ՄԱՄՈՒԼ.ամ
Hay / Հայ | Рус | Eng | Tür
USD 402.56, EUR 440.64, RUB 4.58, GBP 505.01
+25 °C, +17 °C ... +29 °C Vaghy:+27 °C
GURGEN MAHARI, CAGhKAC AYGESTANNER
21:56, 24.12.2017
12706 | 0

MANKUTYUN
Mankutyun im voskecam,

mankutyun im, vor ancar

nor clac artic...

G. M a h a r i

tchisht e, vor mardik ayn zhamanak en sksum mtacel irenc mankutyan masin ev huzvel nranov, erb ceracac en linum... Chem karcum։ Es misht el huzvel em im mankutyan hishoghutyunnerov, misht mtacel em ayd erazayin oreri masin ev hima, erb der eritasard em, uzum em grel ayd, noric krknenq, erazayin oreri masin։
Tarinery aghotel en shat ban. o, ayo, shat gcer en jnjvel ev shat paycar demqer mshushvel։ Es uzum em phrkel mnacacn u hnaravory im mankutyan xorasuzvogh voske makuykic։
Mi zhamanak es mtqis mej durs ei galis mer tnic ev uzac ughghutyamb gnum ei Atchem Xachoyenc tun, kam Sahak - beyi phosy։ Es manramasn patkeracnum ei yuraqanchyur tunn u cary, yuraqanchyur phoghoci tchyughavorumnern u nranc herun։
Zmph - zmph magharan tesnum ei aphis mej, Hamud- aghayi ghshlan: inchpes seghanis vra drvac aha ays tanaqamany, hima es shat ban em shphotum, u shat gcer en mtnel hishoghutyans kapuyt qartezi vra...
...Indz mnum e phrkel mnacacn u hnaravory։ Hishel em uzum, verhishel ev grel, grel hesht ev tetev, grel ev zgal, vor qunqers xphum en nerqin huzmunqic, grel anmshush, paycar, paycar, ayn qaghaqi erknqi nman, covi kapuyti nman, aygestanneri kanachi u lusnka gisherneri xorutyan nman։
Grel։

1. MVoITQ

Arajin bany, vor es hishum em, mors tanaqotac stinqnern en։ Es chem hishum, te inchpes ayn zhamanak mayrs pattcharabanec ir ayd antuylatreli qayly, chem hishum ev ayn, te indz bavararecin nra berac phastarkumnery, te voch... bayc hetagayum, erb es mecaca, akanates egha phoqr eghbayrneris nmanorinak tchakatagrin, parzvec, vor ayd mayrakan nerkararutyunn anhrazhesht mi akt er, vorpeszi arden vorosh tariqi hasac ev der mayrakan kati vra hamarogh erexanerin hiastaphecnen kati aghbyurneric։ Ays, yst erevuytin, meghm, divanagitakan mijocy, sakayn, indz vra petq e vor ahreli tpavorutyun toghac lini, — aha te inchu da dardzav im arajin hishoghutyuny։
Sakayn aydpes chpatahec phoqr eghbors het, erb mayrs nra hamar tanaqotec ir stinqnery ev hamapatasxan komentarianerov nerkayacrec nran («el chutes, chutes, phis i, phis»), na aranc aylevaylutyan hardzakvec stinqneric meki vra ev shrtunqnerov brnec։ Sra ardyunqn eghav ayn, vor mer himariki shrtunqnery tanaqotvecin։
Ayn zhamanak es mtqis mej nran angitakic ev anxelq hamareci, vor chkaroghacav indz nman ymbrnel ropei lrjutyuny ev hrazharvel katic։
Bayc hetagayum, erb na mecacav ev dardzav handugn komeritakan, es haskaca, vor na: phoqr eghbayrs, voch te chhaskacav patahacy o, voch, na parzapes dranov uzec asel «Ches vaxecni indz qo nerkerov, es kat em uzum ev piti utem...» ։
Mors tanaqotac stinqneric heto indz hamar bacvec mi nor shrjan, ev es skseci unenal konkret ev yuratesak patkeracum indz shrjapatogh mardkanc ev ireri masin։

2. Im taty


Te inchu mankutyan tarineri mec masy es voch te mors mot, ayl tatis mot anckacri, ays masin grely erkar kliner: Kasem miayn, vor shabatva mej haziv mi erku or hyur gnayi mer tun, mnacac zhamanaky es aprum ei tatis mot: Mayrs indz hamar Anush er, tats: mayrik, nranc tuny: "mayrikanc tun"… Qeris tarva mej miayn dzmran amisnerin er linum tany, mnacac zhamanak na gyugh er gnum ev mi koghmic tntesutyamb er zbaghvum, isk myus koghmic, inchpes tats er asum, "dashnak komite er"…
Mayrikanc tan aygu dran dimac mi vitxari bardi kar kangnac: Knster tats nra mot, kgorcer gulpa ev kpatmer indz zanazan heqiatner:
Hishum em, vor nra heqiatneric meky karoghacav indz lacacnel: "Zambil – Frosh" er kochvum ayd zarmanali heqiaty, vori bovandakutyuny, sakayn, chem hishum…
Tats amen or, orva mej mi qani angam, xostanum er indz 15 tarekan darnalus pes psakel, ays asum er na aynpisi gorovot gurguranqov, vor es mi or tatis bavakanutyun pattcharelu hamar asaci, vor ays hasakis mej el patrast em psakvelu, ev vor kariq chka spasel minchev 15 tarekan darnals:

Im ays cayrahegh andznvirutyuny, sakayn, voch mi hajoghutyun chunecav, ev, i mec zarmanq im, tats sksec ogtagorcel ays phasty draci kananc mot ev cicaghel u cicaghecnel indz vra… Aynuhetev es im arajarkutyunn aylevs chkrkneci hakarak tatis, vory nuyn erandov sharunakum er krknel.
Tasnhing tarekan vor elav, im Gurisin kpsakem…
Hetaqrqirn ayn er, vor na im masin xosum er errord demqov, karces ayd ameny voch te anmijoren indz er verabervum, ayl ayd amenn asum er na indz i gitutyun, mi urish mardu masin…
Tatis anuny Yughaber er: Hetagayum, erb es sovoreci bard bareri ev nranc kazmutyunneri masin, tatis anuny shat angam verluceci, bayc voch mi ezrakacutyan cheka: Hasakakic kanayq nran Oghik ein asum parzapes, isk eritasard harsnery Oghi xatun:
Te inchpes aydpes anoghoq kerpov krtchatum ein nra aranc ayn el krtchatvac anvan verjin tary ev ayd barehambuyr paravin angitakcabar veragrum mi xelagarecnogh xmichqi anun, es aydpes el chhaskaca:
Yughaberi het minchev hima el chem hashtvum, bayc aha Oghik… lav e asvac, iskapes na mi phoqrik phaylun oghi er im mankakan hishoghutyunneri shoghshoghun shghtayum…
Tats indz sovorecrel er mi qani aghotqner: Baci aghotqneric, na giter naev kronakan banasteghcutyunner: Drancic meky es hishum em: Gulpan dzerqin, na arag-arag gorcum er, togh-togh asum yurorinak eghanakov, ev es krknum ei.
Du antaram caghik es,

Vardi nman hotov es,

Phunj manushak azniv es,

Astvacacin megha qez…
Ays "Astvacacin megha qez" - y krknum er bolor tneri verjum, ereq togh mi kerp camcmum ei tatis het, chorrordin bardzradzayn hpartutyamb vra ei talis.
Astvacacin megha qez…
Amarayin arevy kkangner ughigh zenitum (erb es der phoqr ei, arevy mec, shat mec er…) u mi tandzr lrutyun kxtanar shurjy: Tesar mi bzez trav, ev nra bzzocy lsvec odum milionavor bzezneri bzzoci uzhgnutyamb, kam mi tetev hovic Aygestani careri terevnery shrjvecin, ev lsvec ayd dzayny covi alekocutyan pes aliq-aliq tavalumov:
Orva ayd paherin, aygu drany kangnac vitxari bardin aveli erkar er tvum indz ev aveli ughigh; Aynzham tats achqy kbardzracner ver ev kaser.
Kesorva divan kayne…
Inch ban er ayd "divany", es iskuyn chharcri, hima el chgitem, mi mistikakan ban er tvum indz ayd, mi fantastik tpavorutyun ein toghnum indz vra tatis ayd xosqery, ev es chei harcnum, vorovhetev indz tvum er, vor gitem dra nshanakutyuny…
Kesorva divan kayne…


3. HAYRS

Hishum em, vor meky merav, te spanecin, te iren spanec։

— Atchmonc paron Qriqory...

— Qo xor: qerid spanec,
— asac grete shshnjalov: indzanic mi qani tarov mec, mer draci Ceruny։

— Inchi...

—Dghez, ches gite, herd armenakan er, qerid dashnak...

— Ba qo xern inch i...

— Hnchak...
Hnchak, dashnak, armenak, — miayn ays mnac hisho-ghutyans mej, ays egherakan zruycic։

Bayc mi angam es mors harcri, ;

— Qriqor aghen dor i...

Na patasxani phoxaren artasvec, mec cav pattcharelov indz: Chem moranum։ Es nayum ei mors demqin, nra arcunqnerin, u na phoqrik aghjka pes er lalis։ Hima el na indz aydpes e patkeranum ev ayd izur che. mayrs shat mankamard er, erb hayrs toghec ashxarhy...
Mi angam, erb es mayrikanc tann ei ev nirhum ei taq qursu tak, mtacum ei ayn masin, vor drsum dzyun e galis ev vor harkavor e anpayman dadarelun pes moxir tanel, canel ayntegh, ur caghkum en bardisabaxnern u zambexnery, vorpeszi dzyuny nranc vrayic shut halchi, ev nranq shut caghken։
Es ays mtqeri mej kisartun ororvum ei, isk tats gulpa er gorcum:
Ners mtav Xuri xatuny: mer dracuhin, ev tatis het sksec xosel։ Inchic sksecin: chgitem, bayc aha tats patmec nran hors mahvan xorhrdavor manramasnutyunnery։
— Sev elner en gisher: chlusnar։
Munj espes nster inq qursu tak. Tigran entegh, Anushn entegh, Qriqorn entegh...Qriqor, yrovel dus hanec, asac: srbem.. den tar, asi, Qriqor, ed satani ban. ccghac, asac: mi vaxena, mej ban chka... ed aseln er, mek el: kyryph... tchragn yncav...
— Tchragn inchi yncav...
Inch gitem... varecinq tchrag... Qriqor, Qriqor... dzen chi han... gyullen srtic er kpel... mi put arun chkatav... Tigranin bant drin... armenakanner asin, vor dashnak komiten zarkec: Tigrani dzerqov... Anush vka kaynav, vor ir dzerqic gnac: bac toghin...
Parzvec aveli sarsaphelin. aghetic heto, erb qnnutyun e katarvel depqi vayrum, mayrikanc tan nkughum gtel en phorvac ev chcackvac mi phos. erkatughuc haryuravor versterov heru, gavarakan ayd qaghaqum lur e taracvum, vor ayd phosy phorvac e eghel naxapes nra hamar, vorpeszi qeris hayrikis spaneluc heto nra diaky taghi ayntegh։
Tats havatacnum er, vor ayd ameny sut e, vor, tchisht e, nkughum phorvac e eghel phos, bayc ayd phosy phorvac e eghel nra hamar, vorpeszi ayntegh taghen dzmerva hamar aghac panri mec amannery... Es lsum ei ays ameny ev uzum ei tchchal.. bayc tchchalu phoxaren es, aranc achqs banalu, skseci hekekal։ Tats kanchec
— Guris, Guris... inch elav im Gurisin ...
Isk Xuri xatuny nkatec.

