd storagruteamb noca i nerqoy»:


Ekeghecin (1879)

Aknhayt e, vor ekeghecu norogman tuyltvutyuny vercvac e rusakan caric, isk ayd tarinerin Tiflisum bnakvogh aznvakan Amatunineri azdecutyunn ays gorcum anerkba e, orinak Jigrasheni ev Tiflisi S.Astvacacin ekeghecinery ayd tarinerin u aveli vagh gtnvel en amatunineri hogacutyan ev xnamakalutyan nerqo: Ayspisov tuyltvutyan hamadzaynutyunic heto: 1872 tvakani Gevorg D Kostandnupolsecu kondakov hay zhoghovrdin koch e arvel: nyutapes satarel ekeghecu verakarucmany: 1873–1879 tvakannerin oshakancineri masnakcutyamb Surb Mesrop Mashtoc ekeghecin himnovin verakarucvel e: 1884t.karucman avartin e hascvum zangakatuny:

Phoqrik patmakan aknark. 440t. mahanum e Mesrop Mashtocy: ishxan Vahan Amatunu naxadzernutyamb 441t. hay greri steghcogh Mesrop Mashtocy taghvec Amatunineri tohmakan kalvacq Oshakan gyughum: Nra gerezmani vra: 3 tari anc, Vahan Amatunin matur e karucum, vory darnum e uxtateghi: Aynuhetev hishatakvum e, vor 17-rd darum ekeghecin eghel e kisaver vitchakum: Inchpes Araqel Davrizhecin e hishatakum: «tatchar-hangstarani voghj taniqy vagh zhamanakneric phlvel, nstel er, miayn Avag xorann er mnacel cacuk»: 1639–1645 tvakannerin Philipos A Aghbakeci katoghikosy himnovin norogum e zhamanaki hetqy krogh, grete avervac, sakayn der pahpanvac ekeghecin:

19-rd darum Surb Mesrop Mashtoc ekeghecin verstin krkin karot e eghel norogman, usti 1850 tvakanin, Esayi qahana Amatunu mijamtutyamb, Nerses E Ashtarakecin kondakov dimel e Sinodin: ekeghecin norogelu arajarkov: 1668–1672 tvakannerin ekeghecu verakarucman hamar Grigor vardapeti ghekavarutyamb krkin vorosh ashxatanqner katarvel en: minchev 1875t sksvac ays nor himnakan barenorogumy, erb nor himqer en phorvel ekeghecu karucman hamar: Ayspisov 1884tvakanin amboghjutyamb verakarucvac u barenorogvac er Oshakani ekeghecin: Phasty chaphazanc vogevorel er ekeghecu avag qahana, miarzhamanak cxakan dproci usucich Ter Esayi Ghazari Amatunun ev ir hamakirnerin, aylapes na cher dzernarki hajord, voch pakas hamardzak qayly: Na ir 3 vordineri ev myus iren havatarim mardkanc u barekamneri het dzernamux e linum Oshakani nor dproci karucman dramahavaqi ashxatanqnerin:

Zangakatuny (1884)


Rusakan petakan qaghaqakanutyuny ev azgayin dprocnery: Ishxan Nikodimos Amatunin: Oshakani dproci karucman hamardzak naxadzernutyuny



Ayd tarineri vtangavor dzernarkneric meky: Oshakani dproci karucman naxapatrastutyunn er:
1885 tvakanic uzhgnacav rusakan cari azgahalac, bacahayt gaghutatirakan qaghaqakanutyuny: Petq e nkatel, vor ayd tarinerin rusakan kayserutyuny qaghaqakanutyun er varum hasnelu voch miayn ir tirapetutyan kazmum gtnvogh azgeri hpatakecmann u rusakan azdecutyan gerishxanutyan amrapndmany, ayl naev sephakan zhoghovrdi mej rus azgayin gitakcutyan u hayrenasirutyan xtanmany: Ayd tarinerin rusakan qaghaqakanutyan mej sksec ir derakatarutyunn unenal Esayi Qahana Amatunu vordineric avagy: Nikodimosy, vory carakan Rusastanum verakangnel er ir aznvakan titghosy ev petakan pashtonakan sanduxqnerov ver er slanum: zbaghecnelov azdecik pashtonner: Inqy: Nikodimos Amatunin, ayd tarinerin vorpes ardaradatutyan ashxatakic: lcvac er petakan qaghaqakanutyan mshakman gorcin: Vorpes caytun orinak nshenq, vor nuyn ayd rusakan irakanutyan mej goyutyun uner ymbost hasarakakan xav, vori qaghaqakan mshakutayin gitakcutyan makardaki bardzracman ughghutyamb ishxanutyunnery lurj ashxatanqner petq e katarein, da verabervum er bolor azgerin u xaverin, ayd tvum: kazaknerin: Carakan karavarutyuny Kubanum sksec steghcel mshakutayin lusavorchakan zanazan hastatutyunner: kazak mtavorakanneri kamavorakan kazmakerputyunner: phordzelov nergravel erkramasi bnakchutyany: Dranov lucvum er kazaknerov bnakecvac taracqneri ev masnavorapes aydtegh bnakecvac voghj azgabnakchutyan zbaghvacutyan u krtutyan xndirnery: Kazakneri masov nman bacarik handznararutyun katarum er Nikodimos Amatunin (GAKK. F. 396. Op. 1. D. 6700. L .4.), nra 1895 tvakani carin ugharkac mijnordagrov haytni ataman, razmakan gorcich Yakov Dmitrevich Malaman (1841—1912) hnaravorutyun stacav kazakneri patmutyan veraberyal kiraknorya bacatrakan, dastiarakchakan, hayrenasirakan temanerov yntercumner anckacnel Kovkasi eritasard kazakneri shrjanum:
Amatunu ays naxadzernutyuny voghjunvum e bardzrastitchan hramanatarutyan koghmic: arzhananalov cari havanutyany: Hetagayum Amatunun aveli u aveli bardzr pashtonner u partavorutyunner e vstahvum:
Erb xosqy verabervum e aynpisi taracqi kazmavormany, vortegh «hayery kogtvein bacarik aravelutyunneric» petq e, vor anynduneli liner carakan ishxanutyunneri hamar, yst aydm phakvec Andrkovkasum gorcogh shurj 300 haykakan dproc: Amenic araj sahmanaphakvecin hayoc katoghikosi ev Ejmiacni Mayr atori iravunqnery:
Sa petakan qaghaqakanutyun er ev da lav er haskanum Nikodimos Amatunin: Ayd pattcharov na nerqin hrahangov hordorec shtap qayler chdzernarkel hayreni cnndavayri dproci karucman ashxatanqneri ughghutyamb, ayl miayn ayd npatakov gumarner havaqagrel: Sa mi handugn qayl er, erb azgayin krtakan harcer bardzracnogh yuraqanchyur voq arzhananum er carakan ishxanutyunneri hamarzheq ardzaganqin: Arajin harvacy hascvec azgayin u krtakan cragrery karevorogh hay gorcichnerin, voronc tvum er Esayi Amatunu mterim ynkern u barekamy: Sinodi andam, arqepiskopos Suqias Parzyany:

Arqepiskopos Suqias Parzyany, lus.nvirel e Nikodimos Amatunun


Parzyany zoravig er hay dprocakan kyanqi barelavmany, payqarel e Hay ekeghecu inqnuruynutyan u nerqin gorcerin chmijamtelu dem, ekeghecakan guyqi brnagravman, haykakan dprocnery phakelu: carakan karavarutyan qaghaqakanutyan dem։ Ays dirqoroshman hamar Parzyanin erku angam aqsorel en, nax: Oryol (1891-1893), apa ev Orenburg (1903-1905) ։ Patkeracreq, mi koghmic azgayin krtakan harcerov hetamut linoghnerin en hetapndum, myus koghmic el naxapatrastvum e azgayin krtutyan dproci karucman naxapatrastakan ashxatanqner: Ayd tarinerin (1890tvakanic minchev 1903t) Esayi Amatunu vordin: Nikodimosy ashxatel e datakan marminnerum (ugolovno kassacionniy departament) : kolegial qartughari petakan 10-rd dasi pashtoneayic: hasel titulyar xorhrdakani, aynuhetev petakan kolegiakan xorhrdakani astitchani: Ashxatel e Rusastani mi qani nahangneri marzayin datarannerum: Karoghacel e ozhandakel ev kap pahpanel aqsorum gtnvogh Suqias Parzyani het: Mez e hasel Arqepiskopos Suqias Parzyani Orenburgum: aqsori vayrum arvac ev Nikodimos Amatunun handznvac bacarik lusankary: Arqepiskopos Suqias Parzyany minchev kyanqi verj sharunakel e mnal Amatunineri lavaguyn barekamy: Haytni e nra Sahak vardapet Amatunu het unecac mterim haraberutyunnery: Nra ozhandakutyamb hraparakvel e Sahak vardapet Amatunu «Hin ev nor parakanon u anvaver sharakanner» (1911) girqy: Sahak Amatunin ev Nikodimos Amatunin horeghbor tghaner en:

Arqepiskopos Suqias Parzyani aqsoric veradarnaluc heto jerm u aveli sert barekamakan kaper en hastatvum 1894 tvakanic Vrastani temi arajnord, apa 1907 t. katoghikosakan teghapah nshanakvac Gevorg E-i, arqepiskopos, «Ararat» amsagri xmbagrapet (1897-1899) Suqias Parzyani ev Oshakani ekeghecu qahana Esayi Amatunu mijev: 1897t. «Ararat» amsagri xmbagrakan zhoghovy ibrev matenadaranapet e hastatum Sahak vardapet Amatunun («Mshak», №5, 14 hunvari, 1897): Verjinis dern u shahagrgrvacutyuny evs zgali er Oshakani dproci karucman naxapatrastutyany: Oshakani dproci karucman hamar
Sahak Amatuni
hanganakutyunnern arvel en vaghuc: Ayd masin tarber aritnerov hishatakel e ayn zhamanakva mamuly: 1890t. «Nor Dary» grel e («Nor Dar», № 154, 10 hoktemberi, 1890) «...Septemberi 25-in mez het mi xumb qahananer ev vatcharakanner Ejmiacin gnalis aycelelov ayd giւghy (Oshakan-Canot.: Nid.oragir) zanazan gumarner nuirecin Vahan Amatunu matran ev usumnarani veranorogutean hamar...»: 1895t. hunvari skzbin nshvel e, vor Erevanic Gevorg Xanazatyancy «Mshaki» mi orinak e nvirel Oshakani hayoc dprocin («Mshak», № 1, 1 hunvari, 1895): 1904t. Arshak Kaycunin «Luma» handesum («Luma», № 1, 1904, ej 151-154) grel e «Depi Oshakan» vernagrov hodvac: Nerkayacvac e Mesrop Mashtoci u ishxan Vahan Amatunu nshxarnerin ayci gnalu hakirtch patmutyuny:

Oshakani mesropyan dproci karucman meknarky. Nikodimos Amatunu Hayastan aycelutyunnery

Gevorg E-n
1911 t. Gevorg E-n yntrvum e Amenayn hayoc katoghikos։ Henc ayd zhamanakic hasunanum e Oshakani nor dproci shinararutyan harcy: Minch ayd, vorpes naxapatrastakan phuli ashxatanq, ayn zhamanakva hamar bacarik mi erevuyt e teghi unenum: Nikodimos Amatunu nerqin mijnordutyamb, gyughi paymannerin ansovor mijavayrum, himnvum e Oshakani taracashrjanayin «amenakanonavor ev ogtagorc» banky («Baqvi dzayn», № 24, 30 hunvari, 1913): Ayd zhamanak ishxan Nikodimos Amatunin, arden haytni er Parsic coc katarac ir arevtrayin tchanaparhordutyamb ev lav er haskanum arevtrayin, bankayin gorceri nrbutyunnery: baci ayd henc nuyn : 1911 tvakanin bardzracvum e nra petakan carayoghi astitchany: iskakan xorhrdakani dasi: Partadir payman er pashtonakan ev ayl shrjanaknerum nran dimel: «Dzerd gerazancutyun» artahaytutyuny: Iskakan petakan xorhrdakani kargavitchakn ir mej nerarum er carakan Rusastani pashtonyaneri 1- 4-rd varkanishayin dasery, vovqer himnakan derakatarutyun en unecel dzevavorelu petakan qaghaqakanutyuny: Da teghi e unenum ayn banic heto, erb hishyal tvakanin Nikodimos Amatunin Turinum (Italia) mec hajoghutyamb vorpes rusakan mijazgayin cucahandesi rusakan bazhni komisar nerkayacnum e rusakan artadrutyan karevor apranqatesaknery ev mec ardyunqner grancum: Ays cucahandesin mec karevorutyun er tvel Nikolay erkrord cary, vorn andzamb er aycelel ayd npatakov handerdzavorvogh navy ev handipel Ishxan Nikodimos Amatunu andznakazmin (Ayd masin arandzin hodvac klini, -c. N.O):

Turini cucahandesi hajoghutyunneric heto N.Amatunin liakatar vayelum er rusakan cari vstahutyuny ev gorcughvum er ayntegh, vortegh petq e shtkver iravitchaky, barephoxum katarver: Ayd nkatarumnerov henc nuyn: 1911 tvakanin Amatunin arden, vorpes petakan iskakan xorhrdakani astitchan stacac bardzr pashtonya gorcughvec Danub ev Prut geterin harogh Bulghariayi, Serbiayi ev Ruminiayi navahangistner: Merdzdanubyan erkreri mijev arevtrayin phoxharaberutyunneri makardaky barelavelu hamar: Nuyn npatakov aveli ush gorcughvum e Merdzavor Arevelqi navahangistner, ayd erkrneri arevtrayin shukayin canotanalu, usumnasirelu ev rusakan shukayin hamadrelu npatakov: Minch ayd el ishxan N.Amatunin mec hajoghutyamb arevtrakan npataknerov gaghtni arshavanq er katarel Parsic Coc: Parskastanum npastelov rusakan nerkayutyan gerakayutyuny:

Ays artiv Angliayi hetaxuzutyuny hatuk zekuyc e patrastum artaqin gerateschutyany: hatuk nshelov Nikodimos Amatunu anuny (Firuz Kazem-Zade. «Borba za vliyanie v Persii. Diplomaticheskoe protivostoyanie Rossii i Anglii»):

Aha aysqan hagecvac u larvac gorcuneutyunic heto Ishxan Nikodimos Amatunun hajoghvum e 1912 tvakani amrany kartch zhamanakov ayc katarel Hayastan: Steghcvac barenpast paymanneric elnelov, Nikodimos Amatunin hory: arden vataroghj Ter Esayun, apa ev Gevorg E katoghikosin haskacnum e, vor ekel e bun zhamanaky dzernarkelu Oshakani dproci karucman gorcy:

Na uner andzamb cari tuylatrutyuny: mnum er kargavorel karucman het kapvac ashxatanqnery: «1912t. hulisi 12-in Oshakani S. M. Dprocy shtap zardarւum er dimaւorelu hayoc Vehaphar katoghikos Georg E-in, -ayd masin kardum enq 1912t. «Horizon» handesi, hulisi 17-i № 152-rd hamarum: Teghis usanoghnery ekeghecu arevmtean aւag drnic minchev dproci baky zardarel ein kanach urenu tchiւgherov, dproci mutqy noynpes patuac er tchiւgheric hiւsac kamarnerov ev zanazan anushaboyr caghiknerov: Zhami mot 9-in erevac Vehaphari karqy vardapetneri ev episkoposneri karqeri het miasin. ekeghecu aւag dran mot vehin dimaւorecin ekeghecakan kazmy ev giւghi nshanaւor mardik: Vehaphary ijaւ karqic ev agh u hac yndunelov zhoghovrdi burn kecceneri ev zangakneri ghoghanjiւni tak mtaւ ekegheci, vortegh spasum er hoc bazmutiւn: Vehaphary orhnelov ir hoty mi geghecik tchar artasanec usman nshanakutean ev S. Mesrovbi masin...»:
Ayd zhamanak bardzrastitchan hyureri tvum er ishxan Nikodimos Amatunin, vorn ir hamest nerkayutyamb arandznapes, haskanali pattcharnerov u pashtoni berumov ashxatel er achqi chnknel, minchder zhamanaki akanatesneri vkayutyunnerov, bavakan erkar karmir gorgy phrvel e naev carakan bardzrastitchan chinovniki patvin:

Burn, u depqerov harust tari er 1913 tvakany: Oshakani dproci karucman hamar arag ev gorcnakan qayler en dzernarkvum: Hunvari 22-in teghi e unenum Oshakani «Zhamharean» banki yndhanur zhoghovy: «inspektor p. Zilfiani naxagahuteamb»: Bardzr e gnahatvum banki varchutean ev andamneri ashxatanqy, mievnuyn zhamanak banki ardyunavet gorcelu hamar aneliqnern el shat ein hasarakutyan aveli layn xaveri nergravman hamar: inchy npastelu er mi sharq cankali xndirneri u cragreri katarmany: Banki yndhanur zhoghovy «i nkati unenalov ayn hangamanqy, vor tareri giւti 1500 ev tpagrutean 400 ameaki artiւ amen mi hasarakakan himnarkutiւn mi baregorcutiւn e anum, ev vor ayd oguty zhoghovrdi kopekneric e arajacel, miadzayn voroshec 44 r. 28 k. yatkacnel Oshakani «S. Mesrovbean» dprocin, dproci varchutean yaytararutean hamadzayn yarmaraւor shenq shinelu ev dprocy chorsdasean dardznelu hamar: Mec Toni artiւ, vori masin arden yaytnւac e amenqin» :

Ays masin grvac e «Baqvi dzayn» handesi hishyal hamarum (№ 24, 30 hunvari, 1913) Banki ogutneric arajacac 694 r. 28 kopek gumaric mnacac myus anhrazhesht caxsern aneluc heto: aha ayspisi hamest gumar e avelanum nor karucveliq dproci hamar: Ayn zhamanakva gyughakan mijavayrum steghcvac ezaki bankum, nergravvac en eghel 508 andam: Hisharzhan e, vor «banki Varchutean nor andam dzayneri bacardzak mecamasnuteamb veryntrւec p. Vahan Amatuni, vory mievnoyn zhamanak katarum e hashւapahi pashton: Ev yaytni e ir barexightch gorcuneuteamb» :

Vahan Amatunin: ajic

Havelenq, vor Vahan Amatunin Ter Esayi qahanayi krtser vordin e: Nikodimos Amatunu eghbayry: Yndhanur armamb Ter Esayin unecel e evs chors eghbayr: irenc zavaknerov, vovqer irenc nerdrumnern en unecel tarber bnagavarnerum:
Ter Esayu Gevorg eghbor tghan: Sahak Vardapet Amatunin el 100 orinak ir heghinakac «Hayoc bar u ban» grqeric e nvirum Oshakani dprocin: 1913t. hunvari 28-in avag usucich A. Aghajanyancy 1913 tvakani hunvari 31-i «Horizon» handesum (№ 24) grum e. «Inchpes yaytni e Oshakani «S. Mesrovbean» dproci hogabardzutiւny tareri giւti 1500 ev tpagrutean 400 ameay yobelyani artiւ voroshel e Oshakani ereqdasean dprocy dardznel chorsdasean, shinel mi nor yarmaraւor shenq ev dproci gaւtum kangnecnel S. Mesrovbi kisandrin: Ayd artiւ yaytnւac e Norin Vehapharutean, Ejmiacni ev Tphxisi yobeleanakan yandznazhoghovin ev hasarakakan shat himnarkutiւnneri u anhatneri, voroncic ognutiւn e spasւum: Ejmiacni miaban bardzrapatiւ Sahak vardapet Amatuni naxandzaxndir linelov ayd npatakneri irakanacmany, Oshakani dprocin e nւirel 100 orinak iւr ashxatutiւnic «Hayoc bar u ban», vory piti vatcharւi yogut veroyisheal npatakneri» :

Sahak vardapet Amatunin mec cankutyun e unecel grelu Oshakani dproci u ekeghecu patmutyuny: Ayd masin na nyuter e havaqel: Cavoq, ancyal u nerka zhamanakneri patmutyunnery tghtin handznelu mtahaghacumy Sahak Amatunin chi hascnum iragorcel: Ays masin teghekutyuny pahpanvum e Sahak Amatunu matenadaranum pahvogh arxivum (tght. 39-40)

Esayi qahanayi mahy, nra erazanqy aylevs irakanutyun e: dprocy karucvac




Oshakani ereqdasyan dprocy, vor nor harmaravet shenqum arden linelu er chorsdasya, isk naxasrahum drvelu er Surb Mesrop Mashtoci kisandrin: vogevorutyan mec aliq er bardzracrel gyughacineri shrjanum: Gyughacineric yuraqanchyurn ognum er inchov karoghanum er: Nikodimos Amatunin, vory minch ayd Sankt Peterburgic ayd npataki hamar gumarner er ugharkum, voroshum e 1913t. dektember amsva verjerin orerin linel hayreni Oshakan gyughum, andzamb nerka linel dproci karucman ashxatanqnerin ev krkin gumar berel ir het: Cavoq ishxan Nikodimos Amatunu aycy hayreni Oshakan mtagnum e cavali iroghutyamb: Nra galusty hamynknum e hor: Oshakani ekeghecu avag qahana Esayi ter Amatunu mahov: Minch ayd el anhayt pattcharov gyughum spanvel er nra eghbor: Garegini 4 vordineric meky: Asatury (aveli ush: 1918 t. Sardarapati tchakatamarti zhamanak herosakan mahov petq e zohvein Nikodimosi eghbor: Garegini evs erku zavakner: Aramy ev Esayin, verjins kadrayin spa er): Nikodimos Amatunin hor: Oshakan gyughi avag qahana Esayi Amatunu mahy, shat canr e tanum: Usti na manraznin katarum e hor verjin gravor ev banavor patgamnery:


Slaqov cucadrvac e Ter Esayu gerezmany

Esayi Amatunu kendanutyan oroq u nra janqerov 1880 tvakanin, ekeghecu karucmany zugyntac: haravayin koghmum, Vahan Amatunu gerezmani vra, kangnecvel er hushakotogh: Hovhannes episkopos Shahxatunyancy, Ghevond Alishany hastatum en, vor mecn ishxan Vahan Amatuni hazarapety taghvac e Mesrop Mashtoci dambaranic 40 kangun, kam 15 votnaqayl depi dzax: Havanabar ays patmutyunic elnelov Esayi qahanan, vorin aydpes el baxt chvitchakvec tesnel nor karucvogh dprocy, xndrel er iren taghel ekeghecu bakum: Mesrop Mashtoci dambarani ev Vahan Amatunu gerezmanneri tchisht mijnamasum: aysinqn Mashtoci dambaranic 20 kangun, kam 7, 5 votnaqayl depi dzax, Vahan Amatunu dambaranic tchisht nuynqan heravorutyan vra: Esayi qahanayi nvirakan ays cankutyuny: katoghikos Gevorg E-i tultvutyamb ev masnakcutyamb irakanutyun en dardznum nra 3 vordinery: Cavoq Ter Esayu tapanaqari phoragrutyunnern aysor lav chen kardacvum: Haskacvum e, vor nshvac en nra vordineri: Garegini, Nikodimosi ev Vahani Anunnery... Arden ayd zhamanak: 1913 tvakanin, Vahan Amatunu hushakotoghic mot 1 metr depi dzax phorvel ein Esayi qahanayi aydqan phaphagac dproci shenqi himqery...

Dprocy ev ekeghecin


Vkayutyunner dproci u eli Nikodimos Amatunu masin


Aynuhanderdz amatunineri glxavor nvirakan gorcy Oshakani nor dproci karucumn er, vorn el avartin hascvec 1914 tvakanin: 1913 tvakani verjerin, erb Nikodimos Amatunin aycelec harazat gyugh ev andzamb canotacav dproci shinararutyan yntacqin u caxserin, haskacav, vor chnayac ir koghmic tramadrvac gumarin u ayloc bazmativ nviratvutyunnerin, eli zohoghutyunner en anhrazhesht gorcy minchev verj avartin hascnelu, shenqy pahpanelu ev usumnakan procesn apahovvelu hamar: Na xostacav, vor Peterburg aycelelun pes hetamut klini anhrazhesht: der mi ban el aveli, gumari haytaytmany:
Aydpes el linum e: Ayd tarinerin hay irakanutyan mej nor dproci shenqi shahagorcumy: azgayin inqnagitakcutyan lavaguyn drsevorumneric er:



Pahpanvum e Nikodimos Amatunu horeghbory: Gevorgin, ugharkac ir mi lusankary, vori hetevum makagrutyun e toghel Gevorgi tory: Tatchat Harutyuni Amatunin (1894-1974): I dep, na zhamanakakic e Nikodimos Amatunun, masnakic e: arajin ashxarhamartin: Makagrutyan mej, vorn arvel e 60-akan tvakannerin, nshum e, vor Nikodimos Amatunin ir papi eghbor tghan e ev avartel e Peterburgi hamalsarany: Arzheqavor en nra myus teghekutyunnery, ayn, vor Nikodimosy verjin angam Oshakanum e eghel 1913-14tt u «hin dprocy nra xndranqov e qandvel u nory himnvel» , dproci karucman hamar «arajin luman» el inqn e nviraberel (Nikodimosy): naev nra hanganakutyamb e 12.000 rubli havaqvel 1914 tvakanin karucvac dproci hamar: ht Ays phasteri anmijakan hastatmany handipecinq 1914 t. «Ararat» amsagri hunis amsva hamarum: 488-rd ejum: qaghvacner sinodi oragreric vertarutyan nerqo, baraci hetevyaly kardacinq: Sinody stanalov Peterburgic ishxan Nikodimos Amatunu mijocov ugharkac Peterburgi hay gaghuti mej hanganakac 11, 264r 25kop., voroshec. hamadzayn N.Amatunu grutyan ayd gumari kesy 5632r 12, 5kopek handznel Oshakan gyughi «Mesropean» dproci shinararakan handznazhoghovin, isk mnacac kesy yndunel hogut dprocakan fondin, vori hamar: 19 mayisi 210 tvagrvac Sinodi bardzraguyn hogevor zhoghovy shnorhakalakan tught e grel ishxan Nikodimos Amatunun:

07.1914 t. «Ararat» amsagir 488-rd ej

Amatunin ir xosqi tern e linum: I verjo meknelov Peterburg na aynqan gumar e ugharkum, vor phakvum en shinararakan bolor caxsery, gumari kesn el na kargadrum e tramadrel dproci guyqi u pituyqneri caxserin:

Ayspisov avartin e hascvel: ayn zhamanakneri hamar nuynisk « mi mec qaghaqi el patiւ berogh» nuynqan geghecik, tchartarapetakan lucumnerov, ekeghecun hamahunch dproci shenqy:





Oshakani dprocy (1914)

Oshakani dprocy: karucman orvanic, haytnvum e hogacutyan kentronum: Oshakani avag qahana Esayi Ter Amatunu mahic ev nor dproci shenqi shahagorcumic heto, kazmavorvum e dproci nor hogebardzuneri xorhurdy, vori naxagah e yntrvum Nikodimosi eghbayry: Garegin Esayu Amatunin: Aveli ush na nshanakvum e naev gyughi tanuter, ayspes asac: Glavni, vorn ir mej nerarum e evs mi qani gyugheri varchakan
Garegin Amatuni
ghekavarumy: 1916t. hunisi 2-in dproci hogabardzu-naxagah Garegin Amatunin (naev gandzapah: Hayrapet Grigoryany), «Horizon» tertum (5 «Horizon», № 126, 8 hunisi, 1916) xorin shnorhakalutyun e haytnel Tigran Afrikyanin, vory norakaruyc dprocin nvirel e 1000r. ev xostacel, vor arajika usumnakan tarvanic mshtapes tramadrelu e 500r. npast: «Togh p. Tigran Afrikeany orinak lini ayloc: ays lqman orerum phrkelu verahas vtangi entarkւac gaւarakan dprocneri goyutiւny»: Dprocy krel e Surb Mesrop Mashtoci anuny: Mek daric aveli aystegh serundner en krtvel u dastiarakvel: Xorhrdayin shrjanum mi qani tasnyak tariner hanvel er dproci anvanakochutyuny, aynuhetev krkin ayn verakangnvel e hay greri steghcogh: Mesrop Mashtoci anuny, vori atchyuny amphophvac e dprocic baracioren mi qani qayli vra:


Evs mek patmutyun kapvac Nikodimos Amatunu het: Te inchpes e Nikodimos Amatunin aptakum Erevani phoxnahangapetin:


Haytnel einq, vor ishxan Nikodimos Amatunu 1913-14 tt. aycy hayreni Oshakan verjinn e linum nra kyanqum, ayn hamynkel er hor: Oshakani ekeghecu avag qahana Esayi ter Amatunu mahov:
Aynuhanderdz, dproci karucman handznarutyuny amboghjovin ishxan Nikodimos Amatunin patvov e katarum: Aystegh yst arzhanvuyn petq e matucel bolor-bolor barerarnerin, vovqer satar eghan ays lav gorcy avartin hascnelu:

Heto zhamanaknery petq e phoxvein: Arajin hamashxarhayin paterazmi zhamanak Nikodimos Amatunin havatum er, vor carakan Rusastany turqeric het er vercnelu Hayastani mnacyal masy: Ayd ughghutyamb, cari u nra bardzr shrjapatum, misht shoshaphvum er ayd harcy: 1916 tvakani rusakan ev haykakan uzheri haghtanaky Errord turqakan dashtayin banaki dem kaskac cher harucum: Ayd zhamanak ishxan Nikodimos Amatunin Karmir Xachi miavorman glxavor tnorinutyan hyusis arevmtyan Tchakati dashtayin Pahesti patasxanatu ghekavari pashtonic: 1916 tvakanin nshanakvel er Geraguyn Xorhrdi Petrogradyan hatuk handznazhoghovi Hasarakutyan bazhni mshtakan andam, aveli sert haraberutyun uner carakan yntaniqi het ev hetevum er iradardzutyunneri zargacmany: Cavoq, zhamanaknery barenpast chdasavorvecin: 1917 t. dzmrany Rusastanum teghi unecac bolshevikneri heghaphoxutyuny glxivayr shur tvecin bolor cragrery: Nra horeghbor mi qani tghanery masnakcel en Sarighamishi marterin ev hay-rusakan jokatneri het sharzhvel Turqiayi xorqery: Leniny haykakan veragravvac taracqnery kamovin zijec turqerin: Nikodimos Amatunin minchev verj: 1920t. payqarec bolshevikneri dem, general Vrangeli ev myusneri het Rusastani haravum hakabolshevikyan Spitak sharzhman masnakicneric er, Haravayin Rusastani karavarutyan andamy: 1920 tvakani noyemberin bolshevikneri verjnakan haghtanakic heto yndmisht toghec xorhrdayin taracqy: artagaghtelov Fransia: Vrangely Nikodimos Amatunu masin harganqov e nshel ir husherum:

Ayzhm veradarnanq Nikodimos Amatunu 1914 tvakanin Hayastanum eghac zhamanak mi depqi:

Dzhbaxtabar ays masin vaveragir phastatghter chenq karogh nerkayacnel, bayc henvum enq Nikodimos Amatunu ir harazatnerin patmac banavor vkayutyunnerin: vory pakas arzhanahavat che, verjinners el ayn phoxancel en irenc serundnerin: Nzharin dnelov u hamematelov phastaci patmakan iroghutyunnery mianshanak hangum es ayd ezrakacutyany: Haytni e, vor Nikodimos Amatunin chors horeghbayr e unecel, nranc vordinern u tornern ays patmutyuny bernic-beran shrjanarel en: Hodvacis heghinakn (Vahan Amatunin-canot. Nid. Oragir) , orinak ayn lsel e horic: Vardan Garniki Amatunuc (1915-1976) , vori papy: Avagy eghel e Esayi qahanayi harazat eghbayry: Ays masin patmel e Nikodimosi eghbor: Garegini chors vordineric voghj mnacac Hayky (1885-1960), verjinis tghan u tory: Grete nuyn ays patmutyuny patmel e naev Avagi myus tory: xorhrdayin shrjanum Oshakan gyughi erkaramya qahana Vazgen Armeni Amatunin (1905-1991):

