1712 t.hunisi 14-in cnvel e Sayat-Novan, hay mecanun ashugh, banasteghc (mah. 1795 t.): Sayatnovagitutyan zargacman shurj 160-amya patmutyan yntacqum dazhan vitchabanutyunneri mej mer gitnakan ayrery qich nizakner chen kotrel: Henc skzbic asenq, vor chnayac hratarakvac bazmativ u bazmapisi ashxatutyunnerin, nor ev arzhanahavat tesutyunner ev varkacner arajadrogh gitnakannerin kareli e matneri vra hashvel (G. Axverdyan, G. Asatur, G. Leonidze, L. Meliqsetbek, N. Aghbalyan, G. Levonyan, M. Hasratyan ev ayln): Mnacac ashxatutyunneri tchnshogh mecamasnutyuny hishyal heghinakneric parz artagrutyunner en: Inchpes Mushegh Ishxann e dipuk nkatel.- «... ashughi gorcov zbaghvoghnerun mec masy banasirakan ev kensagrakan ashxatanq ky katare, yatchax camelov u camcmelov noyn banery...»: Patmakan ays kam ayn zhamanakahatvacum Sayat-Novayi grakan zharangutyamb ev kensagrakan harcerov zbaghvel en mek-erku anhatner: Ayninch, arzhanahavat phaster nerkayacnelu hamar sayatnovagety petq e tirapeti arnvazn hetevyal giteliqnerin: Dzhvar e patkeracnel mi anhati, vory kmekteghi ays bolor giteliqnery: Sayat-Novayi pes hamamardkayin arzheq nerkayacnogh banasteghci grakan zharangutyuny lrjoren usumnasirelu hamar anhrazhesht e patrastel eritasard masnagetneri xumb, vory ktirapeti verohishyal giteliqnerin: Aranc dra, bolor hetazotutyunnern el ays kam ayn chaphov teri klinen: Ays: mer karciqov anhrazhesht naxabanic heto phordzenq sharadrel Sayat-Novayi kensagrutyan ayn drvagnery, voronc veraberyal ughghaki kam anughghaki phaster kan, mi koghm toghnelov tarber mardkanc koghmic mogonvac legendnery: CNNDYAN TVAKANY - Yst Sayat-Novayi grakan zharangutyan arajin usumnasirogh, lusahogi G. Axverdyani hashvarkneri, Sayat-Novan petq e vor cnvac lini 1712 tvin: H. Tumanyany evs katarel e ir hashvarknery, yst voronc, Sayat-Novayi cnndyan tivy 1713-n e: Yst aydm: G. Bashinjaghyani ev H. Tumanyani janqerov 1913 tvakanin Tiflisum mec shuqov nshvum e Sayat-Novayi cnndyan 200-amyaky: Mijocarman zhamanak hnchum en Sayat-Novayi ergery, tpagrvum nra hayeren xagheri mi ezhanagin (zhoghovrdin matcheli) zhoghovacu, G. Bashinjaghyani naxagcov s. Gevorg ekeghecu hyusisayin dran aj koghmum karucapatvum e Sayat-Novayi gerezmany: Tumanyanakan avanduyty pahpanel e zhamanakakic sayatnovagitutyan rahviraneric meky: Morus Hasratyany: Chnayac ayn banin, vor akanavor gitnakany ir hashvarknerum nshum e ayl taretiv (1717), sakayn ver kangnelov ir andznakan nkrtumneric, 1963t. kazmakerpum ev mec shuqov Erevanum, Tbilisium, Baqvum ev Moskvayum, YUNESKVo-i masnakcutyamb irakanacnum e banasteghci cnndyan 250-amya tonaxmbutyunnery: Shrjanarutyan mej e naev Sayat-Novayi cnndyan 1722t. varkacy: Zgushacnum em, vor ays varkacy voreve gitakan himq chuni ev mogonvac e mek ayl keghciqi: arqayadustr Anna Batonashvilu ev Sayat-Novayi «siro» ezhanagin varkacy hastatelu hamar (ays masin aveli hangamanoren tes kayqum zeteghvac mer «Sayat-Novayi siro araspely» hodvacum): Bann ayn e, vor Sayat-Novan ir hayeren xagheric mekum uni ayspisi togh. - «Indz u im sirekan earin me tari berac gitenaq»: Qani vor vrac patmagrutyunic haytni e, vor Anna Batonashvilin cnvel e 1722 tvakanin, mer annayaser gitnakannery Sayat-Novayi gracneric inch-inch barer en arandznacnum ev dranc tareri tvayin arzheqnery teghadrelov «apacucum en» irenc keghc varkacy: Barekamner: Sayat-Novan ir bolor hayeren xaghery grel e vraceren tarerov: Ete tarery vraceren en, isk barery hayeren ev kam turq-parskakan cagum unen, ayd vor lezvi aybubeni tvayin arzheqneri het en dzernacutyun anum mer gitnakan ayrery: hayeren, vraceren, turqeren, te parskeren: Inchpes tesnum eq, ays kargi «gitakan» meknabanutyunnery groshi arzheq angam chunen: Hajord «aghbyury», vorum kensagrakan tvyalner en voronum mer masnagetnery, Sayat-Novayi turqeren «Pharq Ararchin» xaghn e: Aydorinak xagher unen grete bolor ashughnery, orinak: Jivanin, Sazayin, Havasin, ev ayln: «Vujutlama» kam «Javsatlama» (bazmimast hyusken) kochvogh ayd xagherum ashughy nkaragrum e mardu kyanqy saghmnavorman pahic minchev 100 tarekany ev patmum, te ays kam ayn tariqum mardy inchpisin e linum ev inch depqer en katarvum nra het: Tvyal ashughi kensagrutyan het dranq voreve kap chunen: Vercnenq orinak: Jivanu hamanman xaghy (Bnagiry: tes T. Poghosyani «Ashugh Jivani. Anhayt ejer» E., 2009, ej 380) ev ayntegh eghac ays kam ayn tariqum mardun patahac depqery hamematenq Jivanu irakan kensagrutyan het: Jivanu orinaky vercrecinq ayn parz pattcharov, vor nra kensagrutyuny manramasnoren haytni e, qani vor dranov zbaghvel e aynpisi qajateghyak meky, inchpisin nra vordin er: hantcharegh ashughaget Garegin Levonyany: Henc arajin isk hayacqic ktesneq, vor Jivanu xaghum nkaragrvac depqery voreve kap chunen Jivanu irakan kensagrutyan het: Aydpisi patker e naev myus ashughneri paragayum ev aydorinak xagherum tvyal ashughi masin inch-inch kensagrakan phaster voronely, ete artahaytvelu linenq mecn Sancho Pansayi votchov, nuynn e inch phntrel katvi hingerord voty ev ayn el antak covi xorqerum: Karcum enq, vor mer partqn e pahpanel tumanyanakan avanduyty (ete angam na 1-2 tarov sxalvel e) ev Sayat-Novayi cnndyan tvakany hamarel 1713 tvakany: Che vor Tumanyani sxalnern angam pashteli en: MANKUTUNY - Hamadzayn enq M. Hasratyani ayn varkacin, vor Sayat-Novayi mankutyunn ancel e ir mor hayreniqum: Lorium, ur ev Sanahini nshanavor dpratany stacel e ir naxnakan krtutyuny: Ayd masin e xosum ayn phasty, vor Sayat-Novayi hayeren xagherum Tiflisi barbarin grete havasar chaphov arka e Lorva barbary, isk turqeren xaghern amboghjutyamb grvac en Lori-Borchalui osman turqereni «ayrumlu» kochvac barbarov: Pahpanvel e Rusastani GA patvavor andam, vrac arqayazn Teymurazi (1782-1846) hetevyal hishatakumy. «Ayspes, Sayat-Novan Erekle 2-rdi zhamanak tchortagrvac er Georgi 13-rdi mot ... Na Vrastani hayeric er - Georgi 13-in patkanogh arqunakan Sanahin gyughic ...» (G.Leonidzei «Sayat-Nova» grqic:) ANUNY – Sayat-Nova anuny targmanabar nshanakum e Vorsordi tor ev kam Sayadenc – Sayadyanc: Nova havelvacov menq urish ashughner el unenq: Qichiq-Nova (phoqrik tor), Qeshish-Nova (terteri tor), Skandar-Nova (Aleqsandri tor): Banasteghci krtser vordin: Ohany S. Peterburgum krum er Ivan Seyadov anuny, isk avag vordu: Meliqseti zharangnery krum ein irenc tohmakan Sayadyan azganuny: YNTANIQY - Turqeren xagheric mekum Sayat-Novan grum e, vor ir hayry halepci e, isk mayry: havlabarci (Havlabarn ayn zhamanaknerum Tiflisi mi arvardzann er): M. Mashtoci anvan Matenadaranum pahpanvogh: Sayat-Novayi dzerqov grvac mi kronakan zhoghovacui hishatakaranic (dzer. 4270) imanum enq, vor nra hor anuny eghel e Karapet, isk mor anuny: Sara: Amusnacac e eghel loreci: Marmar anunov knoj het, vory Igihat gyughi gyughaci Shahverdu aghjikn e eghel: Very hishatakvac, Sayat-Novayi tohmacary gcogh zeghcarary ayd Shahverdu cagumnabanutyuny tanum-hascnum e ir hayreni gyughy, ev ozhtum nran inch-inch ishxanakan titghosnerov: Hima tesnenq irakanutyuny: Sayat-Novayi inqnagir davtari lusancqnerum ev azat tegherum, banasteghci avag vordi Meliqsety katarel e tarber grarumner vraceren lezvov: Aha mejberum em davtari 61-rd ejum nra arac grarman hayatar dardzrac bnagiry ev dra: im targmanutyuny. «Shenis shgirdi Melqoas oris tvlis santle batono Shaverdi papasi ra nabavi (naparavi) movida shutghobine» (Qo ashakert Melqon erku megharamom trcrec batono Shahverdi papikic: Inch dzerac glxi ynkav...): Inchpes tesnum enq, ayd «titghosavor» Shahverdin sovorakan gyughaci mard e eghel ev inchpes bolor gyughacinery, dzeric el pind: Sa el ayspes: Sayat-Novan unecel e 4 zavak: Meliqset, Ohan, Sara ev Mariam: Meliqseti zharangy: ter Movses Sayadyany, X. Abovyanin psakadrogh qahanan e eghel, isk nra cornuhineric meky: P. Proshyani kiny (pahpanvel e harsanekan lusankary): Asacinq, vor knoj anuny eghel e Marmar: Tiflisi Xojivanqi gerezmanatany pahpanvel e nra shirmaqary vraceren hetevyal makagrutyamb «(Qronikoni 456 (1768t.): Es gerezmanum kam Sayat-Novu koghakic Marmarn: Indz voghormi aseq»: SERY - G. Axverdyany, aynuhet Skandar-Novan Tiflisi cererin harcuphordz en arel ayd kapakcutyamb: Nrancic voch meky Anna anuny chi tvel, vorovhetev aydpisi ban chi eghel: Cerunineric meky miayn hishel e, vor Sayat-Novan «uner Talita anunov me srtov sirac aghjik», vorin xagher er nvirum: Talita-Dalida hunakan anuny karces te hastatum e inqy: Sayat-Novan ir turqeren xagheric mekum (tes suyn kayqi turq. 2 xaghy «Mani divana eyladi bir tariphlu eq rumi» (mi govakan helenuhi indz divadadar arec...): Aveli manramasn tes kayqi «Sayat-Novayi siro araspely» hodvacum: GRAKAN ZhARANGUTYUNY - Barebaxtabar pahpanvel ev H. Tumanyani caxserov gnvel ev Hayastan e hascvel Sayat-Novayi xagheri inqnagir zhoghovacun: «Davtary» (E. Charenci anvan GAT, Sayat-Novayi fond tiv 1): Davtarn sksvum e turqeren xagherov (tvov 108 amboghjakan ev 8: teri), voronc mi masy hayatar en, myusy: vracatar: Davtari hayeren xaghery, bacarutyamb meki, bolorn el vracatar en (ayd mi xaghi tareri mi masy hayeren en, myusy: vraceren): Davtari arajin usumnasirogh G. Axverdyani zhamanak davtarum eghel e hayeren 47 xagh: Hetagayum davtaric 4 ej korel e (7 xagh) ev ayzhm davtarum ka 40 xagh: Barebaxtabar G. Axverdyany zhamanakin hratarakel e ayd korac xagheri bnagrery (or. «Dun en glxen imastun is» xaghy): Davtari tvagrvac amenahin xaghy (1742) turqeren «Covic hanac tank margarit u marjan» xaghn e (tes: turq. 18 xaghy) 1759 tvakanic heto davtarum xagher chkan: Sayat-Novan davtary handznum e vrac arquni divanapet Hovhannes Pentelencin (Iovane Pentelant), vory davtari 140-rd ejum vraceren chqnagh dzeragrov ev ir kniqov hastatum e, vor davtari bolor xaghery patkanum en Sayat-Novayi grchin: Sayat-Novayi grakan zharangutyan myus skzbnaghbyury nra krtser vordu: Ohani grac mi zhoghovacun e, vory na grel e vrac Teymuraz arqayazni patverov S. Peterburgum 1823 t.: Ayd zhoghovacui hayeren bazhnum kan Sayat-Novayic 8 xagh, voronq chkan nra inqnagir davtarum (tes havelvac A bazhiny): Vorosh tvov xagher pahpanvel en aylevayl aghbyurnerum (tvov 13), voronc mi masi heghinakayin patkanelutyuny chenq erashxavorum (tes havelvac B): Sayat-Novayi vraceren lezvov grac xaghery mez en hasel henc Ohani grac zhoghovacuic: Sayat-Novayi inqnagir davtarum vraceren lezvov grvac xagher chkan: M. Mashtoci anvan Matenadaranum pahpanvum e Sayat-Novayi grchagrac «Nareky» (dzer. 10338) ev Soghomon Imastuni arakneri ev Erg-Ergoci grchagrutyuny (dzer. 4270): AShUGh, TE BANASTEGhC - Ays anptugh vetchin hrazharvum em masnakcel, vorovhetev nuynn e, inch xarnvel erku hogu vitchabanutyany, voroncic meky pndum e, te erkragundy qarakusi e, isk myusy: glanadzev: Lav ashughnery naev lav banasteghc en (Ghul oghli Erznkaci, Nahapet Quchak, Paghtasar Dpir, Nagharsh Hovnatan, Sayat-Nova, Jivani), isk vat banasteghcnery...: Avelin, mer shat tchanachvac banasteghcner banasteghcutyunner en grel ashughakan bazmabard dzeverov (R. Patkanyan, P. Proshyan ev ayln): SAYAT-NVoVAN PALATUM - Vorosh zhamanak, inchpes ev ir nshanavor naxni Nagharsh Hovnatany, Sayat-Novan carayel e vrac Herakl B tagavori palatum, ur erg-erazhshtutyunic baci, zbaghecrel e naev palatakan zvartchaxosi pashtony: Ayd masin inqy Sayat-Novan patmel e storev hishatakvogh Ione Xelashvilun, inchpes naev nshel e ir vraceren xagheric mekum («Xumari var, ici gana» - es zvartchaxos em gites ardyoq): Hark enq hamarum nshel, vor mijnadarum aydorinak pashtonner varel en bazum aznvakan titghosnerov mardik ev dra mej amotali vochinch chka: Ir kataknerov ev zvartchaxosutyunnerov havanabar chaphn ancel e: Vraceren lezvov mi sharq kalamburner uni, ughghvac vrac Anton katoghikosin, Vaxtang arqayaznin, Mzetchabuk Orbelianiin ev ayln, ev ayd pattcharov heracvel e palatic: Aha te inch e grum ayd masin banasteghci vordin: Ohany: «Hishatakvac e, vor Sayat-Novan ir voghormac, amenureq haytni, Vrastani bardzrapativ ter tagavori koghmic dzhgohutyan e arzhanacel, ev na xrovel e ir xeghtch struk Sayat-Novayic ev heracrel palatic, aselov.- Ezhan arac chkarces»: Sayat-Novan ir vraceren xagheric mekum ayd depqi masin grum e. SAYAT-NVoVAN: HVoGEVVoRAKAN – Taracvac mi keghc karciq ka, vor Sayat-Novayin brni hogevorakan en kargel Anna Batonashvilu het unecac siravepi pattcharov: Ays tesakety voreve phastarkov chi apacucvum, ev menq bazmics herqel enq ayn te eterum ev te tpagir hodvacnerum: Ayn bolshevikyan martnchogh ateizmi argasiq e: Sayat-Novan misht el kap e unecel ekeghecu het: Karcum enq, vor manuk hasakum ir hor: Mahtesi Karapeti qajaleranqov ergel e ekeghecakan ergchaxmberum, aynuhetev storin astitchannerov carayel e ekeghecum (havanabar dpiri astitchanov): Ayd e hastatum vrac Teymuraz arqayazni mi grarumy. ...» Sa Savatnomi asac muxambazn e: Na araj hay terter er, heto erb vanakan dardzav, ayn zhamanak asac»: Hajord phastarky Sayat-Novayi inqnagir davtari 24-rd ev 84-rd ejerum gtnvogh nra knoj: Marmari grarumnern en: 24-rd eji vraceren grarumy hetevyaln e. «Neti ghmertma ter Stephanas shavidobit (shavi dgheebi) mighvanis me: Es davtari camikitxinis me, amisi arzi ar darches, da chemi tavi imas emsaxuros: (Erani Astvac ter Stephanosin ays sev orerin shutaphuyt indz hascner: Ays davtary kardar indz hamar, aghachanqs (anogut) chmnar u im gluxn el nran carayer) (targmanutyuny imn e. I.S.): Inchpes tesnum eq, banasteghci kiny nran mecarum e voch Sayat-Nova ev voch el Arutin anunnerov, ayl: ter Stephanos hogevorakan anvamb, vory ev hamynknum e vrac arqayazni very asaci het: Mijnadarum yndunvac sovoruyt er te Evropayum ev te arevelqum, erb hogevorakann ir pashtonic azat zhamanak zbaghvum er voreve arhestov kam erkragorcutyamb: Sayat-Novan, linelov ozhtvac andznavorutyun, ir yntaniqy pahelu hamar ergel e mejlisnerum ev xnjuyqnerum (tchisht aynpes, inchpes H. Tumanyann ir bazmandam yntaniqy pahelu hamar tamadayutyun er anum harustneri harsaniqnerin): Sayat-Novayi tvagrvac xaghern usumnasirelis, aknaru e darnum, vor na steghcagorcel e martic minchev hoktember-noyember amisnery, aysinqn: Tiflisi qef u xnjuyqneri zhamanak: Dzmrany havanabar zbaghvel e julhakutyamb (tes hayeren 57 xaghi verjin toghery):