— Qni mej kula...Oghi...

— Guris, Guris, inchi kula im Guris...
Ays patmutyuny, hors egherakan mahvan patmutyuny, mnac mut։ Erb es arden mecacel ei, tariner araj, erb qeris der voghj er, menq tesnvecinq Rostovum։

Na indz haytnec, vor, tchisht e, gndaky ir dzerqic e gnacel, bayc ayd eghel e bolorovin patahabar, char arkac ev urish vochinch։ Menq makuykov shrjum einq Doni vra, erb na patmum er indz ays ameny։ Ev jri xshshoci mijic es lsum ei vaghuc mahacac Xuri xatuni harcy.

— tchragn inchi yncav...


Muzh։


4. QUYRS



Te inchu na xelagarvec, chgitem, bayc na xelagarvec tasn yot tarekan hasakum, quyrs: Adrinen։
Vomanq asacin, vor nran xelagarecrec hors mahvan xorhrdavor manramasnutyunnerin teghyak linelu ev asel chkaroghanalu kskicy, bzhishknery mi ban asin, grbacnery: mi, ev mejtegh mnac im xelagarvac quyry: Adrinen։
Sksec melanxoliayic. henc vor mutn ynkner, kgnar knster taniqy ev zhamerov knayer astgherin։ Mayrs harachum er ev lrum. heto na ners er mtnum crvac mazerov ev shshmac achqerov։
— Inch kanir, Adrin, — kharcner mayrs։

— Aghotq kani, — linum er patasxany. ayspes amen or։
Bayc aha nra xosvacqi mej nkatvec xangarum. astitchanabar ayd xangarumy sheshtvec aveli, ev mi or el na, xoselu phoxaren, karoghacav miayn ievch-or hnchyunner bac toghnel, inch - vor ban haskacnelu hamar։
Chaphazanc kartchatev eghav xaghagh hamrutyan ayd shrjany. dran hajordec kataghutyan shrjany, cecelu, phshrelu, phchacnelu, anzusp casumov lalu ev utelu, utelu shrjany։
Utum er gisher ev cerek, utum er gazanayin molucqov, isk vov vor hamardzakver nran xangarel, artchtchi nman canr bruncqy patrast er։
Heto ergum, er inch er ergum goyutyun unecogh ergeric ev voch meky. inch– vor melamaghdzot hnchyunner ein nranq, inch-or erg hishecnogh hececanqner, voronq ahavor ein darnum gishernery։
Hankarc korchum er. phoqr eghbayrneris het vazvzum einq ays koghm, ayn koghm, cheinq gtnum. erku– ereq zham heto mi bari otarakan nra dzerneric brnac berum er։
— Mi toghneq durs elni, — asum ein nranq sovorabar, — xogh kuti, tghanerac ky tphi։
Mer taghamasi hamar mer tuny dardzav sarsaphi tun. mayrs havatacnum er, vor mi anecq e ijel mer tan vra. patmum er na dracinerin, vor ayd dzhbaxtutyunnern sksvecin ayn oric, erb horeghbors tghan: Levonly, spanec mer caxatan mej buyn drac odzin:
Ayd odzy mer tan baxti pahpanoghn er. spanvec odzy, dyzhbaxtutyunnern sksvecin meky myusi hetevic։
Ayd odzy voske pupush (katar) e unecel։
Verjin angam nran tesa, te erazeci gaghti tchanaparhin. mec tchanaparhi ezerqin ynkel ei sarsapheli tendi mej, mec tchanaparhy volorvum er mi dzoramijov, mec tchanaparhi vrayov soskahar phaxchum er mi amboghj zhoghovurd...
Es lsum em heru, canot mi dzayn ev tchig em anum canracac achqers banalu, ayntegh, verevum, mi qari vra nstel e im quyry: Adrinen, ev tchchum e u cnknery cecum. deghin arevy lerdanum e im achqeri mej, ev es noric ushataphvum em...
Es aylevs chtesa nran։
Nerir, sireli Adrin, mi angam es chkaroghaca indz zspel ev qez xpheci u phaxa. ev vorovhetev du hamr eir, chkaroghacar ayd masin gangatvel։
Du sev achqer uneir ev uneir geghecik hasak, du ashxarh ekar ev uneir iravunq aprelu, sirelu ev sirvelu, bayc henc kyanqid arevot aravotyan, qo kyanqy dardzav mi zarhureli gisher։
Qo eghbayry der aprum e, sireli Adrin, bayc na chi moracel qez. na kcankanar, vor du el hasneir ays arevot orerin...
Im quyr, Adrine ...

5. XVoRHRDAVVoR GIShERNER

Es lsum em tatis dzayny. na artnacnum e qerus.
— Tigran, Tigran...

— Inchi...

Eli shnern ekan:
Aygu dury cecum en kamac, shat kamac. es ver em trchum, vazum em depi patuhany ev nayum em durs, depi aygu dury։
Ayntegh erevum en mardkayin stverner։
Qeris arag hagnvum e, ijecnum e varaguyrnern u vazum e nerqev, aygu dury banalu: Tats trtnjalov hagnvum e, isk es kisamerk vazum em durs։

— Guris, ners are. ky mrses..

— Mayrik, vov ekav։

— Kachaghner... etimner...
Nranq bardzranum en sandughqnerov, mek, erku, ereq, chors, qanisn en. galis en canr u dandagh, karces getni takic en bardzranum...
Ners en mtnum nranq, mec - mec phaphaxnerov, xachadzev phamphshtakalnerov, votic minchev glux zinvac ev zarhureli։ Nranq urax-urax xosum en, azatvum en zenqeric, hanum en «jzmanery», phaphaxnery... e, Pharq Astcu, hima karces nranq mi qich mardu nman dardzan։ Nrancic mekn ir phaphaxy dnum e glxis, phaphaxn ijnum e minchev vizs, ev es shnchaspar em linum...
Heto lsum em shurjs anunner, anuner indz vaghuc canot, voronc kroghnery eghel en indz hamar legendar andznavorutyunner. Sargis, Ishxan, Aram, Koms... Ishxann indz dnum e ir cnkneri vra, atrtchanaky talis e dzerqs ev bacatrum, te inchpes petq e «krakel» na bolor r-ery r e artasanum, ev ayd toghnum e indz vra mec tpavorutyun։
Apa te qeris tatis achqov e anum, isk tats: indz.
Es brnum em nra voskrut dzerqy, ev menq: es u tats, sandughqneric var enq ijnum. nranq minchev luys mnum en ayntegh, phak drneri ev patuhanneri hetev, xosum en, vitchum, cragrum։
Ax, tesnes inch en cragrum...
Hishum em։ Mi aveli bazmamard zhoghov er. ayntegh ein naev «ghachaghnery» qaghaqaciakan shorerov ev feserov։ Ayd ory chgitem inchpes ev inchu indz moracel ein durs ugharkel. kar nranc mej mi andznavorutyun, vor amenic shat indz hetaqrqrum er. nihar, sev-sev mi mard er na, phoqrik negh achqerov ev cxic deghnac atamnerov։ Na andadar cxum er ev cher masnakcum vitchabanutyunnerin. ayd mardn im ushadrutyan kentronn er ayd ory voch aranc hargeli pattchari. mi qani or araj, erb es dprocic tun ei veradarnum, phoghocum handipeci ayd, ayo, isk ev isk ayd mardun. chgitem inchu es kangneci u skseci nran nayel. na ekav, havasarvec indz, araj ancav, isk es chei karogh hayacqs bazhanel nranic։
Mi mut ev hetaqrqir ban kar nra dandagh qayl-vacqi, dzeveri mej. aha na araj e gnum, dzernery teghavorac shalvari grpannerum ev getnin nayelov։ Haziv tasy qayl na heracel er indzanic, erb hankarc patahec mi anspaseli ban. na et dardzav ev erku qayl anelov depi indz: atamneri mijic fshshac.
— Shan lakot, inch kirishkas... es tchchaci ev sar-saphahar lacov phaxa u erb bavakanin heracel ei nranic, dandaghecri qaylers ev sharunakelov lacs: tun hasa u tatis patmeci eghacy: laci hamapatasxan havelumnerov։
Tats mtnelov im drutyan mej, indz xaghaghecrec ev vardzatrec im tarapanqy meghracor phaxlavayov։
Ev aha ayd mardn er, vorin es anspaselioren handipum ei zhoghovum. es vaxenum ei erkar nayel nran, bayc chei karogh chnayel։ Inch kar nra mej ushagrav, es minchev hima el chem karogh verakangnel: Ev erb moreghbayrs zbaghvac er glanak phatatelov, es moteca nran ev shshnjalov harcri «sev mardu» anuny.
— Xran, —patasxanec na ev chgites inchu anhangist nayec nra koghmy. na lur cxum er ev larvac ushadrutyamb lsum։
Es var em ijnum, gnum em partez ev nstum em ttenu tak. aprnaknery tut tchashakelis nrancic hasunnery chen dimana nranc ktcaharutyany ev var kynknen indz hamar։

6. VANQY

... Zangi ghoghanj em hishum,

negh arahet, antar, shun

u garner tchermak,

anhush ler an mi usic,

bardzracogh vanq u lusin,

ev inch - vor vran...

(«Ereq bardi», G. M a h a r i)


Hayoc dzor, Hayoc dzor.
Ayntegh, mi blri vra nstac er Xeqi angmbet van-qy, ayntegh karkachecin im mankutyan lavaguyn orery։
Moreghbayrs gnel er vanqi bolor kalvacneri eresy ereq tarov, pahum er hoter vochxarneri ev kover er pahum aroghj krcqerov։
Henc vor garuny bacver, tats knster dzi, mi gyu– ghaci kbardzracner indz, kdner dziu gavakin, heto kbyrner sandzic u kynkner dziu araj. ayspes menq kancneinq dashter ev blurner, noric dashter ev blurner, kancneinq gety Xoshaba, gyughn Astvacashen ev khasneinq vanqi parispnerin։
Mi shun khacher, heto kbacvein vanqi darbasnery, ev menq kmtneinq vanqi baky։
Myus ory es dzernamux em linum shrjapatis usumnasirutyany։ Nax mtnum em ekeghecin։ Anshuq xorani xorqic nayum e Astvacamor nkary:
Es bardzranum em xoran ev shoshaphum em nkary. heto indz tvum e, vor meghq gorceci, ev ijnum em xoranic։ Gnum em vanqi partezy, havaqum em caghikner ev tarm tchyugher, berum, zardarum em astvacamor nkary։ Erb verjacnum em arduzardy, uzum em noric shoshaphel nra demqy, mi matov dipchel nra krcqin, bayc chgites inchu sksum em doghal. es durs em phaxchum ekeghecuc։
Vanqi dran vra kangnel e mi Gyughaci: artasvali achqerov, ev inch-or ban e xndrum tatics.

