ՄԱՄՈՒԼ.ամ
Hay / Հայ | Рус | Eng | Tür
USD 402.56, EUR 440.64, RUB 4.58, GBP 505.01
+24 °C, +15 °C ... +29 °C Vaghy:+28 °C
Ivan Turgenev, Hayrer ev zavakner/mas 1
15:50, 07.01.2018
6346 | 0

I

— Inch e, Pyotr, der chen erevum։

Ayd harcnoghy qarasunn anc kalvacater mi paron er, vor 1859 tvi mayisi 20-in, phoshot verarkuov ev aghyusakazard hyusvacqic karac vartiqov, glxabac durs galov xtchughu vra gtnvogh ijevanatan mutqi caclik patshgamby, dimec ir carayin eritasard u liatush, spitakavun aghvamazy cnotin u manrik marac achqerov mi tghayi։

Caran, vori mej amen inch: te akanji phiruzya oghy, te ocvac, guynzguyn mazery, te qaghaqavari sharzhumnery, mi xosqov bolory cuyc ein talis, vor na noraguyn, katarelagorcvac serndi mard er։ Na neroghamtabar nayum er tchanaparhi erkarutyamb ev patasxanum.

— Voch, der chen erevum։

— Chen erevum, — krknec parony։

— Chen erevum, — noric patasxanec caran։ Parony harachec u nstec phoqrik nstarani vra։

Minch na votnery taky crac-nstac mtaxoh nayum e ir chors koghmy, yntercoghin canotacnenq nra het։

Nran anvanum en Nikolay Petrovich Kirsanov։ Ijevanatnic 15 verst heravorutyan vra na uner mi lav kalvac, erku haryur shnchic, kam, inchpes na inqn er asum ayn zhamanakic i ver, erb sahmanazatvec gyughacineric ev himnec ir «ferman», erku hazar desyatinic baghkacac։ Nra hayry, vor 1812 t. martakan general er, mi kisagraget, kopit, bayc voch char rus mard, ir amboghj kyanqy carayutyan mej er anckacrel, skzbum: brigadayi hramanatar, heto el: diviziayi, sharunak aprum er gavarum, vortegh ir astitchani shnorhiv bavakanin karevor der er xaghum։ Nikolay Petrovichy ir avag eghbor: Paveli nman, vori masin kxosenq qich heto, cnvel er Rusastani haravum ev minchev tasnchors tarekan hasakr dastiarakvel er tany: shrjapatvac ezhanagin tnayin dastiaraknerov, hamardzak, bayc shoghoqort adyutantnerov ev gndayin u shtabayin urish andzerov։ Nra mayry, vor Kolyazinneri tohmicn er, aghjik zhamanaky: Agathe, isk generali kin lineluc heto: Agafoklea Kuzminishna Kirsanova er dardzel, patkanum er «mayrik-hramanatarneri» tvin, dnum er shqegh chepchikner ev hagnum xshxshan metaqse shorer, ekeghecum arajinn er motenum xachy hamburelu, xosum er shat bardzr dzaynov, tuyl er talis, vor aravotnery erexanerr motenan ev ir dzerqy hamburen, isk erekonerry qneluc orhnum er nranc։ Mi xosqov, aprum er qefn uzaci pes։ Nikolay Petrovichy, vor teev voch miayn achqi cher ynknum qajasrtutyamb, aylev vaxkoti anun er vastakel, ibrev generali vordi, petq e vor ir eghbor, Paveli nman, zinvorakan carayutyan mtner, bayc henc ayn ory, erb teghekutyun stacvec, vor na yndunvac e carayutyan, votqy kotrvec ev, erku amis ankoghnum parkeluc heto, amboghj kyanqum mnac «kaghlik» ։ Hayry dzerq qashec nranic ev tuyl tvec, vor patrastvi qaghaqaciakan pashtoni hamar։ Henc vor na tasnut tarekan eghav, hayry nran Peterburg tarav u tvec hamalsaran։ Ayd isk mijocin nra eghbayry gvardiakan gndi spayutyun stacav։ Eritasardnery sksecin aprel miasin, mievnuyn bnakaranum, irenc mor koghmic azgakan Ilya Kolyazini heravor hskoghutyan tak, vory mi karevor pashtonya er։ Nranc hayry veradardzav ir divizian ev ir amusnu mot, miayn mek-mek ugharkum er vordinerin gorsh tghti qarord tertikner xzbzvac gragrerin hatuk xoshor-xoshor grerov։ Ayd tertikneri verjum xnamqov storagrvac ein linum hetevyal xosqery. «Pisar Kirsanof, general-mayor» ։

Nikolay Petrovichy 1835 t. teknacui kochumov avartec hamalsarany, ev nuyn tarin el general Kirsanovy, vor anhajogh zoratesi pattcharov ardzakvel er pashtonic, knoj het ekav Peterburg aprelu։ Na uzum er tun vardzel Tavrikyan aygu mot ev arden Angliakan akumbi[1] andam el grvec, bayc hankarcaki merav katvacic։ Shutov Agafoklea Kuzminishnan el hetevec nran, na chkaroghacav yntelanal mayraqaghaqi xul kyanqin, ancyali karoty nran mashec։

Minchder Nikolay Petrovichy der cnoghneri kendanutyan zhamanak ev i mec cav nranc arden siraharvel er ir bnakarani naxkin tiroj, pashtonya Prepolovensku aghjkan, vor mi sirunates ev, inchpes asum en, zargcac aghjik er — na amsagrerum kardum er «Gitutyun» bazhni lurj hodvacnery։ Henc vor sgi orern ancan, na amusnacav nra het ev, toghnelov petakan kalvacneri ministrutyuny, ur hayry hovanavorneri shnorhiv teghavorel er nran, erjanik kyanq er varum ir Mashayi het nax Antarayin instituti motakayqum vardzac amaranocum, heto: qaghaqum, mi phoqrik u sirunik bnakaranum: maqur sandughqov ev curt yndunaranov, u verjum el gyughum, ur na verjnakanapes bnakutyun hastatec ev vortegh el shutov cnvec nra Arkadi vordin։

Amusinnery shat lav u xaghagh kyanq ein varum: grete erbeq iraric chein bazhanvum, miasin kardum ein, miasin chors dzerqov dashnamur nvagum, duetner ergum, kiny caghikner er atchecnum-xnamum ev havanocin verahskum, isk inqy shat ush-ush gnum er vorsi ev zbaghvum er tntesutyamb, isk Arkadin atchum er u atchum-nuynpes lav ev xaghagh։ Tasy tarin erazi pes ancav։ 47 tvin Kirsanovi kiny vaxtchanvec։ Na haziv dimacav ayd harvacin ev mi qani shabatva mej tchermakec, vishty tekuz phoqr-inch pharatelu hamar uzum er artasahman gnal... bayc vra hasav 48 tvakany։ Akamayic na veradardzav gyugh ev, bavakan erkar angorc mnaluc heto, zbaghvec tntesakan barephoxutyunnerov։ 55 tvin sa vordun tarav hamalsaran, ereq dzmer aprec nra het Peterburgum, hamarya aranc tnic durs galu ev ashxatelov canotutyun hastatel Arkadii norati ynkerneri het։ Verjin dzmery na chkaroghacav gal, — ev aha 1859 t. mayisin nran menq tesnum enq arden bolorovin zaramac, phaphlik ev mi phoqr el koracac, na spasum e vordun, vory, inchpes mi zhamanak inqy, stacel er teknacui kochum։

Caran, qaghaqavarutyan zgacumic drdvac, kam guce te chcankanalov ir paroni achqi araj mnal, mtav darpasi tak u sksec chibuxy cxel։ Nikolay Petrovichy glxahak kangnel nayum er patshgambi xarxul astitchannerin, mi xoshor xaytabghet tchut canraqayl man er galis nranc vra, ir xoshor, deghin votnerov amur txktxkacnelov։ Aghtotvac katun, koghqy patshgambi vandakin dem tvac, anbarehatch ditum er nran։ Arevn ayrum er. ijevanatan kisamut hashtic taq sev haci hot er galis։ Mer Nikolay Petrovichy andznatur eghav erazanqneri։

«Vordis... teknacu... Arkashan...» sharunak pttum er nra glxum։ na vardzec mtacel mi voreve urish bani masin, bayc noric ein veradarnum nuyn mtqery։ nra mitqn rnksoL hangucyal kinr... «Charzhanacav», — shshnjac na husalqvac... Mi tux-kaptavan aghavni trav ijav tchanaparhi vra u shtap gnac jrhori moti phosum havaqvac jric xmelu։ Nikolay Petrovichy sksec nayel nran, bayc akanjy arden vorsum er motecogh anivneri txkocy...

— Henc imanas nranq galis en, — haytnec caran darpasi takic durs trchelov։ Nikolay Petrovichy ver kacav iskuyn ev achqern ughghec tchanaparhin։ Erevac phostayin ereq dzi lcac mi tarantas tarantasum phaylec usanoghakan glxarki shrjanaky ev erevac tankagin demqi canot urvagicy...

