ՄԱՄՈՒԼ.ամ
Hay / Հայ | Рус | Eng | Tür
USD 402.56, EUR 440.64, RUB 4.58, GBP 505.01
+20 °C, +15 °C ... +28 °C Vaghy:+29 °C
SRBUHI TYUSAB.HAY ARAJIN VIPASANUHIN
16:30, 16.06.2022
2477 | 0

SRBUHI TYUSAB.HAY ARAJIN VIPASANUHIN


«Niderlandakan oragiry», «Orer» Evropakan amsagri ajakcutyamb, sksum e nor grakan naxagic: nvirvac 19-rd dari erkrord kesin aprac ev steghcagorcac arevmtahay kin groghnerin: Elpis Kesaracyan, Srbuhi Tyusab, Sipil (Zapel Xanjyan), Haykanush Marq (Tophuzyan), Zapel Esayan, Mari Peyleryan, Zaruhi Galemqyaryan, Arshakuhi Teodik (Tchezvetchyan) ev aylq:

Naxagci xoragirn e: «Arevmtahay kin groghnery ev zhamanaky»:

Suyn naxagci npataky 19-rd dari erkrord kesin aprac ev steghcagorcac hay mtavorakan kananc: grogh-hraparakaxosnerin, xmbagir-hratarakichnerin, banasteghcuhinerin, ardzakagirnerin, nranc amphoph kensagrutyunnern u gorcuneutyunnery, yntercoghin hasaneli dardzneln e, inchy karevor e hay grakanutyan patmutyan yntacakanutyan ev zargacman tesankyunneric: Ayn karevor e naev hamacanci, socialakan canceri ev mediayi mijocov tarber tariqi yntercoghnerin giteliqneri ev arzheqavor nyuteri phoxancman tesankyunic:

Naxagci xndiry phastakan ev vaveragrakan nyuteri himan vra arevmtahay kin heghinakneri baregorcakan, hovanavorchakan, krtakan ev grakan-mshakutayin gorcuneutyan vra luys sphreln e:

Naxagci shrjanaknerum kyndgrkven naev hetaqrqir depqer kananc kyanqic: Patmutyan hamateqsty nkati arnelov: ktrven naev nranc gorcuneutyany bnorosh ushagrav arandznahatkutyunner, mamulum derevs chtpagrvac ayl arzheqavor teghekutyunner:

Naxagicy varum e HH GAA Manuk Abeghyani anvan grakanutyan instituti avag gitashxatogh, banasirakan gitutyunneri teknacu, docent Naira Hambardzumyany: Arajin hodvacy nvirvac e Srbuhi Tyusabin:

Vov e Srbuhi Tyusaby

Srbuhi Tyusaby (Vahanyan) cnvel e K. Polum 1841 tvakanin: Naxnakan krtutyuny stacel Mijagyughi fransiakan dprncum: Bnakan gitutyunner ev patmutyun e usanel eghbor: Hovhannes Vahani mot, nv petakan bardzrastitchan pashtonya er:

Srbuhi Tyusab mtavorakani, groghi ev knoj kayacman mej eakan der e xaghacel nra mayry: tikin Nazly Vahany, vov K. Polsi amenahamakreli hayuhineric mekn er ev ir hamest ogtakarutyunn e unecel azgayin arajadimutyan gorcum: Tikin Nazly Vahanyany nvirvel e oriordac krtutyan gaghapharin: 1859 tvakanin darnalov Ortagyughi Hriphsimyan varzharani himnadiry։

Srbuhi Vahanyany hayeren e usanel hayoc azgayin zartonqi nerkayacucich, grogh ev mtavorakan Mkrtich Peshiktashyani mot: Hay arajin vipasanuhin «shat xnamuac krtutiւn my stacac e ashakertelov Mkrtich Peshiktashleani» ev vory «dardzav mer mej arajin kin groghy, vory payqarac e i npast kananc azatagrutean» [1]: Grakan gorcuneutyan vagh shrjanum aknhayt er Mkrtich Peshiktashlyani azdecutyuny, um gaghapharnery, Srbuhun mghum ein chaphaco steghcagorcelu:

Srbuhin uner naev erazhshtakan phaylun dzirq, hianali dashnamur er zarnum ev tirapetum er mi qani otar lezuneri: franseren, italeren, hunaren, angleren [5]: Sakayn hayeren, ev hatkapes grabar, na usanel e Mkrtich Peshiktashlyani mot, ev otaraser, bardzr hasarakakan xavi karcratipery teghi en tvel nor, azgayin gaghapharneri: Ayspisov, ashakertuhin ev usucichy yndhanur arzheqner ev gaghapharner en phoxancel hanrutyany: irenc steghcagorcutyunnerov: Nranc erkerum harazat ev yndhanur shat gcer kan. lezun, gaghapharnery, tramadrutyunnery: Srbuhin ir usucchi nman banasteghcum er: Mkrtich Peshiktashlyany oriord Srbuhu nman ashakertuhiner uner, sakayn nrancic amen meky Srbuhi cher:

Peshiktashlyany mahacav qarasun tarekanum, toqaxtic: Srbuhin canr tarav usucchi mahy: mnalov nra eraxtaget erkrpagun: «Aynpisi hoginer kan, voronq cnac en srtin lezun xoselu hamar. noca barern anmah en, vorovhetev urterun mej qandakyal en, ev Peshiktashlyany i nocane er, yur ergy amen mard ergec, ev yur lezun amen mard sirec», - grum e Srbuhi Tyusaby 1880 tvakanin tpagrvac «Ashxarhabar hay lezun» grquykum [8], vori vatcharqic stacvac voghj hasuyty, baregorcakan npataknerov, tramadrel e «Aghqataxnam kananc miutyany»:

1871 tvakanin Srbuhi Tyusaby amusnacel e fransiaci erazhshtaget Pol Tyusabi het, vov nra erazhshtutyan usucichn er ev kayserakan nvagaxmbi ghekavary: Aycelelov Phariz, vipasanuhin mtermakan kaper e hastatel fransiaci mi sharq mtavorakanneri het, masnavorapes haytni xmbagir Zhyuleta Adani ev erazhshtahan Sharl Gunoyi het, vovqer phaylun apaga ein gushakel nra aghjka: Dorii aritov [5]:


Mutqy grakan-hasarakakan kyanq

1880-1882 tvakannerin Srbuhi Tyusaby grel ev yntercoghin e nerkayacrel ir hraparakaxosakan hodvacnery, voronq amphophum ein hasarakakan hncheghutyamb karevor harcer, bardzradzaynum ein kananc himnaxndirnery: «Kananc dastiarakutyuny», «Qani my xosq kananc angorcutyan masin», «Kananc ashxatutyan skzbunqy», «Hay ynkerutinq» ev ayln: Ayd hodvacnery Tyusaby tpagrel e K. Polsi ev Zmyurniayi mamulum:

1880 tvakanin Srbuhi Tyusaby nor grakan lezvi pashtpanutyann e ughghel ir «Ashxarhabar hay lezun» grquyky: Ays hraparakumnerum Srbuhi Tyusaby boghoqum e knoj anazat vitchaki dem: pahanjelov himnakanum krtutyan ev ashxatanqi iravunq: Hetagayum, ayd gaghapharnery elaket dardzan arden nra veperi hamar։

K. Polsum Tyusaby nergravvel e hay hasarakakan, mshakutayin kyanqi mej: ir giteliqnern u phordzy ogtagorcelov eritasard kananc ev aghjikneri dastiarakutyan gorcin: Na caghrel e Fransiakan heghaphoxutyan hrchakac azatutyan ev havasarutyan skzbunqnery, voronq vipasanuhu xosqerov «parzapes ahagin barer en» [5]:

Srbuhi Tyusaby achqi er ynknum ir hasarakakan aktiv gucuneutyamb: lavateghyak linelov ynkerayin kyanqin: Ev ays hamateqstum ushagrav en nra baregorcakan, krtakan ev mshakutayin gorcuneutyuny ev vorpes kin gorcich: hasarakutyan mej katarac social-hasarakakan dery:


Tyusaby ev ir vepery

1883-1887 tvakannerin Srbuhi Tyusaby yntercoghnerin nerkayacrec ereq veper. «Mayta» (1883), «Siranoysh» (1884) ev «Araqsia kam varzhuhin» (1887), voronq mtavorakanneri koghmic arzhanacel en tarber gnahatakanneri: Tyusaby bacarik er ir zhamanaki mej: anhatakanutyamb, veperi norarar tematikayov ev hasarakakan gorcuneutyamb:

Tyusabi zhamanakakicy: grogh, hraparakaxos ev xmbagir Arphiar Arphiaryany, 1903 tvakanin «Bazmavep» -um tpagrvac «Grakan demqer» hodvacum grum e, te Srbuhi Tyusaby haytni e hanrayin ashxatanqnerov ev hratarakutyunnerov, isk nra vepery «amenqn al aznvazgi zgacumnere nershnchuac en, bayc amenqn al kardacoghin hogin berany ky beren, aynqan dzandzracucich en, qaroz veper» [2]: Grogh Arphiaryany Tyusabin hamarum e evropakanacyal hayuhi, vov voronoghakan harcer e bardzracnum: ur e hay kiny, inch e ir daty [2]:

Ir veperum Tyusaby skzbunqoren merzhel e brni amusnutyuny: eakan tegh hatkacnelov knoj inqniracmann u ashxatanqin: Ays aritov, Tyusabi gorcuneutyany andradardzel en R. Perperyann u E. Temirtchipashyany: amboghjacnelov zhamanaki mtavorakanneri karciqnery (Grigor Zohrap, Matteos Mamuryan, Arphiar Arphiaryan, evq):

Patkery amboghjacnelu hamar hishatakenq naev K. Polsum tpagrvac grakan-gitakan, hasarakakan-qaghaqakan taregirqy, vorum xosvum e Tyusabi gorcuneutyan shurj: Hatkapes sheshtvum e nra gorcuneutyan hasarakakan-mankavarzhakan sherty։ Ayspes. «Tikin Tiւsab mec janq tarac e naev aghjkanc krtutean, andamakcelov krtakan ynkerakcuteanc» ev datelov veperi masin: sharunakum, vor dranq «misht yishatakeli piti mnan ibr ayd (kananc) datin nuiruac pertchaxos jatagovakanner» [1]:

R. Perpeyany, nkati unenalov Tyusabi «Mayta» vepy, vory mec aghmuk er bardzracrel grakan layn shrjanneum, i tarberutyun merzhoghabar tramadrvac qnnadatneri, pashtpanel e vepi himnakan gaghaphary: K. Polsi «Hayreniq» tertum «Usyal kiny» xoragrov hodvacasharov Perperyany ir mtahogutyunn e artahaysel knoj tgitutyan aritov: Perperyany bariq e hamarel knoj krtutyuny, vori anhrazheshtutyuny kar hatkapes yntaniqum: vorpes mor ev erexaneri dastiarakchuhu [4]:

Hay imastaser, geghaget, grogh-hraparakaxos ev qnnadat Eghia Temirtchipashyany, linelov Tyusabi serndakicy, andzamb e tchanachel nran: Kyanqi dzhvarin mi zhamanakahatvacum, erb Eghian gtnvum er hivandanocum, nran en aycelum ereq nshanavor kanayq, voroncic meky Srbuhi Tyusabn er: Ays aycelutyunneri masin Temirtchipashyany grum e ir «Hivand ei, ekiq, tesiq zis» gorcum, vorn ughghvac e ir sireli «sphophacu hreshtakin»: Elen Nisynin: Aycelunerin Eghian hamarum e Gegheciki ev Baru barekamuhiner ev cavov grum e Elenin, te: «hay azgin aydpisi ereq anhatutiւnner iraru eteve sugh zhamanaki mej korsncuci, voronq eghbayrakcuhiners, voronq barekamuhiners ein» [7]:

Geghecki ev Baru barekamuhi lineluc baci, Temirtchipashyany Tyusabin hamarum e hay grakanutyan nahapetuhi, avelacnelov, te «arajin hay aghjiky eghav Srbuhi Vahan, vor sksav grich sharzhel u qnarergel» [7]: Gnahatelov Srbuhun vorpes mtavorakan knoj, na gtnum e, vor «hay igakan sery aveli harust glux my chuni. gegharvestq, imastasirutiւnn u lezunern eghan ir usman usumnasirutean ararka» [7]:

Tyusabi grakan gorcuneutyan aritov Temirtchipashyany hishatakum e nra arajin vepy: «Maytan», vory yst heghinaki, «laphvecav ir bardzr gnuyn hakarak, iskuyn sparecav, orinakin voski my tvogh ka aysor, ete gtnui» [7]: Inch verabervum e myus veperin, apa hetaqrqrutyunn aynqan shat er, vor Temirtchipashyany vepi aritov grel e arandzin graxosakan: Isk verjin: «Araqsia kam varzhuhin» vepy, yst qnnadati. grvac e: annerdashnak ev anughigh lezvov, «dzhvar kardacvogh gorc e «Varzhuhin» [7]:

Vorqan el qnnadatvel ev merzhvel en Tyusabi vepery, aknhayt e, vor lurj hasarakakan ardzaganq en gtel: Yst Temirtchipashyani, dranq «hay igakan serin vra dardzucin bovandak hay ynkerutean ushadrutiւnn, erb, inchpes aydqan krcac er bardzranal hay kinn» [7]: Urvagcelov Tyusabi dimankary, nshenq, vor hay heghinakuhin mec tchanachum e gtel hasarakutyan koghmic, vory na yndunum ev harabervum er ir imastasirakan ashxarhayecmamb, ev vory veraprum er ir knojakan hogov ev karoghacel e zgal, ynkalel kyanqi «sparac er grete zgacumn, huzumn» [7]:

Temirtchipashyany zarmanum e, te kiny, vov uni yntanekan kyanq, grum e veper ev tpagrvum e, inchpes e zhamanak gtnum naev hasarakakan gorcuneutyan hamar: Usti: harcnum e: «Grakanuteanc u Gegharuestic aydqan tendalir harumn inchpes zhamanak ktoghur, mard kzarmana, yndunelutiւn ynelo misht ev misht hay igakan seri krtutiւny npatak unecogh bolor miuteanc amenagorcun masnakcutiւn unenalu» [7]:

Sakayn, Tyusaby, inchpes gitenq, hascrel e amen inch:

Derevs shat eritasard, tasnut tarekanum, toqaxtic mahanum e Tyusabi miak dustry, um heghinaky nvirel er ir: «Araqsia kam varzhuhin» socialakan vepy, vori arajabanum grum e: «Ar sirecyald im Torin. Dustr im, qez ky nvirem ays errord ev guce verjin erks: Tgha hasaked skse sirel zashxatutyun: ibrev zAraqsia. lusavore mitqd misht, koxe anevkyugh ynkerakan naxapasharman vra, ler ardar skzbanc pashtpan, barekam tkarin, tshnami gorozin: Ler du, qezmov ev serid arzhanapatvuteamby. baroyapes guyn m' unecir, u ayd guynov apre minch cverj kenacd: Haynzham piti gtnem i qez phoxarinutyunn ayn anbav mayreni siruyn zor dzonac em qez, zavakd im sireli» [9]:

Ir mi ugherdzum Eghia Temirtchipashyany nuynpes aprumakcum e ev xorapes gitakcum e Tyusabi mec korusty. «Ayd gerazgayc kinn, - grum e na, - ir stvern er, aynuhetev Volimpiakan gluxn vorpes te marmnin vra chyllar: Voch, bani my hamar der kmnar ayn gluxy, der kmnayin achqery. artasuq taphelu hamar» [9]: Temitchipashyani aseliqy karces amboghjacnum e Sipili hetevyal motecumy: «Ir mej mayry knojmen ev grageten aveli zoravor eghav ev inq ir orinakovy kuga apacucanel, te kiny mayr e amen bane araj ev amen bane aveli» [6]:

Usumnasirelov Tyusab-mtavorakani kyanqy, grakan ev hasarakakan gorcuneutyany, aknerev e darnum, te nra mtavor karoghutyunnery sovorakan chein, ev voch el kyanqy: arerevuyt veraprvac eghelutyun: Tyusaby xorqayin er: «Grichy tchshmartutyan gorciqn yllalu e. inch phuyt, ete halacvi ev datapartvi» [9], - «Mayta» vepi arajabanum grum e Tyusab-groghy ev mtavorakany: Ushagrav e, vor hay grakanutyan ev mshakuyti patmutyunneri mej Srbuhi Tyusaby karoghacav nerdashnakel knoj bolor derery: yntaniqi pahapani, mtavorakani, groghi, social-hasarakakan gorcchi:




NAIRA HAMBARDzUMYAN
HH GAA M. Abeghyani anvan Grak. inst. avag gitashxatogh, Banasirakan gitutyunneri teknacu, docent

SIRANUSh PhARSADANYAN
HH GAA M. Abeghyani anvan Grak. inst. aspirant, krtser gitashxatogh
------------------------------
Grakanutyun
1. Antonyan A. «Gandzaran. bardzraguyn dasyntac», K. Polis, 1920, ej 232:
2. Arphiaryan A., Erker, E., 1987, ej 502:
3. «Bazmavep», Venetik, 1903, ej 378-385:
4. «Hay mankavarzhnery», 2 ht-ov, 19-d dar, girq erkord, E., 1957, ej 239:
5. Sharuryan A., «Srbuhi Tyusab. Kyanqy ev steghcagorcutyuny», E., 1963, ej 11:
6.Sipil, Erker, E., 1965, ej 172:
7 .Temirtchipashyan Eghia, «Erker», E., , 1986, ej 345:
8. Tyusab S., «Ashxarhabar hay lezun», K, Polis, 1880, ej 10:
---------------------------------
Hetazotutyunn irakanacvel e HH Gitutyan komitei finansakan ajakcutyamb 2IT-6B118 cackagrov gitakan temayi shrjanaknerum։
---------------------------------
© Artatputyan depqum, hghumy «Niderlandakan oragir» ev «Orer» kayqerin partadir e:
Nyuty hraparakvel e Mamuli xosnaki shrjanaknerum:
Kisvir ays nyutov:
Niderlandakan Oragir «Grakan choreqshabti»
16:30, 16.06.2022
2477 | 0
16:18, 22.10.2021
3451 | 0
12:31, 09.09.2020
4598 | 0
00:48, 04.08.2020
4419 | 0
18:41, 06.06.2020
5179 | 0
01:13, 02.11.2015
3912 | 0
22:00, 28.10.2015
8816 | 0
13:40, 19.06.2015
10357 | 1
13:43, 28.04.2024 - Hamlet Meliqyan
153 | 0
depi ver