- Asa vanahayr Tigranin...

Kes zham heto galis e «vanahayry», spitak, laynezr glxarkov ev sevacac demqov։

- Tigran, – dimum e nran tats, – du Astcuc
ches vaxena...

- Ւnch ka, — zarmanum e qeris։

- Cav u chor ka... ed xeghtch mardkanc inchi zorov zenq arnel kutas։

- Qo ban chi...

- Du Astvac chunes, – vrdovvac bacakanchum e tats, — en xeghtch Avghon uni-chuni: ereq ec uni, du kpel es, te: caxi, zenq ar...
- enpes el piti ani...

- Apa inchx apri, etim, knik, mer, manuk...

- Komitei voroshumn i... mi xarnvi komitei gorcerac...

- Prishak darna ed komiten, – anicum e tats ev
durs e galis senyakic։
Mi or el amboghj vanqy kangnec votqi...

- Ishxan, Aram kugan։
Ekan nranq ev lcvecin vanqi senyaky։
Es phntreci nranc mej xorhrdavor Xranin ev chgta։
Zhoghov։ Qeris xosec ayn masin, te inchqan zenq e caxvac, qani hogi en gnel, qani hogi: voch:
- Vovqer en zenq chgnoghnery. - harcrec Ishxany: barak beghery volorelov։
Qeris kardac ereq hogu anun։

— Anmijapes berel tal։
Vanqi mshaky vazec eremeti gyughy, mi tught dzerqin։ Mek zham anc, ereq eritasard gyughaciner glxikor kangnecin drneri mej։
— Xrani tchakatagirn piti lini dzer tchakatagi-ry, — vorotac Aramy։
Zhoghovy phakecin ev durs ekan vanqi mec baky։

— Apa, — dardzav Ishxany ereq gyughacineric me-kin, — mot ari ։
Meky araj ekav։
— Du inchu zenq ches arnum։
Gyughacin choqec getni vra ev bazuknery taracec.
— Ishxan phasha jan, votnerid xoghn em...

— Patasxan tur...mi qarsh ga...

— Chym kana... mek kov unem, en el caxem, tchzherac inchx paxem...

— Kotcha Davo, — asac Ishxany, — gorci ancir...

Kotcha Davon, mi phaphaxavor azhdaha, mtraky dzerqin araj ekav։

— Tu dran...
Bardzracav mtraky ev shachec cnkachoq gyughacu vzin, na cavic kckvec ev uzec ver kenal։

— Tu, — lsvec Ishxani anoghoq dzayny։
Ev mtrakn sksec gorcel։
... Togheq, — aghioghorm dzaynov kanchec gyughacin, — karnem, tasy karnem, kcaxem kovs, knkas kcaxem, zenq karnem...
— Aydpes, — mrrac Ishxann atamneri mijic, — vaghuc piti mtaceir... isk duq dardzav na myus erku gyughacinerin։ Karnenq, — eghav patasxany։ Meky nrancic tchkuyty tarav achqerin, aynteghic arcunqi mi katil hanec ev taph tvec getnin։
Gnaceq, — ays angam xosec Aramy, — 24 zhamva yntacqum knerkayanaq Miraxoryan Tigranin, phogherov... kstanaq «kartch motel» ... imaceq, vor Tashnakcutyan kamqy kamq e, xosqy: xosq...
Heto vochxarner, garner, haver mortvecin, ev baz-matanj xumby vanqi carapat aygum nstec tchashi։
Es moteca qerus ev brneci nra pheshic։

— Tigran agha, dor i en Xrany։

Na sirov ksmtec im tushy ev asac.

— Gna, Ishxany kasi, — ev zhptalov nayec Ishxanin։
— Hy, Gurgen, inch ka. ek indz mot։
— Xran dor i, — grete shshunjov harcri es։
— Nran, ay, en mardn spanec...— Ev cuyc tvec
Kotcha Dvoyin,

— Inchi, — harcri es sarsaphahar։

— Matnich er, - eghav patasxany։

— Astvac kpatzhi inor, – hastat havatqov asaci es։

— Astvac chka, — patasxanec na ev bardzr ci-caghec։
Tats ners u durs er anum ev cher dadarum komi-tein aniceluc։
— Mayrik, — kanchec Aramy, — du hnchak es, dash-nak, te armenakan...
— Ireqn el xogh, — patasxanec tats ev aranc
nayelu nra eresin: heracav։
Xumbn urax cicaghec։
Ijav vanqi kapuyt irikuny, ev careri katarnern ororvecin։
Mer dracinery։ Nranc tghanern irenc hayreri orinakov irenc «armenakan» –ner ein hamarum։ Mer taghi manukneri miasnakan tchakaty es xaxteci ankax im kamqic, vorovhetev qeranc tan mtnolortic amen angam es tun ei veradarnum aveli ev aveli «zargacac» ։ Mer taghi mankakan massan: Vardanik, Vostanik, Garnik, horeghbors: Pantichi tghanern u nra gaghapharakan zharangordnery, Hrant: Ervand: myus koghmic, Trdat, Mihrdat: errord koghmic, Suren, Xoren, Vazgen: sranq el urish mi frontic kazmum ein anhoghdoghd armenakanneri arajavor jokaty.

Chmorananq aselu, vor verev hishvac anunneric nuynahnchyun verjavorutyun unecoghnery eghbayrner ein yntrel vorqan hnaravor e nuynahnchyun anunner, — ays amen mi cnoghi mtahogutyunn er.— ayspes naev kayin quyrer: Taguhi, Maqruhi, Srbuhi, kam noric quyrer: Mayis, Alis, Iris... Hay- kanush, Vardanush, Siranush... kam srberi anunnerov: Hriphsime, Gayane, Shoghakat, Hovhannes, Mkrtich... isk erb arajin angam Vanum xaghacin «Hin astvacnery», ororocnery lcvecin lacogh Sedanerov...
Ayn tarin es vanqic veradardza huyzh «zargacac» ։ Handipeci im ynkernerin ev karosi acui tmberi vra nstotac: es tvi im bacotya zekucumy Ishxani qajutyan masin, meky shinelov tasy։ Mtqeri phoxanakutyan zhamanak Vardann ayn karciqy haytnec, vor ramkavar Sepuhy pakas qaj che, ev ete Ishxann u Sepuhy «gyulash» brnen, ankaskac Sepuhn Ishxanin «kdrxkacni» . im patasxanum es phcheci ayn mitqy te: im nerkayutyamb qsan hogi taphvecin Ishxani vra, Ishxany tchkuytov nranc getin gcec։ Aktiv hakadashnakcakan Vardany xorin hamozmunqov haytararec.
— Astvac vor uzi, Ishxanin dzmeruk kdardzni...

— Astvac xo armenakan chi...
Nranq cicaghecin im tgitutyan vra, mi qani anherqeli phasterov apacucecin... vor Astvacy tund armenakan e։
Mi rope, ev mitqs lusavorvec.
— Astvac chka, — arhamarhanqov asaci es ev keghc hangstutyamb votqi kangneci: Ays aghetavor lozungn ampropadghord azdecutyun toghec phoqrik zhoghovakanneri vra։ Sksecin ararkel ev hayhoyel: Ervandy diskusion kargov ayn karciqy haytnec, vor harkavor e indz mi lav cecel. ays karciqn arzhanacav yndhanur havanutyan, ev minchder nranq patrastvum ein xosqic gorci ancnelu, es tun phaxa։
Ayd orvanic es entarkveci tnayin bantarkutyan: Durs chei karogh gal, vorovhetev naxkin ynkerners phaytery dzernerin shrjum ein bakum ev patshgambum, irenc mtadrutyuny glux berelu hamar։ Ayd der bavakan che. ayd mut uzhery eghelutyan masin teghekacrel ein «bardzraguyn ishxanutyany» . nranq gnacel, irenc mayrerin patmel ein im hakakronakan eluyti masin, nranq el jok-jok brnel ein mors ev nran patmel, ardyunqn ayn eghav, vor Anushy masamb iragorcec haka-rakordneris cragiry։
Bayc hakarakordners chein hangstacel. nranq sharunakum ein nuyn erandov hetapndel indz։ Verjapes mi or el, hamberutyunnery hatac, ekan phayterov zinvac ev pasharecin senyaky, nranc mej naev eghbayrners: Surenn u Xoreny, voronq uzum ein mijnordutyun harucel nerumn dzerq berelu hamar... bayc izur.. im hakarakordnern andrdveli mnacin։
— Gurgen Atchemyan, durs are, te che: patuhanner ksxkenq, — lsvec Armenak Egaryani ughghaphar vordi, char ev krvarar Gurgen Egaryani sur dzayny։
Ւm drutyunn annaxandzeli er։
Vtangi ropein mards hnaraget e darnum, ur mnac... heghaphoxakany...Es baci mayrikis ozhiti syn– duky, haneci aynteghic hayrikics mnacac anpham– phusht atrtchanaky, baci «salon» –i vra nayogh patu-hany (ori tak xrnvel ein hakarakordners), durs parzeci atrtchanaki phoghy ev sarsaphahar goraci.
— Phaxeq, te che: kkrakem ...
Sarsaphelu es krknaki pattchar unei nax nranq karogh ein brnel atrtchanaki phoghic ev xlel, erkrord indz tvac mi rope, vor iskapes, ete nranq chphaxchen, es «kkrakem» ev vay te im krakeluc es aveli vaxenam, qan tshnaminers...
Bayc im eluyty shshmecucich tpavorutyun toghec. xumby zarhurac tchchac ev sandughqneric xutchapov lcvec nerqev... Haghtanaky kataryal er ev efekty mec։ Chancac kes zham, mi patgamavorutyun ekav ev indz xndrec durs. es nranc, hakarak im ateistakan «hamozmunqnerin», erdvecri Varaga surb nshani anunov ar ayn, vor chen dipchi indz, voric heto durs eka։ Patgamavorutyuny xmbi anunic haytnec, vor es hravirvum em xymbapet amboghj xmbi, miazhamanak haghordelov, vor xumby cankali e hamarum, vor aysuhetev mer mej chlini voch mi xosakcutyun Astcu goyutyan kam chgoyutyan masin...