— Arkasha, Arkasha, — kanchec Kirsanovy, araj vazelov ev dzernery taphaharelov... Mi qani vayrkyan anc nra shrtunqnery hpvel ein eritasard teknacui anmorus, phoshotvac ev arevar tshin։

II

— Hayrik, togh mi shorers taph tam, — tchanaparhic phoqr-inch xzvac, bayc patanekakan zil dzaynov asum er Arkadin urax-zvart patasxanelov hor phaghaqshanqin, — tes, es qez el bolorovin kphoshotem։

— Vochinch, vochinch, — xndagin zhpitov krknum er Nikolay Petrovichy, ev mi erku angam el dzerqov xphec vordu shineli odziqin u ir sephakan verarkuin։-Hapa mi tesnem, hapa mi tesnem, — asac na et-et qashvelov, ev iskuyn el shtap qaylerov gnac depi ijevanatun xoselov, «A, ays koghm, ays koghm։ De, dziery shut bereq» ։

Nikolay Petrovichy vorduc aveli er huzvac erevum, ases te mi phoqr shshmel er, phoqr-inch el shshklvel։ Arkadin nran kangnecrec։

— Hayrik, — asac na, — tuyl tur canotacnem qez im bari ynkeroj, Bazarovi het, vori masin es qez aynqan hatchaxaki grum ei։ Na aynqan siralir er, vor hamadzaynec hyur gal mez mot։

Nikolay Petrovichy arag shur ekav ev, motenalov mi bardzrahasak, phnjavor erkayn vernazgest hagac mardu, vory henc nor er tarantasic durs ekel, pind seghmec nra merk, karmir dzerqy, vory na miangamic chmeknec nran։

— Srtanc urax em, — sksec na, — ev shnorhakal mez aycelelu bari ditavorutyan hamar, husov em.., toyl ktaq imanalu dzer anunn u hayranuny։

— Evgeni Vasilevich, — cuyl, bayc arnakan dzaynov patasxanec Bazarovy ev shur talov vernazgesti odziqy, ir amboghj demqy cuyc tvec Nikolay Petrovichin։ Na erkar er, nihar, layn tchakatov, very taphak, isk nerqevy srvac qtov, xoshor kanachavun achqerov ev avazaguyn, kax ynkac bakenbardnerov. handart zhpity kendanutyun er talis nra demqin ev artahaytum inqnavstahutyunn u xelqy։

— Husov em, sireli Evgeni Vasilevich, vor duq mez mot cheq dzandzrana, -sharunakec Nikolay Petrovichy։

Bazarovi nurb shrtunqnery haziv sharzhvecin, bayc na vochinch chpatasxanec ev miayn glxarky mi phoqr ver bardzracrec։ Nra erkayn ev xit mug-deghdzan mazery chein cackum yndardzak gangi xoshor korntardutyunnery։

— Uremn inchpes anenq, Arkadi, — noric xosec Nikolay Petrovichy, vordun darnalov, — dziery hima lcel tanq։ Te uzum eq hangstanal։

— Tany khangstananq, hayrik, hramayir togh lcen։

— Ays ropein, ays ropein, — vra berec hayry։— Ey, Pyotr, lsum es։ De, axpers, de shut kargadrir։

Pyotry, vor, ibrev katarelagorcvac cara, chmotecav ir paroni ajy arnelu, ayl miayn hervic glux tvec nran, noric pahvec darpasi nerqev։

— Es karqov em aystegh ekel, bayc dzer tarantasi hamar el ereq dzi ka, — hogacutyamb asum er Nikolay Petrovichy, ayninch Arkadin jur er xmum erkatya tasic, vor berel er ijevanatan tiruhin, isk Bazarovy cxamortchy varec ev motecav karapanin, vory dziern er ardzakum։

— Miayn karqs erku teghani e ev aha chgitem, inch sւnenq ynkerojd…

— Na tarantasov kga, — kisadzayn yndhatec Arkadin։— Du, xndrem, nra hamar mi mtahogvir։ Na hrashali tgha e, aynpes parz։ Ay, ktesnes։

Nikolay Petrovichi karapany dziery durs berec։

— De, irar ek, hastamorus, — dimec Bazarovy karapanin։

— Lsir, Mityuxa, — vra berec myus karapany, vor dzernery mushtaki hetevi tcheghqvacqneri mej xrac kangnel er henc aydtegh, — aghen inch asac։ Henc hastamorus el es, vor kas։

Mityuxan miayn glxarky sharzhec ev qrtnac mijnak dziu vrayic qashec erasannery։

— De, shut, shut, tgherq, duq el ogneceq, — bacakanchec Nikolay Petrovichy։— Ynca ktam։

Mi qani ropeum dziery lcac patrast ein-hayry vordu het teghavorvec karqum։ Pyotry nstec karapani koghqin. Bazarovy trav mtav tarantasy, gluxy taghec kashve bardzi mej, ev erku karqn el meknecin։

III

— Ay te inch, verjapes du teknacu es, ev ekel es tun, — asum er Nikolay Petrovichy dzerqy Arkadii erbemn mejqin ev erbemn cnkany xphelov։— Verjapes։

— Isk inch e anum horeghbayrs։ Aroghj e, — harcrec Arkadin, vory, chnayelov iren hamakogh ankeghc, hamarya mankakan uraxutyany, uzum er aygh xosakcutyuny shutov phoxel huzich tramadrutyunic arorya xndirnerin։

— Aroghj e։ Uzum er hets qez dimavorelu gal, bayc chgitem inchu–heto eli mitqy phoxec։

— Isk du vaghuc e indz spasum eir։

— Mot hing zham klini։

— Bari hayrik։

Arkadin ashxuzhutyamb shur ekav hor koghmy ev pind hamburec nra eresy։ Nikolay Petrovichy kamacuk cicaghec։

— Qez hamar inch lav dzi em patrastel, — sksec na, — ay ktesnes։ Senyakid patern el pastarel em tvel։

— Isk Bazarovi hamar senyak ka։

— Nra hamar el ktcharvi։

— Xndrum em, hayrik, gurgurir nran։ Chem karogh xosqov haskacnel, te inch astitchani bardzr em gnahatum es nra mtermutyuny։

— Nor es canotacel nra het։

— Ayo, vaghuc che։

— Gitem axr, ancyal dzmer es nran chem tesel։ Inchov e parapum։

— Nra glxavor ararkan bnakan gitutyunnern en։ Asenq na amen ban el gite։ Ekogh tari uzum e bzhshki qnnutyun tal։

— Hym, uremn bzhshkakan bazhnumn e, — nkatec Nikolay Petrovxchn u lrec։— Pyotr, — vra berec na u dzerqy meknec, — ays ekoghnery xom mer gyughacinery chen։

Pyotry nayec depi ayn koghmy, ur cuyc er talis parony։ Mi qani sayler, lcac sandzern ardzakac dziery, aragutyamb araj ein glorvum mijgyughya negh tchanaparhov։ Amen mi saylum mek-mek, kam el erku-erku ramik ein nstac, hagi mushtakneri krcqnery bacac։

— Ayo, mer gyughacinern en, — asac Pyotry։

— Ur en gnum, qaghaq chen gnum, ardyoq։

— Petq e entadrel, vor qaghaq en gnum։ Erevi oghetun, — avelacrec na arhamarhanqov ev mi phoqr kracav depi karapani koghmy, karces nran vka kanchelov։ Bayc sa teghicn angam chsharzhvec — da hin hayacqneri ter mard er, koghmnakic cher nor ashxarhayacqneri։

— Ays tari mec glxacavanqneri mej em gyughacineri het, — sharunakec Nikolay Petrovichr, dimelov vordun։— Bahran chen vtcharum։ Inch karogh es anel։

— Isk vardzu mshakneric du goh es։

— Ayo, — atamneri aranqov artasanec Nikolay Petrovichr։ — Cavn ayn e, vor nranc el en xelqic hanum ev der iskakan janq el chi nkatvum, che։ Dziasarqy phchacnum en։ Asenq, herkum ein, vochinch։ E, aghuny aghacvi: alyur kdarna։ Bayc mite qez ayzhm tntesakan gorcery hetaqrqrum en։

— Cavn ayn e, vor duq stverot tegh chuniq, — nkatec Arkadin, verjin harcin chpatasxanelov։

— Hyusisayin koghmic patshgambi vra mi mec markiza[2] em shinel tvel, — asac Nikolay Petrovichy, — ayzhm kareli e bacotya el tchashel։

— Ayd ho shat nman klini amaranoci... Asenq, ayd bolory chnchin baner en։ Bayc inch od e aysteghi ody։ Inch anush hot։ Tchisht em asum, indz tvum e, te ashxarhis eresin voch mi tegh aynpisi burmunq chuni, inchpes mer ays vayrern unen։ Aysteghi erkinqn angam...

Arkadin hankarc kang arav, sheghaki hayacq dzgec depi hetev u lrec։

— Iharke, — nkatec Nikolay Petrovichy, — aystegh es cnvel, ayd pattcharov el aystegh amen inch qez piti tva arandznahatuk...

— Eh, hayrik, ayd mievnuyn e, mards vortegh ey cnvac lini։

— Aynuamenayniv...

