ՄԱՄՈՒԼ.ամ
Hay / Հայ | Рус | Eng | Tür
USD 402.56, EUR 440.64, RUB 4.58, GBP 505.01
+12 °C, +12 °C ... +29 °C Vaghy:+29 °C
Qarsun-Tchugh Cam Deghdzuni kerpari dicabanakan akunqneri ev hamashxarhayin araspelabanutyan mej nra zugordneri shurj
16:46, 16.06.2022
3144 | 0
N․ M․ Iskandaryan (Hay-rusakan hamalsaran)
V․ Grigoryan (GPH)
A․ Araqelyan (EPH)
A․ Qosyan

Qarsun-Tchugh Cam Deghdzuni kerpari dicabanakan akunqneri ev hamashxarhayin araspelabanutyan mej nra zugordneri shurj


«Sasna crer» hay zhoghovrdakan eposi hetazotutyuny anverj hnaravorutyunner e yndzerum arqetipayin kerparnery norovi lusabanelu ev bacahaytelu: Inchpes nshum e A. Eghiazaryany. «Zhoghovurdnery tchanachum en irenc ev irenc ancac tchanaparhy larvac u anyndhat voronumneri mijocov: Ev azgayin eposy, terevs, ayn arajin hayelin e, vori mej zhoghovurdy petq e tesni iren» [13]: Sharunakelov inqnatchanachman anyndhatakan gorcyntacy: hetazotutyan nyut enq dardzrel eposi kin herosneric Deghdzuni kerpary: Anvitcheli e, vor eposum kanayq canrakshir derakatarum unen, ev nranc kerparneri u gorcoghutyunneri sharzharitneri hamakoghmani usumnasirotyuny hnaravorins mecacnum e glxavor herosneri nkaragri amboghjakan patkeracumy: Ayn, vor Deghdzuny vaghnjakan zhamanakneri mi dicuhu heravor ardzaganqn e: eposum nshanakali derakatarum unecogh kanancic meki kerparum marmnacum gtac, apacucvac phast e: Vortegh e akunqy, vorteghic en cagum araspelakan yndhanrutyunnery tarber zhoghovurdneri avanduytnerum։ M․ Eliaden gtnum e, vor mardkutyan mankutyunic en galis bolor araspelnery ev avetum en sakral mi patmutyun [22]։ Deghdzuni dicabanakan mi sharq hatkutyunner ev ashxarhi zhoghovurdneri araspelakan mtacoghutyan mej nra het zugadrvogh ayl kerparneri yndhanrutyunnery mtacelu teghiq en talis, te dranq yndhanur arqetiperi ardyunq karogh en ditvel: Isk «arqetipery: «kolektiv angitakcakan», vorosh chaphov kensabanoren, genetikoren paymanavorvac sxemaner en, voronc himan vra el dzevavorvum en ashxarhi zhoghovurdneri: irar aynqan nman araspelakan kerparnery ev motivnery…» [8]: Jozef Qempbely yndhanracrel e, te araspelnery mardkutyan haverzhakan ughekicnern en, nra havaqakan, kolektiv erazneri artacolumy: Araspelabanutyuny hetazotogh mtacoghneri koghmic meknabanvel e vorpes arxaik zhamanakneri banasteghcakan erevakayutyan ardyunq, vor «hajord darashrjanneri koghmic sxal kerpov e ynkalvel (Myuller), vorpes mardu hogu xorqic bxogh arqetipayin mghumneri simptomatik drsevokheym)» [21]։ Tarber zhoghovurdneri araspelakan mtacoghutyan shat ev shat drvagner hamynknum en ev partadir che u misht che, vor ayd hamynknumnery phoxarutyan ardyunq linen: Ayd yndhanrutyunnery pattcharabanvac en: Rus haytni banaget Meletinskin gtnum e, te epikakan steghcagorcutyunnerum yndgcvac mi shert ka, vory arxaik darashrjani patkeracumneri mek aghbyuric e snvum [23]։ Aha ays yndhanrakan motecman prizmayov el naxatesum enq qnnutyan arnel Qarsun-Tchyugh Cam Deghdzuni kerpari usumnasirutyuny, qani vor «eposy petq e qnnel hamashxarhayin epikakan zharangutyan hamateqstum, ibrev ayd zharangutyan mi masy, ashxarhi myus eposneri het unecac amenatarber arnchutyunnerov» [13, ej 312]:

Eposi arajin tchyughum Deghdzun Camn u Covinary dicabanakan arumov lracnum en mimyanc: vorpes jri ev arevi hamapatasxan tarerqi marmnacumner: Masnavorapes, ays kerpari dicabanakan cagman masin e xosum henc anuny: Qarsun-Tchyugh Cam, vory kapvum e araspelakan kerparnerin bnorosh cameri araspeli het (hmmt.: vracakan avandutyan mej Dali dicuhin ir camerov herosin gamum e qarin[25], hay araspelabanutyan mej Shamiramn ir camerov qar e netum[14], baskeri avandutyan mej laminery tovum en ancordnerin irenc voskeguyn mazery sanrelov [15] ev ayln): Qarsun-Tchugh Cam Deghdzuny, vorosh patumnerum el Xandut xanumy, hatchax hishatakvum en vorpes aylazginer. nranq hay chen: «Ays hangamanqy otaroti chpiti tva, qani vor ayn darashrjanum ayladavan, xarn amusnutyunnery sovorakan ein» [2], - nshum e M.Abeghyany:
Patumneric mekum (asacogh: mokaci Saxo, grarogh: S. Haykuni) Deghdzuny namak e ugharkum Baghdasarin, vory handes e galis ibrev mijnord. «Qami, na tught ky tanys, Ky tas im tegr Baghdasaryn, Ga, dzy tany Sanasaryn…» [4]: Aystegh parzorosh nkateli e, vor Qarsun-Tchugh Cami kerpari mej xtacvac nerkayanum en mayrishxanutyan zhamanakneri tan tiruhun bnorosh mi sharq gcer: Mayrishxanutyan shrjani (dzgvel e hin qare daric minchev zargacac nor qare dar) himnakan hatkanishnern en eghel knoj geraka dirqy tghamardu nkatmamb ev arajnayin dery yndhanur hamaynqum, amusnutyan naxadzernumy, vorosh harcerum knoj ev tghamardu iravahavasarutyuny: Vaghnjakan zhamanaknerum mayrishxanutyan geraka mtacoghutyan teladranqov shat hatchax vordecnutyan harcum angam tghamardu derakatarumy nvazecvum er: Serndi sharunakutyuny ditvum er vorpes gaghtni mi xorhurd, vor knqvel er erkri astvacuhu ev knoj mijev: Keltakan avandutyan mej, orinak, arevi astvacy, ir sirac eakin merdzenalu npatakov, veraphoxvum e mijati, ynknum jri mej, vory xmum e ir sirelin:chnkatelov nran։ Aydpes na hghianum e u cnum kelteri amenahaytni herosin: Kuxulinin[26]: Knoj geraka dirqi ayspisi nkaragrumy, eposi ays ev urish hatvacnerum patmvogh hamanman mijadepery parzorosh vkayum en ayn heravor ancyali masin, «...erb mayr-kiny, ir tohmi tnoreny linelov, inqn er vtchrum, te vov e arzhani iren ptghavorelu hamar: Mayrishxanutyan kargery moracutyan tvac zhoghovrdakan gitakcutyuny ishxogh knoj, ir hamar amusin yntrogh knoj masin eghac patkeracumy petq e imastavorer nran taguhi dardznelov: Guce sra mej e taqnvac ayn pattchary, vor te Sanasary, te Mhery, te Davity, te Phoqr Mhery amusnanum en taguhineri het, voronc arqayakan palaty iskuyn anhet chqanum e, henc vor ayd taguhinern amusnanum en», - nshum e H․ Orbelin [16]: Deghdzuni masin asvum e, vor na chamusnacac, gerbnakan aghotqner imacogh kuys e: Deghdzuny dyutogh er, nran uzelu ekac qarasun eritasardnery kaxardvel ein nranic u dardzel ceruniner: «Ete da, mi koghmic, geghecik aghjka hmayqn e eritasardneri vra taphac: patkeravor artahaytutyamb, myus koghmic, erevan e berum kaxardutyan, dyututyan havatqy, vor misht eghel e hnuc anti…» [2, ej 829-830]: Hnaravor e naev, vor ays drvagum asacoghnery phoxaberakan imast en haghordel aghjka hamadzaynutyany minchev cerutyun kam mah spasel handzn arnogh eritasardneri: banavor steghcagorcutyunnerum shat taracvac motivin (hmmt. H. Tumanyani «Pharvana», Av. Isahakyani «Aspesti sery» legendnery): I tarberutyun Pharvana tiruhu: Deghdzuny katarel e ir yntrutyuny. na sirogh knoj xosq e asum ir hetevic ekac Sanasarin. «Dzik