Hamadzaynutyuny kayacav. es hing rope heto anca partakanutyunneris katarmany ev standzneci gorcery, voronq baghkanum ein 12 tghaneric: 8 —10 tarekan, ev nuynqan el dzernaphayteric. verjinnern irencic nerkayacnum ein mer aharku xmbi bovandak razmakan arsenaly։
Avelord e hishecnel, vor xmbis npatakn er «jardel turqerin ev steghcel iskakan Hayastan» ։
Yst erevuytin amenayn inch kataryal er, ev gorcn aranc tatanumneri araj kgnar, bayc aha mi an-gam xmbi andamneric meky harc tvec indz ayn masin, te vorteghic em dzerq berel atrtchanaky։
— Ishxany tvec...— phcheci es aranc mtacelu im haytararutyan qaghaqakan aghetavor hetevanqneri masin։ Xumby qrtmnjal sksec. im zinvorneric chors hogi minchev angam gaghtni nist ein gumarel vardnoci tak ev ekel ein ayn ezrakacutyan, vor harkavor che ayn Hayastany, vory dzerq piti bervi dashnakcakan Ishxani atrtchanakov, qani vor xmbi martiknery nvirvac ar-menakanner ein... Sakayn es gta im pashtpannery. nranc hajoghvel er tchnshel chorsi opozician, ararkelov, vor arayzhm anhrazhesht e ogtagorcel indz, vorpes atrtchanak unecoghi, isk hetagayum, erb kiragorcvi geraguyn npataky, hesht klini hrazharvel ev Ishxani atyrtchanakic ev te, namanavand, nra kroghic...

...Txrutyamb e lecvum sirts, sireli yntercogh, ays. ameny hishelis։ Bardzranum Er, hiravi, tunavor caghikneri mi serund zoh tirogh mi amboghj mtaynutyan։ Im mankutyan ynkerneric nranq, voronq mnacin, akanates eghan patmakan mecaguyn depqeri. nrancic shatery hima aprum en urish arevi tak ev vogevorvum urish npataknerov։ Ev amen angam, erb es tesnum em karmir phoghkapnerov zardarvac pionerakan zvart demqer, im dem elnum e im mankutyan mrayl stvery։— Atcheq ev zhptaceq, —asum em es mtqums nranc, – paycar e dzer erty, aveli paycar dzer tchanaparhy. hima es el em aprum dzez het ev krum dzer paycar imastutyuny, chnayac, vor im mankutyan orerin indz vitchakvac er aprel deghin zarancanqum ev shnchel tunavor xashxashner։
Kaxardakan mi xorhurd uner nranc tan yura-qanchyur masniky. bakum sosaphum ein erku xndzore-niner, voronq teqvel ein tan arajin masum karucvac taniqi vra: xndzornerov canracac։ Caghkanocnerov zardarvac er nranc bakr։ Unein xanutner ev sephakan karq։
Ev aha es vorosheci nranc aghjka, Nazelii het ev miayn Nazelii het amusnanal։
Im mtadrutyuny glux berelu hamar es voch voqi het chxorhrdakceci, qani vor chunei hamapatasxan ynkerner. aveli shut ayd ughghutyamb es harmar ei gtnum Ishxanic xorhurd harcnel, qan im zinvorneric voreve mekic,

Vorovhetev es arden sksel ei havatal im phchac stin, yst vori Ishxann indz nviraberel er ir atrtchanaky, ev es mecahogutyamb chei merzhel: Aha te inchu es im arzhanavorutyunic cac gorc ei hamarum Nazelii het amusnanalu harcy qnnutyan dnel im hasakakicneri, bayc «yst eutyan im storadryalneri araj, voronc vra ishxum er mi atrtchanak aranc phamphushtneri: hanvac mayrikis ozhiti sndukic...
Aynuhetev, erb amen angam tats nuyn gorovov im tasnhing tarekan darnalu ev amusnacnelu masin er hushum, karces gegheckahasak bardu cari terevneri xshshoci mijic elnum er ev kanchum na, Nazelin, kartch shrjazdestov ev arcatahunch dzaynov։ Indz mnum er xndrel nra dzerqy ev vorovhetev ayn zhamanak es der chgitei, vor aghjka dzerqy xndrelu hamar harkavor er dimel cnoghnerin, usti anmijapes dimeci nran։
Ayd patahec ayspes.
Nazelin indz haytnec, vor irenc jurn aveli lav e, vorovhetev jrhory xorn e aveli։ Im inqnasirutyany dipav ayn hangamanqy, vor nranq: Nazelienq, bavakan che, vor unen shqegh tner ev harstutyun, der jurn el piti unenan meznic lav, jur, vor voch te phoghov e dzerq bervum, kam harstutyamb, ayl tvac e bolorin anxtir, harustin ev aghqatin։ Erb es nran hakatchareci, na: Nazelin, indz hravirec irenc baky։
Es gnaci։
Motenalov jrhorin: na uzhov mi koghm hrec nra phayte kapharichy, parkec salaqareri vra, gluxy kaxec hori mej ev hravirec indz nuynn anelu։
— Tqi xori mej, — asac na, — tes, inch ush ky xasni jrin...
Heru, hori hatakum, hstak jri hayelum, es tes-num ei im gluxn u Nazelu gluxy koghq-koghqi ev zar-manali nerdashnak. isk erb na im phoxaren tqec hori mej, mi rope karces jardvec hayelin, jury xarnvec, hing rope heto yndunelov naxkin paycar xaghaghutyuny։ Ayd hing ropei yntacqum es mtacum ei hor maqroghneri masin (mezanum nranq kochvum ein qanqanner) . nranq havatacnum ein, vor ory cerekov hori takic tesnvum en astgher, iskakan astgher, inchpes gisherov. Ax, isk chi kareli chlinel hori hatakum ev tesnel cerekov astgher... gone mi angam...
Erb hori hataki jurn stacav ir naxkin paycar xaghaghutyuny, ev erb nra hayelum erevacin noric erku mankakan glxiknery, es dadareci cerekov astgher tesnelu masin mtaceluc ev asaci Nazelun.
— Are meytegh psakvenq...
Na bardzr cicaghec hori mej ev:

— Es Ishxani het kpsakvem, — haytnec na...

Atelutyan pes mi ban sharzhvec krcqis tak...
— Ishxan atrtchanak i tve dzi...
El uni... ham el dzer tun xorot chi...

— e, lav, — asaci es keghc hangstutyamb votqi kangnelov, — es el kertam Ishxani mot inor het kugam dzer tun kvarenq... dzer faytonn el, dziern el, jri horn el... hmen ky varenq։
— e, — asac na votqi kangnelov, — Ishxann im xor
dostn i...
— Sut...— asaci es, nerqust aveli qan hava-talov sarsapheli luri tchshtutyany։

— Che, du asa, – nyuty phoxec Nazelin, – vor psakven, inch kanen...
Es ayd masin chei mtacel, bayc chuzeci tget durs gal, usti asaci.
— Asenq te es du psak...
֊ Che, – votqy getnin xphec Nazelin, — es u du che, es u Ishxan...
— Lav... asenq du ev Ishxan psakveciq... du piti Ishxani chamashurnery lvas... ham el...
— Ches gite, ches gite, — vtchrec Nazelin, ay, ham el kuzes psakvel... vor psakvenq, es, Ishxan, gisherov kertanq aghbyur u... tgha kpirenq... ay, hayrikn u mayriky mi amis araj gnacin aghbyur ev dzi hamar axper pirin։
— E, — qmcicagh tvi es nerqust naxandzelov Na-zelu gitakan pasharin, — apa inchx chi xeghdve jri mej...
— Inchi piti xeghdvi... Menq el aghbyuric enq durs ike, ba inchi chenq xeghdve... ham el, vor Astvac pahi inchi piti xeghdvi...
— Astvac chka, — handisavorutyamb haytarareci es, verjapes uraxanalov, vor arit e nerkayanum cncel Nazeliin։
— Sus, — cghrtac Nazelin ev gndaki pes ners pha-xav, toghnelov indz beranbac, berany bac jrhori mot:
Es teqveci jrhori vra ev nra hayelum tesa im me-nak, merzhvac, vorbacac gluxy...
Nranic heto:
Es shat sireci ev shaterin,

Dahitch egha vomanc u vomanc zoh,

Indz meghm ororec phshatenin,

Ur ergec qaghcr u goh...
Bayc erbeq, erbe q indz aynqan baxtavor chem zgacel, vorqan ayd ory, jrhori mot, Nazelii het ev erbeq, erbeq aynqan chem darnacel, vorqan ayd ory, jrhori mot, erb Nazelin ners phaxav ev indz toghec men-menak, jrhori mot, jrhori mot...


9. KINY

Vanqn e, nra tak blury, nra tak gety։
Eghbayrneris het, vanqi carayoghneri erexaneri het get einq gnum loghanalu։ Kayin nranc mej erku phoqrik aghjikner, erku quyrer Nanik ev Turo:
Nranq el mez het loghanum ein, ogtvelov ayn aza- tutyunic, voric havasarabar ogtvum einq bolors։

Ev chkar vochinch xort, chkar voch mi kaskac ao. ayn, vor menq tarber araracner enq ev vor tariner heto mimyanc nerkayutyamb loghanaly kapvac kliner tiezerakan dzhvarutyunneri het...
Mi angam Haron asac.
— Esor Turoyin tanenq kamrji tak...

— Inchi, – harcri es, zgalov mi tesak anhangystutyun։

— Hech, loghananq, — asac na anphuyt eghanakov։

— Es kamrji tak chem uze, — asaci es.
Vor edpes i, shejalov asac na es ktanem... bayc du mardu chases...
Aylevs vochinch chharcri. es chharcri, te inch klini kamrji tak Turoyi het loghanalov ev te inchu ayd masin voch voqi chpiti haytnel, aynqan xorhrdavor, aynqa n hetaqrqir tvac indz ayd ameny...
Aha ev getaky։ Haron sksec hanvel kamrji mot, menq bolors: tasy qayl heru։ Sary jri arajin sarsurn ancav, ev menq sksecinq aghmkelov loghanal։ Haron arajacav depi mer xumby ev dimec indz.
— Ari ertanq kamrji tak, entegh jur taq i, avaz i...ertanq, Turo...
Na brnec im ev Turoyi dzernery, u erb mi qani qayl arel einq, Haron bac toghec im dzerqy ev Turoyi het araj ancan։
Es et phaxa depi xumby։
— Shat phos i, chym uzi, - lsvec Turoyi ganga-tavor dzayny։


