ՄԱՄՈՒԼ.ամ
Hay / Հայ | Рус | Eng | Tür
USD 402.56, EUR 440.64, RUB 4.58, GBP 505.01
+23 °C, +16 °C ... +28 °C Vaghy:+27 °C
Sero Xanzadyan /Im begheri arkacnery, Hatvcner «Hayrenapatum»-ic
23:47, 25.06.2014
24421 | 0

1998t ays ory' hunisi 26-in, mahacel e
Sero Nikolayi Xanzadyany: Cnvel e 1915t. dektemberi 3-in, Gorisum: Taghvac e Komitasi anvan panteonum, hay ardzakagir, HXSH mshakuyti vastakavor gorcich (1974), socialistakan ashxatanqi heros (1984), HXSH 1977 tvakani petakan mrcanaki daphnekir («Ereq tari 291 or» razmatchakatayin oragrutyan hamar), Haykakan ashxarhagrakan ynkerutւan patvavor andam (1985), Erevan qaghaqi patvavor qaghaqaci (1985), Goris qaghaqi patvavor qaghaqaci (1985), HGM andam 1950-ic։
1934-in avartel e Gorisi mankavarzhakan texnikumy։ 1934—41-in vorpes usucich ashxatel e Gorisi shrjani Tatev ev Xnacax gyugherum։ 1941–45-in carayel e xorhrdayin banakum, masnakcel Hayrenakan mec paterazmin։ Nra arajin patmvacqy: «Chor taphy», luys e tesel 1933-in, Gorisi «Karmir Zangezur» tertum։ 1990-94-in Hay groghneri miutyan naxagah: Nra steghcagorcutyunnery targmanvel ev arandzin grqerov lays en tesel ruseren, ukraineren, parskeren, angleren, germaneren, vraceren, araberen, bulghareren, estoneren ev ayl lezunerov։ Nra «Ayrvac tuny» patmvacqi himan vra «Hayfilmy» nkarahanel e «Lqvac kirtchi heqiaty» kinonkary, «Mxitar Sparapet» vepi himan vra: hamanun kinonkary։ HXSH X ev XI gumarumneri Geraguyn xorhrdi patgamavor։ XSHM Geraguyn xorhrdi naxagahutyan 1984 tvakani noyemberi 16-i hramanagrov xorhrdayin grakanutyan zargacman gorcum unecac mec vastaki, aktiv hasarakakan gorcuneutyan hamar ev XSHM groghneri miutyan kazmavorman 50–amyaki artiv Sero Xanzadyanin shnorhvel e socialstakan ashxatanqi herosi kochum։ S. Xanzadyann arajin hay groghn e, vor arzhanacel e ayd kochmany։ 1989-91-in: XSHM GX patgamavor:
S. Xanzadyany pargevatrvel e Lenini, Hsyrenakan paterazmi arajin ev erkrord astitchanneri, Karmir astghi, Ashxatanqayin karmir droshi ev «Patvo nshan» shqanshannerov։

Im begheri arkacnery


Paterazmic heto em es bnakutyun hastatel qaghaqum: Paterazmic berel em mi xlacac akanj, erku shqanshan ev ... beghers ... Inchpes mterimners u barekamners en vkayum, im beghery «miangamayn original» baner en:

Qaghaqn indz tchanachel e nax ev araj im begherov:

De begher en, eli: Es dranq miayn mek- mek em tesnum, ayn el, parz e, hayelu mej: Isk urishnery erevi amen or u chen el dzandzranum:

Verjers er: Im anphophox varsavir «ustan» chaphic aveli erand gorcadrec ir aselov «zagranichni modayov» dzevavorelu im beghery:

- Varsaviry petq e tchashakov «modayov» lini, - asac na: - Mi qich el tchashakov «xudozhnik»:

Asac u aynpisi tchashakov «modayik» dardzrec im beghery, vor nranc tav xrdzeric mnac miayn mi sev gic: Eghinji trtur tesel eq, da Dzez orinak:

Erb et mghac gluxs ijecri u nayeci hayelun : carhureci: Es aylev es chei: «Modayik» votchaban - «xudozhnik» ustayis xndreci shrtunqis vrayic anhapagh heracnel ayd sev trtury:

-Inchi, - zarmacav na: - Begheri verjin modan ed tesak e: Hima sagh Evropan ........

-Ban chunem aselu, - chuzeci nshavakel voch ustayis, voch el, manavand, «sagh Evropan»: - Parzapes vtchreci aylevs begh chpahel: Hni mnacuk e, avelord hogs u ber:

Varsaviranocic durs eka phshrvac srtov: Isk ory paycar er, hatcheli: Sakayn el inch hatchuyq, erb verin shrtunqs karces cackvum e aseghnerov, karces shrtunqs chka el u atamners bac en:


Erker

  • Hayreni vtakner (zhoghovacuum tpagrvel en Sero Xanzadւani mi qani banasteghcutyunner), E., Haypethrat, 1940, 302 ej, tp. 3.000։
  • Mer gndi mardik (vep), E., Haypethrat, 1950, 551 ej, tp. 5.000։
  • Hoghy (vep), girq 1, E., Haypethrat, 1954, 512 ej, tp. 5.000։
  • Vorotani kirtchum (patmvacqner), E., Haypethrat, 1954, 28 ej, tp. 5.000։
  • Hoghy (vep), girq 2, E., Haypethrat, 1955, 500 ej, tp. 5.000։
  • Lal Hamazy (patmvacqner), E., Haypethrat, 1955, 44 ej, tp. 10.000։
  • Vorotani kirtchum, E., Haypethrat, 1956, 56 ej, tp. 10.000։
  • Hoghy (vep), E., Haypethrat, 1957, 764 ej, tp. 20.000։
  • Karmir shushanner (patmvacqner ev novelner), E., Haypethrat, 1958, 330 ej, tp. 10.000։
  • Qarandzavi bnakichnery (vipak), E., Haypethrat, 1959, 120 ej, tp. 10, 000։
  • Mxitar Sparapet (vep), E., Haypethrat, 1961, 844 ej, tp. 40.000։
  • Phunj։ Sovetahay mankakan grakanutiւn (zhoghovacuum gorcer uni naev Sero Xanzadyany), E., Haypethrat, 1961, 356 ej, tp. 10.000։
  • Harstutyuny lernerum, E., Haypethrat, 1961, 43 ej, tp. 20.000։
  • Mxitar Sparapet (vep), Kahire, tparan «Husaber», 1962, 718 ej։
  • Depqer lernerum, E., Haypethrat, 1962, 68 ej, tp. 5.000։
  • Mxitar Aparapet (vep), Beyrut, 1962, 715 ej։
  • Mxitar Sparapet (vep), E., Haypethrat, 1963, 744 ej, tp. 50.000։
  • Korac arahetner (patmvacqner ev novelner), E., Haypethrat, 1964, 368 ej, tp. 10.000։
  • Qajaran (vep), E., «Hayastan», 1965, 588 ej, tp. 10.000։
  • Ayrvac tuny (patmvacq), E., «Hayastan», 1965, 44 ej, tp. 10.000։
  • Matyan eghelutyanc (vep), E., «Hayastan», 1966, 228 ej, tp. 20.000։
  • Erkeri zhoghovacu 5 hatorov, hator 1 («Mer gndi mardik»), E., «Hayastan», 1967, 380 ej, tp. 30.000։
  • Erkeri zhoghovacu 5 hatorov, hator 2, girq A («Hoghy», vep, girq arajin), E., «Hayastan», 1967, 364 ej, tp. 30.000։
  • Erkeri zhoghovacu 5 hatorov, hator 2, girq B («Hoghy», vep, girq erkrord), E., «Hayastan», 1967, 408 ej, tp. 30.000։
  • Erkeri zhoghovacu 5 hatorov, hator 3, girq A («Mxitar Sparapet», vep, girq arajin), E., «Hayastan», 1968, 496 ej, tp. 30.000։
  • Erkeri zhoghovacu 5 hatorov, hator 3, girq B («Mxitar Sparapet», vep, girq erkrord), E., «Hayastan», 1968, 440 ej, tp. 30.000։
  • Erkeri zhoghovacu 5 hatorov, hator 4 («Karmir shushanner», «Yoterord aghbyury», «Meronq u mer harevannery», «Korac arahetner», «Varq haranc»), E., «Hayastan», 1968, 524 ej, tp. 30.000։
  • Andzrevic heto (vipakner, «Korac arahetner», «Meronq ev mer harevannery», «Varq haranc»), E., «Hayastan», 1969, 468 ej, tp. 25.000։
  • Lal Hamazy, E., «Hayastan», 1970, 18 ej, tp. 10.000։
  • Inchu, inchu։ Patmvacqner, heqiatner, zruycner, E., «Hayastan», 1970, 159 ej, tp. 10.000։
  • Erkeri zhoghovacu 5 hatorov, hator 5 («Qajaran», vep), E., «Hayastan», 1970, 532 ej, tp. 30.000։
  • Ereq tari 291 or։ Razmatchakatayin: oragir, E., «Hayastan», 1972, 400 ej, tp. 20.000։
  • Sevani lusabacy (vep), E., «Hayastan», 1974, 527 ej, tp. 20.000։
  • Xoseq, Hayastani lerner (vep), E., «Sovetakan grogh», 1976, 536 ej, tp. 20.000։
  • Avandatun։ Heqiatner։ Aghvesagirq։ Zruycner, E., «Hayastan», 1976, 140 ej, tp. 20.000։
  • Veracnund (zhoghovacuum tegh e gtel Sero Xanzadyani «Ghoghanjner Gramphayum» gorcy), E., «Sovetakan grogh», 1977, 552 ej, tp. 10.000։
  • Taguhin hayoc (vep), E., «Sovetakan grogh», 1978, 396 ej, tp. 15.000։
  • Qarandzavi bnakichnery (vipak), E., «Sovetakan grogh», 1979, 104 ej, tp. 30.000։
  • 1971, amar (patmvacqner, vipak ev pies), E., «Sovetakan grogh», 1979, 455 ej, tp. 30.000։
  • Xoseq, Hayastani lerner (vep), E., «Sovetakan grogh», 1980, 520 ej, tp. 25.000։
  • Hayrenapatum, 1929—1970, girq A, E., «Hayastan», 1980, 480 ej, tp. 20.000։
  • Karmir shushanner (patmvacqneri zhoghovacu), Tehran, hrat., Iranahay azgayin ev mshakutayin miutyan, 1981, 76 ej։
  • Hayrenapatum։ 1945—1979, girq B, E., «Hayastan», 1981, 608 ej, tp. 20.000։
  • Erkeri zhoghovacu 6 hatorov, hator 1 («Mer gndi mardik», «Ereq tari 291 or» veper), E., «Sovetakan grogh», 1981, 704 ej, tp. 30.000։
  • Erkeri zhoghovacu 6 hatorov, hator 2 («Mxitar Sparapet», vep), E., «Sovetakan grogh», 1981, 780 ej, tp. 30.000։
  • Erkeri zhoghovacu 6 hatorov, hator 3 («Qajaran»), E., «Sovetakan grogh», 1982, 439 ej, tp. 29.000։
  • Erkeri zhoghovacu 6 hatorov, hator 4 («Xoseq, Hayastani lerner», vep), E, «Sovetakan grogh», 1982, 456 ej, tp. 29.000։
  • Erkeri zhoghovacu 6 hatorov, hator 5 («Taguhin hayoc», «Vec gisher», «Caravel em, jur bereq», «Matyan eghelutyanc»), E., «Sovetakan grogh», 1983, 616 ej, tp. 29.000։
  • Erkeri zhoghovacu 6 hatorov, hator 6 (patmvacqner), E., «Sovetakan grogh», 1983, 608 ej, tp. 29.000։
  • Hayrenapatum. tchamphordakan noter Sovetakan Hayastanum, girq 3 (1959-1981), E., «Hayastan», 1984, 664 ej, tp. 20.000։
  • Araqsy pghtorvum e (vep), E., «Sovetakan grogh», 1985, 208 ej, tp. 20.000։
  • Hors het ev aranc hors, E., «Sovetakan grogh», 1986, ej 320:
  • Avandatun: Patmvacqner, zruycner, heqiatner, E., «Sovotakan grogh», 1987, 288 ej:
  • Pyly Pughi, E., «Arevik», 1988:
  • Andranik (vep), E., «Xorhrdayin grogh», 1989, 448 ej:
  • Shushi (vep), E., «Nairi», 1991, 478 ej:
  • Garegin Nzhdeh (vep), E., «Arevik», 1993, 320 ej:

______________________________
Hatvcner Sero Xanzadyani «Hayrenapatum» erkic

Mughan tchyugh

1929, mart։— Dzyuny tegh-tegh halvel, gnacel e։

Jravaseri mej tamkel en ashnan coghunnery, elel e krutuki sermy: girk ynd girk merac ashun ev garnan clardzakum։

Es ev mer xmbi bolor tasnmek tghanern u aghjiknery tasnchors tarekan enq։ Miayn mer usucich ynker Musheghn e mec։ Mer xumby gnum e «shrjan» : Maghanjugh gyughy: Erekuyt piti tanq ashxatavor zhoghovrdi hamar։ Es artasanelu em «Koxy», Arphiky parelu e «Goghtani» ։ Na shrtunqi vra xal uni, mazery xit en u parelis vizy mi phoqr tequm e: xeghtch-krak։ Ynker Musheghy durekan dzaynov ergelu e «Bari, gegheciky» ։ Apa erkar xoselu e usman karevorutyan «koghmani» ։

Aregaki copery karmir mahud en dardzel, phrvel dzyan patarikneri vra։ Inch lav vzkapner klinen mez hamar, naev geghecik shor, vor cackenq mer Iskuhu merk lanjy։ Iskuhin «Cirani car» e ergum, eresn el cirani pes sharaguyn e, bayc hagnelu shor chuner, vor merkutyuny cacker u mez het «shrjan» gar։

Dzori lanjin, zhayreri mej qarakuyter en cxum։ Ynker Musheghy mez asum e, vor da mer: Zangezuri gavari Gorisi shrjani Maghanjugh gyughn e:

— Dzez qaghaqavari kpaheq։

Mi shun e hachum: phory harelov։ Mek urishy votqov et e talis atari moxirn u alarum hachel։ Moxiry tern e taphel dzyan vra, vor shuny chmrsi։

Kangnac em ekeghecu bemum։ Taq golorshi e elnum nstacneri begheri xrdzeric, karkatac shaleri patrvacqneric, voroncov kanayq cackel en irenc gluxnern u berannery։ Ekeghecu syan vra deghin achqerov patker-kin ka։ Na sparnaliqov e nayum indz, qrqjum, erb es artasanum em «Dzmran mi gisher kar mi harsaniq...» ։ Gyughacineric meky harachum e.