Vrac aghbyurnerum pahpanvel e mi phastatught, yst vori, vomn abegha Ione Xelashvilin Ejmiacnic Tiflis veradarnalis Haghpati vanqum hyuynkalvum ev erkar zruyc e unenum ceruni Sayat-Novayi het: Depqy katarvel e 1800 tvakanin, aysinqn G. Axverdyani nshac taretvic 5 tari anc: ANMAHUTYAN GAGhTNIQY – Sayat-Novayi grakan zharangutyuny hamamardkayin arzheq e: Kovkasi ereq mec zhoghovurdneri lezunerov grvac (hayeren, vraceren ev turqeren) nra steghcagorcutyunnery banasteghcakan arvesti gluxgorcocner en: Qani der ashxarhum aprum e tekuz mek hay, Sayat-Novan anmah u pashteli kmna: Dra pattcharnery hetevyaln en. a) Sayat-Novayi grakan dprocy parsic hzorahzor poezian e, tchisht aynpes, inchpes xorapes hay nkarich M. Saryani dprocy: rusakann e: Ayd artiv G. Axverdyany grum e. «... Espes, zanazan banasteghcakan dzeveru u xaghi hangeru imanalu, parsic erazhshtutean mayr u erkrordakan eghanakneru teghekanalu, u sranc yarmar nerdashnakutenov gorc acelu hamar qani jan kuli mashel Sayat-Noven»: Sayat-Novan yuracnelov parskakan poezian, usumnasirelov parsic poeziayi sufiakan tarber ughghutyunnery, karoghacav dranc mej veragtnel ev ir armatnerin veradardznel shurj 1500 tari araj korac mer tohmik, ariakan poezian: (Hamematenq Sayat-Novu banasteghcutyunnery M. Xorenacu phrkac mi qani patarikneri ev G. Narekacu: hetanosakan ergeri votchov grvac tagheri het «Sayln ayn ijaner...» «Es dzayn zariւcun asem» ev ayln): Barekamner: Misht el Sayat-Novayi xagheri bazmabard lezun haskanalu xndir e eghel ev ayd xaghery kardacoghy bararannery nayelu anhrazheshtutyun e zgacel: Voch bolorn unen bararanner ev drancic ogtvelu hmtutyun kam cankutyun: Menq phordzel enq dyuracnel dzer gorcy ev grakan arevelahayereni enq veracel banasteghci hayeren grakan zharangutyuny, inchpes naev hayereni enq targmanel vorosh tvov turqeren xagher: Ashxatelis mi pharasirakan erazanq enq phayphayel. ete tekuz mek mardu mot ays ashxatanqy ser karajacni anmah Sayat-Novayi grakan zharangutyan nkatmamb, menq liuli vardzatrvac kzganq bazum lusacrac gisherneri hamar: Amen:
Havelvac - 1 48. Phahradyn mirac, Shirinn asac: gharen ervac im Havelvac - 2 56. Tagaւur is, divans ara, ear, qu arivyn ku siris Turqeren xagher 1. Asacin, te Shaxatayi, du teghyak es ashxarhic Dun en gylxen imastun is Dun en gylxen imastun is, xilqt himarin bab mi ani, Chy ka qiz pes huqmi-heqim: dun Rostomi Zal, taqavur. Yaralun heqimn endur guze: di'gh talu e, ca'v talu che. Amen mart chi kana xymi: im juryn urish jyren e. Qani guze qamin tane: covemen avaz chi paksi. Mejlumh pes Mejlumh pes korav yarys, Blbuli nman lacil im, Eshxemet daril im yizid, ervum im, kanchum im a~man. Manushak bac arac hovin, *** Artar date, che vur taqavur is dun, Vuch harsnaxos unim, vuch el koghakic, Sazy qoqac, dzeris brnac, hazyrvac, Astcu kamoq martys oghormac piti. Teguz chartin, janys phetov ver hatin, Aranc qiz inch konim Aranc qiz inch konim soybatn u sazyn Me dugunyn erku daghin inch ane, Ghurt in asi phir ustaqar ghadiryn. Aranc qiz inch konim ashxaris malyn. Bylqam me mart rast ga, vur indz xyrate, Ashxarhys me phanjara e Ashxarhys me phanjara e, -tagherumen bezaril im. Dovlatn eytibar chune, yiphor kerta urush-qarov. Vov kose te yis ku aprim arutemen inchru mutyn' Ashxarys miz mynalu che, qani nystinq zogh u saphin. Sayat-Noven asac' dardys kanc me tcharyn shatacil e. Me xosk unim iltimazov Me xosk unim iltimazov, angatch ara, vo'v achki lus. Syrtumys intizar unim, qu tisyn barov, a'chki lus, Ajab qiz inch get im ari: kenum is xyrov, a'chki lus. Ashxars ashxarov kyshtacav, yis qizanic sov, a'chki lus: Makam ochov yar che siri, es inch ari, es inch ban a. Eshxemet junun im eli, man im gali yana-yana. Es darden ochov chy qashe, vur me dangin chi dimana. Sirtys luri pes xorvecir eshxit kyrakov, a'chki lus: Dostirys dushman shinecir, yaderun inchpes dost anim. Anckacac oryn chim tesnum, qani guze vur ghast anim. Astvadz vyka, xist dyzhar e, gyluxys inchpes dus tanim: Yis me phuqyr navi nyman, qu eshxyn e: cov, a'chki lus: Guzim beranys bac anim, govqyt asim tariphi pes. Tas tari e man im galis phadishahi shariphi pes. Oxtyn tari el man gu qam sazyn dziris Gharibi pes: Buta Shahsanamys dun is, el chunim ochov, a'chki lus: Teguz hazar dard unenam, yis syrtumys a~h chim asi. Im huqmi-heqimyn dun is, yis el urish Shah chim asi. Sayat-Noven asac. za'lum, yis en mahin mah chim asi: Henchaq yli: dun vyres las mazyt shagh talov, a'chki lus: __________________________________ Ashxaremen bezaril im Ashxaremen bezaril im, el birnumys ham chyka, che, Taramil e srtis varty, sapha, zogh u dam chy ka, che, Amen mart irann e qashum, dardiman hamdam chy ka, che. Bolorqys ghamqash in dari: urax sirt angam chy ka, che: Daryn xoskov sirtys xucic, vadi dzernemen gulam yis, Dostirys dushman in dari, yadi dzernemen gulam yis, Mek che, erku che: ashxarum shati dzernemen gulam yis: Ehtibary viracil e, ask u barekam chy ka, che: Ey adalat, huqmi-haqim, suchys inch e, a'sa indzi. Vur haqcyrir im chuzecac siv u suq libasyn indzi. Xymcyrecir anmigh tighyn, es aghui tasyn indzi, Hoqut mech insaph, syrtumyt shynuxk u qaram chy ka, che: Te ruxsat tan, sirtys banam, ku tesniq dardirys cov a. Dovranemes dus in gyci, im tighys byrnoghyn vov a, Asum in - tarqyt tamamic, lac u voghpha, Sa'yat-Nova, Hay vax, el dziris qamancha, mejlisumyn jam chy ka, che: _______________________ Xymecur dzerit tasemen Xymecur dzerit tasemen, Jur im asum, [tur qasemen]. Mynaci syku masemen A'chki lus, jur im asi, [Hur chim asi, hur] chim asi, Tur chim [asi], tur chim asi: Gozal, Astvadz qizi lav ta, Chuzoghi achkerun cav ta. Angali xoskin mi avta.- Achki lus, [z]ur im asi, [S]ur chim asi, sur chim asi. Zu[r] im asi, sur chim asi: Vov qizi ayan mytik ta, Abelin: Kayan mtik ta. Inch achk qiz xayan mytik ta, Janum yar, kur im asi. Nur chim asi, nur chim asi, [Kur im asi, nur chim asi]: Vovor indz shinic divana: Surb Karapiten xivana. Vadi eresyn sivana.- Achki lus, mo'ւr im asi. Chur chim asi, [chur chim asi, Mur im asi, chur chim asi]: Eshxemet xymac mast ekac, Gyluxys mahin rast ekac Sayat-Noven im tist ekac. A'chki lus, ur im asi, Sur chim asi, sur chim asi, Tur chim asi, sur chim asi: _______________________ Teguz qu qashyn marqrit tan Teguz qu qashyn marqrit tan broyi-broyi, Teguz qu qashyn almaz tan broyi-broyi, Ya'r, chimi ta, chim hiracni qez qu yaremen, barebaremen: Chim qashvi ekac mahemen, Raghiphi tyvac ahemen broyi-broyi. Teguz ragham ga Shahemen, Ya'r, chimi ta, chim hiracni qiz qu yaremen, barebaremen: Teguz qu qashyn almaz tan broyi-broyi, Teguz qu qashyn marqrit tan broyi-broyi, Ya'r, chimi ta, chim hiracni qiz qu yaremen, barebaremen: ________________________ Taqavur is Taqavur is, divans ara, shar, qu arivyn ku siris, Migh unenam, glxoqys tur qar, qu arivyn ku siris. Srtumys ka intizar-ighrar, qu arivyn ku siris, Uror gynas, indz el hidyt ta'r, qu a'rivyn ku siris: Vartyn eyvynumyn kuli, nam-nam arxin saz ylilov, Kananch photolyn bac kuli, karmir u gulgaz ylilov, Churs bolorqyn caghiknir in, tchamphin phiandaz ylilov, Vartyn akryvin mi shanc ta, car, qu a'rivyn ku siris: Akravy blbul chi darna, qani guze, vur a~x ane. Amen yrang caghki mechyn: karmir vartyn sirekan e. Gugh martyn mangaghov gu qa, dziq ku ta, takren ku hane, Mi toghni tchuxkyt qaghelu, xar, qu arivyn ku siris: Blbulyn saremen gu qa, ir lizvovyn bagh kanchelov. [Mejlumyn cholirum mnac, Leylu hama ax kanchelov]. Sayat-Noven vur bezril e, shatin eric xagh kanchelov, Vo~v javahir, angin almas, ya'r, qu a'rivyn ku siris: __________________________ Es inch elav indz hid Es inch elav indz hid, te's, inch im ari, De vizyt cur, gna', tanen dus arac. Xilqys tanul tyvac lighnurt im dari, Gzhvac man im gali, banen dus arac: Qaghcr tutys dary lighi shineci. Yis me mighq im ari: nshtar qasheci, Im en artar katis arun xarneci. Bas endu hama im nanen dus arac: Yis blbul im, vartys phakic alalyn. Tes inch aric hurizada jalalyn, Korcril im javahiryn u lalyn, Ma'da chunis, Badeshxanen dus arac: Ha' lac ela, va'y kancheci anhashiv, El inch ogut, jan tur, kinqyt ha~ mashi, Es im dardic tugh vur ochov chy qashi: Ochov chyli sirekanen dus arac: Ari', mi'ghq is, Sayat-No'va, mighanchogh Axpor tchamphin kinqys matagh yli togh. Syran gha'bul im ararich-stighcogh, Hoqis chanis draxtijanen dus arac: Dun en hurin is Dun en hurin is, vur gemi ku zavte, Chunqi indz zavtecir xaphov, nazani. Arivilq, arivmut, harav u hyusis Chy ka qizi nyman: chaphov, nazani: Shat mart qu eshxemen ku darna yizid. Ari me rahm ara, la'v kaci mizid. Guzim te hamasha dam anim qizid: Santurov, qamanchov, daphov, nazani: Dardirys shatacav: asil im uzum. Achkemes artasunq husil im uzum. Hamasha, ya'r, qizid xosil im uzum. Sirtys che kyshtanum gaphov, nazani: Hayalu is: adab unis, ar unis. Dzirit dasta kapac susanbar unis. Tur indzi sypane: ixtiar unis. Henchaq yli: kenas baphov, nazani: Sayat-Noven asac: arz anim Xanin. Ghabul unim: qu xatru indz sypanin. Henchaq yli, ya'r, gas im gerezmanin, - Acis xoghyn vyres aphov, nazani: _______________________ Dzenyd qaghcyr unis Dzenyd baghcyr unis lamzov ku xosis. Na pahe qiz, umn or cara is, gozal, Metchkyd jeyrani e, rangyd: shaqari, Phrangystanu ekac xara is, gozal։ Ghumash asim shureghen e, ku mashvi, Salbi asim: axyr min or ku tashvi, Jeyran asim: shat mart qizid ku yashvi, Bas vo՚ւnc tariph anim: mara is, gozal։ Te manishak asim: saremen kosin, Te javahir asim: quremen kosin, Te vur lusin asim: tarreme՚n kosin, Aregagi nyman phara is, gozal։ Guzim te hamasha dyreanyd gam uxt, Atchkiryd, karmir vart, nur bacarac tuxt, Lizud: gyrich unis, dzeryd: gulgaz tuxt. Covemen dus ekac zara is, gozal։ Xira sirmyd syrtis mechy canecir, Naz u ghamzov, yar, im hoqis hanecir, e՚s qu Salat Novun du՚n spa՚necir Gylxid ekac ghaden ara yis, gozal։ ______________________ Geln u chobany Geln u chobany mekmeku rast ekan. Geln asav. «Barov teha, choban axper» ։ Chobann asav. «Yis qu barovn inch konim, Vo՚ւnc qu xery ga zi m, vo՚ւnc shary, a՚nde: Gelyn asav. «Mulaph ku tam, vur mytni, Usulov man gu qam, bined ku gytnim. Qu shyneru hachocemen chim xyrtni, Arutehan xern u shary shanc ku tam» ։ Chobann asav. «Henc gidis: ghurt qun u՚nim, Me atchkys-angatchys qu kyrnumn unim. Amen ghochi glxin me֊mek shun unim, Aratehan qiz tamashan shanc ku tam» ։ Gelyn asav. «Vur amby ga cymakin, Akreqys ku gycim ghochi dymakin, Kesy ku xixtim, kesn el im qamakin: Me-mek, me-mek sari cerin shanc ku tam» ։ Chobann asav. «Gidis ander mal