— Voch, ayd bolorovin mievnuyn e։

Nikolay Petrovichr koghqic nayec vordun, ev karqy kes versti chaph ancac kliner, vor xosakcutyuny versksvec nranc mej։

— Chem hishum grel em qez te che, vor qo naxkin dayaky, Egorovnan, merav, — sksec Nikolay Petrovichy։

— Mite։ Xeghtch parav։ Isk Prokofichy kendani e։

— Kendani e ev amenevin el chi phoxvel։ Eli aynpes sharunak phntphntum e։ Arhasarak Maryinoyum du mec phophoxutyun ches gtni։

— Qo gorcakatary eli mievnuynn e։

— Ay, menak gorcakatarin e, vor es phoxel em։ Vtchrel em aylevs tchortutyunic azatvac ardzakvacneric mots voch voqi chpahel, kam gone nranc voch mi patasxanatu pashton chtal։ (Arkadin achqov Pyotrin cuyc tvec) il est libre en effet[3], — cac dzaynov nkatec Nikolay Petrovichy, — bayc axr na senekapan e։ Ayzhm im gorcakan tary qaghqenineric e, tvum e, achqabac tgha e։ Tarekan erku haryur hisun rubli em nshanakel։ Asenq, — avelacrec Nikolay Petrovichy: tchakatn u unqery shphelov, vory misht nra nerqin shphotutyan nshann er, — henc nor asaci qez, vor Maryinoyum du phophoxutyun ches gtni... Aygh aynqan el iravaci che։ Partqs em hamarum qez naxazgushacnelu, vor tepet... na mi vayrkyan kmkmac u heto arden sharunakec franseren.

— Xstapahanj baroyagety im ankeghcutyuny karogh e anteghi hamarel, bayc, nax vor ayd bany taqcnel chi kareli, isk erkrordn el, qez haytni e, es misht el arandzin skzbunqner em unecel hor verabermunqi masin depi vordin։ Asenq, du, iharke, iravaci klines indz datapartelu։ Im tariqum... Mi xosqov, ayn… ayn aghjiky, vori masin du, havanoren, arden lsel es։

— Fenichkan, — aranc qashvelu harcrec Arkadin։

Nikolay Petrovichy karmrec։

— Xndrum em, nra anuny bardzr mi asa... Ayo… na ayzhm mots e aprum։ Es nran teghavoreci tans… ayntegh erku manr senyakner kayin։ Bayc ayd ameny kareli e phoxel։

— Nereceq, hayrik, inch hark ka։

— Barekamd mez mot hyur e linelu... anharmar e...

— Bazarovi verabermamb du mi anhangstana։ Na ayd boloric bardzr e։

— Eh, du el, verjapes, — bacatrec Nikolay Petrovichy։— Cavn ayn e, vor kic tnakn el harmar che։

— Zarmanali mard es, hayrik, du karces te neroghutyun es xndrum, — vra verec Arkadin։— Ches amachum։

— Iharke, es petq e amachem, — patasxanec Nikolay Petrovichy, aveli u aveli karmrelov։

— Heriq e, hayrik, heriq e, ara inchpes uzum es։— Arkadin anush zhptac։ «Tes inch bani hamar e neroghutyun xndrum», — mtacec na inqn iren, ev depi ir bari u phaphkasirt hayry tacac vehandzn qnqshutyan zgacumy, miaxarnvac mi inch-or cacuk gerakshrutyan gitakcutyan het, hamakec nra hogin։— Heriq e, xndrum em, — noric krknec na akama zarmanalov ir sephakan zargacman ev azatutyan gitakcutyunic։

Nikolay Petrovichy, vor sharunakum er shphel ir tchakaty, matneri aranqic nayec vordu vra, ev mi inch-or ban cakec nra sirty... Bayc iskuyn el na inqn iren meghadrec։

— Ay, aysteghic arden mer artern en galis, — asac na erkar lrutyunic heto։

— Isk ays dimaciny karcem mer antarn e, — harcrec Arkadin։

— Ayo, mern E։ Miayn te es ayn caxel em։ Ays tari ktrelu en։

— Inchu caxecir։

— Phogh er petq, manavand vor ayd hoghn ancnum e gyughacinerin։

— Voronq qez hark chen talis։

— Ayd arden irenc gorcn e։ Bayc ho verjiverjo mi or talu en։

— Aphsos antar, — nkatec Arkadin ev sksec chors koghmy ditel։

Ayn teghery, vorteghic nranq ancnum ein, chein karogh geghecik kochvel։ Dashter u anverj dashter ein, vor taracvum ein minchev erknakamarin hasnogh horizony, mert bardzranum ein tetev, mert noric cac ijnum։ Tegh-tegh erevum ein phoqrik antarner ev cir u can ynkac kartchahasak tpher, voloraptuyt dzorakner, voronq hishecnum ein nranc sephakan patkery Ekaterinayi zhamanakneric mnacac hin hatakagceri vra։ Patahum ein naev getakner, xorn ynkac apherov, phoqrik ltchakner: anpetq ambartaknerov, ev gyughakner cacr xrtchitnerov, sevacac, hatchax kisov chaph qamuc pokvac taniqneri tak, ev caxahyus paterov, kal aneluc crvac shinutyunner ev datark mnacac maragi koghqin bacac ahagin darpas, ev ekegheciner, mert aghyusashen u tegh-tegh cephy taphvac, mert phaytashen, vrayi xachy crvac u avervac gerezmanatnerov։ Arkadii sirty hetzhete tchmlvum er։ Karces ditmamb handipogh gyughacinery bolory gjlotvac ein, qondzrot dzieri vra. tchanaparhi koghqin busac eghevninern el nmanum ein cncoti hagac murackanneri pokotvac keghevnerov u kotrtvac tchyugherov, phrchot, lgharac, karces krcotac, kovery agahutyamb pokotum ein aruneri mej busnac xoty։ Aynpes er tvum, te nranq henc nor ein durs prcel inch vor meki ahreli, mahaber tchiranneric, ev ays uzhaspar kendanineri voghormeli tesqy, garnanayin ays karmir orva mej, mardu achqeri araj, patkeracnum er anmxitar, anverj dzmerva spitak urvakany ir buqerov, sarnamaniqnerov u dzyunerov... «Che, — mtacec Arkadin, — aghqat erkir e sa. voch ashxatanq e erevum ev voch unevorutyun։ Voch, voch, chi kareli nran ayspes toghnel, anhrazhesht e barephoxutyunner mtcnel... bayc inchpes anel, vorteghic sksel» …

Ayspes er mtacum Arkadin... ev minch na aydpes mtacum er, garunn ir aneliqn anum er։ Chors koghmn amen inch phttum er voskya kanachov, amen inch yndardzak u qnqush kerpov huzvum er u pspghum jerm qamu andory shnchi tak, amen ban carery, tphern u xotery... Amen tegh anverj u hnchun hosanqi nman geghgeghum ein artuytnery, vayri siramargery mek tchchum ein savarnelov hart margagetinneri vra, mert lrik vazum ein koshteri vrayov։ Tulashnery zbosnum ein der garnanacani qnqush, mov kanachnerum, sevin talov, nranq korchum ein arden spitakin tvogh tarekani mej ev erbemn miayn gluxnern ein erevum canqi cxaguyn aliqneri mijic։ Arkadin nayum er, nayum, ev nra mtqery kamac, kamac tulanalov anhetanum ein... na vrayic dzgec shinely ev aynpisi zvart kerparanqov, aynpes patanu nman nayec hory, vor sa krkin grkaxarnvec nran։

— Arden hasnum enq, -. nkatec Nikolay Petrovichy, — henc vor bardzrananq ays blraky, tuny kereva։ Lav zhamanak kanckacnenq, Arkasha, du indz kognes tntesakan gorcerum, ete miayn qez ayd chi dzandzracni։ Ayzhm harkavor e, vor menq irar het sert kerpov barekamananq, mimyanc lav haskananq, aynpes che։

— Iharke, — asac Arkadin, — bayc inch hrashali or e aysor։

— Qo galu pattcharov e, hogis։ Ayo, garnan amenaphaylun zhamanakn e։ Iskapes, es hamadzayn em Pushkinin — hishum es «Evgeni Onegini» mej.

Du indz hamar taxic es berum,
Siro eghanak, vov garun, zarun.
Inchpes...

— Arkadi, — kanchec Bazarovy tarantasi mijic, — lucki ugharkir indz. lucki chka cxamortchs kpcnem։

Nikolay Petrovichy lrec, isk Arkadin, vor nor-nor sksum er lsel nran voch aranc zarmanqi ev voch aranc hamakranqi, shtapec hanel grpanic arcatya tuphikov luckin u Pyotri mijocov ugharkec Bazarovin։

— Sigar kuzes, — dardzyal kanchec Bazarovy։

— Ugharkir, — patasxanec Arkadin։

Pyotry veradardzav ev tuphi het miasin Arkadiin tvec naev mi hast sev sigar։ Arkadin iskuyn sigary kpcrec, ir shurjy taracelov mi aynpisi sur u ttu cxaxoti hot, vor Nikolay Petrovichy, vory ir kyanqum erbeq cher cxel, akama, teev vordun chviravorelu hamar, annkateli kerpov qity myus koghmn er shur talis։

Qarord zhamic heto erku karqn el kang aran nor karucvac phaytashen tan patshgambi araj, vory nerkvac er moxraguyn nerkov, isk erkatapat ktury karmir nerkov։ Henc ays el Maryinon er, nuynpes Nor-Sheny, kam te che, gyughacoc lezvov, Bobili-Xutory։

