DANIEL VARUZhAN (1884 - 1915)Arkayc tchrag Haghtanaki gishern e ays tonakan. - Hars, egh lecur tchragin։ Piti darnay kriւen tghas yaghtakan. - Hars, qity ar patroygin. Sayl my kecaւ dran arjev, horin qov. - Hars, vare loysy tchragin։ Tghas ku gay tchakatn hpart daphniov. - Hars, ber tchragy shemin։ Bayc... saylin vray ariւn ev sug bercer en... Hars, tchragy asdin erkare։ Heros tghas hon zarnuac e srten. - Ax, hars, tchragyd mare... Andastan Arevelyan koghmn ashxarhi Xaghaghutyun togh ylla... Voch aryunner, qrtinq hosin Layn erakin mej akosin U erb hynche kochnakn amen gyughaki: Orhnergutyun togh ylla: Arevmtyan koghmn ashxarhi Berriutyun togh ylla... Amen astghe cogh kaylaki, U amen hask dzule voski. Ev vochxarnern erb sarin vra aracin: Cil u caghik togh ylla: Hyusisayin koghmn ashxarhi Aratutyun togh ylla... Voski covun mej coryanin Havet logha togh gerandi. U layn ambarn aghunnerun erb bacvi: Berkyrutyun togh ylla: Haravayin koghmn ashxarhi Ptghaberutyun togh ylla... Caghki: meghry phetaknerun, Hordi ginin bazhaknerun. U erb txen harsery hacy bari: Sirergutyun togh ylla: Gegheckutean arcanin K՚uzem yllay qu marmariond peghuac Volimposi amennen xor arganden. Ev im murtchis tak yzgenu hreghen Mis my knoch, loysov, tendov srarbac։ Achqerd yllan viher: ur mard erb suzi: Haverzhin mech anmahacac yzgay zinq. Gicerd aneghc yllan, yllan qu ystinq Dashnakutiւn m՚ur kensahiւty huzi։ Merk yllas dun banasteghci m՚hogvoyn pes, Ev hetanos ayd merkuteand nerqev Tarapi mardn, u chkrnay dpchil qez։ Te hark yllay zoh my ynel qez pargev, Baginid es piti uzem mortuil: Vorpeszi kutchd ympe areans husk katil։ Hors banti mej Der phoqr ei. eka qezi mi navor, Mut zydanit mer ayci: Mayrs hivand er. ky shyrjei es azat Meshtegh banti ev mahtchi: Lur tyvin qez. ekar arjevy dyran Vankapat: vor - votchir- Ky bazhner mer voghjagurumy kyghkat: Erkar anxos, vyshtakir: Vorqan nihar ei ev vorqan achqerd Carav ei arevu. Moruqid tak karces voskri vra busac. Vov hayr, merel meir du: Nyshmarelut pes ziz zhyptil yskysar. Bayc ayd zhypity bari, Ayd sut zhypitn er nunufar my caghkac Lytchi my vra artosri: Karkrecir sev vandakin eteve Shyrtunqnerd im shyrtnerun. Bayc iraru anonq avagh chyhasac: Mer hambuyrin doghdojun: Nuyn zhamanak eghan orran ev dagagh: Voh, piti vorchap qezi Baghdzai tal yngrkumin my mej taq: Azat ashxarhy dursi, Ev mi phoqrik bibers qu biberut Teghal erknqin ansahman, Syrtes syrtid parapel bolor orers ayn, Vor arevu tak ancnem: Mut bantid mej garnan vardery amboghj Piti lecnel uzei, Kam tchighm hasaks u apagan hasagis Pit: hon taghel uzei: Vov tyxur zham: Qez mi ar mi patmeci Sev vipaknery mer tan, Hannis mahn u hivand mors hazy xul Lyrutyan mej gisherva. Ysi te mer taniqi vra, lusni tak, Buery par ky byrnen, Te ays tari mer vardenin choracav Gerezmanatan xorshaken: Ky lyseir ziz ev harcum kyyneir, Erb hyraman my vayri, Kuyr hyraman myekav yzmez bazhnelu... Dardzar aranc hambuyri... U es erkar