Nairi Zaryani mahvan 45-amyaky Zaryanin hrchak berecin nra mi sharq lavaguyn banasteghcutyunnery, «Rushani qaraphy» (1930) poemy ev «Hacavan» (1937-1947) vepy, isk Hayrenakan mec paterazmi tarinerin nra steghcagorcutyunnery hayrenasirakan krak varecin yntercoghneri srtum, ognecin aprel u haghtel tshnamun։ 1941-1945 tvakannerin Zaryany hratarakec «Martakoch» (1941), «Shirakac hogov», «Vrezh» (1942) ev «Lseq darer» (1942) zhoghovacunery։ Ayd shrjani hianali gorceric en «Dzayn hayrenakan» poemy (1943) ev «Ara Geghecik» dicavepakan voghberutyuny (1944 t.), vory patmum e hayoc tagavor Ara Gegheciki ev Asorestani taguhi Shamirami payqari masin։ Ara Gegheciky, merzhelov ir hayreniqy nvatchel cankacogh Shamirami sery, krvi e elnum nra banaki dem ev herosabar zohvum։ Zaryani dramatikakan erkeric ushagrav en «Aghbyuri mot» (1948) ev «Phordzadasht» (1950) katakergutyunnery, voronq grvac en etpaterazmyan tarinerin: Nra lavaguyn gorceric e naev «Hayeren» banasteghcutyuny grvac hayrenasirakan zgacumov . *** Shnorhakal em ashxarhic, erb vor du kas ashxarhum Shnorhakal em ashxarhic, erb vor du kas ashxarhum, HAYEREN Inchu ches xosum hayeren... Spasum em qez Es havatum em, vor du kas, Du asacir: chem havatum․․․ Du asacir: chem havatum, inch anem, vor havatas, Es im sirtn em phrel tchamphid, vor hesht qayles du kyanqum, Durs em galis qez phntrelu, bayc naxatum es du indz, Nver tvac grqi nman bac e hogis qo araj,
Du indz kyphntres, erb es chem lini Dzaynys kylses heru dzoreric, Bayc es chem lini canot mardkanc mej,
ARZAQANDI XNDzVoRNERY Razmatchakat, lsir: Dyucazunner, Phrvac e jerm kapuyt erknqi tak Ashun e, ampamac mi horizon: VERACNUND Hangstanum er aregaky: heravor leran qov, Arevanerk ays lernerum, ur ka erkinq aysqan lurt, Ev qez dipav osmanakan sultanneri tury ker, HAYVoC LEZUN Ari´, eghba´yr, pharabane´nq mer qaghcrabar hayoc lezun, Hosel e na mer dareric, mer sareric u mer srtic, Na aratin kanchn e eghel diւcaznakan mer naxahor, Qertoghahayr narekacuc minchev Quchakn u dzer caran, Ky molorւer mer karaւann ampropashunch gishernerin, Qani cegher camaqecin, inchpes hegheghn aւazi mej, Nran ir dzerqn e vercrel mer petutiւnn ashxarhashen, Aysor el na brnutean dem phaylatakum e barkacayt, Uremn ek pharabane´nq, phaylecynenq tri nman, ERKU HANTchAREGh GLUX Varvum e vitxari mi mayramut Heru horizonic minchev antar. Xonarh teqvum ein mi tetev qamuc Eghevninery seg, vehakatar: Parum ein tchkun tchyugh u terev Iriknayin qamu nvagi tak: Miayn kaghnin kangnac er anerer: Gluxn ansharzh ev iranov shitak: Ev ayd pahin ayd antari motov Dandaghatchem nranq ancnum ein. Voskezocvac anhun mayramutov, Irenc hantcharnerov arevayin: Meky bardzrahasak ev geghiran: Vorpes notchin arqayakan aygu, Myusy vayri, kopit kaghnu nman: Xriv gangurnerov ev aharku: Meky marmnov, hogov canrazardvac Shqanshannerov iren dari, Vsem, vorpes olimpiakan astvac, Tipar hzorutyan u hantchari: Isk myusy parz, anshuq u glxabac, Krcqi vra ev voch mi zhapaven. Covacaval hogun voch mi kapanq: Tchanaparhov qaylum er vehoren: Meky nayum er layn shrjapatin U nshmarum amen hakasutyun, Vorsum amen zhpit, pharq u pativ, Kurqern er tapalum ev aghotum: Myusy xorasuzvac ir xoherum: Cher nkatum kyanqi «charn u barin», Huzhku ir achqerov cher nshmarum Manruqn aroreakan tchanaparhin: Hayacqy lernerin arevanerk: Na patmutyan qaylern er sosk lsum, Voronq dardzan huzhku simfonianer Nra hogu huzvac ovkianosum: Dranq ein ****en u Bethoveny, Xosqi arqan u hnchyuni arqan, Vor zbosnum ein dandaghoren Vorsi antarnerum arqayakan: Ergi, imastutyan erku peter: Nranq vitchum ein meghm u handart, Mert mraylvum, mert cicaghum tetev: Qrqrelov kyanqi kciky bard: Ev erazum ein erku arqan: Mardu, kyanqi ev apagayi masin, Caghrum kargery hin feodalakan, Gitutyunnery keghc, xavaracin: Caghrum ein nranq ev hogevor Ev ashxarhik apush arqanerin, Voronq vorpes dever xavaramol Kyanqi elqery luys: phakel ein: Caghrum ein keghciqy, tchortutyunn U shoghoqortutyunn irenc dari Ev ayn mardkanc, voronq irenc lezun Shinel ein srbich garshapari: Voronq hacic: azniv gorcov arac, Geradasum ein dzri voskor. Hez katuner txmar tiroj araj, Isk artaqusht: vagrer ampagorgor: Nranq