Qahana Vazgen Amatunin (1960-70tt.lusankar) Oshakan

Na patmutyunner patmelu hrashali varpet er ev nran tchanachoghnery da khastaten: Patmutyunn ayspes e eghel. Oshakani dproci karucman harcery kargavoreluc ev hory: Ter Esayun, ekeghecu bakum patvov hugharkavoreluc heto: Nikodimos Amatunu mot cankutyun e arajanum aycelel Erevani Nahangapetin: Iskakan xorhrdakan, koms Vladimir Tizenhauzenin: Nran zekucum en, vor nahangapety teghum che: Yndaraj e galis nor nshanakvac phoxnahangapet: Kolegial xorhrdakan, ishxan Aleqsey Chegodaevy: Phaxnahangapeti pashtonum 38-amya Chegodaevy ir dimac tesnelov irenic mi qani carayoghakan astitchanov bardzr carakan pashtonyayin, phoqr inch shphotvum e: Na Nikodimos Amatunu vra tesnum e nuyn carayoghakan usadirnery, inch nahangapetinn er, sa nshanakum er, vor phoxnahangapety patshatch dimeladzevov: (Vashe prevosxoditelstvo-Dzerd gerazancutyun) petq e dimer nran: Aydpes el sksvum e nranc shphumy: Phoxnahangapety voghjunum u hravirum e teyi: Nikodimos Amatunin chi merzhum arajarky ev sirov hamadzaynum e: Minch teyy inqnaerov kpatrastver Chegodaevy zruyci sharunakman tema e phntrum u parcenum ir aznvacegh shnov: Nshyul angam chkaskacelov, vor ir dem kangnac carakan kayserutyan bardzrastitchan pashtonyan karogh e azgutyamb hay linel:
- Im gegheckuhun gites inchpes em kochum, -parcenum e phoxnahangapety ev apa nuyn vayrkyanin kanchum: «armyáshka, armyáshka...» (armyashka):
Shuny pochy xaghacnelov motenum e tirojy: Nikodimosy hankarcaki e galis ev mtacum : guce aynpes chi lsel shan anuny: Harcnum e.
-Ishxan, inchpes e dzer shan anuny:
-Dzerd gerazancutyun, hayeri mej, hayeri patvin, im sireli, im lav shnik: armyashkan e:
Ays xosqery lseluc heto, aranc bacatrutyan, Carakan ishxanutyan Iskakan xorhrdakan, azgutyamb hay Nikodimos Amatunin: mi sharachun aptak e hascnum nuyn erkri karavarutyan Kolegial xorhrdakan, ishxan Chegodaevin, apa shrjvum ev arag qaylerov heranum:
Karmirov nshvac e Chegodaevi Erevani phoxnahangapet ashxatanqiyndunvelu ev avartelu zhamketnery
Naxkin covayin zinvorakany bnakanabar chhaskanalov inch teghi unecav, inqn e boghoqoghi dern standznum: zekucagir grelov veradasin: Mijadepy hangucalucum e henc cary: Nikolay erkrordy: Verjins iroghutyan masin imanum e Peterburgum iren tesakcutyan ekac Nikodimos Amatunuc ev lucum ays harcy: Arden mi qani amis heto : 1914 tvakani arajin amisneric, der pashtony liakatar chstandznac Chegodaevy zrkvum e Erevani phoxnahangapeti pashtonic ev angorc mnum: Vorosh zhamanak anc cary yst erevuytin mtacelov, vor amen ban arden hartvac-moracvac klini krkin «hishum» e paterazmeri bovov ancac ir kadrin: krkin veranshanakum e nuyn pashtonin, ays angam bolori «achqic heru» : Lyublini nahangum (nerkayums Lehastan):
Hatkanshakan e, vor inchpes Nikodimos Amatunin, aynpes el Chegodaevy bolshevikneri ishxanutyan galuc heto artagaghtum en Fransia u erkusn el taghvac en Pharizin merdzaka Sent Zhenevev dy Bua qaghaqi gerezmanatany: bazmativ akanavor rus mtavorakanneri, zinvorakan, qaghaqakan, mshakutayin gorcichneri koghqin:

V.Amatuni
Hay Azian
«Niderlandakan oragir»






Ir naxnineri patvin Oshakani ekeghecu bakum Garegin Ishxani Amatunu patrastac xachqary:
(Ter Esayi qahanayi toran tory, kam Nikodimos Amatunu eghbor: Garegini toran tghan:)



Amatunineri ishxanakan tohmi masin ays naxagci heghinakn e «Niderlandakan oragiry»:
Lusankarnern u hodvacashary hraparakvum en arajin angam: Heghinakayin iravunqy patkanum e: «Niderlandakan oragrin»: Gravor hghumy: partadir e:
Ushadrutyun

Hay aznvakan Amatuni tohmi masin patmogh ays naxagcy npatak uni sphyurqi ev Hayastani mer yntercoghnerin canotacnel hay aznvakan dasin, bacahaytel nranc masin grvac u aveli shat chgrvac ejery, ver hanel hay zhoghovrdi patmutyan paycar ejern u patmel mer anvani zavakneri masin: Naxagci irakanacman hamar pahanjvum e zhamanak ev mijocner: teghayin u arxivayin usumnasirutyunneri hamar: Arandzin usumnasirutyunner caxsatar en (orinak: Nikodimos Amatunu masin, cnvel e Oshakanum, aprel ev ashxatel e Vrastanum, Rusastanum: Nra atchyuny gtnvum e Pharizum: amphophvac e rus nshanavor gorcichneri koghqin:

_________________

Sahak vardapet Amatuni. nor ejer kyanqi taregrutyunic



Hunvari 22-in vardapet Sahak Amatunu cnndyan taredardzn e

«Niderlandakan oragri» bacarik naxagci shrjanaknerum sharunakum enq patmel amatunineri masin

Naxord hodvacnery:
Amatunineri sharavighnery
https://www.nidoragir.com/2018/12/blog-post_49.html

Nikodimos Esayu Amatunu masin
https://www.nidoragir.com/2018/08/blog-post_9.html


Sahak Amatuni
Hamarot kensagrutyun

Gitnakan-banaser, dzaynagraget, sharakanaget, mankavarzh ev bararanagir, Ejmiacni miabanutyan andam Sahak vardapet Amatunin ir kendanutyan zhamanak bavakan haytni andznavorutyun er ev vayelum er zhamanaki hay gitakan u grakan ashxarhi hamakranqy: Ayn xamrec nra mahvanic anmijapes heto, erb Hayastanum hastatvec bolshevikyan ishxanutyun ev etin plan mghvec Hay Ekeghecu daravor anxaxt dery: Shrjapaty nran tchanachel e vorpes verin astitchani hamest u korekt, xonarh, mardamot u mardaser, hayreniqn u nra ezerqnery sirogh anhatakanutyan: Na tchanachel e u lav phoxharaberutyunner e unecel ir zhamanaki grakan kyanqi grete bolor anvani mshaknerin: Teev na grakan zgali zharangutyun e toghel, aynuhanderdz nra mahvanic heto, vory hamynkav Hayastanum xorhrdayin kargeri hastatmany: stvervec Hay Araqelakan Ekeghecin, durs toghnelov hasarakakan qaghaqakan kyanqic, dra het moracutyan matnvecin naev Sahak vardapet Amatunu grakan zharangutyuny: Bnakan e, vor nor socializmi karucman shrjanum nra toghac gorcern u dzeragrery moracutyan shgharshov piti patvein: Hetagayum shat qich masnagetner xorhrdayin amenabarenpast zhamanaknerum, lavaguyn depqum petq e ardzanagrein nra arxivayin harust nyutery, voronq pahvac en Matenadarni (tght.39, 40) ev myus arxivnerum:

Mer dzerqi tak en banaserner: Sandro Behbudyani 1970t. «Ejmiacin» ev A.H. Adamyani «Lraber Hasarakakan Gitutyunneri» handesnerum vardapet Sahak Amatunu masin hodvacnery:

Sandro Behbudyan «Ejmiacin» handesum (1970 IE (D) . 31-35ej) hetevyaln e grel.

«Sahak vardapet Amatunin hay banasirutyan mej uni ir arandzin teghn u dirqy: Na bazmakoghmanioren zargacac andznavorutyun er, tchanachvac voch miayn vorpes ekeghecakan, aylev vorpes dzaynagraget, sharakanaget, mankavarzh ev barbarayin bareri bararanagir: Teev Sahak Vardapet Amatunin hay mshakuytin tvel e mnayun ashxatutyunner, bayc minchev ors nra kyanqn u gorcuneutyuny usumnasirvac che, nra masin chi grvel voch mi hodvac, kam usumnasirutyun, vory nsher nra teghy hay mshakuyti eraxtavorneri sharqum»:

Iroq, minch ors lurj andradardz chi arvel Sahak Amatunu kyanqin u gorcuneutyany: Linelov lragrogh indz iravunq chem verapahum masnagitakan lurj ezrahangumner katarel: toghnelov ayn profesional masnagetnerin, aynuamenayniv sa mi phordz e «Niderlandakan Oragri» goveli naxagci shrjanaknerum hanrutyany nor luysov nerkayacnel nran qich canot Sahak vardapet Amatunu masin:

Shat ban havelel enq sephakan hetazotutyunneric heto, bayc, krknum em: Sahak Amatunu gorceri usumnasirmany: yndgrkun, negh masnagitakan motecum e pahanjum, ev husov enq, vor arden azat xosqi artahaytman npastavor mer zhamanaknerum klinen nra kyanqn u gorcy hetazotogh arzhani masnagetner:

Sahak Amatunin sarkavarg eghac zhamanak (hraparakvum e arajin angam)


Sahak Amatunin cnvel e 1856 t, hunvari 22-in Oshakan gyughum: Skzbnakan krtutyuny stacel e hayreni gyughum, horeghbor: Esayi avag qahana Amatunu dasavandac cxakan dprocum: Verjins tesnelov tghayi cucaberac artakarg u bacarik yndunakutyunnery nran teghaphoxum e Ejmiacin: Sahak Amatunin: drsevorelov erazhshtakan yndunakutyunner, iren gerazanc e drsevorum naev Ejmiacni zharangavorac ghprocum, apa miangamic hajoghutyamb dasavandum e norabac Gevorgyan tchemaranum: linelov ays hastatutyan himnadir dasaxosneric:
1870 tvakani septemberi 6-in ishxanakan tohmic serogh Mesrop arqepiskopos Smbatyancy nran dzernadrum e kisasarkavag, isk 1876 tvakanin: sarkavag:
Sahak Amatunin haytni er dzaynagraget-sarkavag anunov: Ayd tarinerin, stuyg: 1871 tvakanin Gevorg D Kostandnupolseci katoghikosi hrahangov K.Polsic Mayr Ator e hravirum erazhshtaget Nikoghayos Tashtchyany: Na dzaynagrutyan gitak er u hrashali masnaget, naev phaylun mankavarzh u ergahan, shat tariner hamagorcakcel e hanrahayt Tigran Chuxajyani het: Tashtchyani araqelutyunn er dzaynagrel u tpagrel s. pataragy, sharakannery ev zhamagirqy, naev sanerin varzhecner ayd gorcum:
Ayd npatakov Nikoghos Tashtchyann ir shurjn e havaqum zharangavorac dproci 25 yndunak ashakertneri u nranc sovorecnum haykakan dzaynagrutyunn u nra arandznahatkutyunnery: 25 ashakertneri mej aravel achqi en ynknum Makar Ekmalyann u Sahak Amatunin:
Verjinners irenc hertin ozhandakum en Tashtchyanin: 1874 tvakanin hratarakel «Dasagirq ekeghecakan dzaynagrutyan» dzernarky, apa ir gluxgorcocy: 1000-ic aveli mecadir ejerov kazmvac «Dzaynagryal ergecoghutyun S. Pataragi ev dzaynagryal sharakany» dzernarky:
1874 tvakanin Nikoghayos Tashtchyani mi erashxavorutyamb Sahak Amatunin nshanakvum e norabac Gevorgyan tchemaranum: vorpes haykakan dzaynagrutyan usucich:
Erb Nikoghayos Tashtchyany veradarnum e K.Polis: nra varac patasxanatu gorcn ir userin e vercnum Sahak sarkavag Amatunin: Na gorci mej aynqan e hmtanum, vor angam matnanshum e ir usucchi masnagitakan dirqoroshumnerum vorosh sxal motecumnery ev angam qnnadatum e nran: Amatunin mec nvirumov e zbaghvum sharakanneri usumnasirmamb u mshakmamb, tchshgrit artabermamb, ergeri u eghanakneri grarmamb:
1875t.noyemberi 1-in Sahak Amatunin dimel e Gevorg D katoghikosin kusakron qahana dzernadrvelu hamar:
1883 tvakani marti 28-in nshanakvel e tparanakan xorhrdi andam:
1885-86tt Sahak Amatunu dasaranum e sovorel mecn u anmah Komitasy: Teev dranic heto el Amatunin tarber ararkaner e dasavandel ev hetagayum hrashali kap e unecel Komitasi het:
1887 tvakani hunisi 14-in Amenayn Hayoc katoghikos Makar A Teghutci katoghikosi kondakov surb Gayane vanqum Tadeos arqepiskoposi dzerqov Sahak Amatunin dzernadrvum e kusakron qahana (abegha), darnum miabanutyan andam։ Sahak Amatunin surb Gayane vanqum varel e mi sharq pashtonner.
1888 tvakani dektemberi 20-in: Ejmiacni matenadaranapeti ognakan:
1891 tvakani noyemberi 30-in sinodi voroshmamb: divanatan karavarich ev matenadaranapet:
Ayd yntacqum na sksum e usumnasirel ayntegh pahvogh dzeoagrery, cucakagrel u kargi berel dranq: I verjo bolor dzeragrern u tpagir gorcery noric hamarakalvum en ereq hastaphor hatornerum ev xnamqov dasavorvum gradaraknerum (Kazmvum e naev Sevani vanqi dzeragreri cucaky) ։
Sevani vanqi dzeragracucaky kazmelu ashxatanqy bardzr e gnahatel Xrimyan Hayriky, vory 1894 t. hoktemberi 6-i kondakov Hogeshnorh Sahak Vardapet Amatunun ir gohutyunn u shnorhakalutyunn e haytnum: shnorhelov nran «akanakur lanjaxachy»:
1894 — 1906 t.t «Araratum» parberabar luys en tesnum Sahak Amatunu mi sharq hayagitakan hetazotutyunner haykakan dzaynagrutyan ev sharakanneri masin:
1897t. kazmakerpvec «Ararat» amsagri xmbagrakan zhoghovy («Mshak», №5, 14 hunvari, 1897): «Zhoghovi andamner nshanakvac en Suqias arq.: naxagah, Nahapet vardapet: Vehaphar katoghikosi diւani koghmic: Sahak vardapet Amatuni: ibrev matenadaranapet…»:
1899 t. hulisi 4-i hayrapetakan kondakov Xrimyan katoghikosy nran nshanakum e Shoghakat vanqi vanahayr: miarzhamanak Sahak Amatunin: Gevorgyan tchemaranum dasavandel e «haykakan dzaynagrutyun», «qristoneakan vardapetutyun Hayastanyac ekeghecvo» ararkanery:
1906t. Sahak vrd. Amatunin «Luma» handesum (№ 5-6, 1906, ej 166) «Gavarabareri yndardzak bararan kazmelu masin» vernagrov hodvacum haytnum e ir npataki iragorcman masin: teev shat aveli vagh na arden iragorcum er ir mtahaghacumy:
1906 t. Sahak Amatunin verstin nshanakvum e matenadaranapet:
1908t. Ejmiacni hogevor xorhrdi andam e։ Sahak Amatunin krkin sharunakum e dasavandel Gevorgyan tchemaranum։ Ays amboghj tarinerin Amatunin andadrum zbaghvum e banasirutyamb, haykakan sharakanneri usumnasirutyamb ev bararanagitutyamb։
Arandzin grqerov hratarakvum en Sahak Amatunu mi qani grqery.
1909t. Sahak vardapet Amatunin nshanakvel e S.Sinodi andam: Gorcun masnakcutyun e cucaberel hayoc ekeghecu varchakazmakerpchakan u finansatntesakan ashxatanqnerin:
1910t. eghel e Mayr Tatchari veranorogutyan handznazhoghovi andam:
1911 t. luys e tesnum Amatunu kazmac «Hin ev nor parakanon u anvaver sharakanner» arzheqavor ashxatutyuny:
1912t. Hratarakvum e S.Amatunu «Hayoc bar u ban» bararany, vory parunakum e Araratyan ev ayl barbarneri 14 hazar bar u dardzvacq:
1913t. «I vera leranc xnkaberanc» (Erg ergoc B. 17) / 48 ej. banasteghcutyunneri zhoghovacun, voronq kareli e ergel grqum matnanshvac ergeri eghanaknerov:
1917t. Ejmiacnum luys e tesel «Zhamakargutean meknutւn imastasiri Siւneac episkoposi» girqy: 87 ej:
Shat dzeragrer: voronc tvum Oshakani dproci u ekeghecu patmutyan masin, «Hayoc ekeghecu zhamakargutyan patmutyun» dzernarky ev shat eli urish ashxatutyunner, vori avartin hascnely Amatunu erazanqn er, mnum e ankatar: «Ays mec gorcin, es dzernamux em eghel im abeghayutyan oreric ev indz halumash e arel bazum dzeragreri usumnasirutyuny» : 1917t.ir mi namakum aphsosanqov grel e na:
Sahak Amatunu mahvan veraberyal ereq tvakan e shrjanarvum: 1917, 1919 ev 1920 tt.: Menq aveli shat hakvac enq nran, vor Sahak Amatunin mahacel e 1919t dektemberi, kam el 1920t. hunvari 28-in (bacatrutyuny: qich nerqevum): Ir ktaki hamadzayn hugharkavorvel e Ashtaraki shrjani Oshakan gyughum:
Ays tarakarcutyuny cher lini, ete hayreni Oshakanum gtnvogh nra gerezmany, vortegh hstak nshvac e eghel nra cnndyan ev mahvan taretvery, vandalnery jardac chlinein:







Sahak Amatunu grakan zharangutyuny

1920 t. Sahak vardapeti mahic heto Ejmiacni Matenadaranum steghcvum e nra arxivayin fondy։ Chgitenq, ayzhm ayntegh kan nra dzeragreric, te voch: Ayzhm Amatunu himnakan arxivy pahvum e Mashtoci anvan Matenadaranum: Ayntegh en heghinaki antip (ev tpagrvac) bavakan mec cavali ashxatutyunneri dzeragrery.
Pahpanvum en banasteghcutyunneri ev pashtonakan grutyunneri matyany, cocatetry, «I groc Sahak vardapet Amatunւoy» zhoghovacun, andznakan tghtery, «Vardges manuk, Shresh blur ev Aghtamar berd» usumnasirutyuny, aracneri zhoghovacuner, banahyusutyan, zhamakargutyan, hayoc sharakanneri veraberyal mecaqanak nyuter, haryuravor ej dzeragir anavart ashxatutyunner: erazhshtakan xazeri, sharakanneri masin bazmapisi nyuter, namakner, lusankarner:
«Mnacord i zhamagroc Movsesi Qertoghahor Siւneac episkoposi», «Yaghags kargac ekeghecւoy Yohannu Imastasiri», «Meknutiւn zhamagroc Mecin Stephannosi Siւneac episkoposi», «Yaghagy himnarkutean ekeghecւoy Mecin Stephannosi Siւneac episkoposi», «Hayoc giւgheri ev qaghaqneri anunner aybbenakan kargov», «Patmutiւn Vachakana ev Anahtay», «Baghdatutiւn Eghishei dzeragrac», «Dzeragir patmutiւn Mateosi Urhayeroy», «Ughevorutiւn t. t. Mkrtich veh. katoghikosi amenayn hayoc Erusaghkmic- Ejmiacin» grqi S. Amatunu grac arajabany ev ayln։
Shat dzeragrer: ayd tvum Oshakani dproci u ekeghecu patmutyan veraberyal nyutery, Amatunin cavoq chi hascrel avartin hascnel:
Ayn mec hashvov arnchvel e henc ir azgakicnerin: Amatuninerin, u veraberel e ancyalin u ir zhamanaknerin:
Nuyn arxivum en pahvum S. Amatunu heghinakac qaroznery, «Hogevor ergq», «Zaynagreal ergaran» ashxatutyunnery, «Hayoc bar u ban» bararani lracvac u veramshakvac tarberaky, «Sharakanq Grigor katoghikosi Anaւarghecւoy», «Hin sharakanner» : sharakanneri masin mi sharq nyuter, «Sharakan ev ut dzaynic kanonner», «ergi nshanakutean ev erazhshtutean veray teghekutiւn ev utn dzayner» ayl hetazotutyunner, ditoghutyunner, erazhshtakan xagheri u sharakanneri veraberyal nyuter։

S. Amatunu kyanqn u gorcuneutyuny qnnoghi hamar arzheqavor phastatghter en anvani hayageti arxivum pahvogh ir isk vkayakannery, pashtonavarutyan hramannery, pargevatrman aylevayl grutyunnery, bazmativ dimumnery ev ayln։ Nkaragrvogh arxivum zgali tiv en kazmum ev hayagitutyan hamar aysor el arzheqavor en S. Amatunu namaknery hasceagrvac H. Hovhannisyanin, N. Adoncin, M. Ormanyanin, K. Kostanyanin, V. Phaphazyanin, G. Xalat yanin, N. Akinyanin, Xrimyan Hayrikin, Tirayr vardapetin, G. Hovsephyanin, S. Mandinyanin, Meyein, Gr.Aghapheryanin, S. Parzyanin, H. Arsharunun ev ayloc։ Nuyn arxivum pahvum en naev urish heghinakneri zanazan hetazotutyunneri dzeragir orinaknery։ Amatunu arxivum nyuter kan zhamanaki xmbagrutyunneri, miabanutyunneri, zanagan gitakan hastatutyunneri, Gevorgyan tchemarani, vanqeri, ekeghecineri ev ayl hastatutyunneri het unecac tarber harcerin arnchvogh nyuter u hodvacner:
____________________
Adamyan, A. H. (1973) Sahak Amatunu arxivy. Lraber Hasarakakan Gitutyunneri, 2 . p. 105.

Sahak Amatunin Komitasi arajin usucichneric meky

1919 tvakanin lranum e mecn u anmah Komitasi ev amenayn hayoc banasteghc Hovhannes Tumanyani cnndyan 150-amyaky: Qchery giten, vor tarin hobelyanakan e: Hunvari 22-in lranum e hmut mankavarzhi u banaseri cnndyan 163-rd amyaky: Erku meceri het el anmijakan jerm haraberutyunner e unecel Sahak Amatunin: Ete Tumanyani het haytni e nranc ankeghc u jerm shnchov grvac namaknery, grakan harceri shurj qnnarkumnery, apa Komitasin andzamb e dasavandel Sahak Amatunin: Apaga mec ergahany 1885-86tt nstel e Sahak Amatunu dasaranum: Komitasi hetaga cavalac gorcuneutyuny da Sahak Vardapeti anmijakan ashxatanqi sharunakutyunn e eghel:
Patani Soghomonn angam kencaghavarutyan u varqi shat harcerum e yndorinakel ir usucchin: Ahavasik: mankavarzh, banaser Shahan-Simoni hishoghutyunnery: 1954t «Ejmiacin» handesum Komitas vardapeti cnndyan 85-amyaki artiv grvac husherum: Na pativ e unecel sovorel Komitasi het, vorpes akanates u zhamanakakic andradardzel e Sahak vardapeti u Komitasi phoxharaberutyunnerin.




«Tchemarani 2-rd dasaranum mer ergecoghutyan usucichy Sahak sarkavag Amatunin er, - grel e Shahan-Simony: -Sa el Oshakan gyughic er, ev Nikoghayos Tashtchyanin ashakertel er: linelov Makar Ekmalyani dasakicy:

Amatunin hmut er haykakan dzaynagrutyan, ekeghecakan sharakanneri Polsi eghanaknerin, bayc inqy mez das talis, geradasum er Ejmiacni hin eghanaknery, aydteghic el iren dasanyut er yntrum: Nra sovorecrac ergery mec masamb grabar ein ev kam mijnadaryan-ashughakan hayerenov: Sahak Sarkavagi dzayny meghm er ev durekan, xosakcutyuny cacr u hamest: Soghomony nra bolor dzevery yndorinakum er, sovorecrac ergery: angir anum: Dranq ein. «Erkinq zuart aknarker», «Es yarks pertch», «Aha ashnan araւot», «I kanxaget teschutened», «Ey, im vardik» ev ayln, kam Gamar Qatipayic vercrac: «Togh phche qamin pagh-pagh», «Mer xeghtch azgy usum chuni», «Himi el lrenq» ev ayln:

Sahak Amatunin uner naev banasteghcakan shnorhq. na erbemn irenic er eghanakum. «Nayeceq Armaւrin: vov hay pataniq», «Txur-txur dzayn em talis im Axureanen», erbemn el ir grac: heghinakac votanavornery kardum er handisavor orerin: tchemarani handisaranum: Nra ughghutyuny mi qich nman er Gamar-Qatipayin, voric mi qani votanavorner tpvac kan «Soxak Hayastani» ergaranum:

Henc aydpisi banasteghcakan dzirq ev ergecoghutyan hmtutyun uner ev mer Soghomony: Sa el erbemn ir banasteghcakan xcbcanqnery kardum er ton orerin inchpes «Cin cin cirani» -nmanoghutyamb Hayr Ghevond Alishani»:


Ayspes: Sahak Amatunin eghel e Komitas vardapeti arajin ev sirvac usucichneric meky: Hiravi, apaga Mecn Komitasi, vorpes mec ergahani erazhshtakan hayacqneri u ashxarhynkalumneri dzevavorman mej mec azecutyun unecac mankavarzh: Patani Soghomonin gravum er ir usucchi hay hogevor erazhshtutyan usumnasirutyan nkatmamb srtacavutyunn u nvirvacutyuny: Inch shnorhali ashakert, vor chpetq e gerazancer ir usucchin: Nra ashakertakan tarinern ancan sireli usucchi het Araratyan dashti hayutean pahpanac hogevor ev zhoghovrdakan ergery peghelov, havaqelov, gri arnelov u mshakelov: Hetagayum Komitasn inqy shat erger arden zhamanaki arajadimakan metodnerov dzaynagrel e Sahak Amatunuc: talov nor shunch u vogi: andardz phrkelov dranq korstic:
--------------------------
Shahan-Simon «Ejmiacin» handes 1954 t. ej 25-25 «Komitas vardapet, husher cnndyan 85-amyaki artiv»



Sahak Amatunu grqery ev nra vorosh ardzaganqnery

Sahak Amatunin ir sharakanneri u bararani grqeri luys yncayumic araj usumnasirel e Evropayi tchanachvac hayaget-lezvabanneri grqery, voronc tvum: germanaci anvani hayagetner Haynrix Hyubshmani, Pol dy Lagardi, Haynrix Petermani, fransiaciner: frederik Makleri, Viktor Langluayi, angliaciner: Maqs Myulleri, Frederik Kornvalis Koniberi u ayloc grqern u ashxatutyunnery:
«Hin ev nor parakanon u anvaver sharakanner»
1911 t. Vagharshapatum S.Ejmiacni Mayr Atory Suqias arqepiskopos Parzyani hovanavorutyamb luys e yncayum Amatunu kazmac «Hin ev nor parakanon u anvaver sharakanner» zhoghovacun:


Amatunu kazmac «Hin ev nor parakanon u anvaver sharakanner» zhoghovacun

Hay ekeghecum zhamasacutyunneri yntacqum yst oreri ev toneri ergel en hogevor erger: saghmosner, voric zat steghcvel en sharakanner, tagher: Mezanum Qristoneutyan yndunumic ev greri gyutic heto araj en ekel inqnuruyn hogevor ergery: kcurdnery, voroncov skzbnavorvel e hay azgayin sharakanergutyuny: Kcurdnern himnakanum nvirvel en Mesrop Mashtocin, Sahak A Partevin, Movses Xorenacun ev ayloc: Hetagayum sahmanvel e zhamergutyan pashtonakan ergacank: kanon, voric durs mnacac sharakannery hamarvel en anvaver kam parakanon:
Aha, hin u mijin dareri henc ays ashxatutyunnern e havaqel, mshakel u korstic phrkel Mayr Ator S.Ejmiacni miaban Sahak vardapet Amatunin:
Ays ashxatutyuny, vorpes banasirakan prptun ashxatanqi argasiq zhamanaki hay mamuly yst arzhanvuyn e gnahatel: K. Polsi hayoc patriarq, hayaget, patmaban Maghaqia arqepiskopos Ormanyany bardzr e gnahatel Sahak Amatunu ays ashxatanqy ev gohunakutyun e haytnel, vor zhamanakin inqy hnaravorutyun e unecel ashxatutyan luys yncayman hamar dram nviraberel: «Im hamozmamb, - grel e anvani hayagety, - amen mi ashxatutyun, vor naxnineri bekornery korstic ev moracutyunic phrkelu npatak uni huyzh gnahateli e ev kgnahatem dzer ayd ashxatutyunn el»:

Mecn Hovhannes Tumanyani ushadrutyunic evs chi vripel Sahak Amatunu nor ashxatutyuny: 1912t. hunisi 28-i namakum aha te inchpes e na ardzaganqel.
«Bardzrapativ Sahak hayr surb, indz en hasel Dzer ugharkac «Hin ev nor parakanon u anvaver sharakanner» girqy ev Dzer xndakcutyuny im azatvelu artiv: Liasirt shnorhakal em Dzer barekamakan azniv zgacmunqi hamar ev shat em uraxanum, tesnelov Dzer noranor geghecik grakan ashxatutyunnery, anhamber spasum em «Bar u banin»: Ejmiaciny vorqan karevor lini ir varchakan nshanakutyamb, aveli sireli e darnalu erb grakan u gitakan gorcery tchoxanan u hatchaxanan nra parispneri mej, ev indz hamar ed tesaki gorcern u gorcichnery misht mnalu en aveli tank u sireli, qan amen tesaki pashtonyaner: Cankanalov hajoghutyun aroghjutyun jerm barevnerov mnam misht Dzer barekamy Hovh.Tumanyan»:
«Hayoc bar u ban» (1912, Vagharshapat)
Der daraverjic Amatunin ashxatum er «Hayoc bar u ban» (1912, Vagharshapat) mecarzheq gavarakan bararani vra, vory parunakum e Araratyan ev ayl barbarneri 14000 bar u dardzvacq: imastneri bacatrutyamb ev mec masamb naev vaverakan orinaknerov։ Barerar, petakan xorhrdi andam, haytni navtardyunahanogh Poghos Hovsephi Ghukasyany handzn e arnum bararani tpagrakan caxsery: Hetagayum, arden luys tesac grqum nra masin Sahak Amatunin petq e grer.
«GERAZNIV PARVoN POGhVoS YVoVSEPhEAN GhUKASEAN ANDAM PETAKAN XVoRHRDI Dzer: ar mer grakanutiւnn unecac yarganqi u siroy shnorhiւ Dzer caxqov ahaւasik loys e tesnum «Hayoc Bar u Ban» ashxatutiւns: Ays bani mej tesnelov azgayin grakanutiւny qajalerelu ev indz: vastakaւoris, hogepes mxitarelu bari cankutiւny, anhun berkruteamb zeghum em Dzer gerazanuutean araj im liuli ev srtagin shnorhakalutiւny ev nuirum em Dzer Mecapatuutean patuakan anuany im ays ashxatutiւny: Ynduneceq, gerazniւ Ter, Dzer aratadzernutean shnorhiւ loys tesac im ays ashxatutiւny ibrev patarag boloranuer, ev Togh amenabari Astuac ta Dzez barorutւn ev erkayn keanq yaratevelu azgashah gorceri mej i phars Dzer patuakan anuan ev yogut hasarakac:
Mnam aghotarar Sahak vardapet Amatuni»