unim, tchytid hama erkyte kyrkal unim. Te vur tchangys nyngar, yis ighbal unim, Komblis takin kyndzkyndzaly shanc ku tam» ։ Sayat Noven asav: yis karmir kov im, Kovkitys kotrel im: harsic xyrov im, Gili hid ban chunim, chobnin ku govim, Me gam ela macni hamy shanc ku tam։ ______________________________ Chis asum, te lac is eli Chis asum, te lac is eli, Barov tesa, im sirekan, Varti nyman bac is eli Xarerov, Xarerov․ Barov tesa, im sirekan։ Ari, me dardys imaci, Eshxemed haman im laci․ Orys espes anc e kaci Darerov, Darerov․ Barov tesa, im sirekan։ Yiph ku haqnis al u atlas, Tesnoghin ku shinis mas-mas․ Doshid piti lal u almas Sharerov, Sharerov․ Barov tesa, im sirekan։ Yis qiz govim xaghi mechy, Shamamneryd taghi mechy․ Man is gali baghi mechy Yarerov, Yarerov․ Barov tesa, im sirekan։ Sayat Naven vunc dynjana, Atchkiryd oske phynjan a․ Dushmani lezun mynjana Charerov, Charerov․ Barov tesa, im sirekan։ _________________________ Indz u im sirekan yarin Indz u im sirekan yarin mi tari berac gidenaq. Ax qashelen syrtis mechy aruny merac gidenaq. Gishir-cerek yari xatru jigarys erac gidenaq. Atchkys tac, beranys camaq, lizus yid qerac gidenaq։ Sirtys phurumys tulacav angalneru zax anelen, Ushk u mitkys xarnyvecav xury-xury xagh hanelen, Atchkemes juhary gynac: yaren karot: ax anelen. el aprelu umik chunim, im orys kerac gidenaq։ erac xorvac man im gali, me tigh chy ka mar unenam. Lizvov chim kanaci asi, teguz xoskys phar unenam. Aphsusalu hazar aphsus, yis es ghada dar unenam, eshxen ushk u mitkys kapac, indz jyri tarac gidenaq։ Sirtys phuramys syqur e, al atchkirys lac e anum. Covy nyngac ambi nyman doshs u yaxes tac e anum. Qani vur myhlam im dynum, duguns el xist bac e anum. Halveca, arnaqam ela: yares yid arac gidenaq։ Ov tesnum e, es e asum: «vay qu darin, Sa՚yat Nova, Hamasha qiz pitinq tesni atchkyd arin, Sa՚yat Nova, Inchov chelav, chyrast ekar me lav yarin, Sa՚yat Nova» . Umbyrs erazi pes gynac: carys chy xerac gidenaq։ _______________________ Mazir unin dastarehan Mazir anis dastarehan: nman sirun susani. Unqiryd ghalamov qashac, sazum in mir gumanin. Teterukyd nit u nashtar: dibchum e mir qamanin, Atchkiryd oske phiaya, krak dric mir janin։ Vart eresid xal is dri: astghi nman havasar. Gunqyd Hndstani mum e, jans arav ghavar-ghavar, Lizud qaghcr, baryd qaghcr, akyrqnirygh angin qar. Pyroshemed mighr e katum, chi hasnum mir phinjanin։ eresyd e ariv-lusin, vizd e nman gharghari. Buxarniryd kax in nyngi: indz ama chis dard ari. Kuryd shishmat, matniryd: mum, ghangyd arav indz sarsari. Gisher-cerek eshxi mechy kaxvil e mir damanin։ Endu hama junun darac kanchum im aman-ama՚n, Atchil e, caghkil e cucyd, huty gu qa annman. Doshyd darac (bagh u baghcha) , xal e gci shamaman. Ku bxecne katneaxpur, kanach chayir chimanin։ Ta՚riph ara, Sa ՚yat-Nova, gozaly annman e, Metchky hadidemen qashac: martu hoqi ku hane. Inch is anum, ghanlu maral, eshxyd indz ku sypane. Mi sypani hasratemed, yik, ter mi dar mir arnin։ ______________________ bnagir Dard mi ani, jan u jigar, mitqyd divac chytesne. Achq xaւri, angatch xulanay: eresyd tac chytesne: Vunc aregagyn shughqyn tay, vunc lusinyn lus ane. Aval qu tesnoghyn mirni: qiz gylxibac chytesne: Dun gyluxyd mahi ku tas, yis el qizid ku mirnim. Mir ednen tamam ashxarhys sov qashe: hac chytesne: Tevur chygam u chytesnim, hazar babat ban k'osis. Qashka mard vunc gay, vunc xosi, vunc qi tyxrac chytesne: Astudzu bernemen arnis myxitarich surb hogin. El vagh mirni Sayat-Noven: tchidyd gycac chytesne: targmanutyun Mi vshtana, sirt u hogis, mitqd divac* chtesni. Achq xavari, unk xlana: eresd tac chtesni: Voch aregaky tchatchanch ta, voch lusiny luys ani. Nax togh qo tesnoghy merni: qez glxabac chtesni: Du gluxd mahi ktas, es el qez het kmernem. Meznic heto voghj ashxarhy sov qashi: hac chtesni: Te vor chgam u chtesnem, hazar tesak ban kases. Ernek mard voch ga, voch xosi, voch qez txrac chtesni: Astyco beranic arnes mxitarich surb hogin. Sayat-Noven togh vagh merni: vizd crac chtesni: ______________________ Angatch ara baritavur (5 masic) bnagir Angatch ara baritavur. Gyna, hidyn xagh mi ani, Eari sirtyn dagh mi ani: ed kyrakyn chagh mi ani. Chagh shur ari Earsun tari Earin bedamagh mi ani: Bedamagh chy’li mizanic, Chyhiranay anmigh banic. Earyn nazov hogis hanic. Hanac car e, Eshxov var e, Chi vaxenay sultan-xanic: Xani pes divan is anum, Shahzadi pes san is anum, Ed inchtavur ban is anum. Banyd band e, Proshd ghand e, Qaghcr lezvov jan is hanum: Jan chunim eari dzernemen, Hiւand im eshxi kyrnemen, Digh anis cucid nyrnemen, Nyrid oskov, Qaghcyr xosqov Krak is vir acum bernemen: Bernid mejyn lal e, gozal, Hagid zaryn al e, gozal, Ed inchpes xial e, gozal, Ed xialov naz is anum, E~ar, a~man: targmanutyun Akanj ara baritavur* Gna, srov xagh mi ani, Yari sirtn dagh** mi ani, Krakn kaytar mi ani: Kaytar shrjir Ersun tari Yarin vshtacac mi ani: Vshtacac chlni mezanic, Chneghana anmegh banic, Yarn nazov hogis hanec, Hanac car e, Sirov var e, Chi vaxenum sultan-xanic: Xani nman dat es anum, Ishxani pes: harganq anum, Ed inch tesak gorc es anum, Gorcd karcr e, Shurtd qaghcr e, Qaghcr lezvov: hogi hanum: Hogi chunem yari dzeric, Hivand em es siro kric, Degh lcnes qo cocid nric, Nrid voskov, Qaghcr xosqov, Krak es taphum beranic: Beranid mej lal e gozal, Hagid zuqsy al e gozal, Mtqumd inch unes gozal, Ed mtqovy naz es anum, Ya~r, a~man: * Baritavur /bahritavil/ - ashughakan erkarashunch banasteghcutyun: ** dagh - verq: ___________________________ Diba u engidunia, zarbab u zar is, goveli bnagir Diba u engidunia, zarbab u zar is, goveli. Hyndu diaremen ekac zar-ghalamqar is, goveli. Shat sovdaqar qiz ku pytre: dun angin qar is, goveli. Antak covi mijen hanac angin govhar is, goveli: Yiph du baghchen seyran k'ehas: covi nyman guqay alid, Gyluxyd pahelov ara: nam chydibchi xatuxalid, Tesnoghyn heybat ku mynay ed qu sirun mah-jamalid, Ashxarhumys nur dus ekac, taza nugbar is, goveli: Ari mizid me laւ kaci, ghurban ylim murvatumyn, Man ekay yirgir: chytesay ed qu nyman juratumyn, Vunc Hyndu diarumyn kay, vunc phyrangi suratumyn. Qashvil is qargahi mejyn. urish tahar is, goveli: Tariphyd davtar im ari, phil piti, vur girqyn tane. Dun qu mytqi hid mi eha, ed xialyn syrted hane. Mejqyd hadidemen qashac sirma mavtuli nyman e, Ashxarhis shyvaq is anum: salbu-chinar is, goveli: Yis qizanic chim hiranay, te chyhasni mahis vaden. Yiph miranim, shagh tu vyres dastamazi tili shaden. Henchaq yli: urax kenas. Sayat-Noven arne ghaden. Shat mard k'ose, te ear unim, dun urish ear is, goveli: targmanutyun Dipak es u tchermak kerpas*, voskekar behez: goveli. Hndkastani koghmic berac voske banvacq es, goveli. Shat aknagorc** qez kphntri: du angin qar es, goveli. Antak covi xorqic hanac angin gohar es, goveli: Erb man galu kelnes aygin: covi pes cphum e alid, Gluxd du enpes pahir: shagh chdipchi shogh patkerid, Tesnoghn apshac knayi ed qo sirun luseresid, Ashxarhums nor durs ekac, norahas bar es, goveli: Ari mez het hasht eghir du, matagh em qo xghtchmtanqin, Erkir man eka: chtesa, nman ed qo kerparanqin, Voch Hndu koghmerum tesa, voch el: patkerqum franki, *** Nkarvac es du ktavin: urish tipar es, goveli: Govqd matyan em dardzrel, phigh e petq, vor girqy tane. Mtacmunqov mi tanjir qez, ed mitqy qo srtic hane. Mejqd tchaxarakic**** qashac arcatalari nman e, Ashxarhin du hov es anum: notchi-chinar es, goveli: Es qezanic chem herana, te chga im hogevarqy. Erb kmernem shagh tur vras, tchox hyusqerid teli sharqy. Miayn te du urax kenas, Sayat-Novinn e tanjanqy. Shat mard kase, te yar unem, du urish yar es, goveli: * Bnagri «engidunian» nshanakum e ev Amerika, ev amerikyan spitak kerpas: Ir hayeren xagherum Banasteghcy bary ogtagorcum e miayn erkrord imastov: ** Bnagri «sovdaqary» vatcharakan e nshanakum: Barehnchutyan hamar dardzrinq aknagorc, qanzi mijnadarum aknagorcnery irenq ein vatcharum irenc artadranqy /I.S./: *** Frank - evropacineri havaqakan anuny: **** Bnagri «Hadiden» voskerchakan gorciq e, vorov voskerichnery arcate ev voske larer en qashum: Gorcum e tchaxaraki skzbunqov: __________________________ Yis me gharib bylbuli pes, dun oske ghaphazi nyman bnagir Yis me gharib bylbuli pes, dun oske ghaphazi nyman. Eresys di vutid takyn: anc kac phiandazi nyman. Ea~r, qizid xosil im uzum: shahi iltimazi nyman. Ajayib surati ter is: rangyd e gulgazi nyman: Ea~r, mytil is baghchi mejyn, ajayib seyran is anum. Shughqd aregaki nyman e: tesnoghin heyran is anum. Jigarys kyrak is tyvi, ervum im: birean is anum. Vunc me gozal che uneci ed qu arac nazi nyman: Henc imaci, ea~r, qu ghuln im, tang haxov gynac chyragh im. Qu dyranyd nyngac ylim, vov tesne, ase: tusagh im. Eshxemed hiւandacil im, vunc mirnum im, vunc te sagh im. Covi pes urghan im talis. gyzhvil im Arazi nyman: Vov ku tesne, junun ku'li: barg eresid xal is anum. El juqamyn dun ku qashis, chun mahis xial is anum. Ea~r, yis qiz barov im talis, shur is gali: ghal is anum, Chunqi xosqyd anc e kenum bellu shahandazi nyman: Sayat-Noven asac: gulam. chim lac'li, te tchar unenam. El yis ku qashim es ghusen: tugh'li ahuzar unenam. Ea~r, qiz vyren arq unenam, me laւ ixtiar unenam. Arnum, tanim mejlisniryn: oskejyrac sazi nyman: Es Arutini asac e: Ghazali: Es erku xaghirn me hangum in, vovor sovri, Dostii ergi dzenov togh ase. tevur chimanas, harcru, te «Gozallar yyghnaghina bax dasta bedasta tarphanur»: targmanutyun Es mi blbul tapharakan, du voske vandaki nman. Eress dir votqid taky: anc kac ughegorgi nman. Ya~r, hetd xosel em uzum: shahi paghatanqi nman, Annman patkeri ter es: guynd e gulgazi* nman: Ya~r, mtel es partezi mej, setevet zbosanq es anum. Shoghqd aregaki nman: tesnoghin zarmanq es anum. Srtis mej krak es gcel, varvum em: xorvac es anum. Voch mi sirun chi unecel ed qo arac nazi nman: Imacir, ya~r, qo strukn em, tank gnov gnvac cara em. Qo drany ynkac linem, vov tesni, asi: geri em. Sirucd hivandacel em, voch mernum em, voch el voghj em. Covi pes hordzanq em talis, gzhvel em Arazi nman: Vov tesnum e, xentanum e: bark eresid xal es anum. Vnasn eli du kqashes, qanzi mahis mitqn es anum. Ya~r, es qez barev em talis, shrjvum: aghmuk es anum. Qanzi xosqd anc e kenum nshanavor xosqi** nman: Sayat-Noven asac: kulam, lac chem lini tchar unenam. Es cavn el es kqashem: togh vor harachanq unenam. Ya~r, qez vra arq unenam, mi lav iravunq unenam. Arnem, *** tanem mejlisnery: voskejrac sazi nman: * gulgaz – karmraguyn buys, germast: ** Bnagri «Bellu shahandazy» tarabnuyt meknutyunner uni: Havanabar, xosqy Shahi inch-or haytni asacvacqi masin e: *** Bnagri «arnumy» grchi parz sxal e: __________________________ Yis qu ghimetyn chim gidi bnagir Yis qu ghimetyn chim gidi: Javahir qari nyman is. Tesnoghin Mejlum ku shinis: Leylu didari nyman is: Ashxarhumys imyn dun is, Bemurvat is, murvat chunis, Pyroshniryd nabat unis: Ghand u shaqari nyman is: Dada piti tariphd ase, Akreqyd eaghut-almas e, Rangyd phyrangi atlas e: Zar-ghalamqari nyman is: Maziryd nyman rehani, Dun urish xial mi ani, Rahm ara, hogis mi hani. Murvatov eari nyman is: Vunc dimanam eschaph charin: Achqemes katum e arin. Sayat-Nova, nazlu earin Gynac noqari nyman is: targmanutyun Es qo hargy chem imanum: Adamand qari nman es. Tesnoghin Mejlum es shinum: Leylu patkeri nman es: Ashxarhumys imy du es, Angut es du u gut chunes, Nabate shrtunqner unes: Ghand* u shaqari nman es: Hantchar e petq govqd ase, Atamnerd lal-almas e, Guynd franki atlas e: Voske banvacqi nman es: Mazerd nman rehani, Du el urish mitq mi ani, Xghtcha~ indz, hogis mi hani, Gtarat yari nman es: Vonc dimanam eschaph charin: Achqics katum e arin. Sayat-Nova, nazan yarin** Gnac noqari nman es: * «Ghandy» - shaqari mi tesak e, tchakndeghic shaqar stanalu procesum mijankyal nyut: Vardaguyn qaghcr massa e: ** Nazan yarin - aysinqn: nazan yari hamar: _______________________________ Usti guqas, gharib bylbul bnagir Usti guqas, gharib bylbul, Du mi lac’li, yis im lalu. Du vard pytre, yis: gozalin, Du mi lac’li, yis im lalu: Ari bylbul, xosi baryn. Oxnyvi qu ekac saryn. Qi vardn eric, indz: im earyn. Du mi lac’li, yis im lalu: Man im gali didari hid, Vunc gharib bylbul xari hid. Du: vardi hid, yis: eari hid. Du mi lac’li, yis im lalu: Salbui nyman kananch im, Ek, xosi, dzaynid tchananch im, Du va~rd kanche, yis ea~r kanchim. Du