— E, hor a, e, hor a...

Arphiki «Goghtanin» nazanq uni։ Mi qani dzerq caph en talis: karces qarer en zarkum irar։

— Ada, Artem, ek es aghjikn uzenq mer Karoyi hamar։

Arphiky shphotum e pary։ Ekeghecu patery qrqrjum en։

Ynker Musheghy erkar xosum e usman karevorutyan «koghmani» ։ Mi tat e tnkvum phaphaxneric verev։

— Ed usum asacid koghmani hamoz enq, varzhapet։ Nmanapes shen kena xorhrdayin ishxanutyuny, mez hamar tchrag a berel։ Ama, nax ev araj, qosi tchar bereq gyugh։ Qosy mez kerav։— Mardy hazum e phaphaxi mej, phaphaxov srbum qit-mruty։

Mi kin shali tuty heracnum e beranic։

— Harss tghis glxatarel e, varzhapet։ Asum e gnanq qaghaqum aprenq։ Bo, bo, bo... Ba mer hoghn u tavary anter toghnenq։ Tchar ara, varzhapet։

Gyughxorhrdi naxagahy shrjvum e depi na։

— Amot unecir, harsi։ Es miamit varzhapety inch kara ani kapy ktrac harsid։ Estegh ishxanutyun ka։

Harsi negh usery srvum en։ Nra lanjy cackac shali vra gulpayi karkatanner kan։ Gulpayi karkatan ka naev gyughxorhrdi naxagahi pijaki usin։

Gyughxorhrdi naxagahy kanchum e.

— Ey, Abaxsh, gluxd mi daghi syuni qamakum, varzhapetin tar tund, du «karavat» unes։

Ir «karavatov» hpart Abaxshy mrnchum e.

— Ba xe chem tani։

Naxagahy mez bazhanum e tneri vra, isk gyughum eghac-cheghacy hisunmek cux e: 302 bnakich: Naxagahn indz hrum e depi im tariqi mi tgha։

— Es naxric et ynkacin el du tar։

Tghan ahov nayum e indz։

Jraphoseri vrayi sarce barak shertery plplum en lusni colqeric։ Curt e։ Shun chi hachum։ Mi tegh mi tchrag pecin tvec u marec։ Qarayri dury et gnac tnqalov։ Curt mtutyun qrqjac eresis։ Meky hazac karces erkri xorqic:

— Mami, gyughxorhurdn es aghin ghonagh tvec mez։

Mi dzayn el e mrsum harachanqov.

— Ay ghonax, da umancic es։

Luys chka, curt e u curty tarac harachanq։ Tghan brnum e im dzerqy, tanum xavari mej։ Ayc e lizum cocraks, hazum.–i..i։ Tghan heqiat e patmum։ — Linum e, chi chinum: — Ayci taq shnchic quns tanum e։ Linum e mi barak kacan, mi jraphos, mejy deghin ashun u garnan nshan: girk-grki։ Aydpes miasin nranq taq en ev ayci phshot lezun chi hasnum nranc։ Linum e «Goghtani» parogh Arphiky: shrtunqi karmrin sev xal, cocum tphrtacogh lorikner։

Aravotyan mamin kave aman e dem anum indz.

- Eci kat E, xmir։ Qoranam, hac chka։ Es erku ors mer halevory karpety tanelu e dzorery: alri het phoxi:

Halevory apaku bekorov trexacu kashi e qerum։ Kashin phatatel e eghani kotin u qerum e mazy։

— Ha, trexs anem, kenam, karpety tanem dzorery: haci։

Halevory eghani kotov grphum e mejqy, inchpes ezy: cari qor anelis:

— Mer sheni anuny Maghanjugh chi, e, ay vordi, sxal en asum: Mer sheni anuny Mughantchyugh e, Mughani tchyugh։ Imacar։

Arevy kpel e dzyunerin: Bayc dardzyal curt e։


1953, mart: — Hin araheti teghy xtchughi e: ezrerin keraseniner: mek erku... hing haryur: Gyughy hinn e, inchpes tesel em qsanchors tari araj, ayspisi mi garnanamuti or, erb hisunmek cux-yntaniq uner։ Hima phoqracel e: qarasunvec cux dardzel: 232 bnakichov։ Phophoxutyan patkery sa e— 1831-in unecel e 36 bnakich, 1873-in: 182, 1914-in: 225, 1931 tvin: 322:

— Jahelnery toghnum, gnum en qaghaq, — asum en indz։— Nor qaghaqner en steghcvum...

Dzori lanjerin, zhayreri mej qarakuyter en cxum, hin hangov։ Es hishum em Arphiki «Goghtani» pary ev ayn aycin, vor lizum er cocraks։

Gyughtghtakic Lalazar Xachyani tany noradzev seghan ka, elektrakan lamp, «Ararat» konyak ev teghakan gini։

— Shutov teghaphoxvelu enq verev: dashti harty, — asum e Lalazar Xachyany։— Spasum enq, vor xmelu jur beren dasht։

Ereq tari araj gyughi anuny phoxel, Aygedzor en drel։ Aphsos, Mughantchughy taghvec։ Ays gyughi bnakchutyan mi masy bnik e, mi masy ekel e hayoc Mughan mec dashtic, mi phoqr masn el: Xoyic: Parskahayqi Xoy gavarum minchev verjers el Maghanjugh hayoc gyugh kar: Hnaravor e, vor aydteghic gaghtac-ekacnery berel en gyughis anuny։ Tasnyoterord daraskzbin sa «mec shen» er ev kochvum er Mughanjuk։ Sran grete kic er Tandzaver gyughy, vor hima chka։ Ayd mekn el Orbelyani cucaki Tandzyak gyughn er։

Aygedzory shtapum e durs gal zhayreri mtin xorochneric։


1966, noyember։– Maghanjugh—Aygedzory noric e phoqracel, mnacel en yndameny eresunut cux: 226 shnchov: Xtchughu mot tnkvac keraseninery elel-mecacel en։ Bachorizon dashtum arden nor tnategheri himqer en gcel։ Hoviv Zaven Poghosyann asum e.

— Hren, im tan teghn ayn kanach tumbn e...

Ayd kanach tmbic erevum e ashxarhy։ Zaveny harcnum e.

— Mitd e, vor mi gisher es u du qnecinq mer eceri het...