IV

Irenc paronnerin dimavorelu hamar tan caraneri bazmutyuny durs cher ekel patshgamb, miayn tasnerku tarekan mi aghjik erevac ayntegh, isk nra hetevic el tnic durs ekav mi jahel tgha, vor shat nman er Pyotrin, hagel er batchkoni dzevi spitak, zinanshavor botchaknerov moxraguyn hamazgest։ Sa Pavel Petrovich Kirsanovi spasavorn er։ Na anxos bac arec saylaki drnaky u et qashec tarantasi cackocy։ Nikolay Petrovichy vordu ev Bazarovi het ancav mut ev hamarya datark dahlitchov, vori dran hetevic harevanci kerpov erevac mi kanaci eritasard demq, u mtav yndunaran, vory kahavorvac er noraguyn tchashakov։

— Ahavasik ars el mer tuny, — asac Nikolay Petrovichy, glxarky hanelov u mazery taphaharelov։-Ayzhm amenaglxavorn ayn e, vor mi lav yntrenq u hangostananq։

— Hiravi, utely vat cher lini, — dzgdzgvelov nkatec Bazarovn u nstec gahavoraki vra։

— Ayo, ayo, yntriqy tveq, shut areq։— Nikolay Petrovichn aranc mi aknhayt pattchari votnerov tyxk–tyxkacrec։— Ahavasik, Prokofichn el ekav։

Ners mtav vatsun tarekan mi mard, spitakaher, lghar u txadem, na hagel er pghndze kotchaknerov darchnaguyn frak ev vzin phatatel vardaguyn tashkinak։ Na hargalic zhptac, motecav Arkadii dzerqy hamburec ev, hyurin glux talov, qashvec ghran mot u dzernery hetevy drac kangnec։

— Aha na, Prokofich, — sksec Nikolay Petrovichy։ — Verjapes mez mot ekav... Hy, inchpes es gtnum nran։

— Shat lav drutyan mej, — asac cerunin u noric zhptac, bayc ev iskuyn el tav unqery kitec։— Khramayeq seghan patrastem, — asac na azdu sheshtov։

— Ayo, ayo, xndrem։ Bayc duq nax dzer senyaky cheq gna, Evgeni Vasilich։

— Voch, shnorhakal em, kariq chka։ Miayn patvireceq, vor tchampruks ayntegh tanen ev mek el aha ays vernazgests, — avelacrec na vrayic hanelov balaxony։

— Shat lav։ Prokofich, de vercru nranc shinely։ (Prokofichy karces tarakusanqov erku dzerqov vercrec Bazarovi «vernazgesty» ev, glxic bardzr brnac, votqeri matneri vra heracav) ։

— Isk du, Arkadi, mi rope qo senyaky kertas։

— Ayo, petq e phoqr inch maqrvel, — patasxanec Arkadin ev arden uzum er depi dury gnal, bayc ayd ropein yndunarany mtav mijak hasakov, angliakan mut syut[4] hagac mi mard, vzin modayik, nor dzevi caclik phoghpat, votnerin layqe koshik, da Pavel Petrovich Kirsanovn er։ Yst artaqin tesqi na qarasunhing tarekan kliner, nra kartch xuzac spitak mazery, nor arcati nman, mug phayl unein, demqy, vor maghdzot er, bayc aranc kntchirneri, ev artakarg kanonavor u maqur, karces te hmut andriagorci nurb ktrichov er durs bervac, zarmanali gegheckutyan hetqer uner։ Manavand shat sirun ein paycar, sev, erkaravun achqery։ Arkadii horeghbor amboghj kerparanqy gegheckates u aznvazarm, pahpanel er ir patanekakan vayelchakazmutyuny ev ayn dzgtumy heranalu hoghic depi ver, vory mec masamb qsan tarekanic heto anhetanum e։

Pavel Petrovichy vartiqi grpanic hanec ir erkar, karmraguyn eghungnerov geghecik dzerqy, vor arevaknya kotchakavor bazpani qnqush spitakutyan pattcharov aveli evs geghecik er tvum, ev meknec eghbor vordun։ naxapes katarelov evropakan «shake hands» [5], na ereq angam, rusakan sovorutyamb, hamburvec nra het, aysinqn ir anushahot begherov ereq angam kpav nra tsherin u asac: «Bari galust» ։

Nikolay Petrovichy nran nerkayacrec Bagharovin. Pavel Petrovichy ir tchkun irany xonarhec u tetevaki zhptac, bayc dzerqy chtvec ev nuynisk dzerqy noric grpany drec։

— Es arden karcum ei, te aysor aylevs cheq ga, — hatcheli dzaynov asac na siralir shororalov, usery ver qashelov u spitak, sirun atamnery cuyc talov։— Tchanaparhin ho voreve ban chpatahec…

— Vochinch chpatahec, — patasxanec Arkadin, — tchanaparhin phoqr-inch ushacanq։ Dra hamar el menq ayzhm gayli nman qaghcac enq։ Hayrik, Prokofichin shtapecru, isk es ays ropeis kgam։

— Spasir, es el hetd gam, — bacakanchec Bagharovy, teghic ver trchelov։ Erku eritasardnery durs ekan։

— Ays vov e, — harcrec Pavel Petrovichy։

— Arkashayi ynkery, nra aselov, mi shat xeloq mard։

— Na mez mot hyur e mnalu։

— Ayo։

— Ays erkaramazy։

— Ayo, ayo։

Pavel Petrovichy eghungnerov seghany txktxkacrec։

— Indz tvum e, vor Arkadin s’est dégourdi[6], -nkatec na։— Urax em nra veradardzin։

Ytriqin qich ein xosum։ Manavand Bazarovy hamarya vochinch cher asum, bayc utum er shat։ Nikolay Petrovichy zanazan depqer er patmum ir, inchpes inqn er asum, fermerakan kyanqic, xosum er arajikayum karavarutyan dzerq arneliq mijocneri masin, masnazhoghovneri, patgamavorneri, meqenaner mtcnelu anhrazheshtutyan masin ev ayln։ Pavel Petrovichy canr-canr et u araj er qaylum seghanatan mej (na erbeq yntriq cher anum), erbemn-erbemn beranin er tanum karmir ginov li phoqrik bazhaky, mi kum xmum ev el aveli hazvadep voreve ditoghutyun kam, aveli shut, ayspisi bacakanchutyun anum, «hy, ehe, hym» ։ Arkadin mi qani norutyunner haghorghec Peterburdi kyanqic, bayc na iren mi phoqr anharmar drutyan mej er zgum, da ayn anharmarutyunn er, vor sovorabar hamakum e eritasard mardun, erb na arden erexa lineluc nor e dadarel ev veradardzel e ayn teghy, ur nran sovor en tesnel u hamarel erexa։ Na anteghi dzgdzgum er ir asacnery, xuys er talis «hayrik» xosqic ev minchev isk mi angam phoxarinec nran «hayr» barov, tchisht e, ayd bary qti tak artasanec, avelord hamardzakutyamb ir bazhaki mej aveli gini lcrec, qan inqn uzum er, ev bolor ginin el xmec։ Prokofichn achqy nranic cher heracnum ev miayn shrtunqnern er camcmum։ Yntriqic heto amenqn el anmijapes bazhanvecin։

— Inch tarorinak mard e eghel horeghbayrd, — asum er Bazarovy gisherazgestov Arkadii ankoghni mot nstac u kartch cxamortchy ****ov։— Inch ptchnamolutyun e gyugh teghum։ Hapa eghungnery… isk ev isk cucahandes ugharkelu ban e։

— De, du, iharke, chgites, — patasxanec Arkadin, — te na inch anun e unecel ir zhamanakin։ Mi urish angam es nra patmutyuny kpatmem qez։ Axr na shat geghecik tghamard e eghel, kananc gzhvacrel e ir gegheckutyamb։

— Aha te inch։ Uremn, yst hin sovorutyan։ Aphsos, vor aystegh hrapurelu mard chka։ Es sharunak ditum ei nran, inch zarmanali odziqner uni, karces qaric lini, kzakn el aynpes maqur saphrvac e։ Cicagheli ban che, Arkadi Nikolayich։

— Guce։ Miayn te na iroq lav mard e։

— Hnameni erevuyt e։ Isk hayrd patvakan mard e։ Na izur e votanavorner kardum ev tntesutyunic el haziv te ban e haskanum, bayc bari mard e։

— Hayrs iskapes voski mard e։

— Nkatecir inchpes qashvum e։

Arkadin glxov arav, vorpes te inqy cher qashvum։

— Zarmanali mardik en ays cer romantiknery, — sharunakec Bazarovy։— Irenc nyardayin hamakargn aynqan kzargacnen, vor grgrman astitchani hasni… ev dranov el xangarvum e havasarakshrutyuny։ Sakayn, nerir։ Im senyakum angliakan lvacaran e drvac, minchder dury phak chuni։ Aynuamenayniv petq e ayd bany xraxusel angliakan lvacarannery, aysinqn arajadimutyuny։

Bazarovy gnac, isk Arkadiin hamakec berkrutyan zgacumy։ Inch qaghcr ban e qnel hayreni ktri tak, canot ankoghni mej, ayn vermaki tak, vori vra ashxatel en sireli dzerner, guce ev dayaki dzernery, ayd bari, qnqush u anxonj dzernery։ Arkadin hishec Egorovnayin ev harachec, ev maghtec nran erknayin arqayutyun։ Na ir hamar cher aghotum։