mi lac’li, yis im lalu: Gharib bylbul, dzaynyd malum, Yis u dun ervinq me halum, Sayat-Noven asac: zalum, Du mi lac’li, yis im lalu: targmanutyun Vortic kgas, tshvar soxak*, Du mi lacir, es em lalu, Du vard phntrir, es: sirunin, Du mi lacir, es em lalu: Ari soxak, asa barn, Orhnvi qo ekac sarn, Qez vardn ayrec, indz: im yarn, Du mi lacir, es em lalu: Phntrum em es im patkerin Vonc tshvar blbuly xarin**, Du vard tenchogh, es: im yarin, Du mi lacir, es em lalu: Notchii nman kanach em, Ek xosir, dzaynid tchanach em, Du va~rd kanchi, es ya~r kanchem, Du mi lacir, es em lalu: Dzaynd canot, tshvar soxak, Es u du varvanq mi tesak, Sayat-Noven asac: angut Du mi lacir, es em lalu: * Xaghy grvac e N. Hovnatani «Usti kugas, qaghcr blbul» ergi azdecutyamb ** Xar – aystegh vardi makabuyc mijat e, vorov snvelu hamar e soxaky pttvum vardi shurjy: Ays bari veraberyal mi zvartchali replik uni H. Tumanyany: ughghvac P. Makincyanin, vory xar bary targmanel er «esh»: Tumanyany ir tumanyanakan votchov grum e. «Es amenayn qaghaqavarutyamb xndrum em p. Makincyanin: ir eshy durs tani Sayat-Novi varderi mijic...» Ev aynuhetev «...p. Makincyani eshy durs haneluc heto ayzhm im vardi boghotchy kam vordy teghavorem»: Tes: H. Tumanyan, Sayat-Nova, Er., Haypethrat, 1949t., ej 29 _________________________ Xosqiryd malum im ari: anarat, maqur is, axper bnagir Xosqiryd malum im ari: anarat, maqur is, a xper. Oske pharchumyn lycyrac anmahakan jur is, a xper, Xymoghn vunc ku kyshtanay, dun katne axpur is, a xper, Ashxarhqyn: cov, dun: mejyn naւ, man guqas, phrphur is, a xper, Vaxum im, te indz el eris: anhangchili hur is, a xper: Hur is: eshxov kyrakac. Xosq im asum arakac, Im sirma-ercat a xper: Oske jrov varakac: Ajab mizid inch is kamum, inch e asum ed qu phalyd. Iski chi s gali, chi s asum. «Ajab inch e, ba nda, halyd» . Astuadz vykay, sirtys eric jeyrani nyman man galyd. Yis qezanic chi m hiranay, teguz dus gay xatuxalyd. Teguz siris, teguz atis, teguze hamburis, a xper: Hamburim sirov hambur, Vuncor xechin e dastur, Vov qiz xayan mytik tay: Darna erku achqov kur: Qizid bas vov karay byrni: hazar babat bar is eli. Xosqiryd angin javahir: Asmaւuru tchar is eli. Hutyd ashxarhys e zaւti: balasani car is eli. Chykay qiz pes eshxi junun: kyrak nyngac var is eli. Shat mardik qizid ku eris. ed lezvi ter vur is, axper: Vur yis asim: ima ci, Eshxi mejyn himaci. Indz hurean-birean arir, Asum is, te dima ci: Xilqys gylxemes taril is, lirt u toqys zard is ari, Sirtys phurumys spanecir, eshxyd qizi nard is ari, Indz hurean-birean shinecir, ajab dun el dard is ari. Yiph qiz sirov mehman anim, vi kaci, te mard is, a ri, Uraxa ci, uraxacro ւ, chunqi miz mod hur is, axper: Ho ւr is, sirov sirakan, Qizi gho ւlul patuakan, Hazar turlu kera kur, Surb gi ni anapakan: Hamasha im eari tchanphin kangnac im: talis im dova. Ashxarhqn: ashxarhov kshtacaւ, im sirtyn qizanic sov a. Cyre , sha gh tu vutid takyn, eshxed daray havajova. Iski chi s gali, chi s asum. «Xist is lali, Sayat-Nova»: Chy’li mitqyd molyrvil e, srtumyd pyghtur is, axper: Pyghtur sirtyd pa rz ara, Bylbuli pes pha rz ara, Astydzun pha rq, Qaghqumn is: Dardyd Xanin a rz ara: Arz im anum hazarin, Ha~ zarbabin, hazarin, Sirtys earalu arir: Achqys gulay hazarin: Hazarin hazar piti, Erac sirtyn tchar piti, Yis me eshxi junun im: Indz me doghru ear piti: Eari lizun bylbul e, Dastamazyn synbul e. Sayat-Noven lalis e, Makam gharib bylbul e: targmanutyun Xosqerd lav ynkalel em: anarat, maqur es, axper, Voske saphori mej lcrac anmahakan jur es, axper, Xmoghn vonc kkshtana, du katne aghbyur es, axper, Ashxarhn: cov, du: mejy nav, man kgas, phrphur* es, axper, Vaxenam te indz el ayres: anhangcheli hur es, axper: Hur es: sirov krakac, Xosq em asum arakac, Im arcatatel axper, Voskejrov jnarkac: Ardyoq meznic inch es uzum, inch e asum qo hmayqd, Erbeq ches galis, ches asum «Ardyoq struk, vonc e kyanqd», Astvac vka, sirts ayrec eghniki nman man gald, Es qezanic chem herana, tekuz aylaylvi kerpard, Tekuz sires, tekuz ates, tekuzev hambures, axper: Hamburem sirov hambuyr, Inchpes xachin e havur, Vov vor qez cur knayi: Darna erku achqov kuyr: Qez mrcavetch vov kkanchi: hazar tesak bar es eghel, Xosqerd angin adamand: Haysmavurqi tchar es eghel, Hotd ashxarhn e zavtel: balasani car es eghel, Chka qez pes siro xenty: krakn ynkac var es eghel, Shat mardkanc qez het kvares. ed lezvi ter vor es axper: Vor es asem: imacir, Siro mejn amracir, Ayrvac-xorvac arecir, Asum es te dimacir: Xelqs glxics tarel es, lyard u toq aver** es arel, Sirts marmnums spanecir, serd nardu xagh es arel, Indz ayrvac-xorvac shinecir, ardoq du el visht es arel, Erb qez sirov hyurynkalem, ver kac u te mard es: ari Uraxaci, uraxacru, qanzi mez mot hyur es, axper: Hyur es sirov sirekan, Qez mecaranq patvakan, Hazar tesak kerakur, Surb gini anapakan: Mshtapes yaris tchamphin kangnac: aghoghqners im cov a, Ashxarhn: ashxarhov kshtacav, im sirty qeznic sov a, Crir, shagh tur votqid takin, siruc dara havajova***, Bnav ches galis, ches asum. «Xist es lalis, Sayat-Nova», Chlini mitqd sheghvel e, mtqumd pghtor es, axper: Pghtor sirtd parz ara, Hanc soxak tevid ara, Astcun pharq, Qaghqum es: Xanin du aghers ara: Aghersum em hazarin, Tanjvacin u hzorin, Sirts viravor arir: Achqs kula ha~ zarin****: Hazarin hazar e petq*****, Varvac srtin tchar e petq, Es mi siro xentuk em: Indz mi kargin yar e petq: Yari lezun blbul e, Phartam mazy smbul e, Sayat-Novan lalis e, Mite tshvar blbul e: * Bnagri «phrphury» havanabar turqeren «phyrphyry» barn e, vory phoghphoghacogh karmir ktor e nshanakum: Yst aydm: toghi imastn e. «man kgas, al aragast es, axper»: Hayeren phrphur bary imastazrkum e toghy (I.S.): ** Bnagri «zardy» deghin e nshanakum (lyard u toqs deghnacrel es): *** Havajova - darnaham deghabuys e: **** Zarin - (z) aryun ***** Hazarin hazar e petq - aystegh: soxakin soxak e petq: Xaghic anhaskanali e mnum, te Banasteghcy um e dimum: inch-or tghamardu, te sirac knojy: Bazmativ meknabanutyunner kan: P. Sevaky nuynisk zugaherner e anckacnum Sheqspiri sonetneri het /P. Sevak, Sayat-Nova, Er., 1969t./: Mer karciqov Sayat-Novan aystegh dimum e inqn iren: ir banasteghcakan musayin, vorin xndrum e aveli hatchaxaki ayci gal: Qristoneakan havatum musanery hreshtaknern en, voronq anser ararac en ev ayd pattcharov heghinaky nran dimum e mert vorpes kin ev mert vorpes tghamard /I.S./: ___________________________ G’uzim umbrys henc anckacnim: orys munat chyqashe bnagir G’uzim umbrys henc anckacnim: orys munat chyqashe. Teguz hazar dard unenam: darys munat chyqashe. Ghast anim, baru handibim: charys munat chyqashe. Gyluxys charen rad anim: sarys munat chyqashe. Eresys hayalu pahim: arys munat chyqashe: Hiru tighacen galis im: xilqi zarar shah im beri. Hujres liqn e angin lalov, javahirchun ah im beri. Hyndu mijemen dus ekac ghimetov matah im beri. Tesnoghyn tahryn chi gidi: me hesti qargah im beri. Hesti tigh duqan bac anim: zarys munat chyqashe: Me birys phrangi atlas e, talis e shovgh u shaphaghat. Me biryn: zar-ghalamqari, tigh une vuncor magaghat. Me birys Chinumachinn ku arne tamam, pharaghat. Me biryn engidunia e, me biryn: pharchayi xalat. Vunc dzivil g’uze, vunc kytril: karys munat chyqashe: Me biryn: ghyrmyz u zaphrang, me biryn el zanjaphil a, Me qani birys: darichin, me biryn el gharanphil a, Berniryn vyray che galis, haknirys e sila-sila. Antak covi mijen hanac aknir unim: lal u tila. Margaritys shada-shada: sharys munat chyqashe: Shat mard estunq ku imanay, k’ose. «Halbat sa zangin a» . Chin gidi, te ushq u mitqys hazar me babat hangin a, Mariphatov qaghcyr lizun diphuni vyray angin a. Sayat-Noven endur gulay: gyluxyn mahu tchangin a. Astuadz siroghn indz azate: earys munat chyqashe: targmanutyun Kuzem kyanqs anckacnel vor: orys severes chylni, Tekuz hazar visht unenam: darys* severes chylni, Janq anem, baru handipem: charys severes chylni, Gluxs charic azatem: vor ayn severes chylni, Eress amotxac pahem: pativs severes chylni: Heru teghicy galis em: xelq xatarogh shah em berel, Tareqs li angin lalov, aknagorcin ah em berel, Hndkastani mejic elac arzheqavor ir em berel, Tesnoghn kerpn chgiti: aynpisi dazgah em berel, Mi aynpes tegh xanut bacem: caxss severes chylni: Mi bers franki atlas e, talis e shoghq u tcharagayt, Mi bers voske gorcvacq e, ditvum e vorpes magaghat, Mi bers Chinmachiny karni lriv: gitcir hastat, Mi bers tchermak kerpas e, mi bern el: yntir xalat, Voch dzevel kuzi, voch: ktrel: kars severes chlini: Mi bers karmir nerk, shafran, mi bern el pghpeghi pes, Mi qani bers darchin e, mi bern el mexaki pes, Berneris kapy chi kapvum: hakners e trzaci pes, Antak covi mijic hanac akner unem lal-osku pes, Margarits sharan-sharan: shars severes chylni: Mardik kasen «Sra hamar lal u gohar jri gin e» .** Chen imanum ushqs, mitqs hazar mi kargin hangin e, Shenq-shnorhqov, qaghcr lezun amenqi hamar angin e, Sayat-Noven lac e linum: gluxy mahi tchankin e, Astvac siroghn indz azati: yars*** severes chylni: Hamanman mi xagh Banasteghcy grel er turqerenov * Dar - aystegh: vitchak ** Bnagri «zanginy» mecaharust e nshanakum: Janacel enq pahpanel entateqsty /I. S./: *** «Yars»: aystegh mer karciqov ogtagorcvac e banasteghcakan dzirqi, taghandi imastov: Hamematutyan hamar tes hayeren 65-rd xaghi 10-rd toghy. «Vov ku harcne te ear chunis, xaghiryd ear, Sayat-Nova» /I. S./: _______________________________ Dun en hurin is, vur gemi ku zaւte bnagir Dun en hurin is, vur gemi ku zaւte, Chunqi indz zaւtecir xaphov, nazani, Arivilq, arivmut, haraւ u hiւsis Chykay qizi nyman chaphov, nazani: Shat mard qu eshxemen ku darnay yizid, Ari me rahm ara, laւ kaci mizid, G'uzim, te hamasha dam anim qizid: Santurov, qamanchov, daphov, nazani: Dardirys shatacaւ: asil im uzum. Achqemes artasunq husil im uzum. Hamasha, ea~r, qizid xosil im uzum, Sirtys che kyshtanum gaphov, nazani: Hayalu is, adab unis, ar unis, Dzerid: dasta kapac susanbar unis, Tur, indzi sypane: ixtiar unis. Henchaq yli: kenas baphov, nazani: Sayat-Noven asac: arz anim Xanin. Ghabul unim: qu xatru indz sypanin. Henchaq yli, ea~r, gas im gerezmanin, Acis xughyn vyres aphov, nazani: targmanutyun Du en hurin es, vor naver e zavtum, Qanzi indz zavtecir xabov, nazani Arevelq, arevmutq, harav u hyusis Chka qezi nman chaphov, nazani: Shat mard qo sirucy kdarna ezid*, Ek voghormac eghir, lav varvir mez het, Kuzem te, sharunak qef anem qez het: Santurov, qamanchov, daphov, nazani: Vshters shatacan: asel em uzum. Achqics artasuq hosel em uzum. Sharunak, ya~r, qez het xosel em uzum, Sirts chi kshtanum caghrov, nazani: Amotxac es, barekirt es, harg unes, Dzerqumd phunj kapac susanbar unes, Xphir u indz spanir: iravunq unes. Miayn hastat mnas xosqov, nazani: Sayat-Noven asac: aghachem Xanin, Hamadzayn em: qo xatru togh indz spanen, Miayn lini, ya~r, gas im gerezmanin, Lcnes hoghy vras aphov, nazani: * Ezid – ezdi: Ezdinery musulman zhoghovurdneri koghmic hamarvum ein anhavat ev krapasht: Banasteghcy turq e tvel zhamanaki patkeracumnerin: ______________________ Eshxyn var kyrak e: ervelov guqay bnagir Eshxyn var kyrak e: ervelov guqay. Shat mard k’ose: yis eari hid man guqam... Es dardemen vov che qashi: vuch qashe. Vov ear sire, el chase te: jan guqam: Shat mard kay: en gylxen syrtum une gham. Bazi mard che qashi: eshxemen e xam. Inch asis k’onil tay: sern e anyzgam. Halvecay, mashvecay. el i~nch jan guqam: Eshxyn vur kay: hazar babat hang une. Ushq u mitqyn ku qynecne: bang une. Byrnacyn chi tughni: ghayim chang une. endu hama xan hid k’eham, xan guqam: Te dun eshxi hid mangalyn harcynis: Chi dimanay Rostom-Zalyn: harcynis. Te bemurvat eari halyn harcynis, Asum e, te: sultan guqam, xan guqam: Sayat-Noven asac: shat i janq dyri, Me bapha chytesay hum katnakiri. Vovor indz chi siri: yis el chim siri. Seryn ser ku bere: sirekan guqam: targmanutyun Sern var krak e: ayrelov kga, Shat mard kasi: te es yarin man kgam... Es vshticy vov chi qashel: chqashi Vov yar sire, el chasi te: jan kgam: Shat mard i skzbane srtum uni cav, Amen mard chi qashi: sirucn e xam, Inch ases na kani: sern e anzgam, Halveci mashveci. el i~nch jan kgam: Sern vor ka: hazar tesak hang uni, Ushq u mitqy kqnecni: bang* uni, Brnacin chi toghni: amur tchank uni, Dra hamar mek het kertam, mek kgam: Te du siro sur mangaghn harcnes: Chi