Es haziv em hishum Zavenin։ Heqiat er patmum.— «Linum E, chi linum...» ։ Ayn tghan hima ays tghamardn e ev sa heqiat che։

— Ekogh tari nor tuns patrast klini, inchqan ynker unes, vercru ari indz hyur։

Noyemberyan hatcheli arev e։ Hin tchanaparhic mi nor tchyugh teqvum e dzax, ancnum Vararakn gety ev elnum depi Gorahand։ Getaphin Arani berdi averakn e: Arany Sisak nahapeti zarmic er: «Huyzh ari ev geghecik ev qaghcr baruq zEran (Aran) anun» ։ Sa hayoc Vagharshak tagavori koghmic nshanakvec Aghvanic kusakal: mer tvakanutyunic araj, erkrord darum։ Sra anunov kochvec Arani dashty (ayzhm Mughan) ։ Ir qaghcr bnavorutyan pattcharov stacav Aghu (anush) makanuny, vorov ev ir erkiry kochvec Aghuanq (Aghvanq):

Ashnanayin deghnutyun e mi qich ginevet u mrgavet ays dzorum։ Kamrji mot, ur hin jraghacn e, im mankutyan ynker aygegorc Aramayis Daduncy ktrum e tchamphas.

— Minchev mi-mi tas tti oghi chxmenq, bac chem toghni։

Hin jraghaci mot el Niazanc Grigorn e ktrum tchamphas.

— Minchev mi pharch nor gini chxmes, bac chem toghni։

Teghakan gini e, vor indz hishecnum e Burgundiayum tesac mi maran: anush gininerov։

Koshkakar Artush Tatuncn asum E.

— Aghjiks mardu em talis: Esor tanum en Erevan, ek:

Dzori mshushy crvel e... Urax em, manavand Artushi ev nra knoj: Satiki uraxutyamb, vor vorb aghjnak er: bobik u xonarh ev antun, vor hima liqy tun uni ev harseri u phesayi ter e։

— Caravel em, jur bereq...

Barachum e hoghy։ Barachum e, bayc jur chka, andzrev chka։ Chka։ Isk Hazaranphrkichi surbn antarber e։ Hazaranphrkichi mot artery mernum en chptghavorvac: Inzhener-jraban Badiryan Gurgenn indz asum e.

— Aystegh tunel enq steghcum jrancqi hamar։ Tasnut kilometr erkarutyamb tunelov ekac Vorotani jri mi masy Xot gyughi glxic kijni Tatevi elektrakayany banecnelu, myus masy kga ays koghmery: vec hazar hektar chor hogher jrelu։ Ays jratary karucogh Gurgen Badiryany eritasard e, sakayn arden phordzvac jraban-shinarar։

— Jury sephakan tchnshman uzhov, hzor xoghovaknerov kancni dzory u kbardzrana sarahart, — bacatrum e na։

Nerqevi zhayreghen dzoraxorochnerum molorvac en ereq gyugh: Azatasheny (Urghuni shen), Aygedzory (Maghanjugh) ev Dzorasheny (Kyuru-Goru) ։ Zhayreri mej en: anhorizon u anherankar։ Ayd ereq gyughery petq e teghaphoxven ays laynahorizon dashty, ays azat, azniv hogheri vra himnven։ Es Badiryanin harcnum em, te erb kavarten jrancqi shinararutyuny։

— Mi ereq-chors tari heto։

Mtnum enq tunel։ Luyseri zhapaveni ughghutyamb qaylum enq araj ev dem arnum tunelagorcnerin։ Bolorn el ays lerneri tghaner en։ Es nranc hayrerin em tchanachum, voronq im tariqi en։ Ays tuneli pety Yurik Petrosyann e: Xnacax gyughaci Chophur Grigori tghan։ Es Chophuri harsaniqum eghel em։ Yuriky nor e avartel Erevani politexnikakan instituty ev aha aystegh shinararakan gorci e։ Aha Kizir***unc Smbaty։ Sa el mer Tegh gyughaci e, hayry hmut hoviv er։ Jury irenc gyughi dashtn el e hasnelu։ Sa Tatunc Gedeoni tghan e: Serozhy։ Sra hor het xot em harel Curt aghbyuri mot։ Txur ergum er. «Caravel em jur bhreq...» ։ Sa Glazanc Garnikn e: Xndzoreskic: Sa el Svarancic Haykaz Hovhannisyann e։

Tunelic durs em galis goh։ Iskakan mardkanc het shphveci: Nayum em ays xandzvac hogherin ev tesnum xor dzorum galarvogh Vorotani arcate mejqy: Ur vor e mec gety kelni dzoric, ksphrvi carav hogheri lanjerin: Akamayic hishum em Lunacharsku asacy Hayastanum: 1924 tvakanin։

— Voghjuyn dzer bazmacharchar, bayc harutyun arnogh mec erkrin, voghjuyn qez, zhoghovurd։

Ereq gyugh en dzoric bardzranam sarahart։ Ereqn el phoqr en։ Azatashenum 272 shunch e, Aygedzorum: 226, Dzorashenum: 236։ Aygedzor—Mughantchyughy 17-rd darum mec ev nshanavor er, shrjakayqy kochvum er nra anunov «Erkirs Mughanjughu» ։ Ays gyughic en pokvel u mi qich nerqevum: Vorotan ev Vararakn getaxarnurdum gyugh steghcel eresun tun hayer։ Srancic mi dziavor jokat e eghel Davit-Beki banakum ev gyughy kochvel e Davit-Bek, vor ayzhm dardzel e Davutlu: 1731 tvakanin osmanci turqeri keghequmov ev kotoraci sparnaliqov Davit-Bek-Davutlu gyughi hay bnakchutyuny glxovin mahmedakan e dardzel։ Mec er nan Alighulisheny, 1884 tvakanin ays gyughum 150 tun kar: 812 bnakichov։ Sakav hogh ev bnakvelu tegh chunenalu pattcharov bnakchutyan mec masy, ays dari skzbic sksac, qochel-heracel e: Ays ereq gyughy hima miacyal mi sovxoz e: ZangeZur anunov, 728 bnakichov։

— Minchev nor gyughy shinenq, jurn el khasni mez, — asum e maghanjugheci Lalazar Xachyany։ Na arajin carn e tnkel nor gyughateghum։ Es nran harcnum em.

— Miacyal gyughi anunn inch eq dnelu։

— Chenq voroshel, vetch e, — patasxanum e na։— Amen gyugh uzum e ir anuny dni nori vra:

Es nran xorhurd em talis nor gyughi anuny Hazaranphrkich dnel։

— Srbi anun:

— Voch։ Tuneli jurn e phrkelu dzez։ Phrkichy da e։

Phoqrik blur, xandzvac xot։ Blri vra maturi averak, mi sevacac pat: krakaranov։ Pghndze erku momakal e drvac sev mur krakaranum, taky mi qani metaghya dram։ Es el em dram gcum... Apa ojaxin agucvac e mi sevacac, kartch u layn xachqar։ Anzard e, angir, vran arcvi cirt։ Cacum jrambarn e karucvum։


1971, hulis։– Hazaranphrkich maturi mot, betoni pateri mijov mi amboghj get e hosum։ Jratari shinararutyan pet Gurgen Badiryany hanum e shorery, netvum jri mej։ Tas-tasnerku manchukner evs loghanum en։

— Vor gyughic eq։

— Aygedzoric։ Araj Maghanjugh er։

— Erb loghal sovoreciq։

— Erb jury ekav Hazaranphrkich։

Sa Hazaranphrkchi cic qarn e: ptghaberutyan pashtamunq։ Nor berac jri mot handipum em Aklunc Baxshi dayun: aghjik coran het։ Ays tari lracav cerunu innsun tarin։

— Yotanasunhing tari gyughum chem eghel, es tari asaci mi gam mer hoghin hasac es jury tesnem։

Papn asum e, te ir cornik Inan vec tarekan e։ Aghjnaky ughghum e papin: ays koghmeri xosvacqov.