— Mi vaxi, prnir em, — qajalerum er Haron։
Es et nayeci. Turon minchev kurcqy, isk Haron minchev mejqy taghvac ein jri mej. Haron brnel er nran, u nra achqern anhangstutyunic varvum ein։ Heto na netvec jri hosanqov ev Turoyin el qashec hety. mi rope, ev Turon durs phaxav getakic u getaphov vazec depi xumby։
— Shan latch, — hevaspar artasanec na Haroyi hascein, — qich mnac xeghd.... xeghdvi...
Erb loghanaluc heto bardzranum einq blury, Haron lur er. na voch mi xosq chasac amboghj tchanaparhin. indz pasharel er mi tagnapali anhangstutyun։
Ayd gisher es eraz tesa։
... Turon motecav indz ev asac.
— Are menak ertanq loghnanq։
Menq gnacinq։
— Im shorer du han։
Es skseci hanel nra shorery ev inchqan hanum ei, cher verjanum։ Mek, erku, chors, yot...
— Erb piti prcni, Turo...mut kelni...
— Mutn i, — asac Turon, — ches tisna... astghern elan es mekn el han... es mekn el han.. aha prcav... are chloghananq... parkenq avazi veren։
Menq parkum enq avazi vra։
— Es kmrsem, — asum e Turon, — cacki...
— Ahanch...
Turon asum e.
— espes lav i...
...Es zartnum em, zgum em, vor zhptum em։ Chem
uzum achqs banal, ax, erevi hreshtakneri erazn ayspes qaghcr klini, hreshtaki eraz tesa es...
Bac em anum achqers։
Vanqi mecashunch aravoty։
...Qaghaqic hyurer ekan vanqy, barekamner u barekamuhiner, nranc mej Marmary, bardzrahasak ev hska mi aghjik, mug-kapuyt achqerov, erkar tartichnerov, aj ayti vra mi phoqrik, sev xal։
Marmary grkec indz, bardzracrec ver, chaphchuph hamburec ev erb phordzec kcel, es hakarak im sovoru-tyan, chxusapheci, miayn te na, ayd oriord Marmary, indz chijecni var։
— De, mi anxamana ... nafas ktrav tghi, — pashtpanec indz tats։
Marmary var drec indz ev hyureri het durs ekav vanqi bazhinnery tesnelu։
Mtan ekeghecin, xachaknqecin eresnern u lur kangnecin, es nayeci Astvacamar patkerin, heto Marmarin. aynqan xeghtch tvac indz Astvacamor patkery, aynqan txur, xunaca c... nra txrutyuny cav chpattcharec indz, es zgaci argahatanqi, te arhamarhanqi pes mi ban։
— Iskapes astvacamayrn espes kelni.— mtaceci es: nayelov Marmari geghecik demqin։
Es brneci Marmari pheshic, ev menq durs ekanq vanqic։ Erekoyan yntriqic heto es parkeci qnelu, hyurery erkar zbaghvecin, isk im quny cher tanum,

Es chqneci, minchev Marmarn sksec hanvel, isk erb na sksec hanvel, es gluxs koxeci vermaki tak, shunchs taqacel er, u sirts arag er xphum։
Ayd gisher es erkrord angam tesa spitak hreshtaki kapuyt erazy։
Es skseci nkatel, vor kanayq shnchum en...

10. LVoQVoN

Inchu txrec sirts... Es gitem inchu... Loqoyin hi- sheci es...
Erkar votnerov, kartch iranov, ansovor mec glxov, na kes-gisheric anc, erb voghj qaghaqy qnac er linum arnum er kochnaky, «txkyl -txkyl xphelov ancnum er taghic tagh, kangnum er yuraqanchyur dran vra, xphum er dran tchkiky– «chyxk-chrxk-chyxk» ֊u heranum er, ir kochnaki xaghagh dzayni het:
Ayn tnery, voronq gisherov hac ein txum, taza hac ein talis nran ayn zhamanak, erb zhamhar Loqon hasnum er nranc drany։
Erb galis ein mayrikanc tan hac txelu orery, es lcvum ei anhamberutyamb ev uraxutyamb, mer hactuxy mot qarasun tarekan sev - sev mi kin er, urax, zvartaxos, arakneri ev sraxosutyunneri mi anspar shtemaran։
Varzh dzernerov kxpher tonri koghqin ev datarkvogh mazrakan durs kqasher...

Mek el tesar sksec ir angir sharahyusutyunnery.
Taza haci hot kuga,
Eleq, teseq, vov kuga.

Ereq dziavor kuga,

Me՚yn i Hisus ։

Meyn i Qristos,

Meyn Varaga Asparacin...
Dzer er arnum Beyzaden. Hisusy jok mard er nra hamar, Qristosy: jok։ Ankareli er lsel mi lurj xosq nranic. nra aghotqnern angam humoristakan ein, erb luysy kskser bacvel, na lrjutyan mi keghc harachanq bac ktoghner ev vorpes te kaghoter


Bari lusu sirun
Qristos,
Gundym phoxind tal im gogs,

Talem berans, erta phors..

Tats ver er kenum ev phoxind er shaghaxum.
Isk erb zhamhary motenum er mer drnerin, tats phatatum er erku-ereq taq lavash ev talis er indz։ Es vazum ei, bac ei anum phoghoci dury ev, uraxutyunic u huzmunqic aranc mi xosq artasanel karoghanalu, parzum ei Loqoyin lavashi taq phatety
— Astvac dzer mekn xazar ani, — asum er Loqon u, «tyngl–tyngl» kochnaky xphelov, heranum er, toghnelov indz kaxardvac drutyan mej...

Zhamhari galn indz vra toghnum er ayn astitchani mistikakan tpavorutyun, vor es arajin shrjanum vaxenum ei menak gnal ev dury bac anel։
— Im Gurisi het ertanq, hac tanq zhamharin, — ergecik dzaynov asum er tats, arnum er lavashy ev ynknum er araj։ Erb na dury bac er anum, es dran kisabac tcheghqic miayn nayum ei zhamharin u tesnum ei nran lusni tak, azhdaha zhamharin, erkar votnerov, kartch iranov ev ansovor mec glxov...
Kchkchum er Beyzaden, cicaghum er u mazrakan xphum er cunkin.
- Oghik, kasen Loqon cur Qinoyi sirakann i...
Cur Qinon qsanerku, qsanereq tarekan mi mu-rackan aghjik er. nran cur, xent ein hamarum, vorov- hetev Qinon sovorakan murackanneri pes cher murum։ Sovorakan aghqatnery xphum ein durn aynqan kamac, vor tanecinery «aghqat i...» asum ein ev toghnum ein anhetevanq։ Bayc aveli sovorakan er hetevyal harc u patasxany— dury cecum en.
- en vov i...
- Aghqat i...
- Astvac ta...
Ev aghqaty heranum er։ Isk Qinon dury cecum er hamardzak ev bardzr.
— en vov i...
— Bac...
Dury bacvum e, na aranc aj u dzax nayelu ners e mtnum, bakic ancnum e tantun, nstum e tonri vra ev...

— Curt i... taynam, ertam ...
Tats berum er nra hamar uteliq. utum er, ta-qanum, ergum, shataxosum... Mi angam el, erb na durs ekav gnalu, der baky chancac, dury cececin
— Vov i...— tchchac Qinon։
— Aghqat i, — lsec drsic:
— Gna, gna, - tchghltac Qinon, — Astvac ta...
Ayspes er Qinon։
Beyzaden sharunakum er kchkchal ev patmel tatis, vor amen angam, erb inqy gnum e Datastanenc tun hac txelu, lsum e, te inchpes zhamhar Loqon ancnum e Merelenc tan motov, hasnum e Bod-boxkenc tany, u kochnaky lrum e. Bod-boxkenc tan mot mi dur ka, vory gisher-cerek bac e. ayntegh e aprum Qinon. kes zham heto miayn verstin lsvum e zhamhar Loqoyi kochnaki dzayny....
— Qinoyi mot kerta - kuga, Oghik, Qinoyi mot։
— Inonc meghq: inonc viz, — asum e tats ev xmoric gnder e shinum
Mi or el lur taracvec, vor zhamhar Loqoyin ev Qino- yin gtel en verjinis xrtchitum, ankoghnu mej, mortvac, miasin parkac.
— Mydrybnern en aye...
«Mydrybneyy» — gnchunern ein։
Loqoyin hajordec mer draci Simony, vorin amen or, ory cerekov tesnum ei ays hangamanqy nsemacrec im mej amen mistika depi zhamhari gisherayin shyrjagayutyuny, depi nra kochnaki xaghagh dzayny...
Es zhamhar Loqoyin moranal chem karogh։

... Aygestanneri vra bacvum er aravoty, bolor erdikneric cux er bardzranum u kapuyt ampanum hosogh aruneri vra xshxshum ein ureninern u bardzra- hasak bardinery։ Mankahasak aghjiknery jur ein canum aygu ev phoghoci drneri araj, avlum ein u achqi takov nayum ancnogh– dardzoghnerin։ Araruc ekeghecu, zangy kanchum er ashakertnerin Araruc dproc, Norasheniny: Norasheni, Hankuysdzoriny: Hankuysdzori։ Sksvum er amenorya aroryan, bacvum ein xanutnery, srtcharannery, varsaviranocnery ։ Bardzr hazalov: Muxsadan nstum er ir spitak ishu vra ev, votnern ororelov, ughevorvum depi qaghaq։ Artnanum ein hogser, cankutyunner, mtahogutyunner, uraxutyunner, anhajoghutyan caver... U erkatughuc haryuravor versterov heru aprum er, zgum, uraxanum u txrum er taphak kturnerov u careri mej taracvac geghecik mi qaghaq...

11. MI «ALAFRANKA» YNTANIQ

Mer qaghaqy bazhanvac er erku masi: qaghaq ev Aygestan։ Qaghaqy nshanavor er ir patmakan berdov, isk Aygestany: ir zovashunch ev xit ayginerov։ Menq aprum einq Aygestanum, bayc aha tatis eghbayry: Simon aghan, aprum er qaghaqum։

Mi angam tatis het miasin gnacinq Simon aghayenc tun։ Tchanaparhn indz hamar chaphazanc erkar er ev hognecucich։ Dra hamar el erevi tats amboghj tchanaparhin indz patmec zanazan patmutyunner, baci «Zambil - Froshic», vorovhetev verjins baci patmoghakan lineluc, uner naev ergelu tegher, isk phoghocum tatis hamar ergeln aynqan el harmar ban cher... Ancanq Xach-phoghany, hamamnery, marqazy, Haykavanqi ekeghecin ev mer dem kangnec berdn u qaghaqi dury։ Erb motecanq qaghaqin, Tats aynqan vogevorvec, vor aranc aylevaylutyan sksec ergel «Zambil - Froshic) ), aranc teqsty patmelu։ Menq mtanq qaghaqi drnov, ancanq erku phoghoc ev kangnecin q erkharkani mi tan araj։
... Simon aghan mi sev-sev, bardzrahasak, mot 33 tarekan mard er: Nra kiny: Anik dudun, kracav, hamburec indz ev, dzerqics brnelov, nerkayacrec Simon aghayin:
Na ksmtec tushs, inch֊ vor siralir ban asac ev tarav indz ir tghaneri mot։ Erku tgha uner na, — Hayrik ev Haykak, — ev mi phoqr aghjik: Shnorhik։
Menq shat shut mtermacanq ev sksecinq zbaghvel zanazan mankakan xagherov։ Tchashi zhamanak menq bolorecinq seghani shurjy։
Mec eghav im zarmanqy, erb es tesa, vor phoxanak calapatik nstelu vardir sinu shurjy, menq bolorecinq atornerov shrjapatvac mi seghani shurj։

Bayc aveli mec eghav im zarmanqy, erb utel skse– luc araj bolory miasin anxos kangnecin votqi, achqery phakecin, isk Simon aghan sksec mi aghotq։ Tarorinak ev cicagheli tvac indz: aghotelu ayd dzevy, aveli cicagheli tvac indz ayn, vor phoqrik Shnorhiky achqery lriv cher phakel ev, miayn indz hamar nkateli kerpov, kisabac achqerov nayum er seghani bariqnerin։
Es arden patrastvel ei bardzradzayn cicaghel, bayc barebaxtabar verjacav aghotqy, ev bolorn el sksecin lur utel։ Minchev tchashi verjy voch voq voch mi xosq chasac։ Im ev tatis mej miayn teghi unecav mi phoqrik bacatrutyun։
— Inchi sini chka, — harcri es tatis akanjin shshukov։
— Isonq alafranka en, — patasxanec tats։