eteved pish nayelov, Hayr im, minak, hon laci. Minch kurcqis tak bash ky totver vox my nor Sirts achqeres qameci: ...Vov kyanq siro, lanj qytinqi, sirt phushi Cexi netvac syrbutyun, Arevun borb hosanqneru dem gocvac, Vov erakner azazun[1]: Tesa: vor dzez het, dzezi het suzecan Egherni mej, artalac, Surbern amen kronqi, amen shushanner Ev Hisusner tyqnyvac: Dzon Eghegnya gyrchov ergeci pharqer. - Qezi ynca, im hayreniq - Sosyac antaren ei zayn kytrer… - Qezi ynca, hin hayreniq - Eghegnya gyrchov ergeci qurmer. Ynd eghegan phogh lu’ys elaner: Eghegnya gyrchov ergeci karot. - Dzezi ynca, hay panduxtner - An tarashxarhik buysi m’’er cyghot… - Dzezi ynca, heg panduxtner - Eghegnya gyrchov ergeci harser. Ynd eghegan phogh voghb elaner: Eghegnya gyrchov ergeci aryun. - Dzezi ynca, suri zoher - An clac er moxri mej ibrev kynyun… - Dzezi ynca, kraki zoher - Eghegnya gyrchov ergeci verqer. Ynd eghegan phogh sirts elaner: Eghegnya gyrchov vorb tuns ergeci. - Qezi ynca, hayr aleher – Camaqac aghbyuren mer zayn hoteci… - Qezi ynca, mayr karever - Eghegnya gyrchov otchaxs ergeci. Ynd eghegan phogh cux elaner: U payqar, payqar, payqar ergeci. - Dzezi ynca, hay martikner - Grichs eghav antroc syrteru hnoci… - Dzezi ynca, qaj martikner - Eghegnya gyrchov vyrezh ergeci. Ynd eghegan phogh boc elaner: Mayis mek Qynars aysor, kytyrtelov larern ir, Dzez ky kanche Arevelqen Arevmutq, Vov duq Haci zoher, vor uniq misht arevu Pasuq: Ays araւot: gyta hasakys taghuac Hegheghin mej shurjys caghkac varderun. Ev kangun: Xmeci avishn hoghin, ergery bolor Buynerun: Inci ekeq, es kaxardn em Mayisin. -- Dzer qyrtinqy es k’ynem gohar coghn angin Vardin. Ky heghum dzer voskornerun mej camqac: Arphin: Inci ekeq gorcatunen: ur erkar Shaghueciq duq mer Ashxarhin cecaker Nor himer. Phuren: vor dzer gylxun, syrtin vray: moxir E caner: Inci ekeq naւaranen: ur kreciq Naւer, vaghuan dzer dagaghnery poghpat։ Eleq ard Aghiqneren hoghin, tchahtchin arganden, Dashtn u art: Inci, inci ekeq ays or bolornid. Sirts aynqan boc uni, hogis: aynqan loys: Vor dzer xiւs Cexeren isk ky shaghuem nor Mardkutiւn Ev nor Yoys: Heriq hiւcaq nykughnerun mej xonaւ, Ev unecaq misht karot, nman xylurdi, Odi, Ev zhangi pes erkatnerun pharecaq, Noti: Togh dzer murtchn al chykaycake salin vray. Myxuac mynan togh atamnery sghocin: Hecin. Kotchghin xyruac: togh xezheren zhangoti Kacinn: Inch phoyt te vorb mynay sharzhich meqenan, Ev gorcatan mej tchiւaghner soghan lur. Inch phoyt ur Darnay tchaxrakn, u xortakuin loyc phokern Yndhanur: Deh qrrtnaboyr dzer shapiknern haneceq. Togh tchentchotac dzer gytaknery netuin Hnocin. Gluxnid aysor piti suzim arevun Bocin: Inci ekeq, ekeq inci, Eghbayrner, Dzer amenud aysor tonn e Mayisi, Vasyn zi Hoghn ysteghcich, dzer ysteghcich arean lok Ky xosi: Zephiւrn aha, -- vov tarapeal hoginer, Dzer kurcqerun baceq verqern: ir angin Xunkin. Aghbiւrn aha, togh gyluxnid ir loysin Hakin: Deghdzin aha, caghiknern ir