jan my ka: qyo ughurin i: Es qe kancheci, biri, vor xet qe gam» [2, ej 565]: Grqer kardaly ev giteliqnern yst karevorutyan ogtagorcel karoghanaly naxapatmakan zhamanaknerum hamarvum er hrashagorc, gerbnakan hatkutyun: Ayspes: hmayutyan uzhi gitakcumov lcvac knoj kerpar e hromeakan avandutyunum haytni Didonen։ Hmayelu ir karoghutyamb Deghdzuny hunakan eposum hamapatasxanum e naev Kirke dicuhun, vory Vodisevsi ynkernerin kaxardelov xoz e dardznum: Vodisevsin hajoghvum e xusaphel kaxardanqic: Hermes astcu tvac hrashagorc buysi shnorhiv: Aynuamenayniv, na hmayvum e Kirkei gegheckutyamb, lcvum burn sirov, inchi ardyunqum cnvum e nra vordi Telegony [19]: Voroshaki yndhanrutyunner kareli e nkatel hetanosakan dicuhi Deghdzuni ev baskyan avandazruycnerum hishatakvogh lamineri kerparneri mijev: Verjinners el voskecam, dyutogh araracner en, ev mardik nranc hatchax tesnum en mi bardzr zhayri vra nstac, xartyash mazery sanrelis [15]: Isk vracakan avandutyan mej Deghdzun Camin hamapatasxanogh Dali dicuhin, Mheri zugordi: Amiranii mayrn e, vory nuynpes shikaher e u hur her, ir mazerov herosin kapum e zhayrin [9]: I tarberutyun Dali dicuhu: Deghdzuni kaxardakan amboghj uzhn amphophvac e voch te arevaguyn mazeri, ayl covi hatakum aprogh vishapi beranum gtnvogh tankarzheq qari mej: S. Harutyunyany gtnum e, vor Deghdzuny naev vaghnjakan zhamanaknerum mardu araspelakan patkeracumneri ardyunq handisacogh mi hin dicuhu vipakanacac hetnordn e: Na arevi hetanosakan xorhrdanishn e: Tarber zheghovurdneri araspelasteghc mtacoghutyan hamakargy kensakentron arevi bazmativ kerperi andradardz e tvel avandutyunnerum: Egiptakan araspelnerum, orinak, arevy patkervel e erknayin kovi hortuki, tiezerakan mijati koghmic glorvogh gndiki kam Gor astco achqi tesqov [23]: Erbemn arevi astco cnundy kapvel e dzvi kam lotosi caghki het:

Arevy hatchax atkervel e naev ktucin ogh brnac trchuni, mankan kam hreghenaghjka kerpavorumnerov [7]: Arevi araspelnery bazmativ zugaherner unen hamashxarhayin araspelabanutyan mej, ev Deghdzuni masin nman patkeracumy drancic mekn e: Na voch miayn ampropayin herosi kinn e, aylev mayr-astvacuhi, vorn ays tchyughum kapvum e Mihri: arevi pashtamunqi het: Banaget A. Petrosyany nuynpes gtnum e, vor Deghdzuny: «orpes bac deghin mazerov «akn u aregak» aghjik, parzorosh kerpov karogh e hamarvel arevayin mi astvacutyan vipakan artacolumy, arevi astco dustry» [10]: Arevayin hatkanishneri masin e xosum henc nra anuny: Inchpes bacatrum e M. Abeghyany, Deghdzun Cam nshanakum e deghdzanamaz, xartyash: Na araspelakan kerpar e, «handes e galis ibrev ampropayin vishapic gervac mi «akn u aregak» aghjik» [2, ej 829]: Ev shat zhoghovurdneri avandutyunnerin kam heqiatnerin bnorosh hreghen aghjka kerpary, vory karogh e aregakin phoxarinel: ir vra vercnelov nran hatuk gorcaruytnery (lusavorelu, jermacnelu, kensatvutyan ev ayln), henc dra vkayutyunn e: Patumneric mekum (asacogh: qavarci Daniel Ghazaryan, grarogh: V. Ter-Grigoryan) Baghdasary krvi e brnvum Krak Xaphushik anunov meki het, vory, andzy phrkelu huysov, nran arajarkum e ir dstery: Deghdzunin. «Aghjik m’unim, anun Deghcun-Cam: Aregakan k’asa: du mi elni, es k’elnim u kam» [5]: Eposum henc aynpes vochinch chi katarvum, yuraqanchyur gorcoghutyun teladrvac e u pattcharabanvac: Uremn, amusnutyuny karevoraguyn tema e u nuynpes pattcharabanvac: Bayc ayn karevor e vepi hamar voch miayn herosneri: henc amusnanalu phastov, ayl zharang unenalu, serundy sharunakelu, Sasna tan tchragy var pahelu gerxndrov [12]: Amusnutyan npatakov ayl erkir meknogh herosy arqetipi teladranqov npatakin petq e hasni miayn vishapamartic heto: Sargis Harutyunyany gtnum e, vor «vishapamarty mec masamb arajadrvum e ibrev amusnutyan kanxapayman kam aghjka koghmic, kam nra hor: Isk arandzin depqerum vishapamarty henc bun amusnutyan npatakn e» [7]: Zhoghovrdi banavor mtacoghutyan mej vishapi koghmic haphshtakvac arevy mi aghjik e kam tankarzheq ak: Vishapy tuyl chi talis, vor na lusavori ashxarhy. ayn pahum e mshtakan xavari mej: Nran phrkum e ampropayin astvacy kam vishapamartiky: Deghdzuni kerparum, inchpes nra naxordi: Covyan-Covinari kerparum, pahpanvel en hin ampropayin krvi masin eghac araspeli ardzaganqnery. izur che, vor henc na e vishapamartik Sanasari kiny darnum: Vishapi het krvelov aregak-aghjkan tiranaly araspelakan taracvac motiv e, vory handipum e shat zhoghovurdneri mtacoghutyan mej: «Vov vor uzhov ylni…Ak vishapi bernen hani, Tagavori het kriv ani, ktritch ylni, - Aghjikn iren ky tani», - patmum e asacoghy [3, ej 64]: Qani vor Sanasary vishapamartik e: jrayin-ampropayin cagumov [20], apa vishapi het nra krivn ughekcvum e kaycaknerov, qaminerov, sev-mut amperi kutakumnerov․ «…Es gisher qami mi phchec, Sev amp mi Sasna het ekav, Andzrev enor moten ekav, qaghaq trjec» [3, ej 70]: Amperi guynern angam xorhrdanshakan en: Araspelabanutyan mej andzrevaber ampropayin amperi sev guyny hakadrvum e sovorabar spitak guynin, sakayn ays depqum arka e naev deghiny:arevi guyny, vorpes arevayin dicuhun bnorosh guyn, minchder hndkakan dicabanutyan mej astvac Krishnayi ev nra knoj guyneri hakadrutyunn e kapuyt-deghiny [8, ej 54]: Hamapatasxan phordzutyunnern ancneluc heto Sanasarin hajoghvum e xosel tagavor-hor het: Angam aghjka hayry erbemn vishapi kerparov e handes galis, erb xochyndotner e steghcum Sanasari hamar: Phesayi nkatmamb unecac vaxy: vorpes hakarakordi, hangecnum e aynpisi dzhvarin xndirneri, phordzutyunneri, tarabnuyt pattcharneri arajacman, voronq petq e hogehan anein u ynktchein nran [24]: Eposum herosneri: kin, te tghamard, inqnartahaytman glxavor mijocnern ararqnern en, gorcoghutyuny: Syuzhei hetaga zargacumnerum Deghdzuni kerparum vorakakan nor phophoxutyunner en i hayt galis: Erb mahanum e Sanasary, Sasna tan hogsn ir vra e vercnum Deghdzuny ev Qurkik Jalalun hecac: hskum e ir tiruytnery. «Mard ti en gax tamash aner zinq u ir dzin»: Tan tiruhu ays gorcaruytov Deghdzuny hunakan araspelabanutyan mej hamapatasxanum e Penelopein: 40 homanineri hamarutyuny chi karoghanum erkrordayin dardznel havatarim knoj u mor nra partakanutyuny, ev Penelopen Deghdzuni nman ir phxrun userin e krum erkri pahpanutyan hogsy: Isk erb «ertumkotr» linelov mernum e Mhery, «Qarsun-Tchugh-Cam Deghdzun, Mheri mernelen hetev sug mtav. Mtav yot drneri hetev, Phakvec mek seneki mi mej, Vor arev ir glxun ch’arner, Enteghen arev lus ch’elner, Chur nor manuk mecanar:Mheri tegh brner» [3, ej 124]: Amphophenq: Ayspisov, usumnasirutyan yntacqic parz e darnum, vor Deghdzuny vaghnjakan zhamanakneric mer naxahayreri mtacoghutyan