KENSAGRUTYUN Friki kensagrutyuny anhayt e: Kyanqi tarinery (XIII — skizb XIV darer) sahmanvum e ayn banasteghcutyunnerov, voronc taretivy haytni e: XIII dari verjy: Entadrum en, vor Friky nra keghcanunn e: Haytni en miayn hor ev horeghbor anunnery: Tagvosh ev Dodona։ Friki qertvacqnerum eghac vorosh anughghaki tvyalneric entadrvum e, vor cnvel e mongholneri Hayastan katarac arshavanqneri skzbnerum։ Havanabar geri e ynkel mongholneri dzerqy, apa phrkagnov azatvel։ Eghel e harust, sakayn hetagayum masaschineric (mongholeren: banakin handerdzanq, dzi, zenq matakararoghner) meki ynkerakicy darnalov: snankacel e, ynkel canr partqeri tak։ Dra hamar el nranic xlel ein ir yntaniqy։ Cerutyan hasakum tshvar u menak e eghel։ Cankacel e vanq mtnel, vanakan darnal sakayn parz che ardyoq na arel e ayd qayly։ BAN I FRIK GRQVoYN (hatvac) Astuac ardar ev yiraւi, Astuac ardar ev yiraւi Astuac ardar ev yiraւi, Phaphaqel em i jurn, yusov ku gnam Phaphaqel em i jurn, yusov ku gnam, Friki taghery, voroncic pahpanvel e mot hing tasnyak, bazhanvum enerku xmbi: ashxarhik ev kronakan–xratakan։ Arajin xmbi taghericen banasteghci hrchakavor «Gangaty» («Ban i Frik grqoyn»), voch pakasnshanavor «Ynddem falaqin», «Vasn talehi ev brji», «Vasn ArghunGhanin ev Bughayin» ev mi qani ayl tagher։ Ashxarhik tagheri himnakantemaneric e hay zhoghovrdi tchakatagiry։ Vorpes qaghaqaci-banasteghc, Friky cavov u srti kskicov voghbum e nranc canr vitchaky «anorenneri» dzerqin. Vorqan qaken ekegheci, Qani shinen pighc mzkitni. Vorqan tanjen zmez yashxarhi, Ev kegheqen zkeans mer yaytni... Friki tagheri mej ardzaganq e gtnum ynchazurk bnakchutyan anmxitar vitchaky tatarbrnapetneri ishxanutyan tak. Himik dyzharec baners, Vor tatarn eghaւ tagaւor, Zyrkec zamenayn ashxarhs, U goghern edir mecavor։ Frikn ir ashxarhik tagherum talis e tchakatagri qveov karucvac beveracvac ashxarhi patkernery: Mekin hazar dzi ev jori, Mekin voch ul mi, voch maqi. Mekin hazar dekan voski, Mekin voch phogh mi pyghndzi. Mekin behez ev cirani, Mekin brde shal mi chankni. Mekin haramyn yajoghi, Mekin halaln korusi. Mekn i zyrkanacn harsti, Mekn yiւraynocn aghqatasci... Anhavasarutyan hoghi vra erku tchambarneri en bazhanvum voch miayn mardkanc xmbery, aylev arandzin mardy, qani vor baxty ev talehy kisum en nran naev ir tchakatagri nersum։ Friki kronakan-xratakan tagheric en nra «Ban vogeshah», «Ban pitani», «Vasn hogoyn», «Yishe zban Aւetaranis», «Vasn voghormutean», «I veray mecatann ev aghqat Ghazarin», «Ays ehamasphiւr caghikn» ev ayl tagher։ Aystegh Friky kronakan ditankyunic qnnum e hogu ev marmnihakamartutyan, irakan ev handerdzyal ashxarhneri, erknavor ev erkravor kyanqi, mahvan evunaynutyan, meghqi ev qavutyan xndirnery, vortegh mardu hamar qvei, baxti ev tchakatagri ashxarhic ver xoyanalu hnaravorutyun e bacvum yntrutyan mej: Che vor hogin geradaseli emarmnic, handerdzyal kyanqy: ancavoric: Hark e uranal erkrayin kyanqy, pahqov, aghotqov uartasuqov tchnshel marminy, ognel kariqavorin, hetevel avetaranakan xratnerin… Mekn i papanc paronordi, Mekn i haranc murogh lini. Mekin hazar dzi ev jori, Mekin voch ul mi, voch maqi. Mekin hazar dekan voski, Mekin voch phogh mi pghndzi. Mekin hazar hat margarti, Mekin voch ulnik mi apiki... Ays toghery, tepet yndhanur shat ban unen zhoghovrdakan aynpisi aracneri het, inchpisiq en: «Vorn uni Naxchvan, vory chuni charxi chvan», «Vorn uni Shaqi-Shirvan, vory chuni xeghdvelu chvan», «Vorun kuta berd u divan, vorun chi tar charuxin chvann», «Vurin: avar, vurin: xavar», «Vorin kutas selov phet, vorin ches ta cax, Astvac», sakayn Friki depqum bervogh hamematutyunnern ancnum en nerqin dramatik mtorman, qnarakanacman tchanaparh: Friky toghel e dramatik syuzhe unecogh zhoghovrdakan mi avandutyan chaphaco mshakum evs։ Danra «Tagh Frkan asaceal i veray eghbayraspanin» banasteghcutyunn e։ Sra mi tarberaky kadzeragreric mekum ev anvanvac e «Arak laւ ev pitan i» . aystegh banasteghcy xratum emardkanc heru mnal agahutyunic: ibrev mec chariqic: Avandutyan bovandakutyuny hetevyalne։ Erku unevor eghbayrner en aprelis eghel Msrum։ Mec eghbayry voroshum e mortel phoqrin, vorpeszieghac unecvacqy mna iren։ Pati mej sharvac aghyusneric meky patmum e ir glxov ancacnery evhordorum e mec eghbory heru mnal eghbayraspanutyunic։ Parzvum e, vor xosogh aghyusynaxkinum eghel e mi mec paroni marminy, vory zanazan arkacneri handipeluc heto dardzel eaghyusi ataghdz։ Friky naxyntrutyun e tvel hayrennerin (yot ev ut vankani nuynahang, kam mejyndmejnuynahang togherov): |