k’andzreve Dzer koshkotchuac dzerqerun vra ariւnot. Ev karot Ky zgay mayrin: vor gyrkeq zinq teverov: Virot: Aha Arevn, Arevn aha. lok dzezi Ays or k’nayi. ky hambure miayn dzer Tchakatner. An: bolor miւs tchakatnerun vray ishxogh E tyqer: Dzern en dashter, dzern e Qaghaqn, vorun lur Phoghocneren petq e ancni lok ays or Dzer taphor, Droshner cyphan, caghkin yoyser, ev goray Shephor: Hangist ergen togh dzez bolor arciւner. Hangist erge qynars, vorun, dzez hamar, Ibrev lar, Es arciւi tyւi ays or aghiqner: Vor gorar։ Togh dzer shemery voghoghuin varderov։ Erb gay lusinn u ir bibery boce Yace: Balasanov togh ays gisher dzer durnern Oce… Naւasardean Hantchard Haykean, Naւasardean sa tonerun Arevaphar Al veracne phlatakneren, ev pharakoch Qnaryd ar։ Yanun Uzhin, yanun Ceghin, mtir meheann Astuacnerun. Jahy dzerqid bagne bagin hamasyphre Hur u ariւn։ Ev barcracur Anahiti cicern i ver Bazhaknyd nur, Yetoy zohuogh qertoghnerun syrtin vray Lecur, lecur։ Zi menq, yanun Serin, Sermin, qu hin Ceghid Marmaren koys, Menq, Zaւaknerd ogostaphar, piti kertenq Nor Arshaloys։ Ereq qoyrer Anonq ereq qoyrer ein Nyman ereq Shynorhnerun. Ereqn ereq uxter yrin Archevn ereq baginnerun։ Erecn ysav.- «Diq kaycaki, Qez ky dzonem mazers voski։» - Michnekn ysav.- «Yzgast Himen, Qez k՚yncayem matnis hreghen։» - Kyrtsern ysav.- «Vavash Astghik, Ar im koysi gotis caghik։» - Vov vor mazern dzonec Zevsi: Yoty azgi yot xuyr kapec Gahin vyra Artashesi։ Vov vor matnin tvav Himenin: Yoty chyqnagh heros cynav Gerahyzor Hayastanin։ Vov kuys gotin mechqen dzygec: An: tarapyal quyry eghav, Ev shukayin mech nur caxec: Hayr, orhne Hayr im, orhne. zhamy hasav. piti ertam. Nor kyanq m: inci ky spase Patmutyunn es toghuci. nor aryun Erakis mej ky vaze։ Haraj, haraj. - gyluxs et chem dardzyner. Erkynqes var togh iynan Anvisht kyanqis amen astgher.hogys che. Ancyals ijna togh damban։ Oh, inci inch te ky phetem vardin tert, Ev phushin kyanq ku tam misht, Te grkabac hordzanqin mej ky netvin. Xinds e: dzandzruyt, sers e: visht։ Amen xaytanq jaxjaxecin syrtis mej. Chem vaxenar sev cycecel. Vanq mytnogh kuys mem: vor xyzvac ir varser: Anxightch anhog, ky dite… Hayr, es kertam ayn tchambayen: vor tchermak Mazerud ziz ktanin, Vastakaber voskyrnerud, cer syrtid Ev serud kendani. Bavakan e.- ashxatecar, kyrecir, Amen neti harvaci Vahan eghar inci hamar. hogit e: Vor hogvuys mej ky haci։ Im aryuns e goghacac qu qyrtinqed. Hognutyand ciln em tyxur։ Hogit, Kaghni, erb kurcq kutar myryrikin: Es shuqin tak, hangist, lur Ky mecanayi: -Hark e hima al hangchis Ev es qezi hajordem… Xonjenq, xonjenq. kuzem kyrvil, ashxatil, Ellel kyanqin, kyanqin dem… Hayr im, orhne. doghdoj dzerqerd gylxus dir. Togh materd kati vayr Aghotqd: ekac hogvyud paycar xoranen։ Verjin zhamn e. orhne, hayr։ Hashish Sirty lecun e bantin xavarov. Al dasht u erkinq chy kan ir hamar. Pit՚ gyner achqi hazar goharov: Astygh m՚an nuyn isk: asup al yllar։ - «On, hashish bereq, ky