— Inchi achqer xphecin, — noric harcri es։

— Phrod en, — eghav patasxany ։
Avelord e asel, vor ays xosakcutyuny, voric tchisht asac, es qich ban haskaca, baci indzanic ev tatics, voch voq chlsec...
Erb seghany maqrecin, Simon aghan asac Anik du-duin. Anik, marsakan ber...
Es achqs chors baci, tesnelu hamar, te inch e ayd «marsakan» kochvacy։ Anik dudun seghani vra drec Shahbazu xaghogh, Artameta xndzor ev urish mrger։
Keranq, isk «marsakany» chkar u chkar։
Heto noric bolorn el votqi kangnecin, phakecin achqery.
Simon aghan mec handisavorutyamb aghotec, isk Shnorhiky aynpes pind er phakel ir achqery, vor tvum er, te aylevs chpiti bacven nranq...
Tchashic heto es tatis harcri.
֊ Inchi marsakan chpirin...
Na patasxanec, vor «marsakan» asvacy xndzorn e, xaghoghy ev arhasarak mrgegheny։
Iriknademin Simon aghan haytnec, vor petq e zho-ghovaran gnal։ Hayrikn u Haykaky shat uraxacan, voric es entadreci, vor zhoghovaran kochvac teghy vat tegh chpetq e liner։ Menq tchanaparhvecinq։ Da mi mec dahlitch er, bardzr ambionov ev bardzr arastaghov։ Indz vra mec tpavorutyun toghecin dahlitchi patuhanneri guynzguyn apakinery։ Dahlitchy lecun er aghotararnerov։ Mi bardzrahasak mard motecav ambionin, inch - vor xosqer asac, apa lsvec nvagarani dzayn, voric heto bolorn el votqi kangnecin, phakecin achqery ev sksecin ergel։ Ayd ergi arajin barery es chem moracel.
«Anhuysin huys, vov Hisus...» ։
Shnorhikn el er ergum, bayc erb es ushadrutyun dardzri, tesa, vor na voch te ergum e, ayl «a ... vo ւ...» dzayner e hanum...
Zhoghovarany crvec, ev menq ughevorvecinq depi tun. tchanaparhin es ev Haykaky gnum einq Anik dudui het, isk tats, Simon aghan, Hayrikn u phoqrik Shnorhiky mi qsan qayl meznic araj ein gnum։
Mer dimac mi mard ororvelov ev qti tak inch - vor ergelov galis er։
— Sarxush i...— asac Anik dudun: amur brnelov mer dzerqic. mardy ughghaki motecav Anik duduin։
– Qyafur vard, — asac ancanoty, ev minchev na ush-qi kgar, beranov kpav eresin ev — «pyrch» ...
Hayrik, — tchchac Haykaky, — mayrikin hamburecin...

Simon aghan et nayec, isk Anik dudun kerasi pes karmrac demqov shshnjac.
— Pan chelav...— Chgitem inchu, indz tvac, vor na goh er patahacic։
Bayc yst erevuytin bany banic ancel er. tun ha-sanq, ev Simon aghan hivandacav։
— Anushik Hisus, inch elav es mardun, — asum er Anik dudun ev huzvac shrjum er senyaki laynqov։

Simon aghayi cankutyamb kanchvec te vorpes bzhishk ev te vorpes xostovanahayr patvelin. ays ayn mardn er, vory zhoghovarani ambionic aghotec ev qarozec։
Patvelin shish kul tvaci pes mtav hivandi senyaky, isk menq myus senyakum spasum eievq hogevor konsiliumi ardyunqin. qsan rope anc patvelin erevac drneri mej, achqy phakec, demqy harec arastaghin ev handisavor dzaynov artasanec.

— Hisusy kancher e eghbayr Simonin, yser e: ekur...
Asac u handisavor qaylov durs ekav։

— Kroghi-maxu prtutch, — asac nra hetevic tats, — mardy neghsrtav, parkav. inch avel–pakas xatchec...
Xshshac andzrevy berdi vra, qaghaqi vra, taphak kturneri vra։
Tatis diagnozy tchisht er. Hisusy Simon aghayin cher kanchel։
Verjin angam tesnum em nranc Vany toghnelis։ Menq gnacel einq «kayaran» nranc tchanaparhelu։ «Kayaran» kochvacy: da skizbn er ayn mec tchanaparhi, vor dzgvum er Vanic minchev Igdir. «ka yaran» –y kochvum er «Vay-vay Tarlasi» — mi anun, vory nerdashnakum er teghin, ayntegh bari iskakan imastov «vay–vay» ein anum tats, Anushy, Simon aghan, Aniky... nranq lalis ein ev hamburvum։
– Mayrik, dziov kertan Rusastan...
- Dziov...– asac na arcunqneri mijic, — heto shymyndyfyr knsten...
«Shshymyndyfyr» kochvacy gnacqn er...
Erb bolorn el teghavorvecin irenc dzieri vra, tats indz grkec, bardzracrec Anik dudui dziu vra, Anik dudun indz hamburec, isk nra grkum nstac phoqrik Shnorhiky qashec im mazeric. heto tats indz var arav։ Nranq dziu vra mi angam el phakecin achqery, ev Simon aghan aghotec։ Sakayn ays angam phoqrik Shnorhiky achqy cher phakel. na nayum er hartavayri vrayov dzgvac spitak tchanaparhin.
Dzierr sharzhvecin։
... «Alafranka» yntaniqic aysor aprum e miayn Haykaky. na 1918 tvin Marsilia ancav ev ayzhm zbagh- vum e patveliutyamb։
Hayriky Rusastan hasneluc ereq or heto mahacav. im taty erandun kerpov hamozum er bolorin, vor na miayn «shymyndyfyr» - ic merac karogh e linel... Simon aghan merav 1916 tvin, Tiflisum, toqaxtic։ Nra mahic heto Aniky mnac ayri։ Mayrs nra het aprec 1917 tvin mi qani amis. na patmum e, vor Simon aghayi mahic heto Aniky «tchampic elav» ...
— Tun kugar gisherva zhamy 1-in, 2-in. vot ktaler voti veren, erg kaser... kkpner janis, te: «gna indz hamar «egipecki» papiros pe...» ։ «Anik, es kes-kisherov vorteghic gtnem qe hamar «egipecki» ... Che, vor che... kqasher, kcecer... kular . lalov erg kaser...» ։
1919 tvin merav Anikn el...

Nra mahic mi qani amis araj Shnorhiki diaky gtnvel e Tiflisi Havlabari xul vorjeric mekum: Aniky nra mahvan lury lsel e kataryal antarberutyamb...

12. MAH EV ANMAHUTYUN

Te inch er mahy, es chimaca, chkaroghaca patkeracnel, chnayac vor meran mardik, voronc es tchanachum ei. Babushenc Nshan aghan, Atchem-Xachoyenc Haykanush hanymy, Sosoyenc Taguhin... meran ev urish vochinch, ayd mahery chtoghin indz vra arandznapes voch mi tpavorutyun։ Bayc aha mi angam hivandacav phoqr eghbayrs Sureny։ Hivandutyan hingerord ory mayriki demqn aveli mtahog dardzav, isk dracinery dadarecrin irenc aycelutyunnery։
Vorpes bzhishk hravirvac Zmo taten durs ekav senyakic ev motecav mer tan kenvorneric Srmayin։ Srman: marangoz (hyusn) Simoni kiny, iliky cnkneri vra dardzrec ev harcrec Zmo tatin: hivandi masin։
— Kmerni, — chor patasxanec Zmo taten ev mi: ptghunc brnoti qashec: Es ayd zhamanak zbaghvac ei sandughqneri tak, maqur taxtaki vra «hishatak» grelov։ Grel ei hishataky curumur tarerov, grel ei aynpes, inchpes yndunvac er arhasarak grel.
«Hishatak Gurgen Atchemyan, 1912, ogostos, i Van. es kmernem, hogh kdarnam, im hishatak togh hos mna, vov vor jnji, zuyg achqerov kurana, amen» ...
Zmo tati «kmerni» –n lseci ayn zhamanak, erb ha- sel ei «amen» –i vra։ Arajin harcy, vor cagec glxis mej, ayd ayn er, te: ete Surenr merni, nra hishataky ur petq e mna... Heto karces nor andradardza «hogh kdarnam» –i zarhureli nshanakutyan vra։ Inchpes te hogh kdarnam։ Uremn merneluc heto mardik hogh en darnum ev el cha chen xmi... Es senyak mta ev moteca Sureni phoqrik ankoghnin։ Na canr shnchum er ev taqrւtyunic sharzhum gluxy։ Erb es nayeci nra demqin ev patkeracri, vor na: Sureny, hogh piti darna, karces byrnecin kokordics։
— Anush...
— Ha...
— Mard vor merni, inch kelni...
Kerta erkinq... anham -anham mi xosi.
— Entegh chay -smavar ka...
Ardarneri hamar ka, meghavornerin: che...
— Surenn ardari, te meghavor...
— Yaaa...— chgitem inchu barkacav mayriky ev cackec Surenin ։
Es durs eka dzhgoh mayrikic ev gta mer draci Korkotenc Rubenin, vorin, chgitem inchu, «Varek» einq asum, vori hamar ev na sarsapheli barkanum er։
— Ruben, ari ban kasem։
Na motecav.
— Inch...
— Ruben, mard vor merni, inch kanen...
— Kxoren...
— Varek, chgites: inch kases...
— «Varek» mi asi, te che: sila kutes...
Gorcy matnvum er anhajoghutyan, usti es, vorpeszi karoghanayi ogtvel indznic mi qani tarov mec «Varek» –i gitakan pasharic, lezus phoxeci.
— Ba mard vor merni, erkinq cherta...
— Hogin kerta...
— Erkinq inch kani...
— Meghavornery tzhoxq kertan, ardarnery: arqavuten...
Suren meghavor i, te ardar...
Na mi rope mtacec ev xorin hamozmunqov asac.
— Pstikner ardar en..
Es miamtveci. ners mta, anca sandughqneri hetev ev mi maqur taxtaki vra greci.
«Hishatak Suren Atchemyan, 1912, ogostos, i Van «es kmernem...» ։
Es ynka mtacmunqneri mej. grel «hogh kdarnam», te voch... depi eghbors tacac sery tuyl chtvec indz avelacnel ayd sarsapheli xosqery, aylev nkati arnelov ayn han-gamanqy, vor eghbayrs shat er phoqr, isk «pstikner ar-dar en», es greci.
«...erkinq kertam, im hishatak togh hos mna, vov vor jnji, zuyg achqerov kurana, amen» ։
Eghbors anmahutyunn apahoveluc heto es aygi gnaci ev skseci hangist srtov dzmran varelu hamar kaghal avlel.