Na el, Bazarovn el shat shutov qnecin, bayc tany eghac myus andzinq der erkar zhamanak chein qnum։ Vordu veradardzy huzel er Nikolay Petrovichin։ Na ankoghin mtav, bayc momery chhangcrec ev, gluxy dzerqin henac, erkar mtacmunqneri mej er։ Eghbayry kesgishery vaghuc anc der nstac er ir arandznasenyakum gambsomyan layn bazkatorum, buxaru dimac, vori mej tuyl varvum er qaracuxy։ Pavel Petrovichy cher hanvel, miayn chinakan ankrunk karmir hoghataphern ein phoxarinel nra votnerin layqavor votnamannerin։ Dzerqin brnel er na Galignani[7] verjin hamary, bayc cher kardum, na achqy harac nayum er buxarun, vortegh mert marelov, mert borboqvelov trtrum er kaptavun bocy... Astvac gite, te vortegh ein tapharum nra mtqery, bayc nranq menak ancyalum cher, vor tapharum ein: nra demqi artahaytutyuny kentronacac er u mrayl, vory chi linum, erb mard zbaghvac e mimiayn hishoghutyunnerov։ Isk hetevi phoqrik senyakum, mec snduki vra, kapuyt batchkon hagac ev mug mazeri vrayic spitak glxashor dzgac, nstel er mi norati kin, Fenichkan, ev erbemn akanj er dnum, erbemn nirhum, erbemn el nayum er bac drany, vori myus koghmum erevum er mankakan mahtchakaly ev lsvum qnac mankan hamachaph shncharutyuny։

V

Myus orn aravotyan Bazarovy amenqic vagh zartnec ev durs ekav tnic։ «ehe, — mtacec na ir chors koghmy nayelov։— Es inch anpetq tegh e eghel» ։ Erb Nikolay Petrovichy ir gyughacineric sahmanabazhanvec, stipvac er ir nor dastakerti hamar hatkacnel chors desyatin bolorovin tapharak u lerk taracutyun։ Na shinec tun, ferma ev caraneri hamar bnakaranner, partez gcec, ltchak u erku hor varec, bayc matghash carery lav chein brnum, ltchakum shat qich jur havaqvec, isk jrhorneri jury aghaham er։ Miayn hasmikneri ev akacianeri tunkeric kazmvac zovanocy bavakanachaph atchec, ayntegh erbemn teyum ein u tchashum։ Bazarovy mi qani ropeum ancav partezi bolor ughinerov, gom u axor mtav, erku tgha gtav ev nranc het iskuyn el canotutyun hastatec ev hetnery miasin gnac dastakertic mi verst heru, phoqrik tchahtchuty: gorter vorsalu։

— Inchid en petq gortery, paron, — harcrec tghaneric meky։

— Ay te inchi hamar, — patasxanec Bazarovy, vor mi arandzin yndunakutyun uner storin kargi mardkanc vstahutyuny gravelu, teev erbeq nranc eres cher talis ev hetnery anphuyt er varvum, — es gorty shertatum em u sksum nayel, te inch e katarvum nra nersy. ev vorovhetev es el, du el mievnuyn gortn enq, miayn te menq votneri vra enq man galis, es el karogh em imanal, te inch e katarvum naev mer nersum։

— Axr, inchid e harkavor։

— Vorpeszi, erb du hivandanas u es qez bzhshkelu linem, chsxalvem։

— Du inch e, doxtr es։

— Ayo։

— Vaska, lsir, paronn asum e, te es el du el mievnuyn gortn enq։ Zarmanq ban e։

— Es nrancic, gortic vaxum em, — nkatec Vaskan, vor yotnamya, vushi nman spitak mazerov agha er, votabobik, hagin odziqavor batchkon։

— Inch ka vaxenalu։ Mite nranq kcum en։

— Deh, mteq jury, philisophaner, — asac Bazarovy։

Minch ayd Nikolay Petrovichn el er artnacel u gnacel Arkadii senyaky։ Arkadin arden hagnvac er։ Hayr u vordi durs ekan patshgamb, zovanoci tak, bazriqi mot drvac seghani vra, hasmiki xoshor phnjeri mijev arden erum er heshtaery։ Ekav ayn aghjiky, vor erek arajiny dimavorec nranc patshgambum, ev barak dzaynov asac.

— Fedosya Nikolaevnan mi qich hivand e, chen karogh gal. hramayecin dzez harcnel inqnerd eq tey lcnelu, te Dunyashayin ugharki։

— Es, es inqs kanem, — shtap vra berec Nikolay Petrovichy։-Du tey inchov es xmum, Arkadi, serov te limonov։

— Serov, — patasxanec Arkadin ev phoqr-inch lreluc heto harcakan eghanakovd artasanec, — hayrik։

Nikolay Petrovichy shphotvelov nayec vordun։

— Inch e, — asac na։

Arkadin achqery kaxec։

— Nerir, hayrik, ete harcs qez anteghi tva, — sksec na, — bayc du inqd qo erekva ankeghcutyamb stipum es indz el ankeghc linel... ho ches barkana...

— Asa։

— Du indz hamardzakutyun es talis qez harcnelu... Ardyoq Fen... ardyoq nra tey lcnelu chgaly ayn pattcharov che, vor es aystegh em։

Nikolay Petrovichy mi phoqr shur tvec eresy։

— Guce, — asac na verjapes, — na karcum e… na amachum e…

Arkadin achqern arag ughghec hor vra։

— Izur e amachum։ Nax: qez arden haytni e im mtacelakerpy (Arkadin shat mec hatchuyq er zgum ayd xosqern artasanelis) ev erkrordn el mite es mazachaph angam kuzenam neghel qo kyanqy, qo sovorutyunnery։ Manavand, hamozvac em, vor du cheir karogh vat yntrutyun anel։ Ete du tuyl es tvel nran aprel qez het mievnuyn harki tak, asel e, te na dran arzhani e։ Hamenayn deps vordin hor datavory linel chi karogh, manavand es, ev manavand qez nman mi hor nkatmamb, vory voch mi zhamanak ev voch mi banum im azatutyuny chi tchnshel։

Skzbum Arkadii dzayny doghum er, na zgum er iren mecahogi, bayc haskanum er, vor hor glxin xrati nman mi ban e kardum։ Sakayn sephakan xosqeri dzayny sastik azdum e mardu vra, ev Arkadin verjin xosqern artasanec andrdveli ev nuynisk tpavorich։

— Shnorhakal em, Arkasha, — xul dzaynov xosec Nikolay Petrovichy, ev nra matnery dardzyal tchakati ev honqeri vrayov sksecin sharzhvel։— Qo entadrutyunnery iroq ardaraci en։ Iharke, ete ayd aghjikn arzhani chliner... Sa mi tetevamit qmahatchuyq che։ Indz hamar hesht che ayd masin qez, het xosel։ Bayc du haskanum es, iharke, vor nra hamar dzhvar er qo nerkayutyamb, ayn el aystegh galud henc arajin ory։

— Te vor aydpes e, es inqs kgnam nra mot, — bacakanchec Arkadin mecahogutyan zgacmunqneri nor taphov ev teghic ver trav։— Es nran khaskacnem, vor amenevin indzanic qashvelu vochinch chka։

Nikolay Petrovichn el ver kacav։

— Arkadi, — asac na, — axr... inchpes kareli e… ayntegh... Qez chem naxazgushacrel, vor… bayc Arkadin aylevs cher lsum nran ev vazec, gnac patshgambic։ Nikolay Petrovichy nayec nra hetevic u shphotvac nstec atori vra։ Nra sirty babaxum er… Ayd ropein nran patkeracav ardyoq ir ev vordu apaga phoxharaberutyunneri anxusapheli tarorinakutyuny, te gitakcum er na, vor Arkadin guceev aveli harganq cuyc tar iren, ete bolorovin chshoshapher ayd harcy, kam kshtambum er na ardyoq inqn iren ir tulamortutyan hamar dzhvar e asel, ayd bolor zgacumnern el kayin nranum, bayc ibrev zgacoghutyunner ev ayn el anorosh, isk eresi karmrutyuny cher ancnum, ev sirtn el babaxum er։

Lsvecin shtap qayler, ev patshgamb ekav Arkadin։

— Hayr, menq canotacanq, — bacakanchec na, ev nra demqi vra phaylec mi qaghcr u bari handisavorutyun։— Tchisht vor, Fedosya Nikolaevnan mi qich aroghj che aysor ev kga qich ush։ Bayc inchpes e, vor du indz ches asel, te es eghbayr unem։ Ete imanayi, es henc erek erekoyan khamburei nran, inchpes vor ays ropeis hambureci։

Nikolay Petrovichn uzum er mi ban asel, uzum er ver kenal teghic ev girky banal... Arkadin inqy nra vzovn ynkav։

— Ayd inch e։ Dardzyal grkaxarnvel eq, — nranc hetevic lsvec Pavel Petrovichi dzayny։ Hayr u vordi erkusn el havasarapes uraxacan, vor na erevac ayd ropein։ Linum en srtasharzh vitchakner, voroncic sakayn mard uzum e shut durs gal։

— Inchu es zarmanum, — rւrax-urax asac Nikolay Petrovichy։— Axr aynqan em spasel Arkashayin... Erekvanic chem hascrel mi kusht nayelu vran։

— Amenevin el chem zarmanum, — nkatec Pavel Petrovichy, — es inqs el kuzenayi hety hamburvel։