dimana Rostom-Zaln: harcnes, Ete angut yari haly harcnes, Asum e te: sultan kgam, xan kgam: Sayat-Noven asac: shat janq dreci, Xostumi ter mardu chpataheci, Vov vor indz chsiri: es el chem siri Sern ser kbere: sirekan kgam: _______________________ Shat mard k'ose: yis earimen hasrat im bnagir Shat mard k'ose: yis earimen hasrat im: Leyli-Mejlumn el che eli es halov. Mard piti hamasha beranyd tyndghe. Xosq is asum arakaւur-masalov: Lizud qaghcyr unis: shaqar u shartin. Maziryd rehan e: phatytac vardin, Qi zardarac tesnim hid caghkazardin: Hagil ylis zar-zarbabyn: xas alov: Ea indzi korcyreq, ea me ban areq, Xypheceq, me tighys me nyshan areq, Teguz estu hama qaraspan areq: Chim kyshtanum gozali hid xosalov: Ajab vunc dimanam yis eschaph darin, Achqemes artasunq dus guqay arin, Oryn ir shabatov karot im earin, Vuncor gharib bylbul: vardin tisalov: Xilqys taraւ: jaduqarin chim tesi. Bemurvatin, beighrarin chim tesi. Sayat-Noven asac: earin chim tesi. Man im gali: artasunqys husalov: targmanutyun Shat mard kase: es im yarin karot em: Leyli-Mejlumn el chen eghel es halov. Mard piti sharunak berand tntghi. Xosq es asum araknerov-aknarkov: Qaghcr lezu unes: shaqar u shartin*. Mazerd rehan en: phatatvac vardin, Qez zardarvac tesnem es caghkazardin: Hagac lines metaqs: karmir kerpasov: Kam indzi korcreq, kam mi ban areq, Xpheceq, mi teghs mi nshan areq, Tekuz sra hamar qaraspan areq: Chem kshtanum gozali het xoselov: Ardyoq vonc dimanam es eschaph cavin, Achqics hosum e artasuq-arin, Orn ir shabatov karot im yarin, Vonc vor xeghtch blbuly: vardin tesnelun**: Xelqs tarav: es im pherun chem tesel. Angutin u uxtazancin chem tesel. Sayat-Noven asac: yarin chem tesel. Man em galis: artasuqs hoselov: * shartin – anhal meghr ** Bnagri «tisalovy» brnazbosik bar e, vor hangi hamar ogtagorcel e Banasteghcy: Aydpisin e naev verjin «husalov» bary: Dzeragir davtarum 3-rd tany hajordum e mi anavart qaryak jnjvac heghinaki koghmic: Ahli taqavur is, yaghut almas is, Min arzuhal unim, ajap inch kosis, Guzim te dranyt caray darnam yis, Chun didaret... ________________________________ Indz sirecir, eshxyn nyngar, xaghi davtar im qiz ama bnagir Indz sirecir, eshxyn nyngar, xaghi davtar im qiz ama. Mi qaghi physhi caghikyn: vard, susanbar im qiz ama. Chim tughni aregagumyn: baghchi sajar im qiz ama. Yis qu mahyn vunc ku xyndrim: nughl u shaqar im qiz ama: El qu baghin mytik ara, urish baghen vard chin tay qiz. Agh u hacyn mi den gyci, shabtenyn mek mytik tu miz. Teguz ashxarhys pytut gas, chis tesni indzi pes aziz. Taq urish gozal chysiris: ighrarov ear im qiz ama: Taq yis mores chei cyni. va~y en orin: yis qiz tehay. Du bylbul is, yis: karmir vard. chasis, te vardyn jald k'ehay. Me phuqyr etenc dimaci, shutov Hyndystan mi ehay. Angurdzil, anxarj u qyrih mandili zar im qiz ama: Astuadz vykay, ghimish arac gyluxys qiz matagh yli. Ek, qizid sirov dam anim, vov g'uze bedamagh yli. Yis qu xosqen chim anckenay, taq qu damaghyn chagh yli. Teguz anmahutin uzis, sirov ku tcharim qiz ama: Qu dardyn indzi parvecuc. umyn asim, Sayat-Nova. Mi gyci dzernemen dzeryn: oske tas im, Sayat-Nova. Phyrangystanu mijen elac: zar atlas im, Sayat-Nova. Cale davtaryd, ghutin di: rangu ruqar im qiz ama: Ghazali. es Arutiny u ir sirekany vur xosil in, en e. sirekann asel e ughigh Sayat-Novi eresin, qronikoni 442-in (1754): Espes asel e mek haւatarim sirekann, ev miւs eresin: Sayat-Noven, aprili 1-in, qronikoni 442-in (1754): targmanutyun Indz sirecir, vogi arar, ergi matyan em qez hamar. Mi qaghir phshi caghiky: vard, susanbar em qez hamar. Chem toghni qez arevi tak: shvaqov car em qez hamar. Es qo mahy vonc kcankam: nush u shaqar em qez hamar: Eli qo aygun ter eghir, urish ayguc vard chen ta qez. Agh u hacy den mi gcir, shabaty mek ayci ek mez. Tekuz ashxarhs ptuyt gas, ches tesni harazat indz pes . Miayn urishi chsires: erdumov yar em qez hamar: Erani te chcnvei, va~y en orin: es qez tesa. Du blbul es, es: karmir vard, chases: vardy shut kgna. Mi phoqr edpes dimacir, shutov Hndstan mi gna. Andzeragorc, anvardz, ancaxs: nurb voskekar em qez hamar: Astvac vka, im gurgurvac gluxy qez matagh lini. Ek, qez het sirov xagh anem, vov uzum e togh srtneghi. Es qo xosqic chem anc kena, miayn sirtd urax lini. Tekuz anmahutyun uzes, sirov ktcharem qez hamar: Ed qo vishty indz ceracrec, el um asem, Sayat-Nova. Ek dzerqic-dzerq indz mi gcir: voske tas em, Sayat-Nova. Frankstani mijic elac zar-atlas em, Sayat-Nova. Calir matyand, arkghy dir: huys u patvar em qez hamar: ___________________________ Inch k’onim heqimyn, inch k’onim jaren bnagir Inch k’onim heqimyn, inch k’onim jaren: Qu tyvacyn urish digh e, urish digh, Erum e myhlamyn, che laւnum earen. Qu tyvacyn urish digh e, urish digh. urish digh, ama~n, urish digh» " Asac te. «Hiraci gylxemes, gyna. Qu asacyn urish tigh e, urish tigh. Ed qu ararmunqsyn qizi chi mynay. Qu asacyn urish tigh e, urish tigh. urish tigh, a~man, urish tigh»: Asi te. «Eshxemed chim hangchum tanys, Dzernirys tulacaւ: che shinum banys, Ervecaւ jigarys, mashvecaւ janys, Qu tyvacyn urish digh e, urish digh. urish digh, a~man, urish digh»: Asac. «Im dighemen qiz chykay chara, Gyna, te xilq unis: gylxid tchar ara, Te che: anil ku tam qiz phara-phara. Qu asacyn urish tigh e, urish tigh. urish tigh, a~man, urish tigh»: ՙYis bylbul im, vardys mynac xarumyn. Kyrak dyrir syrtis xuci earumyn. Vunc gyranqumyn kay, vunc davtarumyn. Qu tyvacyn urish digh e, urish digh. urish digh, a~man, urish digh»: Asac te. «Qi zarar shinecir shahyd Kytrecir adabyd, kytrecir ahyd. Mi viti arunyd, mi shanc tay mahyd. Qu asacyn urish tigh e, urish tigh. urish tigh, a~man, urish tigh»: Asi te. «Maziryd sirma is anum, Henc gidis: chim gidi, ear, chim imanum, Seryd indz mah daraւ, el chim dimanum. Qu tyvacyn urish digh e, urish digh. urish digh, a~man, urish digh»: ՙTagaւuri tagi layigh qaryn im, Shirini pes Phahradi didaryn im, Yis en gylxen Sayat-Novu earyn im. Qu asacyn urish tigh e, urish tigh. urish tigh, a~man, urish tigh»: ՙHidys xosi, mi kenay xyrovi pes. Talgha tyvir: gemis tarar covi pes. Ku mirnim, chis tesni Sayat-Novi pes. Qu tyvacyn urish digh e, urish digh. urish digh, a~man, urish digh»: Espes shirvani hangum, vur asum e «Eolarumyzdan» . Arutinn u ir sirekann asum in irar: Septemberi 3-in, qronikoni 444-in (1756): targmanutyun Inch kanem heqimn, bzhishkn inch kanem*: Qo tvacn urish degh e, urish degh, Ayrum e speghanin, chi buzhvum verqy, Qo tvacn urish degh e, urish degh. urish degh, a~man, urish degh»: Asac te. «Heraci glxics, gna, Qo asacn urish tegh e, urish tegh, Ed qo ararmunqn qez el chi mna. Qo asacn urish tegh e, urish tegh. urish tegh, a~man, urish tegh»: Asi te. «Sirucd chem hangchum tans, Dzerqers tulacan: xatarvec gorcs, Varvecav im sirtn, mashvec marmins, Qo tvacn urish degh e, urish degh. urish degh, a~man, urish degh»: Asac te. «Im deghic qez chka mi tchar, Gna, te xelq unes: glxid ara tchar, Te che: anel ktam qez ktor hazar, Qo asacn urish tegh e, urish tegh. urish tegh, a~man, urish tegh»: ՙEs blbul em, vards mnac phshi mej, Krak drec srtis xuci verqi mej, Voch grvacqnerum ka, voch el: grqi mej, Qo tvacn urish degh e, urish degh. urish degh, a~man, urish degh: Asac te. «Qez vnas shinecir shahd, Ktrecir amotd, ktrecir ahd, Mi heghi ayrund, mi cuyc tur mahd, Qo asacn urish tegh e, urish tegh. urish tegh, a~man, urish tegh: Asi te. «Mazerd arcat es anum, Karcum es: chgitem, yar, chem imanum, Serd indz mah dardzav, el chem dimanum, Qo tvacn urish degh e, urish degh. urish degh, a~man, urish degh»: ՙTagavori tagin vayel es qarn em, Shirini pes Fahradi patkeryn em, I skzbane es Sayat-Novu yarn em**, Qo asacn urish tegh e, urish tegh. urish tegh, a~man, vorish tegh»: ՙHets xosir, mi mna xrovi pes, Hordzanq tvir: navs tarar covi pes, Kmernem, ches tesni Sayat-Novi pes, Qo tvacn urish degh e, urish degh. urish degh, a~man, urish degh»: * Yst N. Aghbalyani: Sayat-Novayi tchakatagrakan sery eghel e vracakan arquniqin mot kangnac mi hayuhi: Inchpes erevum e xaghi bovandakutyunic, tetev flirtin dem chlinogh ayd gegheckuhin harcy lrjanalu depqum anmijapes teghn e dnum dzhbaxt Siraharin: «Qo asacn urish tegh e, urish tegh»: ** Yar - aystegh nshanakum e voch te sirac, ayl: ynker, mterim mard _________________________ Dastamazyd: sim u sharbab, nam shagh ekac rehan e bnagir Dastamazyd: sim u sharbab, nam shagh ekac rehan e. Unqiryd: ghalamov qashac, eresyd zarnyshan e. Akyrqniryd: lal u margrit, rangid mard ku erane. Taq yis mirnim: dun sagh ylis, eshxyd im gerezman e. Nazid mirnim, naz mi ani, nazyd indz ku sypane: Vur bylbulin vardyn [xabe, aba] xarin tamam e. Umnor kanc mizi laւ siris: Astuadz charin tamame. Didared karot mynaci: erku tarin tamam e. Taq yis mirnim: dun sagh ylis, eshxyd im gerezman e. Nazid mirnim, naz mi ani, nazyd indz ku sypane: Taramecaւ karmir vardyn, baghyn bylbul che gali, Sirtys earalu shinecir, ervum im myrmynjali, Eshxemed hiւandacil im, parkac im dyzhar hali. Taq yis mirnim: dun sagh ylis, eshxyd im gerezman e. Nazid mirnim, naz mi ani, nazyd indz ku sypane: Mejlumi pes sarn im nyngi, Leylumen xabar chunim. Eshxemen sirtys ervum e, hovanalu tchar chunim. Astuadz vykay, ashxarhumys yis qiz aւel ear chunim. Taq yis mirnim: dun sagh ylis, eshxyd im gerezman e. Nazid mirnim, naz mi ani, nazyd indz ku sypane: Sayat-Noven asac: zalum, achqys lalis e arin. Hum katnakir: Atami zat, nalat qu eytibarin. Ighraremen shut anckacar, ur e earasun tarin. Taq yis mirnim: dun sagh ylis, eshxyd im gerezman e. Nazid mirnim, naz mi ani, nazyd indz ku sypane: targmanutyun Tchox mazerd: metaqsatel, coghot, shaghot rehan e, Unqerd: vrdzinov qashac, demqd: voskya nshan e, Atamnerd: lal-margarit, qo tesqin mard kerane, Togh es mernem, du voghj lines, serd im gerezmann e, Nazid mernem, naz mi ani, qo nazy indz kyspane: Te blbulin vardy xabi: arzhan e krcogh-xarin*, Um vor mezanic shat sires: Astvac togh matni charin. Patkerid karot mnaci: lracav erku tarin, Togh es mernem, du voghj lines, serd im gerezmann e, Nazid mernem, naz mi ani, qo nazy indz kyspane: Taramec im karmir vardy, aygin blbul chi gali, Sirts viravor shinecir, varvum em kskcali, Sirucd hivandacel em, parkac em canr hali, Togh es mernem, du voghj lines, serd im gerezmann e, Nazid mernem, naz mi ani, qo nazy indz kyspane: Mejlumi pes sarn em ynkel, Leyliic mi lur chunem, Siruc sirts hrdehvum e, hovanalu tchar chunem, Astvac vka, ashxarhums qezanic zat yar chunem, Togh es mernem, du voghj lines, serd im gerezmann e, Nazid mernem, naz mi ani, qo nazy indz kyspane: Sayat-Noven asac: angut, achqs lalis e arin, Hum katnaker: adamordi, anecq qo keghc havatin. Xostumicd shut anckacar, ur e eresun tarin**, Togh es mernem, du voghj lines, serd im gerezmann e, Nazid mernem, naz mi ani, qo nazy indz kyspane: * Xar - aystegh: vardi vnasatu mijat: ** 30 tari - yst ayn zhamanakneri partadranqi: ashughy minchev 30 tarekany partavor er ashakertel varpetin, chamusnanal, ev yndhanrapes zhuzhkal kyanq varel: Eresnamya ays tariqayin cenzy hazaramyakneri patmutyun uni ev ir artacolumn e gtel Astvacashunch matyanum: Orinak: Astvac Adamin steghcec 30 tarekan, Hovhannes Mkrtichy ev Hisus Qristosy sksecin qarozel 30 tarekanum, hreakan orenqnerov 30-ic cacr tariq unecogh andzanc argelvum er kardal «Erg Ergocy» ev ayln: ________________________________ Mejlumi pes koraւ earys bnagir Mejlumi pes koraւ earys, Leyli jan, man im gali eana-eana. Ervecaւ xuni jigarys, Arni pes achqs e lali. eana-eana, eana-eana: Bylbuli nyman lacil im, Achqirys arnov tacil im, Eshxemed hiւandacil im. Parkac im dyzhar hali. eana-eana, eana-eana: Eshxemed daril im yizid, Halvecay, mashvecay qizid, Rahm ara, me xose mizid. Bemurvat, dzen im tali. eana-eana, eana-eana: Ervum im, kanchum im a~man. Cucyd: bagh, unqiryd: qaman, Ashxarhis mejyn qiz nyman Chim tesac, man im gali eana-eana, eana-eana: Manushak bac arac hovin, Karmir vard, caghik hutovin Shat mi lac'ni Sayat-Novin, Achqi lus, kyskycali. eana-eana, eana-eana: targmanutyun Mejlumi pes korav yars, Leyli jan, voronum em tochorvelov: Varvec arnakolol sirts, Aryan pes achqs e lalis. tochorve~lov, tochorve~lov: Blbuli nman lacel em, Achqers arnov tacel em, Sirucd hivandacel em. Parkac em dzhvar hali. tochorve~lov, tochorve~lov: Sirucd dardzel em ezid*, Halveci, mashveci