myrmynje an, Erb ashxarhs indzme ayspes k՚apshopen, Es k՚uzem hogvuys mej ysteghcel zayn։- Ororvil, buzhil hyzor cynorqen։ On, hashish bereq» ։- Ev an ky cyxe, Ibr uraxutean ystinqy cycer. Ky hosi eraz jylerun meje. Ashxarhy lucvac k՚ella sirtn i ver։ Achqery bantin dimac ky gocvin: Aparanq m՚ir mej gytnelu hamar. Bibern hyrazhesht ku tan xavarin: Astgher berelu xostumov tchartar։ Ev ky qynana arvesti qynov: Inchpes xyghtchi xaytn: aghotqe my verj. Vov tyshvar hogi, hima apahov, Azat e ev ter: cynorqnerun mej. Ev k՚eraze shat, shat baner aghvor Kam hurinern al aghvor k՚eraze.- Byrnac shyghtayi m՚oghakn ahavor: Kynoj my manyaky zayn ky karce։ Varde, voskie geti m՚aphn i var Ir mankan xaghin ky zhypti hima. Kam inqn isk manuk: lytchakin mej har Erkinqn: erkynqin mej zinq ky tesna։ Shyrtunqnery lur, meghmik ky doghan: Anshusht urishner gytnalnun hamar. Terevs (ov gite) ky lyracne an Hambuyr m՚atenov toghvac kiskatar։ Kam ky shyrji artn: azat qaylerov. Ky vayle erkinqn, astgheru argand։ Mi artyncyneq, qanzi apahov Zinq ky phoxadreq luys ashxarhen: bant։ Togheq qynana.- togh hashishin mej Sev shyghtan bekti: vishty lucelov։ ... Vov anmah mekon, erazi arej, Du cynorqn hyuse voskeghen telov. Hyuse xyndutyun my anyrjakan Ir xocvac hogvuyn, ugheghin vyra. Zhypitn aghvor e, ete nuyn isk an Xabvac jygheru vizhacn al ylla։ Banuoruhin Patuhanis taken, amen araւot, Uruakani pes k'ancnis. Ev kusagegh gyluxid vray k'artasue Terevataph vardenis։ Lur taghin mej ky lysem qayld, u zartnogh Shunn: vor vyrad ky hache. Kam ky lysem qunis mejen dzaynn hazid: Vor cocd aghuor: ky tanje։ Ev ky xorhim: te qynat es ev noti. Irand hoven ky doghay. Ev ky nysti gangurnerud vyray, qo'yr, Egheamn ibrev shaphiւghay։ Kam mutchaknerd en patyrtac, phoghocin Jurn anonc mej ky tchoghphay. Kam eteved shyւaytoren ky sule Turq syrikay manopay։ Ev ky xorhim: te, tan mej, mayrd e hiւand. Camqac e dzetn al tchragin. U dun k'ertas gorcatan mej ashxatil Loysin hamar u keanqin։ Es ky xorhim - ev xenti pes ky baghdzam Var ijnel, qo'yr dalkadem, Qo'vd ijnel, hamburel dzerqyd nihar, Ev hy****. ― «Qez ky sirem։» ― Ky sirem vishtd: vor im vishts e geragoyn, Ky sirem kurcqyd qanduac: Vorun mej der ky yamari Serd ergel Artoyti pes syrarbac։ Ky sirem: qu anotutiւnd u caraւd, Ev voskornerd uzhaspar. Es ky sirem: koys aghiqneryd camqac, Mazerud sugn: used var։ Ev es k'uzem amphophel qez syrtis vra Tatraki pes taragir, Tal uzhys qez, myrcanaknerys pharqi, Ev azganuns anbasir. Kurcqys vahan ynel kurcqid nyshaւak, Ev qoghn yllal patiւid, Kranite bazukis tak pashtpanel Seryd u geghyd anzhypit։ K'uzem qez tal inch vor payqarn indz tyւav, Inch vor xleci marterov. Qez pysakel ariւnis guynn unecogh Yaghtanakis varderov։ Miayn te dun chyllas tyzhguyn u qaghcac, Arevun tak chyhazas. Moryd verev chymari tchragn, u, vo'v qoyr, Dun gorcatun a'l chertas։ Karmir hoghy Graseghanis vray, sa Skaւarakin mej kay bur m ' hogh, beruac hon Hayreniqi