— Es vec chem, e, oxty tyrekan em, oxty։— U qrqjum e։

Aydpes qrqjum e naev Hazaranphrkchi hartavayry hasac jury, nor jury։ Gurgen Badiryani karucac jrancqi jrery aratoren shagh en galis saraharti vra։ Ereq manr gyugher havaqvum en aystegh: nor gyughateghum, jrery dngum en, jrery ergum en, jrery srbagorcum en hoghi vogin։ Es el loghaca, mkrtveci Hazaranphrkichi jrov։ Mi hin xachqar e taghvac hoghi mej, Antaram ev xorn caghikner en busnel nra tak։ Axr jri calqunnery hasnum en nranc։ Sqancheliq e։ Sarahartum jur ka։ Sarahartum nor tner en karucel։

Nstecinq jri mot: tti oghi xmelu։ Mi tunelagorc caghiky ptkin varung berec։

- Ays hoghic e։

Lalazar Xachyani erazanqy katarvel e, jur e ekel sarahart, ev gyughy durs e ekel zhayreri mijic։ Aphsos, nran chtesa, na canr hivand e։ Hishum em: 1619 t. grich Xachaturi asacy, «Katarecav sa (dzeragri yndorinakumy) i yerkirn Maxanjuxu, i gyoghs, vor Tandzaver kochi» ։

1972, ogostos։—Jrashinararnery tuneli elqi mot noric varung en canel։ Goru gyughic, vorin Kyoroe einq asum, mer tun er galis Agul bibin: bobik, kisamerk.

— Manishak, erexeqs eli qaghcac en...

Agul bibin hima chka: Es hishum em nranc qarandzavy, vor misht datark er, misht qaghcac u curt։

Hima nor gyugh e aystegh: anuny Hartashen։ Havaqvel en Maghanjughi, Goru-Kyoru ev Urghunisheni zhayreri mej cvarac gyughacinery ev aha nor tner en shinum։ Nor tun e shinum naev Eranik Javadyany։

— Ekeq hac kereq, ay mardik։

Nor tneri hayacqnery depi arevn e։ Qarandzavnerum shat en arevi karotel, hima mi lav kkshtanan։ Gyughxorhrdi naxagah Gurgen Grigoryanin asum em, vor lav kliner gyughi anuny Eranik dnein: nor gyugh steghcogh ktvoruhu patvin, vor naev yot erexa uni։

Nor gyughy xmelu jur chuni, carav e։ Sovxozi direktor Hrant Baghdasaryann asum e.

— Ays tarva verjin xmelu jur kunenanq։ Mi kerp yola gnaceq minchev berenq։

Gyughy buzhketi, tchasharani, baghniqi, grasenyaki, gradarani shenqer e karucum։ Isk mijnakarg dprocn arden shenq uni։ Minchev dzoreric dasht durs galy ereq gyughery miasin unecel en 118 tun, ayzhm 126 tun en։ Sijnakarg dproc unen: 150 ashakertov։

Ir hamar tun e shinum naev dproci direktor, banasteghc Grisha Manucharyany: Harcnum em.

— Hima el es grum։

— Mek-mek։ Aveli lurj hogser unenq: nor gyugh steghcely:

Hatcheli hogs e։

1978, hulis։— Maghanjugh gyughaci Asatur Xachyann indz asac, vor ir papy banasteghc e eghel ev «davtar» uni։ Shutov nra vordin Seyrann ayd «davtary» berec indz mot։ Hin, deghnac tghter en. banasteghcy keghcanun uni: Syunik Mahtesi. hetaqrqir e։ Mi, qani togh havaneci.— «Baxtd cicaghelu mi husar erbeq» ։— «Mi kraki mej ayrvum en ancux, analav» ։ «— Voh, voghormac astvac, du phrkir bolor ashxarhn cavic» ։

Ays tetrakn arzheqavor e nranov, vor Syunik Mahtesu vordi Petanos Xachyany hor «davtari» ejeri myus eresin grel e ir hushery 1918—1920 tvakannerin Zangezurum u Baqvum cavalvac depqeri masin, inqy evs aktiv masnakcelov lerncineri inqnapashtpanakan krivnerin։ Im xndranqov nra tor Seyrann orinakel e ayd hishoghutyunnery ev tvel indz։

Nor steghcvac Hartashen gyughic Grisha Manucharyani het ijnum enq hin gyughy Kyorol, vor, asel em, Orbelyani hishatakac Gorun e։ Tchanaparhn ahreli e andundi lanjov։ Ayginery kendan en, bayc hetzhete vayrenanum en։ Dzorakov mi jraghaci jur e gnum: Aygineri mej hin u nor shirmaqarer kan։ Mi qani ardzanagrutyun kardaci։ Grishan indz asac, vor gyughy yot gerezmanatun uni։ Drancic meky mec dzori ayn koghmin e: lernaosti mi patariki vra։ Ayntegh aylevs anhnarin e gnaly։ Avandabar asum en, te hin Xndzoresk gyughi bnakchutyuny Kyoruic e gnacel։

Ekeghecin nor e, sakayn himqery hin, shat hin en: Qarery shat xoshor en u anmshak։ Parz e: hetanosakan aghotateghii vra e shinvac։ Ekeghecin kangun e, uni erku hzor kamar, vor pahum en qare taghy։ Ekeghecu mej u vran ardzanagrutyun chgta։

Gyughum hima voch voq chi aprum։ Dirqy kataryal anarik e: kutak berd։ Mi qani tun der kangun en: Qarashen, hrashali tner en։ Mi tun chors harkani e: arajin harky lav phorac qarayr։ Tchartarapetakan u karucoghakan arumov gerazanc lucum e, anhamar nurb u nerdashnak kamarner uni։ Sakayn averaknery, vor shat en, cackvum en moshi tpherov u «vayreni» kochvogh arag atchogh, laynaterev carerov։

— Sa harust apor tunn e, — asum e Grishan։ Hrashali tun e, buxariki cackakal qary qandakac, naxshac: kraki, ojaxi pashtamunqi mnacuk։

Ays mi apery harust mard e eghel։ Sakayn shat El zhlat։ Tghanern aprel en Baqvum։ Amrany sranq irenc yntaniqnerov galis en gyugh: hor mot։ Harust apery tesnum e, vor mec tghan tambaqu e cxum, ayn el tank tesaki, asum e։— Ed papirosd ogut talis e, vor cxum es։ Axr phogh e gnum, e, ay tgha, phogh es phchacnum։ Dra tarky tur։ Ogut talis e, vor cxum es։

— Ha, aper, — patasxanum e vordin։— Sra oguty mec a, shat mec։— Orinakis hamar, hinchpes։– Vor mi papiros em qashum, aper, hing or kusht em mnum, — patasxanum e tghan։— Hing orum voch hac em utum, voch gini xmum։— Ha, — uraxanum e miamit apery։— Vor edpes e, ay bala, eghbayrnerid el papiros qashel sovorecru, harsneren el, erexaneren el։