xosum ein: hogekorov, Hpart, inqnavayel mardu masin, U ir azniv bazkov, ir hantcharov Tirum er ir pharqin ev ir hacin: Vor piti gar, qayler ays antarum, Kyanqum haverzhakan ays arevi tak: Aranc apushnerin glux talu, Hogov azat ev iranov shitak: Vor xonarhver hiacmunqov hpart Miayn hantcharneri phayli araj, Ancner aranc vaxi. tchakaty parz, Chzgar hogum storutyan arat: Erku mrrkahuyz erazoghner: Nranq ancel ein ezr u sahman, Xohern anhun irar ein xarnel Erku covi kam erknqi nman: Varvum er horizonn arevanerk Nranc hogum nman lusabacin… Tvum er kyanqy hantcharegh mi erg: Mahvan, kyanqi, apagayi masin: Ancnum ein nranq, erku titan Arqayakan vorsi tchamphanerov, Hpart irenc anxarn ynkerutyamb U erjanik irenc vsem sirov: Ev notchinery hez u hnazand: Uzheghacogh qamuc teqvum ein. Miayn kaghnin xshshum er ansasan Krvi, hpartutyan ir ergy hin: Ev ayd pahin hankarcaki lsvec Nzhuygneri xrxinj, shneri hach, Ev ardzaganq tvin antari mej Hracani zarkery hoghmashach: Arqan er ayd veradarnum vorsic Ir arquni phaylun shqaxmbov, Cars er linum nra ahavor dzin Ev arshavum arqayakan tchamphov: Ayn zhamanak ****en: xosqi arqan, Tchanaparhic elav aknacanqov, Kangnec heru, vorpes vsem ardzan: Xonarhelov gluxy gangratov: Ev spasec aydpes na glxahak, Inchpes vayel er hez hpatakin, Minchev ancav ishxoghn ays stahak: Gorozutyan kntchiry tchakatin: Isk Bethovenn inqnavayel u lur, Dandagh sharunakec ir tchamphan, Minchev angam aranc mtik talu Mecazhxor ertin arqayakan: Ev erb verjin dziavornern ancan U pharatvec nranc phoshin odum, Kangnec hzor hnchyunneri arqan Vorpes kaghni, titanabar trtum: U glxahak aydpes mnac kangnac, Minchev hasav ****en mrayl u hez, Irar handipecin erku hayacq Erku kaycaknalic amperi pes: -Inchpes chamachecir, -gochec ahegh Hnchyunneri arqan arden sarac, - Vor teqecir gluxd hantcharegh Ayn tagakir txmar glxi araj: U lrutyun tirec aynuhetev, Erkaratev, dazhan mi lrutyun, Mi lrutyun, vor ktirer, ete Hankarc aneanar antarn artun: Xor nayecin nranq irar mi pah, Vorpes erku vshtaqandak ardzan, Voch voq chartasanec el voch mi bar, Ev canratchem qaghaq veradardzan: Isk antarum marum er mayramuty Nman hangchogh siro gunat bocin: Xonarh teqvum ein goroz qamuc Eghevninern u geghiran notchin: Hecum ein anhuys ureniner, Parum er soskahar xartyash hacin, Miayn kaghnin xshshum er xul: mi erg Galiq hpart serundneri masin… *** Im Hayastan, erkis erkir, Im ororoc, im gerezman. Hazar srov srtes hocir, Eli ergichn em qo anvan: Du qo vshtov indz ororecir... Ughis mrrik er u kerman... Arevamuc aryamb xocir, Bayc tur indz hasht mi gerezman: 1941 Erevan
«Nairi Zaryany sovetahay grakanutyan ayn demqeric er, voronq skzbnavorecin, kazmavorecin ev bardzracrin ayd grakanutyuny hamamiutenakan tchanachman astitchani: Na ayn anunneric e, voroncov mer grakanutyuny darnum e amboghj qaghaqakirt ashxarhin haytnin iroghutyuny»: /Vagharshak Norenc/ «Nairi Zaryani het es barekamacel em mer hamategh ashxatanqi yntacqum…im hishoghutyan mej na mmicht kmna vorpes paycar mard, qaghaqaci, mec tchashaki ev bardzr chaphanishneri mec tchashaki ev bardzr chaphanishneri arvestaget»: /Georgi Makarov/ «Menq Nairi Zaryanin shat vaghuc gitenq ibrev arajavor banasteghci ev dramaturgi, ibrev hasarakakan gorcchi xaghaghutyan hamar payqari martiki»: /Nikolay Tixonov/ «Azniv, skzbunqayin, krqot, ir zhoghovrdi u mardkutyan caverov u hogserov ayrvogh u urishnerin misht ognelu u qajalerelu patrast mard er Nairi Zaryany» /Gevorg Emin/ Hay grakanutyan sev kardinaly: grogh Nairi Zaryany (1900- 1967), vori anmijakan masnakcutyamb 1930-akanneri canr tarinerin meky myusi etevic karaphnaran u aqsor ein ugharkvum mer mtavorakanutyan lavaguyn nerkayacucichnery, i verjo hasav ir vaghemi erazanqin: amayacac grakan dashtum mnac aranc mrcakicneri u iren zgum er inchpes dzuky jrum: Sephakan andzi u deri geragnahatumy nran aylevs et cher pahum voch miayn grchakicneri u nranc steghcagorcutyunneri baxty miandznya tnorineluc, aylev zhamanak ar zhamanak handgnum er tuyl tal ararqner, voronc hetevanqnern u ardzaganqy ancnum ein bolor handurzheli sahmannery: Drancic meki masin patmogh gravor vkayutyun ka arxivayin zhoghovacunerum: Hovik ChARXChYAN |