dashteren: Nuer e an . - Zayn indz dzonoghy karcec Sirtn ir truac, aranc erbeq gitnalu Te ku tar ir paperunn al miasin: Zayn ky ditem . - mert zhamer Bibers anor vray yarac ky mnam Lur ev taxcot, ibr ayd hoghin mej yurti Nayuacqs armat ardzaker: - Ky mtacem . - Guce ir goyny bosor Che pargevuac bnutean nerhun orenqen . Verqeru spung m ' yllalov Xmac e mas my keanqi, mas m ' arevu . Ev ibr tarr anpashtpan Karmir hogh m ' e eghac, hay hogh m ' yllalun: Guce ir mej ky babaxen takaւin Darery hin-hin pharqin, Kaycn amrakur smbakneru voronc gor Arshaւanqn or my cackec Haykean vashtern yaghtutean taq phoshiov: K'ysem . - Ir mej der k'apri Inqnatip uzhn ayn vor kazmec shunch ar shunch, Keanqs im, qu keanqd, u tuaւ, Karces dzerqov gitakic, Noyn tux achuin noyn ev nman hogiov Kirq m ' Ephraten arnuac, Sirt my kamshot, taqstoc Ymbostanqi u naev buryn siroy: Ir mej, ir mej ky kayckltay hogi m ' hin : Hin diւcazni eghac phsor my guce : Koysi m ' aghuor arcunqov . Hiւle my kay Hayken, phoshi m ' Aramen, Ananiayen bib my det : Der astgheru tchatchanchnerov tataghun. Azg my kay hon, seghanis vray azg my hin, Vor aysor ir verashoghshogh aygun mej, Hoghi bnatur marmnoyn tak indz ky xosi, K՚ogezine - ev astgheru inchpes cann Anhunutean mej kapoyt - Phoshinerovn ir hraborb Hogis qaghcrik phaylaknerov k'oroge: U ayn aten lary jgherus ky doghay Sarsurov m ' yord, ayn sarsurov : vor mtqin Herkerun vray aւeli Ysteghcich e qan garnan hovn arphagaghj: U ky zgam ancqn ugheghes Nor yusheru, hogineru der karmir Xor verqerovn irenc, vrezhi shrtunqner. Ev ayd hoghn, ayd phoshin, zor es ky pahem Aynqan sirov: vorqan hogis pit՚ chyner Ete marmnoys atchiւnnern Or my mahen verj hoverun mej gtnar. Ayd panduxt masn Hayastani, masunqn ayd Mnacac mer yaght paperen, Bzhzhanqn u dzonn ayd karmir, Sirts seghmac magilnerov ancanot, Erkinqn i ver, gyrqi my vray, tankagin Zhamu my mej zhpitneru, sereru, Kam qertuaci my cnac veh vayrkeanin Zis hapyshtap ky mghe Mert lalu, mert mrnchelu, Ev zinelu bruncqs, hogis bruncqis mej: Kakachner Quyr im, canqin mej kakachner kan, qaghe. Aha sirogh sirteru pes karyunin։ Piti irenc bazhakneren byureghe Xymenq aliqn arevin։ Anonq aynchaph brnker en, vor karces Hydehn irenc kayre dashtery anhun։ Piti irenc bazhakneren hrakez Xmenq kaycern astgherun։ Quyr im, qaghe, lori my pes cackvac Corennerun mej: vor meghmik knazin։ Piti irenc bazhakneren bosorac Xmenq aryunn akosin։ Anonq crac artuytneru buynin vra Lal shogherov voghkuyz voghkuyz kcyphan։ Piti irenc bazhakneren hakntya Xmenq xostumy Garnan։ Qaghe, quyr im, kakach che, boc qaghe dun. Hrdehn irenc lecur gognocd kuysi։ Piti irenc bazhakneren phaphkasun Xmenq kraknern Hunisi։ Caghker, caghker en bernid pes qnqsheni, Kxosakcin coryanin het ororun։ Piti irenc bazhakneren cirani Xmenq gaghtniqn haskerun։ Qaghe, quyr im, piti psakvinq anoncmov Vaghvan zvart tonin hamar gyughakin։ Ev piti ayd bazhakneren, parelov, Xmenq ginin Tarphanqin։ |