«Hayoc bar u bany» Sahak vardapet Amatunu tqnajan ashxatanqi ardyunq er: Araratyan barbarn u zhoghovrdi kendani shunchy grakanutyun berelu phordzn arden kar: Mesrop Taghiadyani, Xachatur Abovyani, Pertch Proshyani ev myusneri grakan gorcern arden hamemvel ein zhoghovrdakan bareri u dardzvacqneri arat pasharov: Ayn petq er havaqel, ambarel u amragrel: inchn el arec Sahak Amatunin: Sa mi chtesnvac bararanashinakan hetazotakan ashxatanqi amrakur himq er, vorov petq e vogevorvein u irenc arzheqavor gorcern sksein nra serndakicnern u heto ekogh mer myus lezvagetnery: «Hayoc bar u bany» ashxuzhutyun araj berec grakan shrjanaknerum, arzhanacav hayagetneri ushadrutyany: Banasteghc Hovh. Hovhannisyany hetevyaly grec. «Aha mi hoyakap gorc, vori nmany der chi eghel hayoc grakanutyan mej...Sahak vardapeti ashxatasirutyuny zhoghovrdakan kendani lezvi baramterqy i mi havaqelu arajin phordzn e...»:
Aravel bardzr gnahatakan e tvel amenayn hayoc banasteghcy: Hovh. Tumanyany. «Sahak hayr surb, -grel e mec lorecin: - Stacel em Dzer «Bar u ban» geghecik ashxatutyuny ev shnorhakal em, vorqan ibrev mi barekam: hazar angam aveli ibrev grakan mard: Aranc ed tesak ashxatanqneri ankareli e steghcel mer grakan lezun: Nor kyanqi u nor azdecutyunneri pattcharov shat arag kerpov korchum en ed amen bar u banery, ev vov nranc phrki korustic u mahic, nranc het miasin kanmahacni iren: Duq sranov anmahacnum eq dzez...»:
1913t. hunvarin: hayaget, bararanagir Stephanos Malxasyancy grel e.
«Loys tesav Ejmiacni miaban Sahak vard. Amatunu «Hayoc bar u ban» ashxatutiւny, tpvac Ejmiacnum 1912 tvin, Poghos Ghukaseani caxsov: Ayd ashxatutiւny, vorin tarineric i ver hetaqrqruteamb spasum ein hay banasiruteamb zbaghvoghnery, mi yndardzak gorc e, baghkacac I-707 mecadir eresneric, yst bavakani maqur tpvac tghti vra: Na parunakum e motavorapes 8000 nor bar, kam bareri nshanakutiւnner, voronq urish bararanneri mej der chen mtac: Ays barern ev nshanakutiւnnery ashxatasirogh heghinaky xnamqov tarineri yntacqum havaqel e bazmativ grakan (glxaւorapes azgagrakan bovandakuteamb) aghbiւrneric ev masamb bun zhoghovrdi beranic: Amen mi bari mot nshanakvac en ayn gavarnery, vortegh na gorcacakan e. ete bary zanazan gavarnerum tarber artasanutiւnner uni: ays verjinners el nshanakvac en, dardzeal coyc talov gavarnery: Grete amen mi bari bacatrutean hetevum en mi kam mi qani orinakner, mec masamb qaghvac grqeric, isk erbemn ashxatasiroghic kazmac: Ays ashxatutiւny arajin lurj phordzn e hayoc kendani zhoghovrdakan lezvi liakatar ev hamematakan barahaւaqutean, vor voch miayn mecarzheq baramterq e matakararum mer grakan aghqat lezvin, aylev arat niւt e tals mer barbarneri usumnasireutean hamar: Ays gnahateli ashxatutean masin urish angam manramasn ky xosenq...»:
Hetagayum akademikos, norabac Haykakan Gitutyunneri akademiayi himnadir kazmi andam St. Malxasyancy, vory petq e yntrver naev Surb Ejmiacni Mayr atori hogevor xorhrdi u naev «Ejmiacin» amsagri himnadir andam: shnorhakalutyun e haytnel:
«meghvajan ashxatasiroghin ays geghecik nveri hamar, vor na drec hay banasirutean seghani vra»:
Ayd masin 1913t.haytnel e «Mshaky» («Mshak», № 19, 26 hunvari):
«Hayoc bar u bany» bardzr gnahatanqi en arzhanacrel fransiaci arevelaget A. Meyen, K.Polso ev Erusaghemi hayoc patriarqnery, Venetiki u Viennayi anvani miabannery, zhamanaki aknaru groghner, lezvabanner Manuk Abeghyany, Hrachya Atcharyany Stephan Malxasyancy, Vrtanes Phaphazyany, Karapet Kostanyany, Nikoghayos Adoncy, Ervand Lalayany ev eli shatery:




1913 t. luys e tesel «I veray leranc xnkaberac» (Erg ergoc B. 17) / Sahak Amatunu 48 ejanoc girqy, vorn yst eutyamb banasteghcutyunner en, voronq kareli e ergel grqum matnanshvac ergeri notanerov: 1917t. Ejmiacnum luys e tesel «Zhamakargutean meknutւn imastasiri Siւneac episkoposi» girqy: 78 ej: Shat dzeragrer Amatunin chi hascnum avartin hascnel:

Sahak Amatuni skzbunqayin mardy

Sahak Amatunu zhamanakakicnery phastel en nra aznvaguyn mard linely: Nman ezrahangman es galis, erb canotanum es zhamanaki mtavorakanneri nran hasceagrvac namaknery: Sahak vardapety tchshtapah u verin astitchani azniv mard er: Na vorqan ankeghc u azniv er mardkanc handep, nuynqan vehandzn u ardar er bnutyan nkatmamb: Nra kerpari masin karogh es karciq kazmel kardalov angam nra banasteghcutyunnery, voric hayrenasirutyan u siro luys e tcharagum, naev tagnap u mtahogutyun: depi vaghva ory: Anchaph mec e bnutyan nkatmamb harganqy, vor qnqshanqi e veracvum, vorpes mardkutyany bariq araroghi u nran kerakroghi: Orinak aygataghin nvirvac nra votanavor-ergy mardu ev bnutyan nerdashnakutyan dzon e, isk hayreniqin nvirvac banasteghcutyunnery: hayreni ezerqi nvirvacutyan ankeghc siro xostovanutyun:

Na ir chaphaco toghery harmarecrel u matucum er ergi tesqov, aydpes artazhamya usucanum er ir sanerin, iren banasteghc erbeq cher hamarum, bayc azniv u shitak er ir xosqum: Sahak Amatunu hamestutyuny sahmanner cher tchanatchum: Na, erb avartec ir zhamanaki hamar annaxadep 1912t. «Hayoc bar u ban» bararani ashxatutyuny, vory parunakum e Araratyan ev ayl barbarneri 14 hazar bar u dardzvacq, hamestoren arajabanum hetevyaly grec. «Xostovanum enq, vor mer ays ashxatutyuny ibrev arajin phordz uni ir pakasutyunn u terutyuny. menq katarelapes mxitarvac klinenq, ete mer ays pakasavor phordzy drdich pattchar darna nmanorinak bayc kataryal mi gorci: Ays huysov mer ays vastaky handznum enq banaserneri ushadrutyany»:

Hamestutyan inchpisi drsevorum... Heto tchshgrtoren Sahak Amatunu xosqery margareutyan petq e veracvein: hay lezvabanneri mi amboghj caghkabuyl «ays pakasavor phordzy» drdich pattchar petq e dardznein kataryal bazmativ ayl bazmapisi bararanner steghcelu hamar: Isk te inchpisi yndunelutyan u ardzaganqi arzhanacav «Hayoc bar u bany» zhamanaki hay masnagetneri shrjanum: bolorin e haytni: Drancic miayn meky: Sevani vanqi vanahayr, banaser T Sargis episkopos Philoyany hetevyal kerp e bnutagrel Sahak Amatunun. «Duq hay banaser, Dzer cerutyan alezard hasakin tokun u anxonj hamberutyamb, manrakrkit u meghvajan ashxatutyamb ynkel eq hay ashxarhi banavor burastani mej ev ancnelov caghke caghik, zhoghovel eq nora harust hyutn u nyuty, nora arat ughn u cucy ev ayn dyuramars u qaghcratchashak meghr dardznelov matakararum eq hay banasernerin, hay zhoghovrdin arhasarak: Qani kan «hin sharakannery» noranq Dzer kyanqy kergen, qani kan «Hayoc bar u bany» noranq Dzer sery kqarozen»:

Sahak Amatunin srtacav, anachar u azniv er ir praktik gorcuneutyan mej: Na matenadaranin e nvirel hin dzeragir matyanner, dranc tvum: erkatagir Nor Ktakaran, 1315 tvakani Manrusmunq, 16-rd dari magaghatya Saghmosaran, Aghotagirq ev Xorhrdatetr, 3 tert magaghatya pahpanak ev ayly: 1896tvakanin gorcun masnakcutyun e unecel zharangavorac dproci u parispneric meky qandelu zhamanak haytnabervac 1613 miavor pghndzya ararkaneri ardzanagrutyunneri vercanmany: Erkaratev ashxatanqi ardyunq hamarvogh gtaconeri anvanacankn u ardzanagrutyunneri vercanutyan pattchenern ugharkvel e Rusastani kayserakan hnagitakan ynkerutyun, vori patverov u finansavormamb katarvel er hetazotutyuny:


Sahak Amatunin mievnuyn zhamanak skzbunqayin mard er: Sirum er irern irenc anunov kochel: Voch amen angam e Amatunu karciqy hamynkel ir usucich Nikoghayos Tashtchyani het: Bayc da chi nshanakel, vor ayloq karogh en anhimny meghadrel myusnerin: Ayd depqum nra grichy sur er u tchshmartaci...

Orinak, erb Amatunin Mesropyan hin sharakannery vercanelu hamar mtadrvel e meknel Ernjak u ayntegh handipel ayd erazhshtutyan gitak episkopos Grigor Hovbyanin, Tashtchyany Polsum hratarakvogh «Hayreniq» lragri mej qnnadatel e Ejmiacni sinodi voroshumy Amatunun ayntegh gorcughelu hamar: Tashtchyany gtnum er, vor Ernjakum ayn evs sxal e artabervum, avelin: verjins gtnum er, vor ir sharakannery ejmiaciny ver e acum «parskakan ev rusakan antchashak ev anaxorzh eghanakneri»:

Sa Tashtchyani koghmic qayl er anverapahoren miayn u miayn ir nerkayacrac dzaynagrutyunnern yndunelu ev katarelu:

Amatunin hstak giter inchu e gnum Ernjak u naev lav giter, te inchpes en vanqum katarvum sharakannery:

Hetevabar Tashtchyani mec avandy gnahatelov handerdz sxal e hamarum nra ays motecumy ev phasterov apacucum, vor phntrtuqy sharunakakan proces e minchev erazhshtutyan verjnakan anaghart u hajoghvac tarberak gtnely, manavand, vor Tashtchyani gitecac u mshakac Mesropyan sharakannery sxal en hamarel ayd gorcum imacoghnery: ayd tvum Vehaphary:

«Urish meky chem hani dzer dem, -Ararat handesum Tashtchyanin ughghvac namakum grum e S.Amatunin, - baci indzanic ev mi tchshmartaser andzic: 1874tuin, erb dzernamux eghaq sharakanner grelu, inchpes es, noynpes ev Ejmiacni amboghj miabanakan Uxty ayn yoysn u aknkalutiւnn uneinq dzezanic, vor hmut u tegheak golov sharakannerin, piti mez lsecnel tayiq toneli Mesrovbi qaghcrahnchiւn eghanaknery. bayc banic inch durs ekaւ, Palatci Haji Karapet qaj erazhisht tiracun, vor xist yndel ev hmut er polsoy eghanaknerin ev sharakanner grelun dzez ajakic, hambavec dzer masin, vor inchpes asum en bobik eq eghel sharakanneric. ev ayn inch vor giteq, inchpes trchunnery marmnov ev gunagegh pheturov zat ev vorosh en mimeancic, ayspes dzer gitecacn evs sharakanneri mi xarnurd linelov, dzaynov ev eghanakov xist tarber en eghel te noyn isk veroyisheal Karapeti ev te hanguceal Hayrapeti gitecacic...»:

(«P.Nikoghayos Tashtcheani yoduaci artiւ» Sahak sarkaւag, 1883)


I verjo Ejmiacni sinodi 1884 tvakani hunvari 18-in: 39-rd voroshman hamadzayn, Sahak sarkavag Amatunin meknum e Ernjak ev episkopos Grigor Hovbyanic dzaynagrum nra mot arka hin haykakan erazhshtutyan nmushnery:

Kyanqy cuyc e talis, vor Sahak Amatunu skzbunqaynutyunn u npatakaslacutyuny teghin er. 1904 tvakanin Tiflisum luys tesac Mesrop arq. Smbatyancy ir «Nkaragir surb Karapeti vanic Ernjakay ev shrjakayic nora» (ej 317) ashxatutyan mej uraxutyamb petq e haytner, vor Sahak Amatunu dzerqi tak e Naxijevani gavaric gtnvac Vardan kronavori koghmic «Dzernark erazhshtac» vernagrov 1285t. grvac dzeragreric meky:

Mesrop arq. Smbatyancy 1897-1907tt. Ernjaki Surb Karapet vanqi vanahayrn e eghel: na Sahak Amatunun sarkavag kargac hogevorakan er:


Sahak vardapety, amatuninery, Oshakani ekeghecin ev dprocy



Tatchat Harutyuni Amatunu
(Sahak vardapeti eghbor tghan)
mot pahpanvac Sahak Amatunu
lusankarneric

Sahak Amatunin cnvel e 1856 t, hunvari 22-in Oshakan gyughum: Gevorg Ghazari Amatunu ev Qishmish Musheghyani yntaniqum, nranc mijnek vordin er: Kusakron qahana linelu pattcharov chi amusnacel: 1913t. T.T. Gevorg E Amenayn Hayoc katoghikosi hramanov luys tesac «I vera leranc xnkaberanc» (Erg ergoc B. 17) girqy Sahak vardapet Amatunin nvirel e ir cnoghneri hishatakin: Kardum enq. «I yishatak hanguceal cnoghac imoc»: qrtenc Gevorgi ev mushonc Qishmishi: Mi ayl: «Hors tvac partezy» chaphaco gorcic imanum enq:
«Hazarutharyur utsun erkusin,
Erb hayrs merav dektember amsin,
Tvav mi bazhin miayn mi partez...»:
Cnoghnern u eghbayrnery zbaghvel en aygegorcutyamb, avag eghbor anuny Hakob er (1838-1919), verjins el ir hertin 2 vordi e unecel: Pharnak ev Karapet anunnerov: Sahak Amatunu krtser eghbayry Harutyunn er: Na el ereq tgha e unecel: voric meky Tatchaty: Verjinis vordinery bnakvel ev ashxatel en Oshakanum, xorhrdayin tarinerin krtvac u banimac masnagetner en eghel: Xorhrdayin tarinerin Martun Tatchati Amatunin tchanachvac inzhener-meliorator er, Ashxarhik Tatchati Amatunin erkaramya u vastakavor mankavarzh, isk nranc eghbayry: Fausty, hmut u tchanachvac bzhishk er:
Tatchat Harutyuni Amatunin ev nra gerezmany Oshakan gyughum


Hnaravor e Sahak Amatunin quyrer el unecac lini: Nranc hetnordnerin gtnely zhamanak u hamberutyun e pahanjum:
Sahak Amatunin chors horeghbayr e unecel: Tatos, Vardan, Avag ev Esayi anunnerov: Nranc tghanery bolorn el partadir krtutyun en stacel: Ter Esayin: Sahaki horeghbayry, eghel e Oshakan gyughi avag qahanan ev anshahaxndir: minch Sahaki Ejmiacni zharangavorac dproc teghaphoxely, hog e tarel patani Sahaki krtutyamb: Ter Esayin ayd harcum shat pahanjkot u hetevoghakan er ev erevi da er pattchary, vor nra avag vordi Nikodimos Amatunin toghel u heracel e tnic: Heto verjins petq e kyanq mtner, vorpes kayacac u kazmakerpvac anhat: verakangner ir ishxanakan titghosy, krtutyun stanar Tiflisum, apa Peterburgum ev zbaghecner carakan Rusastani petakan bardzr pashtonner u derakatarutyun unenar nuynisk Hayastani qaghaqakan kyanqum, naev tev u tikunq liner hory: irakanacnelu ekeghecu ev dproci veranorogumn u karucumy, jerm haraberutyun pahpaner Sahak Amatunu ev Mayr Atori arajnordneri het: Sahak Amatunu myus horeghbor tghanery (Nikodimosi eghbayrnery) evs lav krtutyun en stacel:

Nrancic: Vahany, Oshakan gyughum bacvac banki hashvapahn er, dashnakcutyan aktiv andam, Gareginy: naxagahel e hogebardzuneri xorhurdy, eghel e gyughi tanuter, mi qani gyugheri ayspes asac: Glavni: Nra erku tghanery: Aramy ev Esayin zuhvum en Sardarapati tchakatamartum:
Sahak Amatunu cankutyunneric meky eghel e nyuter havaqel Oshakani dproci u ekeghecu patmutyan veraberyal: Ayn mec hashvov arnchvel e henc ir azgakicnerin: Amatuninerin, u veraberel e ancyalin u ir zhamanaknerin: Cavoq na ir ays mtadrutyuny avartin chi hascrel: Ays ev ayl patmutyunnery, voronq vaghucvanic cragravorvac en eghel tghtin handznelu, inchpes naev «Hayoc ekeghecu zhamakargutyan patmutyun» dzernarky: ankatar en mnacel. «Ays mec gorcin, es dzernamux em eghel im abeghayutyan oreric ev indz halumash e arel bazum dzeragreri usumnasirutyuny» : 1917t.ir mi namakum xostovanel e Amatunin: Ejmiacnum sarkavag eghac tarineric Sahak Amatunin jerm kaper e pahpanel horeghbor: ir arajin usucich Esayi qahanayi het: Verjins naxandzaxndir er Oshakani ekeghecu (1879), gmbeti (1884), Mesrop Mashtoci din Oshakanum amphophac ishxan Vahan Amatunu hushaqari (1880) teghadrman, hetagayum naev dproci (1914) karucman gorcin: Ays ashxatanqnerum nergravac er naev Ter Esayu avag vordin: Sahaki horeghborordin, nuyn inqy: carakan Rusastani hatuk handznararutyunneri gcov handznakatar, iskakan petakan xorhrdakan ishxan Nikodimos Amatunin: Mshtapes barekamakan jerm u mtermik haraberutyunner en pahpanvel amatunineri u ayd tarineri Gevorg D, Makar A Teghutci, Xrimean Hayrik, Mattevos B


Sahak Amatunu grqery hovanavorogh, Amatunineri mterim barekam
«Ararat» amsagri xmbagrapet, arqepiskopos Suqias Parzyany (lusankary
nvirvel e Oshakani avag qahana Esayi Amatunun, hraparakvum e arajin angam):

Kostandnupolseci, Gevorg E Surenyanc katoghikosneri ev arqepiskopos Suqias Parzyani mijev: Sinody Oshakani ekeghecu karucman hanganakutyun kazmakerpelu hamar bazmics e ter Esayi qahanayin gorcughel Tiflis u Rusastani ayl qaghaqner: Erb arden 1880t. himnarar veranorogman er entarkvel Oshakani ekeghecin u 1884t teghadrvel er gmbety, naxadzernvum e dproci karucman ashxatanqnery: Sinodi bardzraguyn hogevor zhoghovy ays artiv shnorhakalakan tught e grel ishxan Nikodimos Amatunun (1914 t. «Ararat», hunis, 488-rd ej), erb verjins Peterburgic ugharkum e shinararutyunn avartin hascnelu anhrazhesht gumary:




Sahak Amatunin Ays naxadzernutyunneri aktiv masnakicneric u kazmakerpichneric e eghel: Teev ayd tarinerin tpagrvogh Sahak Amatunu bolor grqery hovanavorvel en barerarneri, ayd tvum S.Parzyani u ayloc koghmic: aynuhanderdz grqeri vatcharqi ekamutneric na zohaberutyunner e arel: 1913t. hunvari 31-i «Horizon» terty (tiv: 24) grum e, vor Oshakani nor u harmaravet karucvogh dproci hamar: «... Ejmiacni miaban bardzrapativ Sahak vardapet Amatuni naxandzaxndir linelov ayd npatakneri irakanacmany, Oshakani dprocin e nvirel 100 orinak iւr ashxatutiւnic «Hayoc bar u ban», vory piti vatcharւi yogut veroyisheal npatakneri»:

1914 tvakanin, erb carakan Rusastany cher taqcnum azgerin gaghutacnelu ir nkrtumnery ev aveli shat dprocner phakvum ein, Oshakanum bacvum e azgayin chorsdasya dproc: Isk ays gorcum mec er Amatunineri, ayd tvum Sahak vardapeti avandy: satar u ogtakar linel hayreni gyughin:


Ayn inchn uzum enq parzel Niderlandneric: yndameny Hay Araqelakan Ekeghecu ir zhamanaki henasyuneric meki: Sahak Amatunu mahvan taretvi masin, dardzel e xrtin harc: Ayd ameny skizb e arnum xorqayin antarberutyunic: Orinak. irakanum, ete vandalnery tariner araj chjardein Sahak Amatunu gerezmanaqari marmarya mijuky, vortegh nshvac er nra cnndyan ev mahvan taretvery, ays hasarak harcum nman dzhvarutyunneri cheinq handipi: Sahak Amatunu mahvan veraberyal nuynisk ereq tvakan e shrjanarvum: 1917 ev 1919 ev 1920 tt.: Hamacancum ev masnavorapes 1970t. «Ejmiacin» handesum banaser S.Behbudyany anughghaki matnanshel en 1917t: aranc orva u amsva nshman: Miangamic xach qashelov hamacancum taracvac 1917t varkacin, kang karnenq Ejmiacni matenadarani phoxtnoren Papin Muradyani mez ugharkac Petros Hovhannisyani «Nshanavor tchemaranakanner» grqum nshvac 1919t. dektemberi 28-i taretvin, kam el mek amsva tarberutyamb: 1920tvakani hunvari 28-i: «Lraber Hasarakakan Gitutyunneri» handesum hodvac grac banaser A.H.Adamyany ir hodvacum (1973) konkret nshel e, vor Sahak Amatunin mahacel e 1920t. hunvari 28-in: 1920 t myus varkacn ayn e, vor mer dzerqi tak en erku vaveragir: derevs chhraparakvac lusankarner kan, voronc vra hishyal: 1920 t. makagrel en Sahak Amatunu harazatnery: Horeghbor: Sahak Amatunu ezaki lusankaric mekin vorpes taretiv: 1920 t nshel e Tatchat Harutyuni Amatunin: Na hetevyaln e grel.

Sahak Amatunin Oshakani ir tan mej, ezaki lusankar,
hraparakvum e arajin angam
«Sahak vardapet Amatuni: vordin im papi Gevorgi, mijnek eghbayry hors, cnvac 1856 tvin vaxtchanvac 1920t» .
Kensagrakan vorosh tvyalneric heto, ayl teghekutyunner evs kardum enq.


«zhamanaki zhurnalneri ev terteri hatuk tghtakic er, man e ekel hyusisayin Kovkasum, Sev covi apherin eghel e tas angam taq jrerum ev sanatorianerum, hivand er rematizmov, aj votqy qarsh er talis man galis:
Na lriv hayaget er, tchanachum er lezvabannerin u ir zhamanaki bolor anvani mardkanc: Ergum er verin astitchani lav, hamov . «Dzayn tur vov covak» ergy nra simvoln er: shat tchashakov ev maqraser mard er, haskanum er amen inchic: Ktakec, vor iren taghen Oshakanum: Kondi nerqin phoqrik zhamy veranorogec ev ayzhm taghvac e mutqi dzax ankyunum, nkarvel e ir bnakaranum ir havaqac hnutyunneri seghani mot»:


Myusy: «Hayoc bar u ban» grqi bnorinak lusankarneric mekn e, vory zhamanakin heghinaky nvirel e horeghbor tghayin: Nikodimos Amatunun: Ays nkari tak nuyn tvakany hishatakel e Nkodimosi eghbor tory: Ishxan Hayki Amatunin: Aynpes, vor kareli e pndel, vor Sahak Amatunu mahvan taretivy kam 1919t dektemberi 28-n e. kam el 1920t. hunvari 28-y: Tarberutyuny mek amis e:



Arajnordanist kentron Oshakanum moranum en hishatakel Sahak Amatunu u nra anvani azgakicneri masin


Qchery giten, vor Oshakanum e taghvac vardapet Komitasi arajin usucichy: Hay Araqelakan Ekeghecu gitakan mtqi phaylun eraxtavorneric meky: Sahak Amatunin: Ayd qcheric, kareli e asel, hazvagyut mardik linen, vor imanan Kond kochvogh blri: 13-rd dari Phoqrik, kam Tux Manuk kochvogh maturi dzax hatvacum aranc voreve grutyan mi shirmaqari tak amphophvac e nra din:

Sahak Amatunu mahic heto nra masin voch mi hishatakum, voch mi grqi, nuynisk yndardzak hodvaci tesqov, kam mijocarman kazmakerpum grete chen eghel: Ete xorhrdayin tarinerin da kareli er bacatrel hogevor kyanqi ev ekeghecu handep petutyan vordegrac kanxakal pasiv dirqov, apa inch anun tal hima: nerkayums, erb Hayastany motenum e ir ankaxutyan errord tasnamyakin:

Bacardzak vochinch chi arvel veratchanachelu ev verimastavorelu Sahak Amatunu: hogevorakan vardapeti ancac ughin ev toghac mnayun arzheqnery: Da anchaph karevor er tekuz ayn arumov, vor Oshakany patmakanoren Amatuninerin nviraberac vostanneric mekn e eghel ev aystegh aprel en amatunineri sharavighnery...

Amatunineri hushaqarer Oshakanum: Esayi ev Vazgen avag qahananeri gerezmanaqarery, ev hayoc mec ishxan Vahan Amatunu hushaqary:


Tvum e nerkayums, erb Oshakany: Sahak Vardapet Amatunu cnndavayry, vor arden erku tasnamyak e dardzel e Aragacotni ekeghecakan temi arajnordanist kentrony, ays arumov gone mi ban phoxvac klini: Avagh. amen inch nuynn e: Barekargvel e miayn ekeghecu shrjakayqy, isk mshakutayin kyanqy nerphakvac e hay greri steghcogh Mesrop Mashtocin nvirvac tarekan handisutyunnerov, nra gerezmani aycelutyamb ev voch avelin: minchder patmakan Oshakan gyughum mec e eghel voch miayn Mesrop Mashtoci din amphophac Vahan Amatunu, aylev nra myus azgakicneri gorcuneutyuny: Orinak. arden asvec, vor Oshakani vanqi u dproci kayacman patmutyan mej nranq shat mec derakatarutyun en unecel: Sa khetaqrqri Oshakan aycelac uxtavor zbosashrjikin, anshusht ayo: Gone verjin haryuramyakum tesaneli e eghel nranc gorcuneutyuny: Sahak Amatunu arajin usucichy nra horeghbayrn e eghel: Oshakani avag qahanan Ter Esayin: verjinis tghanery: Nikodimosy, Vahany, Gareginy krtvac u azdecik demqer en eghel u mec chaphov npastel en gyughi u ayzhmyan ekeghecu ev dproci karucmany: Nuynisk xorhrdayin tarinerin Oshakani ekeghecum avag qahanayi partakanutyun e katarel Ter Vazgen Armeni Amatunin (1905-1991): Ayd masin teghekutyun ches gtni, angam Amatunineri naxadzernutyamb 1914t. karucvac dprocum, vorn ayzhm ekeghecun kic dpratunn e, vortegh gorcum e tangaran: Aystegh, vorpes hnutyun ancyal dari hraparakac «Ararat» amsagri mi qani hamarner en: voch mi xosq ekeghecu u dproci verjin tarineri patmutyunneric:

Temi arajnordanist Oshakani ekeghecu bakum amphophvac e ter Esayi qahana Amatunu (1829-1913): Sahak vardapeti horeghbor u arajin usucchi gereznany: Gereznaaqari grutyunnery jnjvel, anynterneli en dardzel, gerezmanaqary himnanorogman kariq uni: Inchov e arandznahatuk Oshakani avag qahana Esayi Ghazari Amatunu gerazmany: Inchpes haytni e ishxan Vahan Amatunin xndrel er iren taghel hay greri steghcogh Mesrop Mashtoci gerezmanic horizonakan: 40 kangun heravorutyamb: Mek ayl ktaki hamadzayn Oshakani avag qahana Ter Esayi Amatunin xndrel er iren taghel


tchisht mijnamasum: Mashtoci dambaranic 20 kangun, kam 7, 5 votnaqayl depi dzax, Vahan Amatunu dambaranic tchisht: nuynqan heravorutyan vra depi aj: Esayi qahanayi nvirakan ays cankutyuny: katoghikos Gevorg E-i tultvutyamb ev masnakcutyamb irakanutyun en dardznum nra 3 vordinery: Ays patvin iharke Ter Esayin arzhanacel er ir nvirvac ashxatanqi shnorhiv:
Ays patmutyan masin chgiten nuynisk oshakancinery: Inchi masin e xosqy, erb harcum arvacneric voch meky chi el tchanachum nran: irenc gyughum usum tvac u ekeghecu karucumy naxadzernac Esayi Amatunun:
Ayzhm Sahak vardapet Amatunu gerezmani masin: Inchpes asacinq, ayn heru e Oshakani hanrahayt ekeghecuc ev gtnvum e kondi blralanjin: Tux Manuk kochvogh maturi mutqi dzax hatvacum:
Gerezmanaqari mijnamasy, vortegh phoragrvac e eghel vardapeti anuny, amboghjutyamb jardvac e, isk amboghjakan qary vnasvac e: karot norogman: Ayl xosqov ancanot mardy chi karogh imanal, vor aystegh e amphophvac hay zhoghovrdi nviryalneric meky: Arden aydpes e tasnamyakner...Mite aydqan tariner voch mekin chi hetaqrqrel vortegh e taghvac Hay Ekeghecun zhoghovrdi ergery, sharakannery pargevac hay vardapet hogevorakany: Vortegh en patkan marminnery, Mayr Atori u Aragacotni temi hogevor hayrery: Sahak vardapety taghvel e ir ktaki hamadzayn, uremn Surb Ator mayr Ejmiacnum teghyak en vayri masin: Uremn harc e arajanum inchu e Mayr Atorn aysqan tari lrel u antarber gtnvel ir zavaki surb masunqi handep: Mite aysqan tariner gone mek angam xunk chen cxacel nra shirimin, vorpeszi tesnein inch barbarosutyun e katarvel: Ete chen aycelel nra shirmaqarin da arden anereli antarberutyun e, isk ete tesel en u lrel: dataparteli ararq e: Amen depqum sa ahazang e: Menq sa bardzradzaynum enq... Sahak Amatunu anuny moracvum e:
Sahak vardapet Amatunu gerezmany Tux Manuk maturi dzax masum:

Hatkanshakan e, vor 2017t Oshakan ashakertneri het ughtagnacutyun ekac mankavarzh Ashot Bleyany chimanalov, vor bardzrunqum kangnac e Sahak Amatunu jardvac gerezmanaqari mot, Oshakani hamaynapatkery ditelov ushadrutyun e hravirum, vor petq e hog tarvi gyughi amen masunqin: Aystegh petq e zgacvi mashtocyan shunchy: Inchpes Amatunin e herates eghel Mesrop Mashtocin teghaphoxelov aystegh, aynpes el aysorva bnakichnery petq e ogtven npastavor hnaravorutyunic ev gyughy dardznen ashxarhi tarber ankyunneric ekogh hazaravor, haryur hazaravor mardkanc uxtateghi, vorn artacoli te vov e Mashtocy mez hamar ev inch gyugh e Oshakany: yndhanrapes: Ayn petq e lini azgagrutyan u hayrenagitutyan iskakan dproc u bac arvestanoc...