13.MANDABVoIRYAN PARVoN ARShAK, NVoIYN INQY: ARShAK MANTAKVoINI, «GIShERNERVoI MASNAGET»

Mi mec norutyun er shrjum phoghanic– phoghan, drnic- dur, bakic֊ bak.
— Mandaburenc tghen: paron Arshak Stambola ike...
Hishum em, te inch patkeracri es Stambol anvan tak։ Stamboli anunn indz ancanot cher: Ayd anuny es lsel ei tatis ergac ergeric mekum։

Ertanq Stambol,

Pirenq voski bol,

Arnenq juxtym sol,

Hagnenq doredor։
Ertanq Stambol,
Pirenq voski bol,
Arnenq juxtym sol,
Hagnenq doredor։
Voronq Stambol ein gnum «bol voski» berelu voski huyserov, bayc veradarnum ein haziv mi zuyg solov, ayn el «doredor» : hertov hagnelu hamar... Bayc ayn hangamanqy, vor Stamboli het kapvac er inch- vor vosku patmutyun, im mej steghcel er kaxardakan mi patkeracum Stamboli verabermamb։
Kiraki orerin mer qaghaqi «oski eritasardutyu-ny», maqur kaghaparvac feserov, guynzguyn phoghkap-nerov ev vaqsac «bot» –erov shrjum er ureninerov zar-darvac phoghocnerov u nayum ays dran, ayn patuha- nin ev, inchpes asum ein, «aghjiknerin achqov kanin» ։ Te inch e nshanakum «achqov anel», es chgitei, bayc vor xor- hyrdavor ban piti liner ayd achqov anely, da kaska- cic durs er։
Marina hanym, esor Xotemkanc Qristostury Panrenc aghjkan achqov arac...
— Qa, aghort...
— Surb Nshan...
Lury berne-beran hasnum e Panrenc tun. bac-beran Nxshen, gyughic ekac mi kin, vorn aprum e sra- nra tany lvacq anelov, gyughaciakan parzasrtu¬tyamb harcnum e Panrenc Aghavnun. — Xatun...
— Asa...
— Xotemkanc Qristostur qo aghjkan uze...
— Qa vov asac...
— Lsa.
— Asoghi peran phakvi... es im aghjkan Kaphamaju tghin el chem ta...
Lury gnacac tchanaparhov et e galis, ev drnic dur cicaghum en kanayq u irar haghordum.
— Panrenc Aghavnin ir shaqar aghjkan Kaphamajonc tghin piti ta... xogh ver kotid...
Aynuhetev lur taracvec, vor Mandaburyan paron Arshaky Urbat aru kochvac zbosavayrum Pasyan Hrephic zhamadrutyun e xndrel gisherov։
— Bayc inchi gisherov, cerekov ari, kxosenq, — ararkel e Pasyan Hrephy;
Paron Arshaky nayel e Pasyan Hrephi achqerin ev asel e.
—Es gisheri masnaget em...
Ays artahaytutyuny kaycaki aragutyamb taracvec Vani geghecik seri ashxarhum ։ Xosum ein nra masin shshukov, xorhrdavor, — Mandaburenc paron Arshak gisherva masnaget i... Hetagayum lucvec ays xorhrdavor haneluky. paron Arshak Mandaburyany, nuyn inqy: Arshak Mantakunin, Polsum, tariner sharunak Shishlii gerezmanatan gisherayin pahak e eghel...
Shrjum e eritasardutyuny phoghocic phoghoc. barak beghery srac, xosum e: erb harkavor e petq eghacic bardzr, maqur, «grabar»
— Et hanqamanq urish hanqamanq i, janym...
Kam:
— Teqniq harmarutyunner chyllalun pattcharov tghen ners i are...
Kam:
— Hin serundy batmish elav, janym, pan ka: tra-mabani ...
— Bosh tatoghutyun... tgha, ar i chqoye: en el mardi ...
Mandaburyan paron Arshaki galu errord ory mer taghy pativ unecav nran tesnelu. aygu dran vra draci kanayq nstac xosum ein zanazan arorya nyuteri masin, erb hankarc nersic durs ynkav tan kenvorneric Phaylacu dudun ev shnchaspar haytnec.
— Mandabolrenc tghen...
Bolory mi ropeum tran salon. es, vor minchev ayd zbaghvac ei «phul» xaghalov, vazeci nranc hetevic։
Phoghoci mejteghov gnum er mi eritasard։ Nra phoghkapy vardaguyn er ev mi qani angam dardzvac er ver u var. erevi nra ayd phoghkapic kareli er hing hat sovorakan phoghkap patrastel, bayc mec tpavorutyun toghec bolori vra nra artaroc phoghkapy։
— Qa ... qravatin tes... kcirankta ...
— Shati «qordon» voskuc i...
— Inch kites...
— Kereva...
Minch ays, minch ayn, eritasardy aranc shurjy nayelu, achqy harac mi inch-or heru keti, erazi nman ancav bazmativ hetaqrqir nayvacqneri mijov ev mtav Burnazenc phoghan։
— Qa tahmin charinq, dashnak er, te hnchak...
— Dashnak er, es tesa...
Inchic petq er gushakel voreve mardu kusakcakan patkanelutyuny, es heto imaca։
Parzvec, vor ayd kareli e imanal «fes» –eri drvacqic, dashnakcakannern irenc fesery tequm en depi «putchutchak» cocraky, hnchaknery: depi akanjy, isk armenakannery: depi tchakaty...
Hetagayum Mandaburenc tghi masin es hetaqrqir norutyunner lseci. na partadrel e ir qrojy: var arnel sharshaphy ev phoghoc durs gal «velo» –ov. sa mi chtesnvac aghmuk bardzracrec pahpanoghakan shrjannerum ։ Isk armenakanneri mej Mandaburenc «tilo» –n dardzav caghr u canaki ararka. yndameny tasy tari e, inch bazhanvel e ir hayreniqic, isk Polsum eghel e voch avel, voch pakas, qan Shishlii gerezmanatan pahak, na: Mandaburenc «tilo» –n cuyc e talis, vor amen inch moracel e։ Ayspes, orinak, arajin ory, erb hor: Markos aghayi het nstel e saqu chay xmelu, na nayel e depi arevelq ev qti mej harcrel e.
— Ays lernery inch lerner en...
— Varaga sarn i, balam, — patasxanel e Mar- kos aghan ev xorin eranutyamb nayel e ir knoj: Noyem֊ zari demqin... Teev ays iroghutyuny Farjulyan Hmayaky patmec paron Mkrtchin, caghrelu npatakov Stambolic ekac Mandaburyanin, bayc indz vra toghec bolorovin urish tpavorutyun։ Es skseci erazel ayn eraneli orn u zhamy, erb es el tasy tari Atambolum apreluc heto kveradarnam Van, Sureni, Xoreni, Vardani het taniq kbardzranam, knayem depi arevelq ev kasem. — Ays lernery inch lerner en...


14. JVoILHAKNER

Es minchev hima der lsum em nranc maqoqneri dzayny...
Nranc patuhannery nayum ein ughigh mayrikanc tan drsi baki vra (ka naev nersi bak) ։ Vagh aravotic lsvum er nranc «chyxk- chyxk» ֊y, gorcum ein nranq, ktav ein gorcum ev phrum ein taphak kturnerin, arevi tak choranalu։
Erb choranum ein ktavnery, havaqum ein, karmir nerkum ev ays angam erb phrum ein taniqneri vra, taniqnern stanum ein tonakan tesq.
Inchpes paycar em lsum es nranc maqoqneri dzayny...
Ayntegh, horeri araj, ashxatum ein mot qarasun banvorner ev mi banvoruhi. Qino er kochvum ayd acuxi pes sev mazerov ev kati nman spitak demqov aghjiky։
Na hakern er phatatum ev ergum er.
«Ashunn ekav, taphav kazal.
Ishxann ekav: dzerq mavuzar» ։
— Qino, — kanchum er banvorneric meky, — du vir karnes...
— Varpet Qristosturin, — patasxanum er Qinon: hamardzak ev kchkchan cicaghov։
Varpet Qristostury, mot 60 tarekan mi patkareli banvor, nayum er alexarn honqeri takic, zhptum er bari zhpitov ev asum.
Miq gyavazana, gorc areq...Qino, ela: akynj֊
nerd kktrem...
Es barekamutyun hastateci banvorneric meki het։ Ayd patahec ayspes։ Mi mec tandz dzerqis ancnum ei julhakanoci arajov, gluxs drnic ners koxeci ev nayeci. es shat ei uzum akanates linel mi ktor ktavi skzbic minchev verj gorcelu ashxatanqin։
— Hey gidi Atchmonc Qriqori tgha, — lseci es nersic ev. vstahabar moteca indz tchanachogh jahel julhakin։
— Es qe tandz ktam, togh nstem koghqid.
— Nstir, — patasxanec julhaky, — nstir, tandzd el ker...
— Che, tandzy qez, — ararkeci es, sirt arac nra merzhumic։
— Lav, dzik elni, – hamadzaynvec na, vercrec tandzy ev miangamic aroghj atamnerov kisec deghin ev mec tandzy: Na tandzy kerav mec axorzhakov, ev aygh hangamanqy mec hatchuyq pattcharec indz...
Na indz kapec julhakanocin, ayd jahel julhaky, vorovhetev indz het xosum er voch te vorpes phoqrahasaki, ayl karces iren hasakakic mardu het։ Heto na cicagheli heqiatner er patmum indz ev heqiati vranbac koghmery cher taqcnum indzanic։ Na minchev angam mi or im karciqy harcrec Qinoyi masin։ Es ankeghc kerpov nran asaci, vor Qinon shat lav dzayn uni, ev vor ete Astvacy mi or mtner julhakanocy ev erger, nra nman qaghcr dzaynov cher karogh ergel։
Na vogevorutyunic sksec aveli arag- arag netel maqoqnery dzerqic dzerq ev haytnec, vor shutov psakvelu e nra het։ Ays artiv es nran haytneci, vor 15 tarekan darnaluc heto es el piti psakvem։ Na lurj demqov indz hakatcharec, gtnelov, vor tasnhing tarekan hasakum amusnanaly lav che, ev vor dra hamar harkavor e linel ete voch 17, gone 16 tarekan։ Es ararkeci, vor ayd zhamketn indz hamar voch te es, ayl tats e nshanakel, ev vor es aveli shut Astcun ev Hisu– sin kviravorem, qan im tati yndunac voroshumy kxaxtem...
Julhakanoci tery: Hakob aghan, kam, inchpes nran kanchum ein, Akbaghan mi urac demqov, hast, srac be- gherov mard er. es der minchev hima nra begheri chaph er- kar begh chem tesel։ Na kangnum er drneri mej, srum ey beghery mert depi ver, aydpisi depqerum begheri cay- rery hasnum ein minchev tchakaty, mert ughghahayac, qa-shelov minchev akanjnery sreluc heto na volorum er qti erku koghmeri vra kor gcov ev xrpot dzaynov mi qani nkatoghutyun aneluc heto heranum er։
Isk julhakanoci hyusisayin koghmi patuhanneric avelukneri ev tughteri zvart xmbery ners ein nayum ev, maqoqneri hamachaph taktin bolorovin hakarak, ororvum ein, ororvum ein dandagh u ankanon, karces stipvac, akama...
Mi or el es nstel ei im sovorakan teghy ev nayum ei gorcvogh ktavnerin։ Sksvec nranic, vor julhaknern sksecin dzerq arnel Akbaghin, iharke, nra bacakayutyamb։
— Qino, — maqoqneri aghmuki mijic ir dzayny lseli dardznelu hamar bardzradzayn kanchec Abely, — Akbaghi beghery vor qe tayin, inch kanir։
— Knkad hamar tat kgorci...
— Es tor kshini, qe kbrni, — asac im canoty Qinoyin ev shiknec. Qinon nayec nran u zhptac mi tnaynagorcakan koketutyamb։
Ayd mijocin ners mtav yst erevuytin Hakob aghayi caran ev Qinoyin inch֊ vor ban asac cac dzaynov։ Qinon, gluxy taph tvec bacasabar ev sksec aveli arag - arag calel caran mi ban el asac ev, usery sharzhelov, gnac. im canoty, vor minch ayd anhamberutyamb hetevum er nranc sharzhumnerin, nra gnaluc heto hangstacav ev sksec ergel։
Eleq, teseq, vov e kere zec, elan, tesan geln er kere zec...
Drneri mej erevac Akbaghan ։
— Qino, — kanchec na, aranc Qinoyi koghmy nayelu։

— Inch, — patasxanec Qinon, yndhatelov calely.