mej mnacac hetanosakan mi dicuhu marmnacumn e: vorpes arevi xorhrdanish: Ashxarhi tarber zhoghovurdneri araspelakan mtacoghutyan mej goyutyun unecogh hamanman kerparneri goyutyuny galis e vkayelu, te yuraqanchyur eposi bovandakutyuny ashxarhi amboghjakanutyunn e, vortegh anhatakan gorcoghutyunner en xagharkvum, ev epikakan kerparneri u mijadeperi hamynknumy irakan, patmakan andzanc u erevuytneri het patahakan chi karogh ditvel, qani vor dranq vaghnjakan zhamanakneric mardkanc gitakcutyan mej dzevavorvac, yndhanur gorcaruytnerov, matricayin, sinkretik kerparner en, voronq irenc vra en krum patmakan hishoghutyan azdecutyuny:

-----------------------------
# Hetazotutyunn irakanacvel e HH gitutyan komitei finansakan ajakcutyamb 21T-6B038 cackagrov gitakan temayi shrjanaknerum։
© Artatputyan depqum, hghumy «Niderlandakan oragir» kayqin partadir e:
---------------------------------
Grakanutyun
1. «Sasna crer», ashx․ S․ Harutyunyani, Er․ 1977
2. «Sasna crer», ashx․ M․ Abeghyani, K․ Meliq-Ohanjanyani, h․ B, 2-rd mas, Er․, 1951, can․ej 842
3. «Sasna crer», ashx․ M․ Abeghyani, K․ Meliq-Ohanjanyani, h․A, Er․, 1939, ej 319
4. «Sasna crer», ashx․ M․ Abeghyani, K․ Meliq-Ohanjanyani, h․ B, 1-in mas, Er․, 1944, ej 141 5.Harutyunyan S․, Hin hayoc havataliqnery, krony, pashtamunqn u diacarany, Er․, 2001, ej 7
6. Harutyunyan S․, Hay araspelabanutyun, Beyrut, 2000, ej 172
7. Petrosyan A․, Arami araspely hndevropakan araspelabanutyan hamateqstum-hayoc azgacagman xndiry, Er․, 1997, ¿ç 53
8.Petrosyan A․, Urartakan glxavor astvacneri eryaky-petutyan ishxogh vernaxavi cagman xndiry, PBH, tiv 2, 2002, ej 256
9. Petrosyan A․, Haykakan eposi hnaguyn akunqnery, Er․, 1997, ej 13
10. Nuyn teghum։
11. Sahakyan A․, «Sasna crer» -i patumneri qnnakan hamematutyun, Er․, 1975, ej 105 12. Eghiazaryan A․, «Sasna crer» eposi poetikan, E․, 2013, ej 311
13. Ghanalanyan A․, «Avandapatum», Er․, 1969, ej 69-71
14. Baskyan avandazruycner։ Ashxarhi zhoghovurdneri heqiatner, 25 hatorov, h․3, Er․, 1996, ej 71
15. Orbeli H․, Haykakan herosakan eposy, Er․, 1954, ej 20, 47
16. Tovma Arcruni ev Ananun, Patmutyun Arcrunyac tan, Er․, 1984, ej 87
17. Alishan Gh․, Hayoc hin havatqy kam hetanosakan krony, Er․, 2002, ej 108
18. Homeros, Vodisakan, Er․, 1988, ej 153
19. Abeghyan M․, Erker 8 hatorov, h․ A, Er․, 1966, ej 414
20. Dzhozef Kempbell, Tisyachelikiy geroy, Kiev, Refl-buk, 1997, str.52
21. Eliade M., Aspekti mifa, Akademicheskiy Proekt, 2010
22. Sm. E.M.Meletinskiy, Mifi drevnego mira v sravnitelnom osveshchenii. Folklor i postfolklor: struktura, tipologiya, semiotika http:// www . ruthenia . ru / folklore / meletinsky 9 . htm
23. V. Ya. Propp, Folklor i deystvitelnost, M., 1976, s.264, 266,
24. E. B.Virsaladze, Gruzinskiy oxotnichiy mif i poeziya, M., 1976, s. 228
25. Islandskie sagi. Irlandskiy epos.-per. A.A. Smirnova, M, «Xudozhestvennaya literatura, 1973, s. 583-586
Nyuty hraparakvel e Mamuli xosnaki shrjanaknerum:
Kisvir ays nyutov:
Niderlandakan Oragir «Grakan choreqshabti»
16:30, 16.06.2022
2479 | 0
16:18, 22.10.2021
3452 | 0
12:31, 09.09.2020
4599 | 0
00:48, 04.08.2020
4419 | 0
18:41, 06.06.2020
5180 | 0
01:13, 02.11.2015
3914 | 0
22:00, 28.10.2015
8816 | 0
13:40, 19.06.2015
10358 | 1
13:43, 28.04.2024 - Hamlet Meliqyan
205 | 0
depi ver