Ays arumov hamahunch kini steghcel amatunineri masin patmogh tangaran, manavand amatunineri masin: kapvac dproci u ekeghecu het bavakan phastaci teghekutyunner kan u der shnorhiv mer naxagci havaqvum en:

Oshakany aycelogh bazmativ zbosashrjiknery hay greri steghcogh Mesrop Mashtoci u Mecn ishxan Vahan Amatunu shirmaqarery tesneluc zat hnaravorutyun petq e unenan haghordakcvelu ev canotanalu aznvakan Amatuni tohmi nviryal hetnordnerin, vovqer qich ban chen arel masnavorapes Oshakani hamar:

Hay Azian
V.Amatuni

Ogtagorcvac grakanutyun
Petros Hovhannisyani «Nshanavor tchemaranakanner» T.Sahak vardapet Amatuni 2009t.
«Lraber Hasarakakan Gitutyunneri» handes, A.H.Adamyan (1973)
«Ejmiacin» amsagir 1970, april S.Behbudyan
Mashtoci anv. matenadaran, Sahak vardapet Amatunu fond, tght.39, 40
H.Tumanyan, erker h5, haypethrat 1945, ej 377
Ogtagorcvac myus aghbyurnery himnakanum nshvac en hodvacasharum:
________________

Ushadrutyun


Hay aznvakan Amatuni tohmi masin patmogh ays naxagcy npatak uni sphyurqi ev Hayastani mer yntercoghnerin canotacnel hay aznvakan dasin, bacahaytel nranc masin grvac u aveli shat chgrvac ejery, ver hanel hay zhoghovrdi patmutyan paycar ejern u patmel mer anvani zavakneri masin: Naxagci irakanacman hamar pahanjvum e zhamanak ev mijocner: teghayin u arxivayin usumnasirutyunneri hamar: Arandzin usumnasirutyunner caxsatar en (orinak: Nikodimos Amatunu masin, cnvel e Oshakanum, aprel ev ashxatel e Vrastanum, Rusastanum: Nra atchyuny gtnvum e Pharizum: amphophvac e rus nshanavor gorcichneri koghqin: Gerezmany anmxitar vitchakum e ev lav kliner ayn phrkelu hamar gtnvein hovanavorner... Petq e shnorhakalutyun haytnenq sphyurqi naxararutyany, qani, vor «Niderlandakan oragrin» vorpes mrcanak handznvac 220 haz dramy evs ogtagorcvel e ayd npatakin: Himnakan caxsern irakanacvum e mer sephakan mijocnerov: Eraxtapart klinenq nranc, vovqer tarber mijocnerov (nyutery taracelov) ogtakar klinen mez:

«Niderlandakan oragir»

Amatunineri ishxanakan tohmi masin ays naxagci heghinakn e «Niderlandakan oragiry»:
Lusankarnern u hodvacashary hraparakvum en arajin angam: Heghinakayin iravunqy patkanum e: «Niderlandakan oragrin»: Gravor hghumy: partadir e:

______________

Sahak vardapet Amatunu gerezmany vandalizmi entarkvac


N. O. S. T. T. Garegin B -in
Katoghikos Amenayn Hayoc Mayr Ator Surb Ejmiacin.

Krtutyan, gitutyan, mshakuyti ev sporti naxararutyun
Naxarar: Arayik Harutyunyanin.

Kic: suyn hodvacn ugharkvum e harcin arynchvogh ayl kazmakerputyunnerin u gerateschutyunnerin


Derevs 2019t. Hunvari 21-in vardapet Sahak Amatunu cnndyan naxorein Hay aznvakan Amatuni tohmi masin patmogh naxagci shrjanaknerum nerkayacrel einq «Sahak vardapet Amatuni. nor ejer kyanqi taregrutyunic» hodvacy: Te´s, naev (nuyn teghum): «Arajnordanist kentron Oshakanum moranum en hishatakel Sahak Amatunu u nra anvani azgakicneri masin» entavernagri nyuty:

Spasum einq, vor kstananq ardzaganq, sakayn patasxany lrutyunn er: Ayzhm handes enq galis erkrord hodvacov: ayn ughghelov hamapatasxan u shahagrgir karuycnerin: Spasvogh ardzaganqnerin: kteghekacnenq:

Sahak vardapet Amatunu gerezmany vandalizmi entarkvac





Oshakan hnameni gyughy: vor misht amur u apahov amroc e eghel, vor voch mi tshnami chi karoghacel u chi handgnel votq dnel, vor Hazarapet Vahan Amatuni ishxany, vorpes dra havastiq, ayntegh e amphophel hay greri steghcogh Mesrop Mashtoci atchyuny, aysor bardzitoghi vitchakov e mez nerkayacnum henc Amatunineri sharavighy nerkayacnoghneri hishataky:

Amenaartarocn u mtahogoghy, amenic shat anhangstacnoghy: gitnakan-banaser, dzaynagraget, sharakanaget, mankavarzh ev bararanagir, Ejmiacni miabanutyan andam, vardapet Sahak Amatunu (1856-1920) shirmaqari cayrahegh vat u anmxitar vitchakn e:



Oshakany petq e ditel voch miayn uxtateghi: kapvac Mesrop Mashtoci surb anvan het, aylev Amatunineri vaghnjenakan bnakateghi:
«Niderlandakan oragiry» Amatunineri aznvakan tohmi masin naxagicy irakanacnelu shrjanaknerum bavakanin hetaqrqir phaster e bacahaytel ishxanakan ays tohmi anhatneri masin, nrancic meki: ishxan Nikodimos Amatunu masin nyutn arden hraparakel enq u der xoselu enq haytni tohmi myus zavakneri masin evs, arandzin: laynacaval, hetazotakan hodvacov andradardzel enq naev Sahak Amatunu masin: arandzin entavernagrov ushadrutyan hravirel nra gerezmani anshuq vitchaky: Tvum er, vor ayn karzhananar harkavor ushadrutyan ev kargi kberver, sakayn: avagh: Xorhrdayin tarineri phluzumic minch ors: nra gerezmanin ushadrutyun dardznogh chi eghel:

Der kendanutyan oroq: hamest ays mardy, ktakel er iren taghel hayreni Oshakan gyughi Kond kochvogh blri: Tux Manuk anuny krogh maturi mutqi dzax koghmum: Zhamanakin katarvel e nra xndranqy: Teghadrvel e hamest tapanaqar: anvan u taretveri ardzanagrutyamb: Ir aprac zhamanakashrjanum ahreli gitakan ashxatanq katarac hogevorakany, Komitas vardapeti sireli usucichy, «Hayoc bar u ban» (1912) bararani heghinaky: (girq vorn aysor el ardiakan e u drvac e layn hanrutyan seghanin), ir hamest cankutyamb, nuynqan hamest tapanaqarov amphophvel e maturi harevanutyamb ayl mahkanacuneri koghqin:

Tvum er Oshakanum: Amatunineri nstavayrum, Surb Mesrop Mashtoci verjin hangrvanum u ir cnndavayrum anhrazhesht ushadrutyun kdardzver Sahak Vardapet Amatunu voch miayn gerezmanin, aylev nra toghac hetaqrqir zharangutyany: khishein nran gone cnndyan kam mahvan tarelicnerin u bazmabnuyt mijocarumner kkazmakerpein: Sa aknkalvum er gone Aragacotni ekeghecakan temic, vori arajnordanist kentrony henc Oshakann e: Bacardzakanapes vochinch chi arvel veratchanachelu ev veraimastavorelu Sahak Amatunu: hogevorakan vardapeti ancac ughin ev toghac mnayun arzheqnery: Ays depqum nvazaguyny gone xnamq tarver nra miak hishataky haverzhacnogh gerezmanaqari nkatmamb:

Inch en arel teghi vandalnery: Jardel en tapanaqari marmarya mijuky, vortegh nshvac e eghel hogevorakani anuny, cnndyan, mahvan taretvery u arden, inchpes teghekacvecinq u tesanq: tasnyak tariner e, sephakan vaxery veracnelu mogakan mghumneric elnelov: shsher en jardel nra shirmaqarin: vnaselov ayn: Ayspes varvogh qaghaqacineric shatery, hamozvac enq, chen gitakcum, vor esasirakan satanayakan mghumneric elnelov hishatak en pghcum u barbarosutyun katarum, naev vochnchov chzijelov mer kotoghnern averac turq seljukneric:

Verevum patahakan chsheshtecinq, vor Oshakany ananc amrakur amroc e eghel tshnamu hamar, aysor menq kamovin inqners enq mer antarberutyamb, mer hogevor amrocy vnasum: Mer zharangutyuny pahel phayphayelu phoxaren anargum, anterutyan enq matnum: Inch chi karoghacel fizikapes anel tshnamin: inqners enq mer dzerqov anum: Minchder Amatuni tohmi shnorhali zavaki: Sahak Gevorgi Amatunu hishataky hargelu xndiry mshtapes petq e liner bnakchutyan ev hamapatasxan marminneri ushadrutyan kentronum: gone hay Araqelakan Ekeghecu, ete voch Aragacotni marzpetarani: Oshakancineri hamar nra gerezmany petq e liner antaquyc hpartutyan srbateghi, hogevor ayreri ughtateghi: Mesrop Mashtoci shirimin ayci ekogh bazmativ zbosashrjikneri petq e canucver Komitasi arajin usucchi, mankavarzhi u erazhshtageti, banaseri ev hogevorakani verjin kacarani teghy: Erkar tarineri antarberutyan shnorhiv serundnery chen el imanum vov e taghvac ays kisaqand gerezmanum: minchder nra mahvanic 100 tari el chi ancel: Nuynqan anbavarar vitchakum e Sahak Amatunu harust gitakan arxivi usumnasirman xndiry:

Sahak vardapet-hayrenaseri «Ighdz» banasteghcutyan mej ayspisi togher kan.

Hayoc vanqer, anapatq

Menq hayers heq dzhbaxt

Dzezanov enq misht pahel

Havat, Lezu Gir anxaxt.

Es kuzei yaւitean

Qani kachqeq duq yeter

Hayy dzez het misht xoser:

Na ir erkri, nra lezvi u bnutyan mshakn er u giter, vor hayoc vanqern u mshakutayin myus arzheqner pahoghy apaga hay serundn e: Nranq en, vor petq e tery linen irenc zharangutyany ev erkxosutyan mej mtnen hayreni ezerqi patmakan masunqneri het: Sahak vardapety aydpes vstah havatum, sirum er lezvi, gri u hay zavaki mogakan uzhin, nranc mijev yntacogh haverzhakan u nerdashnak zruycin: Nra patgamn er, vor hay mardy masnakic lini ays erkxosutyan sharunakakan linelun...

Sa er Sahak vardapeti serundnerin ughghvac kanchy, anxaxt patgamy, azgi haratevutyan teoreman: Aysqanic heto, arden avelord e asel, vor shtap mijocner petq e dzerq arnven veranorogelu Sahak vardapet Amatunu kisaver gerezmany ev tery linel nra toghac zharangutyany: Ayspes karogh enq menq verakangnel nra ev serundneri mijev yndhatvac zruycy... Husov enq patkan marminnery kgnahaten iravitchaky, chen toghni eraxtavor hayeric meki gerezmany antarberutyan pattcharov lqvi u moracutyan matnvi: Husov enq, gone erkar tariner heto, komunistakan kargeri shgharshi totaphumic heto ev ankaxutyan dzerq berman errord tasnamyakum kargi bervi anvani hay zavaki shirmaqary, naev bacatrakan ashxatanq tarvi bnakchutyan shrjanum: Ete gerezmanaqary veranorogvi ev grvi nra anuny: mardik aynzham dzernapah kmnan averich, vnasarar u inqnakorcan sovoruytneric:

Da vayel u arzhani klini Oshakanin: haykakan amenatchanachvac bnakavayreric mekin:




H.G.- Cavoq nuynn e vitchaky Oshakani nshanavor Amatunineri tohmi myus zavakneri paragayum: Orinak nranc naxadzernutyamb karucvac dprocum, vorn aysor dpratun tangaran e carayum, chka nranc gorcuneutyan masin patmogh voreve teghekutyun: Verjin darerum Oshakani avag qahananery Amatunineric en: Anmxitar vitchakum e Sahak Amatunu horeghbor: Oshakani ekeghecu bakum gtnvogh avag qahana Esayi Amatunu gerezmany: Verjins Amatunineri verjin ishxani: Nikodimos Amatunu hayrn er: Nikodimos Amatunin taghvac e Pharizi merdzaka Sent Zhenevev dy Bua qaghaqi gerezmanatany bazmativ akanavor rus mtavorakanneri, zinvorakan, qaghaqakan, mshakutayin gorcichneri koghqin: Nra betonic patrastac gerezmany gtanq evs cayrahegh qayqayvac vitchakum, karot mi barerar azgaseri norogman: Yndhanrapes tchisht kliner, vor nra masunqnery teghaphoxvein hayreni cnndavayr:

---------------------------------------

Amatunineri gerezmany: Sahak vardapet Amatunu (1856-1919 kam: 1920) taghvac e Oshakani Tux Manuk maturi dzax hatvacum (anmxitar vitchak):
Oshakani ekeghecu avag qahana Vazgen Armenaki Amatunu (1905-1991): taghvac Oshakani gerezmanocum:
Oshakani ekeghecu avag qahana Esayi Ghazari Amatunin ((1829-1913): taghvac Oshakani ekeghecu bakum (anmxitar vitchak):
Ishxan Nikodimos Esayu Amatunu gerezmany (1865, tchshtvac: 1859-1946): Pharizin merdzaka Sent Zhenevev dy Bua qaghaqi gerezmanatany (anmxitar vitchak):

H.G (Nid.Oragir) - Anhrazheshtutyun enq hamarum «Sahak vardapet Amatuni. nor ejer kyanqi taregrutyunic» hodvacic arandznacnel: «Arajnordanist kentron Oshakanum moranum en hishatakel Sahak Amatunu u nra anvani azgakicneri masin» entavernagri nyuty ev vorpes hratap tema nerkayacnel verohishyal hodvaci het: Ays angam, erb hodvacy hghel enq konkret hasceatereri, havatum enq, vor Mayr Atory kardzaganqi: Erb mi aritov vitchaky nerkayacrecinq Hay Araqelakan ekeghecu Vatikani ev Arevmtyan Evropayi Hayrapetakan Patvirak Gerashnorh Xazhak Parsamyanin, na antuylatreli hamarec: nuyn ekeghecu nviryal miaban, vardapet Sahak Amatunu gerezmani u nra toghac zharangutyan nkatmamb antarberutyunn u anmxitar vitchaky: Nid.Oragiry ays naxagci shrjanakum gorcnakan lav haraberutyun e hastatel Ejmiacni matenadarani phoxtnoren Papin Muradyani het ev hakvac enq havatalu, vor nuyn mtahogutyamb Mayr Atorn aveli shahagrgir e ir nviryal zavakin patshatch ushadrutyun dardznelu ev Amatunineri nvirakan gyughy, vorpes Aragacotni temi arajnordanist kentron yst arzhanvuyn u bazmakoghmani nerkayacni hamayn ashxarhi hayutyany:

Arajnordanist kentron Oshakanum moranum en hishatakel Sahak Amatunu u nra anvani azgakicneri masin



Qchery giten, vor Oshakanum e taghvac vardapet Komitasi arajin usucichy: Hay Araqelakan Ekeghecu gitakan mtqi phaylun eraxtavorneric meky: Sahak Amatunin: Ayd qcheric, kareli e asel, hazvagyut mardik linen, vor imanan Kond kochvogh blri: 13-rd dari Phoqrik, kam Tux Manuk kochvogh maturi dzax hatvacum aranc voreve grutyan mi shirmaqari tak amphophvac e nra din:

Sahak Amatunu mahic heto nra masin voch mi hishatakum, voch mi grqi, nuynisk yndardzak hodvaci tesqov, kam mijocarman kazmakerpum grete chen eghel: Ete xorhrdayin tarinerin da kareli er bacatrel hogevor kyanqi ev ekeghecu handep petutyan vordegrac kanxakal pasiv dirqov, apa inch anun tal hima: nerkayums, erb Hayastany motenum e ir ankaxutyan errord tasnamyakin:

Bacardzak vochinch chi arvel veratchanachelu ev verimastavorelu Sahak Amatunu: hogevorakan vardapeti ancac ughin ev toghac mnayun arzheqnery: Da anchaph karevor er tekuz ayn arumov, vor Oshakany patmakanoren Amatuninerin nviraberac vostanneric mekn e eghel ev aystegh aprel en amatunineri sharavighnery...