qez het, Go~ւt ara, zrucir mez het, Anastvac, dzayn em talis: tochorve~lov, tochorve~lov: Varvum em, kanchum em a~man. Cocyd: aygi, unqd: kamar, Ashxarhums es qez nman Chem tesel, man em galis: tochorve~lov, tochorve~lov: Manushak, bac arac hovin, Karmir vard, caghik hotovin**, Mi lacacni Sayat-Novin, Achqi luys, kskcali. tochorve~lov, tochorve~lov: * Ezid - Tes: «Dun en hurin es...» xaghi canotagrutyuny ** Hotavet barn e: sazecrac hangi hamar, voroshecinq toghnel bnagri pes (I.S.) _____________________________ Eshxemen enpes varvil im bnagir Eshxemen enpes varvil im. Vunc Mejlum: ea~r im asum Entighe~men, Gozali tisun karot im: Hid qashvi, sar im asum, Entighe~men, entighe~men: Ghurban im cucid nyranyn, Hogis tam shimshat kyranyn, Taq parkim eari dyranyn. Gylxoqys qar im asum, Entighe~men, entighe~men: Hagil is atlas xasemen. Xymecur dzerid tasemen, Hamasha eshxid basemen Ervum im, tcha~r im asum, Entighe~men, entigh~men: Bagh ku sirim, yis baghman chim, Baghi tirujyn tchananch im, Bylbul im, sirov va~rd kanchim. Hid qashvi, xar im asum, Entighe~men, entighe~men: Mejlisneru xaghyn dun is, Vanqirumyn taghyn dun is, Sayat-Novu baghyn dun is. Karot im, ba~r im asum, Entighe~men, entighe~men: Es erku xaghirn en dzenov: «Blbuln nstac e vardin, laւ kancher na vardi hama»: Arutini asac. aprili 5-in, qronikoni 445-in / 1757/: targmanutyun Sirucd aynpes varvel em, Mejlumi pes ya~r em asum Es a~ynteghic, Siruni tesqin karot em: Het qashvi, sa r em asum Es a~ynteghic, a~ynteghic: Matagh em cocid nrany, Hogis tam shimshat krany, Get parkem yari drany, Glxovs qar em asum* Es a~ynteghic, a~ynteghic: Hagel es atlas xasicy, Xmecru dzerqid tasicy, Sharunak sirud basicy**, Varvum em, tcha~r em asum, Es a~ynteghic, a~ynteghic: Bagh em sirum, aygepan chem, Aygu tirojn tchananch em, Blbul em: sirov vard kanchem, Het qashvir, phush em asum Es a~ynteghic, a~ynteghic: Havaquyti xaghn du es, Vanqeri mej taghy du es, Sayat-Novu baghy du es, Karot em, be~rq em asum Es a~ynteghic, a~ynteghic: * Bnagri: «Gylxoqys qar im asum» -y nshanakum e «tekuz glux qari vra lini», ev voch te: «glxis qar dipchi»: Tes: N. Aghbalyan, 1966: ** Basic - aystegh: vetchic: ______________________________________ Bylbuli hid lac is eli bnagir Bylbuli hid lac is eli, Vardi nyman bac is eli, Vardajyrov tac is eli, Tac is eli: Chyka qizi nyman, Chyka qizi nyman. Qiz nyman, Qiz nyman, Dun is, annyman: Sirunutind elaւ arbab, Mazir unis sim u sharbab, Qi saz guqay ghushlu zarbab, Ghushlu zarbab: Chyka qizi nyman, Chyka qizi nyman. Qiz nyman, Qiz nyman, Dun is, annyman: Eresyd e shamsh u ghamar, Janys dus guqay qiz amar, Mejqid unis oske qamar, Oske qamar: Chyka qizi nyman, Chyka qizi nyman. Qiz nyman, Qiz nyman, Dun is, annyman: Hagid zaryn al is ari, Bylbuli hid lal is ari, Barg eresid xal is ari, Xal is ari: Chyka qizi nyman, Chyka qizi nyman. Qiz nyman, Qiz nyman, Dun is, annyman: Dardys asim: gulan sarir, Es inch ban er, vur dun arir, Sayat-Novun junun arir, Junun arir: Chyka qizi nyman, Chyka qizi nyman. Qiz nyman, Qiz nyman, Dun is, annyman: targmanutyun Blbuli het lac es eghel, Vardi nman bac es eghel, Vardajrov tac es eghel, Tac es eghel: Chka qezi nman, Chka qezi nman, Qez nman, Qez nman, Du es, annman: Sirunutyund eghav tanjanq, Mazer unes arcat-hinvacq, Qez ksazi naxshac gorcvacq*, Naxshac gorcvacq: Chka qezi nman, Chka qezi nman, Qez nman, Qez nman, Du es, annman: Eresd arev: lusni kamar, Hogis durs kga qez hamar, Mejqid unes voske qamar**, Voske qamar: Chka qezi nman, Chka qezi nman, Qez nman, Qez nman, Du es, annman: Hagid zuqsn al es arel, Blbuli het lal es arel, Bark eresid xal es arel, Xal es arel: Chka qezi nman, Chka qezi nman, Qez nman, Qez nman, Du es, annman: Dards asem: lacen sarer, Es inch ban er, vor du arir, Sayat-Novun xelqic hanir, Xelqic hanir: Chka qezi nman, Chka qezi nman, Qez nman, Qez nman, Du es, annman: _______________________________ Me xosq unim iltimazov, angatch ara, vov achqi lus bnagir Me xosq unim iltimazov, angatch ara, vo~v achqi lus, Syrtumys intizar unim, qu tisyn barov, achqi lus, Ajab qiz inch get im ari: kenum is xyrov, achqi lus, Ashxarhs ashxarhov kyshtacaւ, yis qizanic sov, achqi lus: Makam ochov ear che siri, es inch arir, es inch ban a. Eshxemed junun im eli, man im gali eana-eana. Es darden ochov chyqashe, vur me dangin chi dimanay. Sirtys luri pes xorvecir eshxid kyrakov, achqi lus: Dostirys dushman shinecir, eadirun inchpes dost anim. Anckacac oryn chim tesnum, qani g'uze vur ghast anim. Astudz vykay, xist dyzhar e, gyluxys inchpes dus tanim. Yis me phuqyr naւi nyman, qu eshxyn e cov, achqi lus: G'uzim beranys bac anim, govqyd asim tariphi pes. Tas tari e man im galis phadishahi shariphi pes. Oxtyn tari el man guqam: sazyn dzeris Gharibi pes. Buta Shahsanamys dun is, el chunim ochov, achqi lus: Teguz hazar dard unenam, yis syrtumys a~h chim asi. Im huqmi-heqimyn dun is, yis el urish shah chim asi. Sayat-Noven asac: zalum, yis en mahin mah chim asi. Henchaq yli: dun vyres las, mazyd shagh talov, achqi lus: targmanutyun Mi xosq unem paghatagin, akanj ara, vo~v achqi luys, Srtums es spasum unem, qo tesy barov, achqi luys, Ardyoq inch hancanq em gorcel: mnum es xrov, achqi luys, Ashxarhs ashxarhov kshtacav, es qezanic sov, achqi luys: Ardyoq voch voq yar chi sirel, es inch arir, es inch ban a, Qo sirucy xentacel em, man em galis ya~na-ya~na*, Es vshtic voch voq chqashi, phshranqin el chi dimana, Sirts lori pes xorvecir, sirud krakov, achqi luys: Ynkerneris tshnamacrir, otarin ynker vonc anem. Anckacac ory chem tesnum, qani kuze vor janq anem. Astvac vka, xist dzhvar e, gluxs inchpes azatem. Es mi phoqr navi nman, qo hmayqy: cov, achqi luys: Kuzem berans bac anel, asel qo govqy dzoni pes. Tas tari e man em galis phadishahi despani pes, Yot tari el ktapharem: sazy dzeris Gharibi pes. Im huys Shahsanamy** du es, el chunem voch voq, achqi luys: Tekuz hazar visht unenam, es srtums a~h chem asi. Im ter-datavory du es, es el urish shah chem asi. Sayat-Noven asac: angut, es en mahin mah chem asi. Miayn te du indz vra las, mazd shagh talov, achqi luys: * yana-yana – tochorvelov ** Shahsanam – «Ashugh gharib» siravepi herosuhin: Havatarim knoj kerpar e: Bnagri «buta» -n H.Baxchinyany targmanel e «srbashnorh ser», vor ynduneli che: «Buta» nshanakum e huys, apaven, inchpes naev koghpeq, phakan: Or.: Tumanyani Saron sarerin dimelov asum e «Vorsn em, butes dzez arac» (huyss dzer vra): Turqeren xagheric mekum ka ayspisi togh. «Har hujramda min buta var» (amen snduks hazar koghpeq uni) (I.S.): __________________________ Angin akyn vyred sharac, anban osku raxt is, gozal bnagir Angin akyn vyred sharac, anban osku raxt is, gozal, Astuadz qiz u nyran pahe, um hid vur nyvaxt is, gozal, Bylbulin lizu shinecir, dun vardi dyraxt is, gozal, Vardyn me amis umbr une. dun amenan vaxt is, gozal: Memek memek el chi asvi: tariphyd daraւ qulichov. Patiryd: zarov, zarbabov, doshamed: xalov, xalichov. Taxtakniryn: ercatemen, mixiryn: oske gulichov. Xosrov phachayemen toghac, dun Tovuzi taxt is, gozal: Skandari-Zulghari toghac javahir is, angin lal is. Dangyn dangi mijen hanac, hidqashac mysxal-mysxal is. Yiph dun seyrangahyn k'ehas, ochov aynumyd che galis, Phaq chunis phachazadimen, angham, aranc saxt is, gozal: Teguz mytoq tchartar yli, kanc Soghomon dada yli, Teguz margaritov liqyn, teguz sadaph sada yli, Teguz aregag, lusniak, teguz hurizada yli, Ed qu amen mariphatov diphunin ku axtis, gozal: Yirgnuc vyred dzun e eki: phunj manushak nur is, janum, Modyd nystoghyn ku ervi: ed nazi ter vur is, janum, Dir Sayat-Noven che miri: dun inchi tyxur is, janum. Taq yis mirnim, dun sagh ylis, gerezmanys vagh tis, gozal: Es el «Dibayi» hangum. Arutini asac: Astuadz toghutin shnorhe sirekanen spanac Arutin-Sayat-Novin. qronikoni 446-in (1758): targmanutyun Angin qarer vrad sharac, anban* vosku zard es, gozal, Astvac qez u nran pahi, um het vor zvart** es, gozal, Soxakin lezu tvecir, du vardi draxt es, gozal, Vardy mek amis kyanq uni. du amenayn vaxt*** es, gozal: Mek-mek anhnar e asel: qo govqy dardzav hazarov. Paterd: voskov, behezov, hatakd: gorgov, karpetov. Taxtaknerd arcatic en, gamerd: voske glxikov. Xosrov arqayic zharangac Tovuzi tchox taxt**** es, gozal: Aleqsandr Meci***** toghac adamand es, angin lal es. Amen masniky kshrvac, tchshgrit chaphvac gohar es. Erb vor zbosanqi es elnum, amenqin el antesum es, Vax chunes du arqayaznic, anhog u andard es, gozal: Tekuz Soghomoni nman mtqov mec u tchartar lini, Tekuz margaritov liqy, tekuz maqur sadaf lini, Tekuz aregak u lusin, tekuzev pheru zarm lini, Ed qo bolor shnorhqnerov amenqin khaghtes, gozal: Erknic vrad dzyun e ekel: phunj manushak, nur****** es, hogis, Motd nstoghy kvarvi, ed nazi ter vor es, hogis, Sayat-Noven der chi merel, inchu du txur es, hogis, Togh es mernem, du voghj mnas, gerezmans vagh tes, gozal: * anban – chbanecvac ** Bnagri «nyvaxty» gorovalic e nshanakum *** amenayn vaxt es - mshtapes tarm es **** Tovuzi taxt - hndkakan mogholi haytni gahn e, vorn avari matnec Nadir Shahy ***** Bnagri «Skandar-Zulghary» baracioren nshanakum e Aleqsandr Eghjyurakir ****** nur - luys /prsk./ _____________________________ Ear, qiz iski zaval chyli: qu dushmynin: shar bacarac bnagir Ear, qiz iski zaval chyli: qu dushmynin: shar bacarac. Hutyd ashxarhys byrnil e: balasani car bacarac. Tyghtiryd oske varaghov: Asmaւur is: tchar bacarac. Tesnoghyn sharqyn chi gidi, Lusni astgh paycar bacarac: Amen mard chi karay mytni: eshxid juryn hid e, zalum, Mytnum e earsun karmunjyn: chasis, te me gid e, zalum, Unqiryd saligh-sadagh e, terterukyd nit e, zalum, Mytnoghyn el chi dus ehay: dur, mahu pattchar, bacarac: Barak mejqyd gharghughamish, eresyd tayguli nyman. Oryn earsun rang ku phoxis, vunc meky che tuli nyman. Yiph xaghum is: vyrvyrum is odzi berni huli nyman, Mutyn tighyn lus is tali aranc kyrak: var bacarac: Barovoghin barov chis tay: tagaւuri salami pes, Dzerniryd: siptak magaghat, lizud oske ghalami pes, Zaruzarbabe dyrosha: man is gali alami pes. Tesnoghyn enpes k'imanay: shah is gali: jar bacarac: Ea~r, qizanic hiranalys mirnilus vyray dyzhar a. Lizud: qaghcyr, xosqyd: qaghcyr, akyrqniryd angin qar a. Ireq qysan u tas xalyn eresid bolorqyn shar a. Vuncor Sayat-Novu lizun eotanasun bar bacarac: Es el «Diba u engiduniayi» hangum. Arutini asac, hoktemberi 9-in, qronikoni 446-in (1758): targmanutyun Yar, qez phordzanq chpatahi: qo tshnamun: shar bacarac, Hotd ashxarhy brnel e: balasani car bacarac, Voskenaxsh arac tghterov Haysmavurq* es: tchar, bacarac, Tesnoghy sharqy chgiti, Lusnastgh: paycar bacarac: Amen mard chi karogh mtnel: sirud jury hord e, angut, Ancnum e eresun kamurj: chases, te mek get e, angut, Honqerd prkvac aghegh en, terterunqd net e, angut, Mtnoghn el durs chi gna: dur, mahvan pattchar bacarac: Barak mejqd: dalar eghegn, eresd: vard-psaki pes, Orn eresun tesq es phoxum, voch meky che shgharshi pes, Erb parum es: arkaycum es odzi berni shoghaki pes, Xavari mej luys es talis aranc krak: var bacarac: Barevoghin barev ches ta: tagavori barevi pes, Dzerqerd: spitak magaghat, lezud voske pheturi pes, Voskezoc metaqse pastar: man es galis droshi pes, Tesnoghy enpes kimana: shahn e galis: jar** bacarac: Ya~r, qezanic heranals mahic aravel dzhvar a, *** Lezud: qaghcr, xosqd: qaghcr, atamnerd angin qar a, Ereq qsan u mi tas xaly eresid bolorqy shar a, **** Inchpes Sayat-Novi lezun: yotanasun bar bacarac: * Haysmavurq - kronakan tchareri zhoghovacu ** jar – shqert, shqaxumb *** Ushagrav e, vor Banasteghcn aranc hangi teladranqi ancel e Loru barbarin: Tiflisecin cher asi: «dzhvar a», na kaser: «dzhvar e» ev ayln: Voroshecinq toghnel bnagri pes /I. S./: **** Aystegh el Banasteghcy ynknum e groteskayin chaphazancutyan mej: Yotanasun xaly eresi vra voreve knoj zardarel chi karogh /I. S./: ______________________________ Eshxemed andanak elay, ek morte: jallatyn dun is bnagir Eshxemed andanak elay, ek morte: jallatyn dun is, Mi spani hasratemed: syrtis xyjalatyn dun is, Tagaւuri qarxanemen dus ekac xalatyn dun is, Hind u Habash, Arabystan, Xorasnu Qalatyn dun is: Barg eresyd kyrak nyngac osku nyman jiranum e, Endu hama qu tesnoghi xilqyn gylxen hiranum e. Vov che tesi, tisd e uzum, vov tesnum e: miranum e. Oske varaghov varaghnac surat-magaghatyn dun