Arkadin motecav horeghbory u noric eresin zgac nra anushabuyr begheri hpumy։ Pavel Petrovichy seghani mot nstec։ Na hagel er angliakan tchashaki nurb hagust, glxin drel er phoqrik fes։ Ays fesn u anphuyt kerpov kapac phoghkapy aknark er gyughakan kyanqi azatutyan։ Sakayn shapki qiph odziqy, vor, tchshmarit e, spitak cher, ayl xaytabghet, inchpes vor vayel e aravotyan zgestin, sovorakan anoghormutyamb seghmum ein saphrac kzaky։

— Vortegh e qo nor barekamy, — harcrec na Arkadiin։

— Tany chi, sovorabar na vagh e ver kenum ev mi voreve tegh gnum։ Glxavorn ayn e, vor nra vra amenevin chpetq e ushadrutyun dardznel, na dzevakanutyunner chi sirum։

— Ayo, erevum e։— Pavel Petrovichn sksec aranc shtapelu hacin karag qsel։— Erkar e mez mot hyur mnalu։

— Tesnenq։ Na hor mot er gnum ev tchanaparhin ekav mez mot։

— Isk hayry vortegh e aprum։

— Mer nahangum, aysteghic utsun verst heru։ Ayntegh mi phoqrik kalvacq uni։ Araj na eghel e zinvorakan bzhishk։

— Haa... Es el harc em talis inqs indz, te ays inch canot azganun e: Bazarov… Hishum es, Nikolay, karcem hayriki diviziayum Bazarov azganunov mi bzhishk kar։

— Karcem, kar։

— Ayo, ayo։ Uremn ayd bzhishky sra hayrn e։ Hym։— Pavel Petrovichy beghery sharzhec։— Isk inqy, paron Bazarovy, inch e iskapes, — harcrec na sheshtelov։

— Bazarovn inch e, — Arkadin qti tak cicaghec։-Uzum eq, horeghbayr, asem dzez, te na iskapes inch ban e։

— Shnorh ara, eghborordi։

— Na nihilist e։

— Inchpes, — harcrec Nikolay Petrovichy, isk Pavel Petrovichy odi mej bardzracrec danaky, vori cayrin mi ktor karag kar, u mnac ansharzh։

— Na nihilist e, — krknec Arkadin։

— Nihilist, — asac Nikolay Petrovichy։— Inchqan es gitem, da latineren nihil — baricn e, hetevabar ayd bary nshanakum e aynpisi mi mard, vory... vory vochinch chi yndunum։

— Asa: vory vochinch chi hargum, — vra berec Pavel Petrovichy, ev noric sksec hacin karag qsel։

— Vory amen bani qnnadatabar e verabervum, — nkatec Arkadin։

— Isk da mievnuyn bany che։— Harcrec Pavel Petrovichy։

— Nihilisty mi aynpisi mard e, vory voch mi heghinakutyan araj chi xonarhvum, voch mi skzbunq, inchqan el ayd skzbunqy harganqi arzhanacac lini, chi yndunum lok havatqov։

— Ev inch e, ayd lav ban e, — yndhatec Pavel Petrovichy։

— Nayac te um hamar։ Vomanc hamar da lav e, urishneri hamar shat vat։

— Mite։ Eh, inchpes tesnum em, da mer xelqi bany che։ Menq hin daru, mardik enq ev karcum enq, vor aranc prinsipneri (Davel Petrovichn ayd barn artasanum er phaphuk, fransiacineri nman։ Minchder Arkadin, yndhakaraky, artasanum er «princip», sheshty dnelov arajin vanki vra), aranc, inchpes du es asum, prinsipneri, lok havatqov yndunelov voreve qayl anel, shunch qashel chi kareli. Vous avez changé tout cela[8], astvac ta dzez aroghjutyun ev generalakan astitchan, isk menq mtik ktanq dzez u kuraxananq, paronayq...

— Nihilistner, — voroshaki asac Arkadin։

— Ayo. Araj kayiq, hegelistner[9], isk ayzhm nihilistner։ Tesnenq, te inchpes petq e menq goyutyan unenanq datarkutyan mej, odazurk taracutyan mej, isk ayzhm xndrem, eghbayr, Nikolay Petrovich, zangy tur, arden kakao xmelus zhamanakn e։

Nikolay Petrovichy zangy tvec ev gorac. «Dunyasha» ։ Bayc Dunyashayi phoxaren Fenichkan inqy durs ekav։ Da mi eritasard kin er, qsanereq tarekan, amboghjovin spitak u phaphlik, tux mazerov u achqerov, karmir, mankakan-phaphlik shrtunqnerov u qnqush dzernerov։ Na hagel er chte maqur zgest, kaptaguyn nor glxashory tetev grkel er nra klor usery։ Na mi mec gavatov kakao berec ev, Pavel Petrovichi arajy dnelov sastik amachec, jerm aryuny hordzanq tvec nra sirun demqi nurb mashki takov, ev nra eresy karmratakec։ Fenichkan achqery xonarhec ev kang arav seghani koghqin ev tetevoren henvec matneri cayrerin։ Tvum er, te na mek amot er hamarum, vor ekel er, ev mievnuyn zhamanak na karces te zgum er, vor iravunq uner galu։

Pavel Petrovichy xstutyamb honqery havaqec, isk Nikolay Petrovichy shphotvec։

— Barev, Fenichka, — asac na atamneri aranqov։

— Barev dzez, — patasxanec Fenichkan voch bardzr, bayc hnchun dzaynov ev, achqi cayrov nayelov Arkadiin, vory barekamabar zhptum er nran, kamacuk durs gnac։ Na phoqr-inch shororalov er man galis, bayc ayd el er nran saz galis։

Mi qani rope patshgambum lrutyun tirec։ Pavel Petrovichy xmum er ir kakaon ev hankarc gluxy ver bardzracrec։

— Ahavasik paron nihilistn el e shnorh berum aystegh, — asac na cacradzayn։

Hiravi, partezov, caghkanc tmbery shrjancelov, galis er Bazarovy։ Nra ktave verarkun u vartiqy cexotvel ein, tchahtchayin kpchun buysy phatatvel er nra hin, klor glxarkin, aj dzerqin brnel er mi phoqr toprak, topraki mej mi kendani ban er sharzhvum։ Na aragutyamb motecav patshgambin ev, glxov anelov, asac.

— Barev dzez, paronner, nereceq, vor teyin ushaca, ays ropein kveradarnam։ Harkavor e ays gerinerin teghavorel։

— Ayd inch e dzez mot, tzrukner, — harcrec Pavel Petrovichy։

— Voch, gorter en։

— Duq dranc utum eq, te bazmacnum։

— Phordzeri hamar e, — antarberutyamb patasxanec Bazarovn u tun gnac։ — Na ayd gorterin piti ktrati, — nkatec Pavel Petrovichy։— Prinsipnerin chi havatum, isk gorterin havatum e։

Arkadin aphsosanqov nayec horeghbory, ev Nikolay Petrovichn el cacuk usery totvec։ Pavel Petrovichy inqn el zgac, vor anhajogh sraxosec, ev sksec xosel tntesutyan u nor karavarchi masin, vorr naxoryakin ekel er ir mot gangatvelu, te mshak Foman arbecutyun e anum ev bolorovin dzeric gnacel e… «Aynpisi Ezoposn e, — asac na i miji ayloc, — amen tegh iren cuyc e tvel vorpes vat mard։ Kapri ev aydpes himar el kmerni» ։

VI

Bazarovy veradardzav, seghani mot nstec u sksec shtapov tey xmel։ Erku eghbayrnern el lrik nran ein nayum, isk Arkadin achqi takov mek horn er nayum, mek horeghbory։ — Heru eiq gnacel, — harcrec verjapes Nikolay Petrovichy։

— Aystegh, dzer kaghamaxi puraki mot tchahtchut ka։ Mi hing hat ktcar es phaxcri։ Arkadi, du karogh es spanel nranc։

— Isk duq vorsord cheq։

— Voch։

— Duq, iskapes, fizikayov eq zbaghvum, — ir hertin harcrec Pavel Petrovichy։

— Fizikayov, ayo, arhasarak bnakan gitutyunnerov։

— Asum en verjin zhamanakners germanacinery xist araj en gnacel ayd koghmic։

— Ayo, germanacinern ayd koghmic mer usucichnern en, — anphuyt kerpov patasxanec Bazarovy։

Pavel Petrovichy germanaciner xosqy gorcacec hegnabar, sakayn ayd bany voch voq chnkatec։

— Duq aydqan bardzr hamarum uniq germanacineri masin, — verin astitchani qaghaqavarutyamb asac Pavel Petrovichy։ Na sksel er nerqust zayranal։ Bazarovi chaphazanc azat varmunqy vrdovecnum er nra aristokratakan bnavorutyuny։ Ayd heqimi vordin voch miayn cher qashvum, aylev patasxanum er dzhkamarar ev kcktur, ev nra dzaynn el hnchum er mi tesak kopit u handugn։

— Aynteghi gitnakannern el banimac mardik en։

— Lav, isk rus gitnakanneri masin, duq, erevi, nuynqan lav hamarum chuniq։

— Henc aydpes el e։

— Ayd xist goveli inqnazhxtumn e, — asac Pavel Petrovichn irann ughghelov ev gluxy et gcelov։— Hapa inch er Arkadi Nikolayichy nor asum, vor duq voch mi heghinakutyun cheq yndunum։ Cheq havatum nranc։

— Ev inchu piti es nranc yndunem։ Ev inchi piti havatam։ Xeloq ban kasen: khamadzaynem, prcav gnac։