Petanos Xachyany kcktur, sakayn harkavor teghekutyunner e haytnum Andranik Zoravari Gorisum gtnvelu masin։ Inqy eghel e andznver zinvorakan: harazat zhoghovrdi phrkutyan dzhvarin krivnerum։

Hulisi verjn e։ «Zangezur» terti xmbagrutyan «vilisov», vori varordy im horaquyr Manushaki tor Razmik Baghdagulyann e, Gorisic gnum em Maghanjugh։ Es arden asel em, vor Maghanjugh gyughy mi tasy tari aoaj e veracvel։ Ays dzoreri ereq gyughery dzoreric durs en ekel, miacyal uzherov nor gyugh shinel geghecik hartutyan vra, dardzel mi tntesutyun, anuny drel Hartashen։

Nor gyughy chors phoghoc voyni: kanonavor, layn: Tnery barekarg en, bolory titeghya kam taphaco saliknerov cackac: Aghbyuri mot kanayq u aghjikner en havaqvac: Harcnum em: jur unen:

— Ba ches tesnum, - patasxanum en։ Es zghjum em harcis hamar։ Gyughn arat jur uni: ev xmelu, ev vorogelu։

Tneri araj partezner en։ Jahel hoghagorc Anushavan Karapetyann asum e.

— Petutyuny mez hazar vec haryur metr hogh hatkacrec tner shinelu, u partezner steghcelu hamar, bayc mez hazar erku haryur metr tvin։

Zarmanum em: inchu aydpes։ Che vor ays koghmerin anptugh u anmshak hogh vorqan uzes ka։ Inchu en xaxtel petakan sahmanacy։ Sa inch gerxnayoghutyun e։ Darnanum em gyughy himnadroghneri vra։ Bayc darnutyuns pharatvum e, erb zruyci em brnvum erku erexayi het, meky sovorum e erkrord dasaranum, anuny Arayik, myusy Hamlet : chorrod dasaranum։ Hamlet anuny eresunakan tvakanneric shat hargi e mer lernerum ev chors-hing tghayic mekn anpayman Hamlet e։ Mard ughghaki chgiti inchpes naxati ays anhamar Hamletneri cnoghnerin։ Inchevice։ Voronum em barekamis: Grisha Manucharyanin, apa hin ynkerojs: Karo Ohanyanin։ Gtnum em։ Grishan henc nor e tti oghi torel-qashel, torelu sarqy der chi qandel, aha da phoghoci ezerqin։

- Mtnenq tun։

- Che, patrastvir, gnum enq hin gyughy: Maghanjugh։

Grishan neghvum e: axr gam ir tunr u ners chmtnem։ Sakayn, erevi hishelov im bnavorutyan ayd mi gicy, ayn, vor asacis tern em, zijum e u mtnum meqenas։

- Vortegh e aprum Karon։

— Na petakan shenqum e։

Sovxozn aystegh mi erku petakan shenq el e shinel, vor gyughi cayrin en, harkavor harmarutyunneric zurk։ Um en petq nman bnakarannery։ Grishan hrazharvel e bnakaran stanal ayd shenqeric ev ir hamar shat geghecik arandznatun e karucel, inchpes gyughi bolor aoandznatnery։

Karon evs stipec, vor es mtnem ir tuny, sakayn...

— Ory mtnum e, shut areq gnanq։

Gnum enq sarahartov։ Es hianum em coreni dashterov։ Hrashali hac ka: anqist coreny pat ar pat voskun e talis։ Amenureq Vorotani jrancqi jrern en vazvzum։ Hishum em hisun, vatsun tari araj menq aystegh arter uneinq u mi katil jur chkar, vor caravners hagecnenq։

Artery hndzum en meqenanerov։ Arteri mej anhamar dolon havqer kan, vor geghecik en, isk mi tesak trchan el ka, vor chei tesel: kaptavun e, phoqr, koly spitak։ Karon, vor naev vorskan e, asum e, te ayd trchunn irenc koghmerum chi eghel, aystegh erevacel e jur bereluc heto։

Ancnum enq Lalazar Xachyani tnkac carughu aranqov: Arat-arat jrer։ Tuneli beranin, vortegh es kanach varung em tesel der tunely karucelu zhamanak, jrhan kayan e drac։ Mec jrancqy durs e galis getni takic u kapuyt-hrashq goti darnum voskeghen arterov ptchnvac blurneri mejqin։

Che, shat ban e phoxvel։ Hrashali, ashxarhashen gorc e katarvel aystegh։

Hin Maghanjughy grete ka ir naxkin tesqov, tneric shatery pahpanvel en, teev voch voq chi aprum mejy։ Karon asum e, vor miayn ir eghbayrn e mnum hin gyughum: knoj het։

Ttenineri xtutyan mej kangnac e gyughi ekeghecin։ Phoqr e, tchartarapetakan margarit։ Sakayn nra hrashqy ereq xachqarern en։ Dranq drsic en bervac, meky drvac e ekeghecu dran glxin ibrev baravor, myus erkusy: koghqerin։ Aphsos, ays ekeghecin karucogh varpetnery xachqarery mi qich ktrtel en: pati mej harmarecnelu hamar։ Baravor xachqarn uzum em hambarel: shat e annman, qandaknery nurb, ases kendani: Qari erkarutyamb zuyg xach e qandakvac, aranqnerum ChCA: Sa tvakann e: 1302: Karon asum e, te ayd xachqary, inchpes lsel e inqy, berel en motik Ericdzoric, vor knshanaki ereq dzor: Ayntegh gyughategh e eghel: Erku xachi mej mardu hrashali qandak ka: zorakan, net u agheghov: Manavand qandaki achqery hianali kendani en, xosun: Pati tak hrashali tapanaqar. «Ays e tapan hankuceal Mkrtchi vordi Melqumin. 1842»: Mi urishy: «Ays e tapan Alaverdi tv. 1832»: Naev hangavor tapanagrer kan.- «Ays e tapan i hangstean ijeal marmnovn i gerezman...» ev ayln:

Mi qari arjev Karon hanum e glxarky:

— Paps e:

Hrashq ban: «Ohan Sargsi, 1806—1931» ։ Karo Ohanyani Ohan papn aprel e 125 tari։ Karon asum e։

— Merneluc mi qani or araj bardzracav kerasi cary: ptugh qaghelu։ Qsan tarekan hasakum mtel e kamavorakan jokati mej u rusakan banaki kazmum krvel parsic Abas Mirza tagazharangi zorqeri dem։ Aynqan ban er patmum...

— Gri es arel։

— Che: Xelq unei...