is: Shatyn qu eshxen ku mirni, chi dimanay intizari. Tarenyn me gam bac ku'lis, matah Shahradel bazari. Ernek yli qu tirujyn: mytik talen chi bezari. Amaryn u dzymiryn caghkac gulbagh u baghatyn dun is: Muzd une en naghashqaryn, vur tahryd ghalamov hanay. Tchakted unqyd chi kanay gay, qani g'uze vur shat janay. Endu hama caraւ mardyn qu jyremen chi kyshtanay. Shirazu shushumyn acac nabate sharbatyn dun is: Ernek motyd nystogh earin, vur qizi pes hamdam une, Xayan earin che rast eki, qizanic xatyrjam une. Sayat-Noven, vur qiz une, ashxarhumys inch gham une. Xatabandov chara-chardax, qoshk u amaratyn dun is: targmanutyun Sirucd andanak egha, ek mortir: dahitchy du es, Mi spanir qo karotic: srtis patkaranqy du es, Arqayakan gandzaranic jokac handerdzanqy du es, Hind u Habash, Arabstan, Xorasni Qalaty* du es: Bark eresd krakn ynkac vosku nman varvrum e, Ed pattcharov qez tesnoghi xelqy glxic heranum e, Vov chi tesel, tesqd e uzum, vov vor tesnum e: mernum e, ** Voskejrov naxshazardac patker-magaghaty du es: Shaty sirucd kmerni, chi dimana el spasumi. Tarin mek angam kbacves, vo~v du gandz Delu bazari, *** Ernek qo tirojy lini: qez nayeluc chi bezari. Amar-dzmer caghkac partez, phartam aygevardy du es: Tchartar e en nkarichy, vor patkerd vrdznov bana. Tchakatic honqin chi hasni, vorqan el vor na xist jana. Ed pattcharov carav mardy qo jricy chi kshtana. Shirazi srvakum lcrac nabate sharbaty du es: Ernek motd nstogh yarin: qez pes zrucakic uni, Uxtazancin chi patahel, qezanic spaseliq uni, Sayat-Noven vor qez uni, ashxarhums inch cav uni, Naxshazardov amphovani, dghyakn u palaty du es: * Qalat - phoqrik, geghecik qaghaq Xorasanum (Iran) ** Bnagri «miranumy» brnazbosik bar e *** Shahradel - Shahr qaghaq e nshanakum (prsk., ): Xosqy Deli qaghaqi shukayi masin e: ________________________________ Endur achqys che camaqum: syrtis mejyn arin mynac bnagir Endur achqys che camaqum: syrtis mejyn arin mynac. Vunchich darov chylaւacaւ: myhlamys hid earin mynac. Eshxemen hiւand parkecay, achqys tchanaparhin mynac. Yiph miray: izhum tis ekaւ: nazyn beighrarin mynac: Garunqvan vaxtyn lycvil e. era~ni dziz, caghkac varir, Te bylbulin baghn ghyrgeciq, manushakov liqyn sarir, Bas inchi dzenyn che galis, salbu-chinar, ed inch arir, Tchughqyd bylbulin sypanic: karmir vardyn xarin mynac: Al putchputchen asac xabe sarumyn gharib bylbulin, Yiph bylbulyn mityn acaւ rehnov kapac tayigulin. Vov vagh gynac, vardyn qaghic. chasin te petq e bylbulin, Va~y qu darin, gharib bylbul, vur leshyd chapharin mynac: Xosqiryd qa~ghcyr-qaghcyr e, lizud shaqar u nabat e, Xymoghin vynas chi ani: dzerid byrnacyn sharbat e. Shabatyn oxtn or in asi: qu hagacyn nur babat e. Hagil is behez ciranin: calac ghalamqarin mynac: Ashughi lizun bylbul e, orhnanq une, nalat chykay. Shahi mod xosqn anc ku kenay, sypanelu jallat chykay. Heqim u dadastan chykay, me dyrust adalat chykay. Me mard chyker: azatil er, Sayat-Noven darin mynac: targmanutyun Achqs chi camaqum, qanzi srtis xorqum aryun mnac. Tarapanqov vochinch chancav: speghanis yaris mot mnac. Ir siruc hivand parkeci, achqs tchanaparhin mnac. Erb mera, nor ayci ekav: nazy uxtazancin mnac: Garnan orery bacvel en, era~ni dzez, caghkac hander. Te blbulin baghn ghrkeciq, manushakov liqy sarer. Ba inchu dzayny chi lsvum, notchi-chinar, ed inch arir, Vostd blbulin yspanec: karmir vardy phshin mnac: Al kakachy uzec xabel sarerum tshvar blbulin Erb blbuly mitqy sheghec rehanov phunj arac vardin. Vov shut hasav, vardy qaghec, chasec te petq e blbulin. Va~y qo cavin, tshvar blbul, diakd chapharin mnac: Xosqerd qa~ghcr-qa~ghcr en, lezud shaqar u nabat e, Xmoghin vnas chi ani: dzerqid brnacy sharbat e. Shabaty yot or e asin: qo hagacy misht noruyt e, Hagel es behez-ciranin: calac ghalamaqarin* mnac: Ashughi lezun blbul e, orhnanq uni, anecq chka.** Shahi mot xosqn anc e kenum, nran spanogh dahitch chka. Datogh u datastan chka, mi tchisht ardarutyun chka. Mi mard chkar, vor azater: Sayat-Noven cavin mnac: * ghalamqari – yntir tesaki tpaco chit: ** Toghi «meknabanutyuny» ktesneq Sayat-Novayin nvirvac grete bolor ashxatutyunnerum, ayn arumov, ibr na misht orhnutyun ev barin e ergel, ayninch ushadir yntercoghy bazmativ anecqi barer kgtni te hayeren ev te turqeren xagherum: Inchpes dipuk nkatel e Mushegh Ishxany «ashughi gorcov zbaghvoghnerun mec masy banasirakan ev kensagrakan ashxatanq ky katare yatchax camelov u camcmelov noyn banery» (tes: N.Aghbalyan, «Sayat-Novayi het», Peyrut, 1966. Mushegh Ishxani arajabany): ________________________________ Ari indz angatch kal, ay divana sirt bnagir Ari indz angatch kal, ay divana sirt, Haya sire, adab sire, ar sire. Ashxarhqys qunn yli, inch pitis tani: Astuadz sire, hogi sire, ear sire: En bann ara, vur Astydzu sharqumn e, Xyratniryn gyrac Haranc varqumn e. Yiriq ban kay: hogu, marmnu kargumn e: Gir sire, ghalam sire, davtar sire: Ek, ari sirt, myna dun me damaghi, Halal mytik ara haci u aghi. Henc ban ara: mard vyred chycicaghi. Xyrat sire, sabyr sire, shar sire: Hypartutin chanis: dur guqas Terid, Xonarhutin ara kanc qiz deverid, Astuadz diphunancyn min hogi erit. Aghqat sire, ghonagh sire, tar sire: Sayat-Nova, ernek qiz, te es anis: Hogud xatri marmnud umbryn kes anis. Te guzis, vur dadastan chytesanis: Vanq sire, anapat sire, qar sire: targmanutyun Ari indz unkndri, ay divahar sirt, Patkaranq, amot, hamestutyun sire, Ashxarhy qony lini, inch ktanes: Astvac sire, hogi sire, yar* sire: En bann ara, vor Astyco sharqum e, Xratnern grac Haranc varqum e**, Ereq ban ka: hogu, marmni kargum e: Matyan sire, grich sire, gir sire: Ek, ari, sirt. mna du mi dzevi mej, Ardar hayacq gci agh u haci mej, Enpes ara vor chynknes caghri mej, Xrat, hamberutyun u orenq sire: Hpartutyun chanes, dur kgas Terin, Xonarhutyun ara hanc qez deverin, Astvac mek hogi tvec bolorin, Aghqat sire, hyur sire, otar sire: Sayat-Nova, ernek qez, te es anes, Hanun hogu: marmnid kyanqy kes anes, Te kuzes, vor datastan chtesanes: Vanq sire, anapat sire, qar sire: * yar - aystegh: ynker ** Haranc varq - srberi varqi veraberyal kronakan zhoghovacu ________________________________ Modyd nystoghyn ku harbi: dun bang u boza is, aziz bnagir Modyd nystoghyn ku harbi: dun bang u boza is, aziz, Divana Phahlul ku shinis tesnoghin: aza is, aziz, Inch tigh ku'lis shynuq ku tas: mejlisi maza is, aziz. Mazen me sahat laւ ku'li, dun haman taza is, aziz: Me xosqyd hanc shaqar qaghcyr, me xosqyd var: qura-qura, Me nymanyd rashi nyman, me nymanyd: jura-jura. Margaritov liqyn kal is, sadaphniryd tura-tura. Ercate koghpeqov koghpac, dun oske raza is, aziz: Eresyd arvutvan ariv: qani k'ehay, ku zarganay. Tagaւuri qarxani zar: caryn caren chi targanay. Te such unenam: sypane, te che nyhax mi barganay. Me dzeryd: jur, me dzerd: arun, jallati jaza is, aziz: Tesnoghyn naghshyd ku tyndghe en tovuzi bymbuli pes. Dzyni taken nur dus ekac, ariv dibac synbuli pes. Tugh vyred lalov pytut gam, vardi karot bylbuli pes. Dun indznic shutov mi tyrchi: shavardan-baza is, aziz: Eshxemed hiւandacil im. vunc zarar, vunc shah in asum. Heqimnirys aphsusum in, cyngan talov va~y in asum. Kanchoghys dardak e gynum. «A~x, Sayat-Nova» in asum. Taq dun tis gas, vir ku kenam. te sazis saza is, aziz: targmanutyun Motd nstoghy kharbi: hashish u xmichq es, hogis, Divahar Phahlul* es dardznum tesnoghin: tanjanq es, hogis. Ur vor lines shnorhq ktas: xnjuyqi xortik es, hogis, Xortiky mi zham lav kylni, du mshtapes tarm es, hogis: Mi xosqd hanc shaqar qaghcr e, mi xosqd var: hnoc e taq, Mert hreghen nzhuyg es du, mert darnum es tesak-tesak. Margaritov liqy kal es, sadafnerd: bazmatesak, Arcate koghpeqov koghpac, du voske soghnak es, hogis: Eresyd e cagogh arev, vor gnalov kamboghjana, Arquni varpeti gorcvacq: cary caric chi herana, ** Te meghq unenam: tur, spanir, te che: izur mi barkana, Mi dzerqid: jur, myusin: aryun, dahitchi kttanq es, hogis: Tesnoghd naxshd ktntghi, siramargi bmbuli pes, Dzyuni takic nor durs ekac, arev dipac smbuli pes. Togh shurjd lalov ptuyt gam, vardi karot blbuli pes. Du indznic arag mi trchir: sratev baze es, hogis: Sirucd hivandacel em, voch vnas, voch shah en asum. Bzhishkners aphsosum en, cnkin talov va~y en asum. Kanchoghs datark e gnum. «A~x, Sayat-Nova» en asum. Miayn te gas, ver kkenam, te sazis havan es, hogis: * Phahlul – vipakan tagavor, vory hrazharvel e gahic ev harstutyunic u dardzel tapharashrjik ** Yndhanur armamb anhajogh ays toghum yst G.Levonyani heghinaky nkati e unecel yntir gorcvacqi irar miahyusvac caghiknery (tes: G.Levonyan, «Sayat-Nova», Er., 1931): Xaghi bnagiry dzeragrum ayzhm chka, havanabar G.Axverdyanic heto korel e: __________________________________ Ajab qu sirtyn vov shinic: xonarhic: hiznic bedamagh bnagir Ajab qu sirtyn vov shinic: xonarhic: hiznic bedamagh. Qani g'uze mard vur harbi, vunc ku'li vaznic bedamagh. Ear, yis qiz inch get im ari. nystac is miznic bedamagh. Qamecir eshxid manganov. yis pitim qiznic bedamagh: Inch qizanic hiracil im, im janumys jan che myti. Ushq u mitqys dun is tari, dzeris mejyn ban che myti. Henc gidim, te churs tari e Qaghaqyn qarvan che myti, Raxtari nyman nystac im: ijaric, miznic bedamagh: Halbat seryn kes e yli, vur mizi atil e uzum. Churs tarekan erexi pes earys xyratil e uzum. Byrnil e eshxi danakyn: sirtys kytratil e uzum. Shat mard kay nystac lac'lilis, gozali naznic bedamagh: Teguz imaci, kardaci imastnasirac arakyn. Eshxemed junun im eli, vir ekaւ syrtis varakyn. Astuadz vykay, mard chyqashe: dyzhar e eshxi kyrakyn. Tesay arunut jeyranyn: vursnurdi niznic bedamagh: Anckacaւ ashunqvay vaxtyn, salbiqyn xaghal e uzum. Hasaւ garunqvan husanyn: bylbulyn el gal e uzum. Sayat-Noven aranc nyngir: tchidyn gycac lal e uzum. Jar korcyrac xontqari pes nystac e xaznic bedamagh: targmanutyun Ardyoq qo sirty vov steghcec: xonharvec: henakic dzhgoh, Inchqan el vor mardy harbi, vonc klini vazic dzhgoh, Ya~r, qo dem inch meghq em gorcel, vor nstac es meznic dzhgoh, Qamecir sirud mamlichov, es pit linem qeznic dzhgoh: Inch qezanic heracel em, im marmni mej shunch chi mtel. Ushq u mitqs du es tarel, dzerqs el vochinch chi gtel. Karcum em, te chors tari e, Qaghaqy* qarvan chi mtel, Maqsavori pes nstac em: turqic u ksherqic dzhgoh: Guce sery kes e eghel, vor na mez atel e uzum. Chors tarekan manuki pes yars xratel e uzum, Brnel e siro danaky: sirts ktratel e uzum, Shat mard nstac lac e linum: ir siruhu nazic dzhgoh: Tekuz kardaci, haskaca imastnasirac araky, Sirucd es xentacel em, mashvec im srti varaky**. Astvac vka, mard chqashi: dzhvar e siro kraky. Tesa aryunot eghniky: vorsordi nizakic dzhgoh: Anckacav arden ashuny: notchiqn xaghal en uzum, Hasel e garnan dznhaly: blbuly et gal e uzum, Sayat-Noven aranc ynker: vizy crac lal e uzum. Zorq korcrac arqayi pes nstac e ir gandzic dzhgoh: * Qaghaqy - nkati uni Tiflisy ** varak – voskejur _____________________________________ Amen sazi mejyn govac: dun tamam tasn is bnagir Amen sazi mejyn govac: dun tamam tasn is, qamancha, Naqaz mard qiz chi kanay tesni: dun nyra pasn is, qamancha, Ghast ara: el laւ orirun edivyn hasnis, qamancha, Qiz indznic vov kanay xyli: ashughi basn is, qamancha: Angatchyd ercaten piti, gyluxyd: javahir qarac, Kutyd shirmayemen piti, phuryd: sadaphov naghsh arac, Simyd osken qashac piti, erkatyd: phanjara arac, Ochov ghimetyd chi gidi: lal u almasn is, qamancha: Tchiputyd varaghnac piti: tahr unenay hazar rangov. Dzaryd rashi kuden piti, vur dun xosis qaghcyr hangov. Shatin zartun ku lusacnis, shatin ku qynecnis bangov. Anushaham ginov liqyn: dun oske tasn is, qamancha: Acoghid erku ku shinis, araj chayi, ghapha g'uzis. Ku medzyrvis ayvynumyn, parap vaxti rapha g'uzis. Yiph vir guqas mejlisumyn: qaghcyr zogh u sapha g'uzis, Bolorqyd gozalnir sharac: mejlisi kesn is, qamancha: Shat tyxur sirt ku xyndacnis, ku kytris hivyndi doghyn, Yiph qaghcyr dzaynyd vir k'onis: bac ku'li hidyd xaghoghyn. Xalxin es iltimazn ara: asin. «Apri qu acoghyn»: Qani sagh e Sayat-Noven, shat ban ku tesnis, qamancha: targmanutyun Amen sazi mejn govac: du amboghj tasn es, qamancha, Zhlaty qez chi haskana: du nra pasn es, qamancha, * El aveli lav oreri jana, vor hasnes, qamancha, Qez indznic vov kara xli, ashughi basn** es, qamancha: Akanjd arcatya piti, gluxd: shoghakn qarac, Kotd phghoskrya piti, phord: sadafov