— Isk germanacinery bolorn el xeloq ban en asum, — asac Pavel Petrovichy, ev nra demqy mi aynpisi antarber, anhog artahaytutyun stacav, vor karces amboghjapes xorasuzvec erknayin bardzunqneri mej։

— Voch amenqy, — kartch horanjumov patasxanec Bazarovy, vor aknhayt kerpov cher cankanum vetchy sharunakel։

Pavel Petrovichy nayec Arkadiin, karces uzum er asel nran, «Xosq chunim, shat qaghaqavari e barekamd» ։

— Inch veraberum e indz, — noric xosec na ashxatelov iren zspel, — es, inch meghqs pahem, germanacinerin chem sirum։ Rusakan germanacineri masin chem el xosum, arden haytni e, te nranq inch ptughner en։ Bayc henc Germaniayi germanacinern el indz dur chen galis։ Arajva germanacinery eli taneli ein. ayn zhamanak nranq unein Shiller e, inch e, ****e... Manavand eghbayrs arandznapes sirum e nranc... Isk ayzhm bolorn el inch-or qimikosner en u materialistner։

— Kargin qimikosy qsan angam aveli e ogtakar amen tesak banasteghcneric, — yndhatec Bazarovy։

— Aha te inch, — asac Pavel Petrovichn u, ases te qni mej ynknelov, honqery mi qich verev bardzracrec։— Asel e, duq gegharvesty cheq yndunum։

— Phogh vastakelu arhesty, kam aylevs chka demaroyy, — arhamarhakan caghrov bacakanchec Bazarovy։

— Lav։ Aha te duq inchpes eq barehatchum katakel։ Uremn ayghpisov zhxtum eq amen inch։ Lav։ Nshanakum e, duq havatum eq miayn gitatyany։

— Es arden asaci dzez, vor vochnchi chem havatum, ev inch ban e gitutyun asacd, yndhanrapes gitutyuny։ Kan gitutyunner, inchpes vor kan naev arhestner, kochumner, isk yndhanrapes gitutyun asac bany bolorovin goyutyun chuni։

— Shat lav։ Isk urish, mardkayin kencaghavarutyan mej yndunvac kanonnerin, dranc verabermamb el aydpisi bacasakan ughghutyan eq hetevum։

— Sa inch ban e, harcaqnnutyun, — harcrec Bazarovy։

Pavel Petrovichy tetevaki gunatvec… Nikolay Petrovichy hark hamarec xosakcutyany mijamtel։

— Ayd masin, sireli Evgeni Vasilich, mi urish angam aveli manramasn kerpov kxosenq, dzer karciqnern el kimananq, mern el khaytnenq։ Im koghmic es shat urax em, vor bnakan gitutyunnerov eq parapum։ Lsel em, vor Libixy[10] zarmanali gyuter e arel hoghy parartacnelu verabermamb։ Duq karogh eq ognel indz gyughatntesakan ashxatanqnerum, duq karogh eq mi voreve ogtakar xorhurd tal։

— Es amenayn uraxutyamb patrast em, Nikolay Petrovich, bayc menq vortegh, Libixy vortegh։ Araj petq e der aybubeny sovorel, ev heto miayn dzerners girq arnel։ Isk menq der sevy spitakic jokel chenq karoghanum։

«Inchpes tesnum em, tchisht vor du nihilist es eghel», mtacec Nikolay Petrovichy։

— Aynuamenayniv, tuyl tveq, harkavor depqum dzer ognutyany dimelu, — avelacrec na։— Isk ayzhm, eghbayr, zhamanakn e gnal xoselu karavarchi het։

Pavel Petrovichy ver kacav atoric։

— Ayo, — xosec na aranc voreve mekin nayelu, — kataryal dzhbaxtutyun e ayspes mi hing tari aprel gyughum, hantcharegh mardkancic heru։ Txmaric txmar kdarnas։ Du ashxatum es chmoranal ayn, inch sovorecrel en, isk heto banic durs e galis, vor ayd amenn anmit baner en eghel, ev qez asum en, vor xeloq mardik aydpisi datark banerov aylevs chen zbaghvum ev vor du, ibr, datark tasak es։ Inch arac։ Erevi eritasardutyuny, ardarev, mezanic xeloq e։

Pavel Petrovichy krunkneri vra dandagh shur ekav u dandagh el durs gnac։ Nikolay Petrovichn el nra hetevic gnac։

— Inch e, na misht aydpes e, — sarn kerpov harcrec Bazarovy Arkadiic, erb vor erku eghbayrneri etevic dury phakvec։

— Lsir, Evgeni, du arden chaphazanc xist varvecir nra het, — nkatec Arkadin։— Nran viravorecir։

— Ha, ayd er pakas, vor hima es dranc, ayd gavarakan aristokratnerin, eres el tam։ Axr, ayd bolory andznasirutyun e, aryucayin sovorutyunner, ptchnamolutyun։ De, ete na aydpisi dzgtumner uni, ayd depqum togh sharunaker ir asparezy Peterburgum... Eh, tery nra het։ Gites, jrayin bzezi mi bavakanin hazvagyut Dytiscus marginatus orinak em gtel։ Cuyc ktam qez։

— Es qez xostacel ei nra patmutyuny patmel, -sksec Arkadin։

— Mijati patmutyuny։

— De, heriq e, Evgeni։ Horeghbors patmutyuny։ Ktesnes, vor na aynpisi mard che, inchpisin du nran patkeracnum es։ Na aveli shat arzhani e karekcanqi, qan caghri։

— Chem vitchum։ Bayc heriq e ayd masin xosel։

— Petq e ardaramit linel, Evgeni։

— Ayd inchic e hetevum։

— Che, lsir…

Ev Arkadin patmec ir horeghbor patmutyuny։ Yntercoghn ayd patmutyuny kgtni hajord glxum։

VII

Ir krtser eghbor, Nikolayi nman, Pavel Petrovich Kirsanovn el skzbum dastiarakvum er tany, heto zinvorakan usumnaranum (pazheski korpus) ։ Mankutyunic achqi er ynknum zarmanali gegheckutyamb, manavand vor inqnavstah er, mi qich caghraser ev mi tesak cicagheli-maghdzot. na cher karogh dur chgal։ Henc vor na spa dardzav, sksec amen tegh mtnel-durs gal։ Nran dzerqe-dzerq ein xlum, ev na inqn el iren eres er talis, minchev angam gzhutyunner er anum, minchev angam kotratvum er։ Bayc ayd el er nran sazum։ Kanayq nra hamar gzhvum ein, tghamardik nran tetevsolik ein anvanum u taqun naxandzum nran։ Inchpes arden asvac er, na aprum er eghbor het mievnuyn bnakaranum ev nran ankeghcoren sirum er, tepet amenevin nran nmanutyun chuner։ Nikolay Petrovichy kaghin er talis, uner manr u hatcheli dimagcer, bayc mi qich taxcali manr sev achqer u phaphuk cancar mazer։ Na sirum er culanal, bayc sirum er ev kardal u vaxenum er hasarakutyunic։ Pavel Petrovichy voch mi ereko tany cher mnum, hamardzak u tcharpik mardu hrchak uner (bardzr hasarakutyan eritasardneri mej marmnamarzutyuny na qich er mnum moda dardzner) ev yndameny hing te vec franseren girq er kardacel։ Qsanut tarekan hasakum na arden kapitan er. phaylun apaga er spasum nran։ Hankarc ayd ameny phoxvec։

Ayn Zhamanak Peterburgi bardzr shrjannerum erbemn-erbemn erevum er mi kin, vorin minchev ors el chen moracel, da ishxanuhi R-n er։ Na uner barekirt u vayeluch, bayc mi phoqr pakasamit amusin ev erexaner chuner։ Ayd ishxanuhin mek tesar hankarc artasahman kgnar, mek el tesar: hankarc Rusastan kveradarnar, ev arhasarak tarorinak kyanq er varum։ Na tetevamit koketuhu hambav uner, mec haphshtakutyamb andznatur er linum amen tesaki zvartchatyunneri, uzhaspar linelu astitchan parum er, kchkchalov cicaghum er u hanaqner anum eritasardneri het, voronc yndunum er na tchashic araj kisaxavar hyurasenyakum, isk gishernery lac er linum ev aghotum, voch mi tegh na hangist cher gtnum, ev shat angam el minchev luys ir senyakum des-den er ynknum, taxcagin matnery kotrtelov, kam el, bolorovin dzhguyn u sary, nstum er saghmos kardum։ Bayc ory bacvum er te che, na dardzyal nuyn ashxarhik kinn er, dardzyal hyur kgnar, kcicagher, kshataxoser ev ases te yndaraj kslanar amen bani, vor iren karogh er amenachnchin hatchuyq pattcharel։ Na zarmanali geghecik kazmvacq uner, nra voskeguyn ev vosku nman canr hyusy cnkneric cac er ijnum, sakayn voch voq nran gegheckuhi cher anvani, nra amboghj demqi vra miak lavy nra achqern ein, ev nuynisk bun achqern el chein — nranq manr ein u gorsh — bayc nranc hayacqy. arag ev xorunk, ktritchutyan astitchani anhog ev vhatutyan astitchani mtaxoh, — xorhrrdavor hayacq։ Minchev angam ayn zhamanak, erb nra lezun amenadatark xosqer er blblum, nra hayacqi mej inch-or artasovor ban er phaylum։ Na hagnvum er nurb tchashakov։