— Jahnmvi tun: qich ashxati։
— Chem, — hamarec Qinon, — im ashxatanq estegh i...
— Tun jahnmvi qe kasem, oorospi...
— Qo knikn i orospin, qo mery, srika, inch es kpel jahel aghjka janic... mitqd inch e...
Ays asac im canoty ev ynkav Akbaghi u aghjka mej։
— Vay es qo...— mrnchac Akbaghan
Ev arajin isk dazgahi vrayic vercnelov erkati mi ktor: shprtec depi Qinoyi pashtpany. mi rope voch voq chimacav inch patahec ev inch petq e anel. erkati ktory ancav eritasard julhaki usi vrayov, ev hankarc lsvec Qinoyi sur tchichy։ Na ynkav getin patrvac tchakatov։
Hankarc bolor maqoqnery lrecin։
Qinoyin durs taran, taran tun, im canotn el hety։
Ereq or amboghj julhakanocn anhangist er. maqoqnern arajva pes chein trchkotum, inch-or jghayin anhangstutyuny brnel er amenqin, minchev angam indz: Isk patuhanneri tak aveluknern u tughtern aveli anhangist ein ororvum, aveli kaskacov։
Im canoty voch miayn indz het, aylev bolori het dadarec xoseluc։ Na gorcum er, gorcum er meqenabar ev hatchax anhangist hayacqov nayum er depi durs: Errord ory es sirt ari harcnel Qinoyi aroghjutyan masin. na hazivhaz patasxanec.
— Ta ... el Qinon ergi..
Chorrord ory es lseci, vor Qinon mahacel e։ Es chgnaci julhakanoc, chtesnelu hamar im canoti vishty, bayc tchashic heto chhambereci ev gnaci. im canoty gorcum er, ktav er gorcum, ev maqoqnery trchum ein dzerqic dzerq, trchkotum ein ev vostostum։
Drneri mej erevac Akbaghan. na dzerqov arec, vor toghnen gorcely. bolory lrecin։
Qinoyin vagh piti taghen, vagh kiraki i ... Ekeq bolord hugharkavorutyan. dzer partqy katareq... caxsery es ari veres... Sedrak, — dardzav na im canotin, — dazgahicd chors arshni chaph ktav ktri...
Bolory sarsracin vrezhxndrutyan ays hreshavor dzevic. Hakob aghan uzum er Qinoyin taghel ir sirac tghayi dzerqov gorcac ktavi patanqov...
Sedraky sharzhvec dzulaco bronzi pes, chaphec ktavy, ktrec ev yndhanur lrutyan mej sharzhvec depi Hakob aghan ev parzec nran spitak ktavy։
Bolorn el karcum ein, vor mi vat ban piti patahi. Hakob aghan gunatvel er ir dzerqi ktavi pes... bayc Sedraky nuyn hangstutyamb et dardzav ir teghy։
Nuyn gisher, erb es hangist qnel ei tatis het, tats indz zartecrec.
— Guris, Guris, yankun i...
Es chgitei «yankunn» inch ban er, bayc erb achqs baci ev senyaky lusavorvac tesa kraki luysic, haskaca...
Es vazeci depi patuhany. julhakanocy shrjapatvac er krake lezvaknerov։

**********************************************

VERJABAN

... Ev orery heracac,

stverneri pes cacan

knsten srtid...

mankutyun im voskecam,

mankutyun im, vor ancar

nor canac artic։

(«Ereq bardi», G. M a h a r i)


Qaghaqy, vori masin greci es, ev ur ancav im man- kutyuny, ashxarhagrakan qartezneri vrayic chi anhe– tacel։ Na ka, na aprum e, nra phoghocnerum guce ays ropein el manukner en xaghum: Qaghaqy, vori masin greci es, ev ur ancav im mankutyuny, hatchaxe shat ha-tchax, darnum e ugheghis mej mshushayin gcerov, zhptum e, parzvum, uzum e xosel u xosum e.—- «Du hishum es indz», — harcnum e na։— «Hishum em, — patasxanum em, — hishum em voch te nra hamar, vor ashxarhis eresin goyutyun chuni qezanic aveli geghecik qaghaq, o, voch, hi-shum em, vorovhetev du miak qaghaqn es, ur ancav im ankrkneli mankutyuny, ev na er, ayn gangraher manu– ky, vor gegheckacrec qez...» ։ Heto harcnum e na.— «Ur e tatikd, nran du mayrik eir asum, isk na qez «Zam- bi- Frosh» er patmum» ։— «Na korav gaghti tchanapar– hin, — patasxanum em es, — nranic heto der minchev hima el, erb es handipum em parav muracuhineri:

Mi rope kangnum em ev ushadrutyamb znnum nranc dimagcery, guce, mtacum em, aprum e im tatiky, huysy ktrel e, vor mez kgtni, ev murackan e dardzel... Es gitem, na shat urax klini, indz tesnelov։— Ur e, — kasem es nran, — im tasnhing tarin vaghuc e ancel, isk es minchev hima der voch mi angam kargin chem amusnacel: Isk hima, — kasem es nran, — miasin nstenq «shymyndyfyr» u gnanq Leninakan...Es nran knvirem im grqeric mi-mi orinak ev kxndrem, vor na mi angam el patmi «Zambil–Frosh» –y, tesnenq: karogh e indz lacacnel...» ։
- Isk ur e Nazelin, — harcnum e na։ — «Na aprum e Sevastopolum, — patasxanum em es, — im xmbi zinvorneric Garniky: nra phoqr eghbayry, koshkakarutyamb e zbaghvum ev pahum e amboghj yntaniqy։ 24 tvin es lseci, vor Nazelin nshanvel e mi profmiutyan andami het» ։
Ev apa ayn qaghaqy zhptum e indz hrapuyric zrkvac pchruhu nman, hamaroren kaxvum e vogheghis teleric ev chi uzum heranal.— nra mshushum Ishxann e ancnum mauzery dzerqin, Hyuseyn phashan mtnum e Shahabaghcyanenc tun xnjuyqi, isk Nazelin qah-qah cicaghum e indz vra:
- Ishxan im hor dostn i...
Heto chqavor gyughacinern en hececum ancyali ka-puyt mshushum։ Ancyali kapuyt mshushy chi xangarum sakayn, vorpeszi es tesnem nranc demqeri vra mtraki kapuyt eriznery։
Qinoyi hugharkavorutyan kochnakneri dzaynn em lsum, eritasard julhaky kangnel e dzerqin brnac erku arshin spitak ktav, heto julhakanoci karmir bocery karmir en nerkum ancyali kapuyt mshushy։ Ancyali kapuyt mshushic elnum e qeris. na kangnum e «merac qaghaqi» averakneri vra, cecum e kurcqy ev havatacnum, vor kyanq e tvel «mec gorcin» ... Phoqrik tats e shtap-shtap gulpa hyusum. bardzrahasak bardinery xshxshum en aygu dran araj, isk phoqrik Shnorhiky nayum e ir dimacy phrvac spitak tchanaparhin։
- Verjacnenq, — asum em es, — aysqan qez hamar bavakan e։ Es verjaket em dnum ev uzum em ver kenal, bayc na char hegnanqov asum e.
— Du ches azatvi indzanic, che vor mankutyunn amenapaycar oghakn e mardkayin kyanqi oreri shghtayum... Asa, mite du aynqan miamit es, vor karcum es, te phakecir indz het qo hashivnery:
— Erdvum em qrojs korac tchanaparhov, vor phakeci, — asum em es, — havata indz։ Du indz ches karogh kaxardel։ Es hima arden qaghaqaci em, unem nor ev nor ynkerner. nranc het miasin menq payqarum enq hamayn ashxarhi julhakneri azatagrutyan mec gorci hamar։ Ev ete es hatchax vat em payqarum, ayd nranic e, vor es der chem sovorel kargin payqarel։
... Mankutyun, heravor oreri voske virq, heravor oreri mrgastan, aha phakum em qo drnaky, aha phakum em qez։

Es patani dardza mi gisherum, qneci mi or manuk ev zartneci patani, vorpes mahik nnjeci ev artnaca vorpes lialusin։
Im patanekan tarineri masin es kgrem heto, guce mi qani taruc, guce mi qani amsic, chgitem. mi ban parz e miayn, vor anpayman piti grem, vorovhetev ayd shrjani het kapvac en bazmativ depqer u demqer, voronq spasum en irenc vrdzinin ev ktavin։
Isk hima lampy marenq ev qnenq:

1928 t. amar
Stephanavan Hyuranoc «Tashir» ։

Nyuty hraparakvel e Mamuli xosnaki shrjanaknerum:
Kisvir ays nyutov:
Armenak Avetisyan
21:16, 07.01.2018
13545 | 0
21:11, 07.01.2018
18130 | 0
21:02, 07.01.2018
8513 | 0
20:49, 07.01.2018
13028 | 0
18:57, 07.01.2018
18303 | 0
18:54, 07.01.2018
19130 | 0
18:51, 07.01.2018
11925 | 0
18:48, 07.01.2018
10344 | 0
18:42, 07.01.2018
9283 | 0
18:34, 07.01.2018
7029 | 0
18:32, 07.01.2018
11496 | 0
18:31, 07.01.2018
7052 | 0
18:27, 07.01.2018
13163 | 0
18:22, 07.01.2018
7174 | 0
18:20, 07.01.2018
7741 | 0
17:38, 07.01.2018
7666 | 0
17:34, 07.01.2018
12416 | 0
depi ver