Amatunineri hushaqarer Oshakanum: Esayi ev Vazgen avag qahananeri gerezmanaqarery, ev hayoc mec ishxan Vahan Amatunu hushaqary:


Tvum e nerkayums, erb Oshakany: Sahak Vardapet Amatunu cnndavayry, vor arden erku tasnamyak e dardzel e Aragacotni ekeghecakan temi arajnordanist kentrony, ays arumov gone mi ban phoxvac klini: Avagh. amen inch nuynn e: Barekargvel e miayn ekeghecu shrjakayqy, isk mshakutayin kyanqy nerphakvac e hay greri steghcogh Mesrop Mashtocin nvirvac tarekan handisutyunnerov, nra gerezmani aycelutyamb ev voch avelin: minchder patmakan Oshakan gyughum mec e eghel voch miayn Mesrop Mashtoci din amphophac Vahan Amatunu, aylev nra myus azgakicneri gorcuneutyuny: Orinak. arden asvec, vor Oshakani vanqi u dproci kayacman patmutyan mej nranq shat mec derakatarutyun en unecel: Sa khetaqrqri Oshakan aycelac uxtavor zbosashrjikin, anshusht ayo: Gone verjin haryuramyakum tesaneli e eghel nranc gorcuneutyuny: Sahak Amatunu arajin usucichy nra horeghbayrn e eghel: Oshakani avag qahanan Ter Esayin: verjinis tghanery: Nikodimosy, Vahany, Gareginy krtvac u azdecik demqer en eghel u mec chaphov npastel en gyughi u ayzhmyan ekeghecu ev dproci karucmany: Nuynisk xorhrdayin tarinerin Oshakani ekeghecum avag qahanayi partakanutyun e katarel Ter Vazgen Armeni Amatunin (1905-1991): Ayd masin teghekutyun ches gtni, angam Amatunineri naxadzernutyamb 1914t. karucvac dprocum, vorn ayzhm ekeghecun kic dpratunn e, vortegh gorcum e tangaran: Aystegh, vorpes hnutyun ancyal dari hraparakac «Ararat» amsagri mi qani hamarner en: voch mi xosq ekeghecu u dproci verjin tarineri patmutyunneric:

Temi arajnordanist Oshakani ekeghecu bakum amphophvac e ter Esayi qahana Amatunu (1829-1913): Sahak vardapeti horeghbor u arajin usucchi gereznany: Gereznaaqari grutyunnery jnjvel, anynterneli en dardzel, gerezmanaqary himnanorogman kariq uni: Inchov e arandznahatuk Oshakani avag qahana Esayi Ghazari Amatunu gerazmany: Inchpes haytni e ishxan Vahan Amatunin xndrel er iren taghel hay greri steghcogh Mesrop Mashtoci gerezmanic horizonakan: 40 kangun heravorutyamb: Mek ayl ktaki hamadzayn Oshakani avag qahana Ter Esayi Amatunin xndrel er iren taghel


tchisht mijnamasum: Mashtoci dambaranic 20 kangun, kam 7, 5 votnaqayl depi dzax, Vahan Amatunu dambaranic tchisht: nuynqan heravorutyan vra depi aj: Esayi qahanayi nvirakan ays cankutyuny: katoghikos Gevorg E-i tultvutyamb ev masnakcutyamb irakanutyun en dardznum nra 3 vordinery: Ays patvin iharke Ter Esayin arzhanacel er ir nvirvac ashxatanqi shnorhiv:
Ays patmutyan masin chgiten nuynisk oshakancinery: Inchi masin e xosqy, erb harcum arvacneric voch meky chi el tchanachum nran: irenc gyughum usum tvac u ekeghecu karucumy naxadzernac Esayi Amatunun:
Ayzhm Sahak vardapet Amatunu gerezmani masin: Inchpes asacinq, ayn heru e Oshakani hanrahayt ekeghecuc ev gtnvum e kondi blralanjin: Tux Manuk kochvogh maturi mutqi dzax hatvacum:
Gerezmanaqari mijnamasy, vortegh phoragrvac e eghel vardapeti anuny, amboghjutyamb jardvac e, isk amboghjakan qary vnasvac e: karot norogman: Ayl xosqov ancanot mardy chi karogh imanal, vor aystegh e amphophvac hay zhoghovrdi nviryalneric meky: Arden aydpes e tasnamyakner...Mite aydqan tariner voch mekin chi hetaqrqrel vortegh e taghvac Hay Ekeghecun zhoghovrdi ergery, sharakannery pargevac hay vardapet hogevorakany: Vortegh en patkan marminnery, Mayr Atori u Aragacotni temi hogevor hayrery: Sahak vardapety taghvel e ir ktaki hamadzayn, uremn Surb Ator mayr Ejmiacnum teghyak en vayri masin: Uremn harc e arajanum inchu e Mayr Atorn aysqan tari lrel u antarber gtnvel ir zavaki surb masunqi handep: Mite aysqan tariner gone mek angam xunk chen cxacel nra shirimin, vorpeszi tesnein inch barbarosutyun e katarvel: Ete chen aycelel nra shirmaqarin da arden anereli antarberutyun e, isk ete tesel en u lrel: dataparteli ararq e: Amen depqum sa ahazang e: Menq sa bardzradzaynum enq... Sahak Amatunu anuny moracvum e:
Sahak vardapet Amatunu gerezmany Tux Manuk maturi dzax masum:

Hatkanshakan e, vor 2017t Oshakan ashakertneri het ughtagnacutyun ekac mankavarzh Ashot Bleyany chimanalov, vor bardzrunqum kangnac e Sahak Amatunu jardvac gerezmanaqari mot, Oshakani hamaynapatkery ditelov ushadrutyun e hravirum, vor petq e hog tarvi gyughi amen masunqin: Aystegh petq e zgacvi mashtocyan shunchy: Inchpes Amatunin e herates eghel Mesrop Mashtocin teghaphoxelov aystegh, aynpes el aysorva bnakichnery petq e ogtven npastavor hnaravorutyunic ev gyughy dardznen ashxarhi tarber ankyunneric ekogh hazaravor, haryur hazaravor mardkanc uxtateghi, vorn artacoli te vov e Mashtocy mez hamar ev inch gyugh e Oshakany: yndhanrapes: Ayn petq e lini azgagrutyan u hayrenagitutyan iskakan dproc u bac arvestanoc...

Ays arumov hamahunch kini steghcel amatunineri masin patmogh tangaran, manavand amatunineri masin: kapvac dproci u ekeghecu het bavakan phastaci teghekutyunner kan u der shnorhiv mer naxagci havaqvum en:

Oshakany aycelogh bazmativ zbosashrjiknery hay greri steghcogh Mesrop Mashtoci u Mecn ishxan Vahan Amatunu shirmaqarery tesneluc zat hnaravorutyun petq e unenan haghordakcvelu ev canotanalu aznvakan Amatuni tohmi nviryal hetnordnerin, vovqer qich ban chen arel masnavorapes Oshakani hamar:
https://www.nidoragir.com/2019/06/blog-post_6.html
«Niderlandakan oragir»

Ays temayov ayl nyuter.
Oshakani Amatuninery ev nranc avandy teghi dproci u ekeghecu karucman gorcum

Ushadrutyun

Hay aznvakan Amatuni tohmi masin patmogh ays naxagcy npatak uni sphyurqi ev Hayastani mer yntercoghnerin canotacnel hay aznvakan dasin, bacahaytel nranc masin grvac u aveli shat chgrvac ejery, ver hanel hay zhoghovrdi patmutyan paycar ejern u patmel mer anvani zavakneri masin: Naxagci irakanacman hamar pahanjvum e zhamanak ev mijocner: teghayin u arxivayin usumnasirutyunneri hamar: Arandzin usumnasirutyunner caxsatar en (orinak: Nikodimos Amatunu masin, cnvel e Oshakanum, aprel ev ashxatel e Vrastanum, Rusastanum: Nra atchyuny gtnvum e Pharizum: amphophvac e rus nshanavor gorcichneri koghqin:

______________

Ardzaganq: «Sahak vardapet Amatunu gerezmany vandalizmi entarkvac» hodvacin




Ays tarva Hunisi 6-in hraparakel einq «Sahak vardapet Amatunu gerezmany vandalizmi entarkvac» hodvacy:












Sphyurqum ev Hayastanum azgayin mshakutayin arzheqnery qarozelun mitvac «Niderlandakan oragri» ishxanakan tohmerin verabervogh naxagicy npatak e hetapndum bacahaytel hay anvani zavakneri masin grvac u aveli shat chgrvac ejery, ver hanel hay zhoghovrdi patmutyan paycar ejern u patmel mer anvani zavakneri masin: Aha henc ays tchanaparhin gtanq, vor antesvel e gitnakan-banaser, dzaynagraget, sharakanaget, mankavarzh ev bararanagir, Ejmiacni miabanutyan andam, vardapet Sahak Amatunu te grakan zharangutyan hishatakumy, ev te nra gerezmani xnamqy:
Ays artiv handes ekanq «Sahak vardapet Amatunu gerezmany vandalizmi entarkvac» bac namak ahazang-hodvacov, vorn hasceagrvac er Amenayn Hayoc Katoghikosin, krtutyan, gitutyan, mshakuyti ev sporti naxararutyany ev shahagrgir ayl kazmakerputyunneri: Hodvacy hraparakvel ev taracvel e «Niderlandakan oragri» hetevyal kayqerum.








Naev feysbuqyan, tviteri ev socialakan myus ejerov:
Ayn verahraparakel en «Orer» EVropakan amsagiry ORER Armenian European Magazine, Newinfo ev Shamshyan.com haykakan kayqery.









Dranic baci hodvacn ugharkvel e krtutyan, gitutyan, sporti ev mshakuyti naxararutyann u hamapatasxan gerateschutyunnerin: elektronayin phostov, ayd tvum nranc feysbuqyan pashtonakan ejerin:

Karcum einq hodvacum araj qashvac xndirnerin anhapagh petq e ardzaganqer Mayr Ator surb Ejmiaciny, qani vor xndirn arnchvum e hay ekeghecun angnahateli carayutyun matucac ev ir kyanqi voghj tarinery hay zhoghovrdin u araqelakan ekeghecun nvirac Sahak Vardapetin: Aynuhanderdz ush chenq hamarum ev hamberutyamb spasum enq Mayr Atori dirqoroshmany:
Nyutin arajiny sirov ardzaganqec HH xorhrdarani sphyurqi, krtutyan, gitutyan, sporti ev mshakuyti mshtakan handznazhoghovi naxagah Mxitar Hayrapetyany: inchy vorpes nor Hayastan kertelu tchanaparhin arvac operativ qayl, bavakan voghjuneli e: Na xostacav harcn anpayman usumnasirel u pahel ushadrutyan kentronum: Arden zhamer anc paron Mxitar Hayrapetyany teghekacrec, vor ayd masin namakn ugharkvel e krtutyan, gitutyan, mshakuyti ev sporti naxarar Arayik Harutyunyanin:
Aysor arden: HH Azgayin Zhoghovi «Lusavor Hayastan» xmbakcutyan patgamavor, xorhrdaranakan hishyal handznazhoghovi andam Harutyun Babayan / Harutyun Babayan-i feysbuqyan ejum tesanq krtutyan, gitutyan, sporti ev mshakuyti naxarar Arayik Harutyunyani iren isk hasceagrvac grutyun-patasxany:
Namakum (nerkayacnum enq lusakrknorinaky) masnavorapes haytnvum e, vor naxararutyuny gerezmani tapanaqari vnasman veraberyal teghekacvac che (miguce mer hodvacy chen kardacel): Haytnvum e naev, vor Sahak vardapet Amatunu Oshakanum gtnvogh tapanaqary hashvarvac che vorpes patma-mshakutayin hushardzan ev yndgrkvac che HXSH ministrneri xorhrdi 1983t. hulisi 4-i H377 voroshmamb hastatvac Haykakan SSH taracqum petakan pahpanutyan tak vercvac patmutyan ev kulturayi hushardzanneri petakan cucakum, inchpes naev HH karavarutyan 2002 t. mayisi 29-i H628 voroshmamb hastatvac HH Aragacotni marzi patmutyan ev mshakuyti ansharzh hushardzanneri petakan cucakum: Naxarari grutyan mej asvum e, vor harcy qnnarkvel e Mayr Ator surb Ejmiacni Aragacotni temi arajnordi het, vory nuynpes hetaqrqrvac e gerezmani gtnvelu teghavayrov (Teev teghavayry mer hodvacum hstak matnanshvac e):
Urax enq, vor namakin yntacq e trvum, miarzhamanak txur, vor ankaxutyunic heto, hushardzanneri veranayman norararakan cavalun qayler minchev ors chen dzernarkvel: Iharke xorhrdayin kargery, erb ekeghecin orenqic durs er hamarel petq e argelaphaker nran carayogh: masnavorapes ishxanakan tohmi zavakneri masin hishatakumy, el ur mnac, vor pahpanutyan tak vercver nranc arnchvogh masunqnery, shenq shinutyunnern u nranc gerezmannery, iharke petq e antesvein nranc toghac grakan u gitakan zharangutyany: Urish ban, vor erb Ankaxutyun dzerq berecinq petq e verimastavoreinq, arzheqneri veragnahatum katareinq: Henc ays npatakin e carayum Amatunineri tohmi masin «Niderlandakan oragri» naxagicy: Vov karogh e hishel verjin angam erb e Sahak Amatunun nvirvac mijocarum kazmakerpvel arajnordanist Oshakan gyughum: ayntegh vortegh cnvel u ir mahkanacun e knqel: Minchder 19-20rd darerum Oshakani ekeghecu, gmbeti, Vahan Amatuni ishxani hushaqari ev Oshakani mijnadaryan dproci karucman mej himnakan derakatarutyun unen Amatuninery, isk ayd masin shat qchery giten: Oshakani hin dprocy, vor aysor dpratun e ev tangaran: chka nra glxavor barerari: Nikodimos Amatunu masin, voch mi nyut: Kam: mi qani nerkayacvac «Ararat» handesum ches gtni Sahak Amatunu hodvacneric: Menq bac enq hamagorcakcutyan hamar ev sirov patrast enq Mayr Atori het hamagorcakcelov Amatuninerin verabervogh nyutern u teghekutyunnery dardznel Oshakan ayceloghneri u layn massaneri sephakanutyuny:
Ayzhm mejberenq krtutyan, gitutyan, sporti ev mshakuyti naxarar Arayik Harutyunyani grutyan verjin toghery, vori iragorcumy kotrelu e ancyal daric mnacac karcratipery.
«...Hashvi arnelov veronshyaly: naxararutyan entakayutyan «Patmamshakutayin zharangutyan kentron» PVoAK-in handznararvel e usumnasirel xndiry, parzel tapanaqari gtnvelu teghavayry ev naxararutyun nerkayacnel teghekutyun pahpanvacutyan vitchaki ev patmamshakutayin arzheq nerkayacnelu veraberyal»:
HH xorhrdarani patgamavor Harutyun Babayan / Harutyun Babayan ays grutyuny teghadrelov feysbuqyan ejum, grel e. «Vstah em, vor naxararutyuny kgtni hamapatasxan lucumner» ։
Ays lavatesutyany menq evs mianum enq: Spasenq drakan hangucalucumneri:
Havelenq, vor Hovhannes Tumanyani u shateri koghmic sirvac u hargvac hamest ays mardy: Sahak Amatunin, ktakel er iren taghel hayreni Oshakan gyughi Kond kochvogh blri: Tux Manuk anuny krogh maturi mutqi dzax koghmum: Teghadrvel e hamest tapanaqar: anvan u taretveri ardzanagrutyamb: maturi harevanutyamb ayl mahkanacuneri koghqin: Gone petq e verakangnvi mijnamasi jardvac marmari masy, vortegh nshvac e eghel nra anuny, cnndyan u mahvan taretvery: gone aydpes serundnery chen morana nran:


«Niderlandakan 0ragir»



«Sahak vardapet Amatunu gerezmany vandalizmi entarkvac» hodvacy


Ays temayov ayl nyuter.


Nyuty hraparakvel e Mamuli xosnaki shrjanaknerum:
Kisvir ays nyutov:
Niderlandakan Oragir Grakan ej
18:40, 18.08.2021
6281 | 0
02:40, 11.05.2020
6901 | 0
01:54, 29.11.2019
12461 | 0
05:28, 08.01.2018
12424 | 0
03:29, 22.12.2017
13111 | 0
01:01, 08.12.2017
29983 | 0
16:32, 06.12.2017
11565 | 0
16:11, 06.12.2017
16389 | 0
02:42, 05.09.2017
17589 | 0
23:45, 27.08.2017
21752 | 0
depi ver