Gyughic tasnerku eritasard en ayn zhamanak mtel kamavorakan jokatneri mej: Hayastani phrkutyan hamar։ Havaqvel en Xndzaghu xutum, erdum tvel u gnacel krvi... Xndzaghin dzncaghikn e, Dzncaghiki xut, vor gyughi glxin e։ Sireli anun։ Kamavornery mi–mi bur hogh en vercrel Kana xacheri tmbic, vor irenc uzh ta krvum ev irenc het lini, ete gerezman gtnen herunerum։

Ays mekn el Qamu xachn e, sa el Paravi xachy։ Kamavornery, ayd tvum el Ohan papy, vor ayn zhamanak grete patani e eghel, krvic et en ekel haghtanakac, Hayastani arevelyan masery phrkac։ Mtel en Katkati dzory, zenqy taqcrel: sev oreri hamar։ Hima el ka Katkati aghbyury, iroq kat-kat, aysinqn katil-katil, vor shat barak e։ 1918 tvakani osmanyan banaki dem inqnapashtpanakan krivneri zhamanak Ohan papy, vor 102 tarekan e eghel, gnacel e ir taqcrac zenqy hanel u dranov pashtpanel gyughy: turq Nuri phashayi zorqeri dem։ Heto zoh en matucel Aghavnadzori xachqarerin: irenc haghtutyan patvin։

— Ericdzorum gyugh e eghel, hima el ka ekeghecu averaky։ Aghavnadzorum el gyughateghi ka։

Aysteghic erevum e Barkushati hovitr: Vorotan gety mejy։ Hishum em St. Orbelyan patmichi asacy.— «Barkushaty Eghipt e» ։

Uzum em tesnel Karoyi eghbory: Aram Xachyanin, vor ir knoj: Arshaluysi het men-menak aprum e hin gyughum։ Aramy yotanasunmek tarekan e, Hayrenakan paterazmi qajamartik։ Bayc mard u kin tany chen, erevi gnacel en dzorery: mirg havaqelu։ Aysteghic nerqev: dzorerum hin Maghanjughi hin ayginern en, vortegh ginu hndzanner kan ereq-chors hazar tarva hnutyamb։ Dranq hima lqvac en u avervum en։ Karo Ohanyany irenc gyughi hanragitarann e։

- Mer gyughi mi masy ekel eH Gorisi verevi Sindaric, mi masy Ghaphanic, mi masn el Gharabaghi Mughan dashtic։

Es asel em, vor Maghanjughy Mughantchyughn e: aysinqn Mughani tchyugh, Mughan hayoc mec dashtic ekacnery։

Veradarnum enq nor gyughy։ Hrashali dproc unen: 140 ashakertov։ Gyughi bolor 123 tnery nor en։ Gyughy 580 bnakich uni։

Kapuyt ereko e։ Deghin arterum aghmkum en hndzogh meqenanery։ Nor gyughi glxin pttvum en mi zuyg bazener...


Anapat avazaxir

1945, ogostos։ — Paterazmn avartvel e, bayc der zinvorakan em։ Germaniayic mi qani orov ekel em tun: Goris: Ogostosi verjin orern en: Asi gnam Erevan, horeghbors tghayi: mer Aramayisi erexanerin tesnelu։ Aramayisy zohvel er Kerchum: Es akananetayin vashti hramanatar em, parz e: zinvorakani zgestov: «TT» atrtchanak unem ev razmaavarayin: belgiakan phoqrik «Brauning» qsanut phamphushtov: «TT» -n kaxvac e gotucs, belgiakany: kitelis dzax grpanum:

Araratyan dasht hasa Naxijevani vrayov, bernavtoyi taphqum, vori mej, indznic baci, tasy ughevor el kar: Antaneli shog e։ Ancanq Sadaraky, apa Armash gyughy, vor henc tchanaparhi vra e: Vitxari dashty merac, chor u camaq hevum e tapic: krake lezun hanac: Mi tegh bernavtoyi jury erac: Meqenan kang arav, ev arevayrucqy dardzav spanich։ Varordy horaqrojs tghan e: mer Samvely։ Razmatchakatic nor e veradardzel, votqic viravor, tetev kaghum e։

–Jur petq e gtnel, — anhuys xeghdmeghdvec na։— Jur...

Es u na erku duyl vercrinq u meknecinq depi lery: Chor tapharakum mi qani gorsh xrtchitner kayin, ayntegh, havanakan e, jur lini: Avazayin hoghy ayrec sapogners, berans bacuxuph em anum։

Kisakaruyc tan pati mi patar stverum yot-ut mard en nstac, arajnery: lati vra, sev boqon hac: Jrum trjum en hacy ev utum։ Mer Samvely, vor shat bari u mardamot e, shogic hevac, duyly cac drec։

— Es gyughi anunn inch e:

Mardik hrhracin։

- Surenavan, ete sa gyugh hamarenq։

Meky, vor hretanayin zinvori hamazgestov er, aranc, iharke, tarberanshanneri, ver kacav։

— Im anuny Garsevan Mxitaryan e: Es bridagir em։ Aystegh sovxoz e linelu։ Patrast enq ognelu dzez, ete hnaravorutyun unenanq։

– Vorteghic eq havaqvel:

— Amen teghic։ Es ynkers, orinak, qyoraxteci e:

Es zarmanqov nayeci axtecun, nran asaci.

— Aystegh jur chka, isk Axtan get uni, uremn, inchu ekar։

— Get, iharke, Axtan uni, bayc hoghy sakav e hacy: evs: Karavarutyuny voroshel e sakavahogh gyugheric mard berel, bnakecnel aystegh: dashtum steghcvogh gyugherum։ Es el aha ekel em։

— Isk jur uneq aystegh։

— Jrhan kayan enq dnum Kaxanovi arvi vra, vor, hren, nerqev e։

Kaxanovi arvi masin es xosel em im ays gorci arajin grqum:

Es nayum em xandzvac tapharakin u havats chi galis, te ays qaruqranery erbeve kkanachen: Mer koghqin shogic hevum, phoshi e anum mec tchanaparhy։ Nra ezrerin manr carer en tnkel: kapren։

Ays dashty Artashati harevann e, mer hin Arac gavary։ Xorenacin asum e, «Araca koghmn ynd mej kalov Vayoc dzor ev Sharur dashti» ։ Hnery asum ein «avazaxir», aysinqn: avazut u anberri։ Garnany lerneric ekac getaknery korchum en aystegh: aranc Araqsin hasnelu, ev «och baven amarani arbucanel dashtavayri ev aratapes argasavorel» ։ Garnan skzbin aystegh miayn geghacaghik u hazaraterev buys e erevum, vor, sakayn, smqum-salarum e hunisin։

Erevani verjin parsik kusakal Hyusein Sardar xany mitq e unecel Gegham lerneri Arxashan kochvogh arotneric jur berel aystegh։ Ev vorovhetev chorayin u anjur e dashts, apa «mshakq togheal gnan ayl vitchaks», aysinqn hoghi mshaknery heracel en ayl gavarner: 1867-68 tvakannerin Araqsi Vovayic eghegnutic general Kaxanovy aru e hanum, berum Davalu, sakayn jary chi hasnum ays yndardzak dashty։