naxsh arac, Laryd voskuc qashac piti, erkatd: naxshazard arac, Voch voq arzheqd chgiti: lal u almas es, qamancha: Agheghd voskezoc piti: kerp unena byur erangov. Teld rashi*** pochic piti, vor du xoses qaghcr hangov. Shatin artun klusacnes, shatin kqnecnes bangov****. Anushaham ginov liqy: du voske tas es, qamancha: Nvagoghid kshir ktas, skzbum tey u surtch es uzum, Mecarvum es srahnerum, hangist u xonjanq es uzum. Erb haytnvum es handesum, qaghcr xraxtchanq es uzum, Bolorqd gozalner sharac: xnjuyqi kesn es, qamancha: Shat txur sirt kxndacnes, kktres hivandi doghy, Erb vor qaghcr dzaynd e hnchum, cncum e qo nvagoghy. Mardkanc ays xndranqy ara: asen. «apri kataroghy» . Qani voghj e Sayat-Noven, shat ban ktesnes, qamancha: * Bnagri erkrord toghum mek vank avel e: ** bas – mrcavetchi gorciq *** rash - Hreghen dzi, erevi Rostom-Zali dziu anunn e: **** bang – hashish, tmranyut ____________________________________ Ari hamov ghulugh ara, xalxi noqar Sayat-Nova bnagir Ari hamov ghulugh ara, xalxi noqar Sayat-Nova. Amen mard chi kanay tchangi shahov shyqar, Sayat-Nova. Vov qizi lighi pargive, dun tu shaqar, Sayat-Nova. Ghast ara: shushed chykotrin, chyxyphin qar, Sayat-Nova: Teguz dybratanyn pah tas: cecov chi xyratvi xivyn. Inchru andznen chydus ehay anaxtili en char divyn. Bedaslyn asyl chi darnay, tolov chi siptaki sivyn, Curyn phetyn chi dyrysti randan, durgar Sayat-Nova: Teguz imanas, gidenas astghiru hambarqyn sirun. Anbari gurdzyn korac e: karda Haranc varqyn sirun. Aւitarani xosqiryn margarit e, kargyn: sirun. Mi aci xuzi arjivyn lal u govhar, Sayat-Nova: Te es kenac pharqyn chuzis: en kenac almasyn ku tan. Te hogud xatir shal hagnis: zar qashac atlasyn ku tan. Tevur lalov zyxtchum anis: anmahacyn masyn ku tan. Xostovanis arac mighqyd: chanis inqar, Sayat-Nova: Vurtigh harsniq, vurtighyn sug, vurtigh soybat, xagh e ylum. Vurtigh zham, vurtigh patarag, vurtigh sirov tagh e ylum. Tevur hogud kamqn is anum, marmind bedamagh e ylum. Vur me dardin ku dimanas, dun jyratar Sayat-Nova: targmanutyun Ari tqnutyamb carayir, xalxi noqar* Sayat-Nova. Amen mard chi karogh tchankel bariq u bar, Sayat-Nova. Vov qez darnutyun pargevi, du tur shaqar, Sayat-Nova. Jana: apakid chkotren, chxphen qar, Sayat-Nova: Tekuz dpratany pah tas: cecov chi xratvi xevy. Minchev vor hoguc durs chga anhaghteli en char devy. Anaznivn azniv chi darna, sapnov chi spitaki sevy, Cur phayty randan chi ughghi, ataghdzagorc Sayat-Nova: Tekuz imanas, gitenas astgheri hamranqy sirun. Voch bari gorcy korac e: karda Haranc varqy** sirun. Avetarani xosqery margarit en, kargy: sirun. Mi lcnir xozi arjevy lal u gohar, Sayat-Nova: Te ays kyanqi pharqy merzhes: ayn kyanqi almasy ktan. Te hanun hogu shal hagnes: voskezoc atlasy ktan. Te vor voghbov zghjum anes: anmahneri masy*** ktan. Xostovanes arac meghqd: chherqes ayn, Sayat-Nova: Vortegh harsaniq, vortegh sug, vortegh zruyc, xagh e linum. Vortegh zham, vortegh patarag, vortegh sirov tagh e linum. Te vor hogud kamqn es anum, marmind neghvac e linum. Vor mi cavin kdimanas, du jratar Sayat-Nova: * xalxi noqar – zhoghovrdi cara ** Haranc varq - srberi varqi veraberyal kronakan zhoghovacu: *** Mas - nshxarq ________________________ Bedaslin vur xosecynis, lal anilyn inchin e shah bnagir Bedaslin vur xosecynis, lal anilyn inchin e shah. Rangyn vur sivaden nyngni: al anilyn inchin e shah. Mard vur qu xosqov mirani: gal anilyn inchin e shah. Patanqin me rangn e heriq: chal anilyn inchin e shah: Mard piti tang hax tay, arne xosqiryn phir-ustademen. Rangyn rangirun cackum e, hujreqyn liqn e sademen. Teguz zar-zarbab hagcynis, vur chyli asylzademen... Siv arabi tchakti vyray xal anilyn inchin e shah: Laւ mardn en e: sirov ane bari hrishtakniru kamqyn. Imastunnirn el chytesan es ashxarhi hutn u hamqyn. Churs gylxani rashi vyren ajalyn dyril e tamqyn. Ashxarhys miz mynalu che. mal anilyn inchin e shah: Mer u manuk bazhanvecan, manukn endur uni lalu. Satanen me damb e dyri: Atami zatyn vursalu. Shatyn satanen e tanum, virjyn mynum e va~y talu. Vur che Urni kali nyman: kal anilyn inchin e shah: Shur erit charxyn phalagyn, dovlatyn miznic xyrov a. Um hagin hin shal in tesnum, el chin asum, te es vov a. Earovyd mek myhlam chunis, endur gulas, Sayat-Nova. Jareqyn dighyd chin gidi: phal anilyn inchin e shah: targmanutyun Ankirt mardun vor xosecnes, lrecnely inchin e shah. Ktory vor sev nerkn ynkni, al anely inchin e shah. Mard vor qo xosqeric merni: ayci galy inchin e shah. Patanqin mi guynn el e bav: chal anely inchin e shah: Mard piti tank gin ta arni, xosqery imastunneric. Mi guyny myusin cackum e darakneri liutyunic. Tekuzev behez hagcnes, inch shah, te che azniv ceghic... Sev arabi tchakti vra xal anely inchin e shah: Lav mardn en e: sirov ani bari hreshtakac kamqy. Imastunnern el chtesan es ashxarhi hot u hamqy. Chors glxani dziu vra mahy drel e ir tamqy. Ashxarhs mez chi mnalu. kutakely inchin e shah: Mayr u manuk bazhanvecin, manukn arit uni lalu. Satanan mi canc e drel: Adami zarmy vorsalu. Shatin satanan e tanum, verjy mnum e va~y talu. Vor che Urni* kali nman: kal anely inchin e shah: Baxty shrjec ir anivy, pharqy mezanic xrov a. Um hagin hin shor en tesnum, el chen asum, te es vov a. Verqid harmar darman chunes, usti kulas, Sayat-Nova. Buzhoghd deghd chgiti: hmayely inchin e shah: * Urna – astvacashnchyan Urna Hebusacin, vori kaly gnec Davit tagavory ev teghum tatchar karucec (B. Tag. E: 6, ID: 18, B. Mnac. G: 1) Himqyd verystin nurecin, chagh arin, Moghnu surb Gevurq bnagir Himqyd verystin nurecin, chagh arin, Moghnu surb Gevurq. Qar u kiryd oxchyri kat shagh arin, Moghnu surb Gevurq. Aj u dzax kaxecin: brole tchagh arin, Moghnu surb Gevurq. Yirgnuc lusyn vyred kamar-tagh arin, Moghnu surb Gevurq: Patiryd: karmir agurov, syniryd: tash marmar qarov, Hyndu mijemen dus ekac varaguryd: ghalamqarov, Tagiryd: angin aknirov, zgistyd: zarbabov, zarov. Bimyd u xachkalyd draxti bagh arin, Moghnu surb Gevurq: Virnatund: sandale taxtak, rangyn e toroni nyman. Hogov u marmnov ku syrbvi, vov qiz guqay moni nyman. Tapanak uxti kytakaւ xorand Aharoni nyman. Miabanqyd qaghcyr dzaynov tagh arin, Moghnu surb Gevurq. targmanutyun Himqd krkin norogecin, tchoxacrin, Moghnu surb Gevorg*. Qar u kird vochxari kat shagh arin, Moghnu surb Gevorg. Aj u dzax byureghya jaher kaxecin, Moghnu surb Gevorg. Erkni luysy vrad kamar-tagh arin, Moghnu surb Gevorg: Paterd: karmir aghyusov, syunerd: xas marmar qarov, Hndkastanic bervac behez varaguyrd: voskekarov, Tagerd: angin aknerov, zgestd: metaqs-nkarov, Bem u xachkald draxti bagh arin, Moghnu surb Gevorg: Vernatund: sandal caric, erangn e toroni nman. Hogov marmnov ksrbvi, vov ga qez carayi nman. Tapanak uxti ktakov xorand Aharoni nman. Miabanqd qaghcr dzaynov tagh arin, Moghnu surb Gevorg: * Moghnu s. Gevorg - Vanq Tiflisum ** Heghinaki dzeragir davtarum errord tnic heto grvac e. «Amen borotyn ku syrphvi, qezi ku gay vov phaphakov» toghy, vory heto jnjel e ev xaghy toghel anavart: _______________________________ Eshxemed hiւandacil im, dighi hama im lali bnagir Eshxemed hiւandacil im, dighi hama im lali. Vaxum im, te dardyn hale, yighi hama im lali. Shahi kargac veqili pes gighi hama im lali. Tanen dus araci nyman tighi hama im lali: Me tigh huqmi-heqim chykay: duryn eham, kanchim ha~ra. Vi kenay Loghman heqimyn, bylqam dardis ane chara. Tes, te inchpes e shyphotvi, dun im xilqin mytik ara. Jurn ekaւ, geranys taraւ, cighi hama im lali: Sirtys eshxemen erac e, dugunyn, daghyn inch k'onim. Vunc ghoba une, vunc chaphar, yis enpes baghyn inch k'onim. Anghi laryn kytyrvil e, dardak sadaghyn inch k'onim. Nitys qarumyn kotreci, tighi hama im lali: Ghalamyn girys che gyrum: me churacac tanqi nyman. Xosqirys memek chi asvi: imastnneru banqi nyman. Mejyn chim kanaci mytni: covi cackac vanqi nyman. Xostovnaherys hiracaւ, mighi hama im lali: Gighumyn: meliq-tanuter, qaghaq tighyn sultan-xan is. Baghumyn: vard u manushak, sarumyn synbul-susan is. Ghabul une Sayat-Noven: taq qu dzerov dun sypanis. Mirnilus hama chim hogum, cighi hama im lali: targmanutyun Sirucd hivandacel em, deghi hamar em lalis. Vaxum em, te vishty hali, yughi hamar em lalis. Shahi teghapahi nman gyughi hamar em lalis. Tanic durs araci nman teghi hamar em lalis: Mi tegh mi zoravor chka: dury gnam, kanchem «ogni~» . Ayci ga Loghman heqimy, * guce vishts na amoqi. Tes, te inchpes e shphotvel, nayir hapa du im xelqin Jurn ekav, gerans tarav, ceghi hamar em lalis: Sirts siruc krakvac e, xoc u xarany inch kanem. Voch pat, voch cankapat uni, edpes partezy inch kanem. Agheghi lary xzvel e, datark kapartchy inch kanem. Nets qarerin kotreci, sayri hamar em lalis: Grichy girs chi grum: camaqac tanaqi nman. Xosqers mek-mek chi asvi: gitunneri banqi nman. Ankarogh em mejy mtnel: covi cackac vanqi nman. Xostovnahayrs heracav, meghqi hamar em lalis: Gyughum: meliq u tanuter, qaghaqum el sultan-xan es. Partezum: vard u manushak, sarum el smbul-susan es. Hamadzayn e Sayat-Noven: miayn qo dzerqov du spanes. Mernelus hamar chem hogum, ceghi hamar em lalis: __________________________ Yis kanchum im lalanin bnagir Yis kanchum im lalanin Badeshxanen lalanin. Va~y te hasrated mirnim. Bylbul lizus lalanin. Dostirys hiru kangnin, Eadiryn gan, lalanin: Qiz saz guqay al ghumashyn, nazani. Ek tchakatid kape zarlu mughayish. Dzerid byrne oskejyrac mykratyn, Xutchutch-xutchutch kavirud tur arayish: Yis kanchum im earanin. Tejnis, varsagh, earanin. Vov asaւ, te nyhax tigh Earid mejyn earanin. Aւitaranyn ku tay Xonarh mardun earanin: Patuakan tesnilu novabu najar, Bylbulin gyzhvecnogh toph vardi sajar, Achqirud unqiryd elaւ muhajar. Terterukid mazyn: zar, osku zarnish: Yis kanchum im zayanin. Nu /u/ Ayib zayanin. Dun is asi: nyhax tigh Eari sirtyn zayanin. Shahn er qashi, cher dimnay Es im qashac zayanin: Hutyd ashxarh byrnic, phyrangi majum, Dastamazyd daraւ sim u abreshum. Kyrniryd shimshat e, matniryd e mum. Cucyd baghcha unis, mejqyd e ghamish: Yis kanchum im meranin. Skyzbnakan meranin. Tugh dostiryn shatanan, Tyshnamiqyn meranin. Asi, te yis qu axper: Qu mern indzi meranin: Bemurvat ear, xilqyn gylxes mi tani. Dardirys shatacaւ qa~ni me qani. Gidim vur, ear, dun indz layigh chis ani: Dun me tagaւur is, yis me xightch davrish: Yis kanchum im masanin. Se u Ayib masanin. /Yis qiznic chim hiranay, Guze indz anmas anin/. Sayat-Noven qu earn e, Teguz masnemas anin: Dastamazyd nyman synbul-susani. Vaxum im, te seryd sirtys kes ani. Ku mirnim, indzi pes chis tesani. Qu Sayat-Noven im, mi ani ghimish: targmanutyun Es kanchum em lalanin /sutakin/1, Badeshxanic* lal hanin, Guce karotic mernem, Blbul lezus hamr anin, Ynkerners heru kangnen, Otarqn gan lac anin: Qez ksazi al kerpasn, nazani, Ek, tchakatid naxshun varsakal kapir, Dzerqid brni voskejrac mkratyn, Gangur-gangur xopopnerd hardarir: Es kanchum em yaranin /yarin/, Tejnis, varsagh, yaranin** Vov asac te anmegh tegh Verqid mejy verq anin, Avetarany kta Xonarh mardun eranin: Patvakan «tesnelu drvagvac kerpar, Blbulin gzhvecnogh gund vardi taghar, Achqerid honqerd darav tchaghashar, Tertevunqit mazn: phaylun voskenish: Es kanchum em zayanin /qaghcrikin/, /Es kanchum em/ NAZanin, Du es asel: anmegh tegh Yari sirty xoc anin, Shahn el qasher, cher dimana Es im qashac mec cavin: Hotd ashxarh brnec, franki txvacq, Phartam mazd darav metaqse hinvacq, Dzerqerd shimshat en, matnerd en mom, Cocd aygu pes e, mejqd: eghegni: Es kanchum em meranin /mayrikin/, Skzbnapattchar meranin, Ynkerners togh shatanan, Tshnamiqn meranin, Asi, te es qez axper, Qo mory indz mer anin: Vov angut yar, xelqs glxic mi tani, Vshters shatacan, el qa~ni, qa~ni, Gitem, vor yar, du indz arzhan ches ani, Du mi tagavor es, es: mi antuni: Es kanchum em masanin /nshxarqin/, /Es kanchum em/ SAManin*** (gandzin) Es qezanic chem herana Tekuz annshxarq anin, Sayat-Noven qo yarn e, Tekuz masnemas anin: Tchox mazerd nman smbul susani, Vaxum em, te serd sirts kes ani, Kmernem, indz pesin ches tes ani, Qo Sayat-Noven em, matagh mi ani: 1 Xaghi meknabanutyuny tes «Sayat-Novayi siro araspely» hodvacum: * Badeshxan - lal-sutaki hanqavayr Hinduqush lernerum ** Tejnis, varsagh, yarana - ashughakan ergi dzever en *** Saman - gandz, arzheqavor ir (arab.), xeloq, xohem, ciacan (prsk.): Ays bolor acakannery hamapatasxanum en teqsti imastin: |