Xorenacuc heto, hazar taruc aveli, ays gavary grete chi hishatakvum, minchev Araqel Davrizhecin։ Alishany Gahanamaki «Avac» anuny ughghelov Arac, asum e, te sa Aracaci tohmi dashtn er, vor 200 zinvor er talis hayoc banakin: Hishvum e Arac mec gyughy, vorteghic ein Ghevond ereci zinakicner Samvel erecy ev Abraham sarkavagy: Sranq Artashatum u Dvinum korcanecin parsic atrushannern u mogerin։ Hazkerty nranc artaqsec Qushanac koghmery: Vatges (Patkiz) gavary ev spanec ayntegh, nax ktrelov nranc aj dzerqery: dnelov dzaxi vra, heto glxatelov։ Hay ekeghecin nranc hishatakin ton e sahmanel Hrotic amsum (dektember): Aracic hishvum e ishxan Sahak: vordi Hamazaspi, vorin 832 t. Davit B katoghikosn anicec ekeghecu hoghery xlelu hamar: Hishvum e naev Abujaphr Aracaci ishxany: Partavum arabnery sran mortecin u mortin tik shinein: Aylevs voch mi patmakan hishatakutyun chka ays dashti bnakichneri kam bnakavayreri masin։ Axtecin titeghya amanov jur e talis mez։

– Berum enq Davalvic, sayli takarov։ Bayc es dzegh miayn mi vedro jur ktam: Chunenq։ Da dzer mashiny khascni minchev Davalau, isk ayntegh jur ka։

Mi tgha, vor haziv tasnchors tarekan lini, ushadir lsum e mer zruycy: Harcnum em anuny։

– Janibek Tonoyan։

Tghan uzum e gyughatntes darnal. ays tari, huys uni, vor dproc ksteghcvi gyughum։

Et ekanq:

1956, hoktember։ — Tasnmek tari heto noric ekel em Surenavan: Phoshot tchanaparhy mnac mi koghm, ev inqs zinqs gta jahel aygineyi u qare tneri shrjapatum։ Xtchughu ezrerin tnkac ayn shivery, vor tesel em tariner araj, ayzhm xoshor carer en dardzel, erkar u zovasun carughi steghcel։ Phoghocnery layn en, maytezrerin carer, bakerum deghdzi arat ptugh, ev malacha tandz, ev xaghoghi tarmaner: deghin xaghoghov, kovi urac krcqer ev erexaner, vor kusht en erevum։ Erku mard, meky erkar, myusy: mijin hasaki, vitchum en: Spitak bluzov, sev shalvarov jaheln asum e.

— Harsy piti berenq miayn spitak «Volgayov»: Harsaniq e, menq el patvi ter gyugh enq:

Sarenavany entarkvum e Armashi gyughsovetin, vor aysteghic heru che, yndameny hing kilometr։ Ays dashty hnum mtnum er Ararati nahangi Vostan Hayoc (naev Vostan Dvinu) gavari mej, ayzhm: Vedu shrjan։ Es motenum em surenavancinerin, asum.

— Bari egheq mi qich el indznov zbaghvel։ Es voronum em Garsevan Mxitaryanin:

— Garsevany gyughum che, — asac eritasardy։– Gnacel e shrjkentron: Vedi։ El um giteq mer gyughic։

— Mi tgha kar: Janibek Tonoyan։ Na tasnchors tarekan er...

— Inch, — zarmacav, uraxacav eritasardy։— Na hima mer Surenavani sovxozi direktorn e։ De, uremn, canotananq, Janibeky es em։

Zrucam enq ibrev hin barekamner։ Es Janibekin xndrum em cuyc tal surb Vardan ekeghecin։ Sa zarmanum e: Es u na «Vilisov» gnum enq verev: Noric amayi, anmshak tegher en։ Es Janibekin asum em, vor ekeghecu bakum mi phoqr, barak aghbyur ka։ Surenavancinern ayd aghbyuri teghy chgitein, irenq aystegh nor bnakich en:

— Menq uranoci jric enq ogtvum։ Leran mi dzorakum e, phoqr jur։ Isk Gyarniic mec jur enq berum, vor ekogh tari tegh khasni։

Bnik anunn e Uranoc։ Aghbyuri ev surb Vardani mot gyughi avhrakner en nshmarvum: Guce sa e Uranocy: Ardzanagrutyun em voronum: chem gtnum։ Mi erku gerezmanaqar ka angir, dzevic ereum e, vor shat hin en:

Bavakanin mec gyugh e dardzel Surenavany։ Phoghocnery kanonavor ughigh en, tnerr: erkharkani։ Dranq petutyunn e karucel u tvel mardkanc, hatkapes hayrenadardzvac hayerin, vor aystegh shat en։ Sakayn tnery harmararavet chen shinel, senyaknery manr en, patshgamnery phoqr։ Xaghoghi u ptghatu ayginery kanonavor sharqerov bardzranum en depi amayi lanjery, achq shoyum: verevi mrkac u lerk lerneri hamaynapatkeri vra: Jrvor Davit Shahverdyani bahy phaylatakum e karces urax։ De, inchu churaxana, Iranic e nergaghtel ays mardy, tasy erexa uni:

Kendanacel e vaghuc avervac-meracy։

1975, hoktember: - Surenavanci Janibeky, vorin vaghuc gitem, hima ashxatum shrjkentronum։ Aysteghi sovxozi nor direktor Sashik Ghazaryany evs jahel e, gyughatntes:

– Eli xopan hogher uneq, Sashik, — harcnum em nran:

- Ayo, ka, chors haryur hektar, — patasxanum e na: - Ekogh tarvanic ksksenq meqenaharmar dardznel։

Indz aystegh e berel Ararati kusshrjkomi arajin qartughar Henrik Minasyany, im hin barekam mankavarzh Vahrami vordin, vor hima kensatoshaki e։ Henriky nayum e xandzvac hoghin, mrkac-anhrapuyr lernerin u karces shunchy qashvum e։

– Anicvac hogher en: kavayin, spitak։ Gone jur liner:

Asum e u cavi het naev vtchirner kayacnum: shtap herkel chors haryur hektar merac hoghy։ Es nran harcnum em: isk jur ka:

- Ksteghcenq, – asum e na։— Kaxanovi arvi vra nor jrhan kdnenq ev jur ktanq lernalanjerin։

Gyughy taracvum e: shurjy kendanutyun steghcelov։ Dproci hamar hrashali shenq en shinel։ Hing tari araj: 1970 tvakanin Surenavany 1807 bnakich uner arden, bazhanvac 331 tntesutyan: Sa mardu hogin pharavorogh shenacum e:

Ereq tari heto handipeci Minasyanin, harcri: kanachec Surenavani chors haryur hektar amayi ghrahoghy։

— En el vonc, — patasxanec Henriky։— Ays tari dra arajin berqn stacanq։

Surenavanr hima anjatvel e Armashic u ir arandzin avansovetn uni: Che vor hima avans 2050 bnakich uni։ Eresun tarum, iroq, hrashq e katarvel aystegh։

Nyuty hraparakvel e Mamuli xosnaki shrjanaknerum:
Kisvir ays nyutov:
Niderlandakan Oragir Grakan ej
18:40, 18.08.2021
6288 | 0
02:40, 11.05.2020
6912 | 0
01:54, 29.11.2019
12496 | 0
05:28, 08.01.2018
12438 | 0
03:29, 22.12.2017
13122 | 0
01:01, 08.12.2017
29994 | 0
16:32, 06.12.2017
11573 | 0
16:11, 06.12.2017
16407 | 0
02:42, 05.09.2017
17602 | 0
23:45, 27.08.2017
21772 | 0
depi ver