Pavel Petrovichy nran handipec mi parahandesum, hety mazurka parec, vori yntacqum ishxanuhin voch mi xeloq xosq chasac, bayc Pavel Petrovichy sastik siraharvec nran։ Haghtanakneri sovor linelov, na aystegh el shutov ir npatakin hasav, bayc haghtutyan heshtutyuny chsarecrec nran։ Yndhakarakn, aveli evs charatanj, aveli uzhegh kapvec ayd knoj het, vori mej, minchev angam ayn mijocin, erb na anveradardz andznatur er linum, karces te dardzyal mnum er mi inch-or nvirakan u anmatcheli ban, vortegh voch voq cher karogh mutq gorcel։ Inch er bun drel ayd hogu mej— astcun e haytni։ Tvum er, te na gtnvum er iren el anhayt xorhrdavor uzheri ishxanutyan tak։ Ayd uzhery xaghum ein nra het inchpes uzum ein. nra voch aynqan mec xelqy cher karoghanum nranc qmahatchuyqnerin dimadrel։ Nra amboghj varqy anhetetutyunneri mi sharan er. miak namaknery, voronq karogh ein amusnu mej ardaraci kaskacner harucel, na grel er mi mardu, vory hamarya te iren otar er, isk sery nra mej miayn taxic er arajacnum, na aylevs cher cicaghum ev katakner cher anum ayn mardu het, vorin yntrum er, ev nra asacnerin akanj er dnum u nran nayum er varanumov։ Erbemn, mec masamb hankarcaki ayd varanumy sary sarsaphi er phoxarkvum, demqy merelayin u vayreni artahaytutyun er stanum, na phakvum er ir nnjaranum, ev spasuhin, miayn akanjy dran kpcrac, lsum er nra xul hekekanqnery։ Kirsanovy shat angam, qnqush tesakcutyunic heto tun veradarnalov, ir mej zgum er ayn darn u srtamash casumy, vor bardzranum er srtum verjnakan anhajoghutyunic heto։ «El inch em uzum» — harcnum er na inqn iren, isk sirty sharunakum er kskcal։ Na mi angam ishxanuhun nvirec mi matani, vori aki vra sfinqsi patker er phoragrac։

— Inch e sa, — harcrec ishxanuhin, — sfinqs։

— Ayo, — patasxanec na, — ev ays sfinqsy duq eq։

— Es, — harcrec ishxanuhin ev ir xorhrdavor hayacqy dandagh bardzracrec nra vra։— Giteq, vor ayd indz hamar shat npastavor e, — avelacrec na tetev hegnutyamb, isk achqery nayum ein dardzyal nuyn tarorinak artahaytutyamb։

Canr er Pavel Petrovichi vitchaky nuynisk ayn zhamanak, erb ishxanuhi R-n nran sirum er. Bayc erb ishxanuhin sarec depi na, isk ayd bavakanin shut patahec, qich er mnum xelqy korcner։ Na tanjvum er u xandum, ishxanuhun hangist cher talis u amen tegh hetevic qarsh er galis։ Ishxanuhun dzandzracrin nra hetapndumnery, u na meknec artasahman։ Pavel Petrovichy, chnayac ir ynkerneri xndranqnerin, ir mecavorneri xratnerin, toghec pashtonn u gnac ishxanuhu hetevic, chors tari na aprec otar erkrnerum, erbemn hetamtelov siruhun, erbemn: ditmamb nra hetqy korcnelov, na inqn irenic amachum er, ir phoqrogutyan vra zayranum... bayc vochinch cher ognum։ Ishxanuhu patkery, ayd anhaskanali, hamarya animast, bayc dyutakan patkerr chaphazanc xorn er tpavorvel nra hogum։ Badenum nranq noric arajva nman motecan irar, tvum er, te ishxanuhin erbeq aydpes burn kerpov cher sirel nran... bayc mi amsic heto amen inch arden verjacel er, kraky brnkvec verjin angam ev yndmisht hangav։ Naxazgalov anxusapheli anjatumy, Kirsanovn uzum er, vor gone mna nra barekamy, karces te mi aydpisi knoj het barekamutyuny hnaravor er... Ishxanuhin taqun heracav Badenic ev aynuhetev misht el xuys er talis Kirsanovic։ Pavel Petrovichy veradardzav Rusastan, phordzec aprel arajva nman, bayc aylevs naxkin huni mej chkaroghacav ynknel։ Na halacakani pes sharunak mek teghic myus teghn er tapharum, na der aycelutyunner er anum, pahpanel er ashxarhik mardu bolor sovorutyunnery, karogh er parcenal ir erku-ereq nor haghtanaknerov, bayc aylevs voch mi arandzin ban cher spasum na voch irenic, voch urishneric, ev vochinch cher dzernarkum։ Na ceracav, tchermakec, erekonery nstel akumbum, maghdzot tramadrutyamb dzandzranal, amurineri shrjanum antarber vitchabanel: ays ameny nra hamar pahanj dardzav, vory, inchpes haytni e, vat nshan er։ Iharke, amusnanalu masin cher el mtacum։ Tasy tari ancav ayspes anguyn, apardyun ev arag, chaphazanc arag։ Voch mi tegh zhamanakn aynpes arag chi vazum, inchpes Rusastanum, asum en, bantum ayn el aveli arag e ancnum։ Mi angam akumbum tchashelis Pavel Petrovichn imacav ishxanuhi R-i mahvan masin։ Na merel er Pharizum, hamarya xelagarutyan motik vitchakum։ Pavel Petrovichy ver kacav seghani motic ev erkar zhamanak anc u dardz er anum akumbi senyaknerov, ardzanacac kangnum er tught xaghacoghneri mot, bayc sovorakanic vagh tun chveradardzav։ Mi qani zhamanakic heto na stacav ir anunov hasceagrvac mi crar, crari mej gtnvum er ishxanuhun nvirac ir matanin։ Ishxanuhin sfinqsi vra xach er qashel ev patvirel nran aselu, vor sfinqsi bacatrutyuny xachn e։

Ays bany patahec 48 tvakani skzbnerin, henc ayn mijocin, erb Nikolay Petrovichy knojic zrkvelov: Peterburg er ekel։ Ayn orvanic, erb Nikolay Petrovichy bnakutyun er hastatel gyughum, Pavel Petrovichy hamarya eghbor het cher tesnvel— Nikolay Petrovichi harsaniqy zugadipel er ishxanuhu het Pavel Potrovichi canotutyan amenaskzbi orerin։ Artasahmanic veradarnalov na gnac eghbor mot mi erku amis ayntegh hyur mnalu ev nra erjankutyamb uraxanalu ditavorutyamb, bayc miayn mi shabat karoghacav mnal։ Erku eghbayrneri drutyan mej eghac tarberutyuny xist mec er։ 48 tvin ayd tarberutyuny pakasec։ Nikolay Petrovichr knojy korcrec, Pavel Petrovichn el korcrec ir hishoghutyunnery, ishxanuhu mahvanic heto ashxatum er nra masin chmtacel։ Bayc Nikolayi mej kar kanonavor anckacrac kyanqi zgacumy, ev vordin el mecanum er ir achqi araj։ Pavely, yndhakaraky, menakyac amuri linelov, votq er dnum ayn anorosh, aghjamughjayin zhamanaki mej, aphsosanqneri zhamanaki, vor nman ein huyseri, huyseri, voronq nman en aphsosanqneri, erb eritasardutyunn ancel e, isk cerutyuny der chi hasel։

Ayd zhamanakn aveli dzhvarin er Pavel Petrovichi hamar, qan voreve mi urishi hamar, ir ancyaly korcnelov, na korcrel er amen ban։

— Es ayzhm qez Maryino chem hravirum, — Nikolay Petrovichn asac nran mi angam (ir gyughy na ayd anunov er kochum i pativ knoj), — du hangucyali kendani zhamanakn el dzandzranum eir ayntegh, isk ayzhm, karcum em, dzandzruytic bolorovin kkorches։

— Es ayn zhamanak himar ei u anhangist, — patasxanec Pavel Petrovichy, — ayn zhamanakic i ver, ete chem xeloqacel, gone handartvel em։ Ayzhm, yndhakaraky, ete du tuyl ktas, es patrast em yndmisht bnakvel qez mot։

Nikolay Petrovichy patasxanelu phoxaren grkec nran, hamburec։ Bayc minchev Pavel Petrovichy ir ayd mtadrutyuny kiragorcer, tariukesic aveli zhamanak ancav ayd xosakcutyunic։ Bayc dra phoxaren henc vor arden bnakvec gyughum, na aylevs chheracav aynteghic։ Angam ayn ereq dzmernern el, erb Nikolay Petrovichy Peterburgum vordu het anckacrec։ Na sksec yntercanutyamb zbaghvel, kardum er aveli shat angleren։ Na arhasarak ir amboghj kyanqy karucel er angliakan tchashakov, harevanneri het shat qich er tesnvum ev miayn yntrutyunnerin masnakcelu hamar er durs galis, vortegh mec masamb lur er mnum, ev mek-mek miayn ir azatamit ararqnerov grgrum u vaxecnum er hin haskacoghutyunner unecogh kalvacatererin, isk nor serndi nerkayacucichneri het el cher motenum։ Te meky ev te myusnery nran goroz ein hamarum, te meky ev te myusnery nran hargum ein ir aristokratakan hianali dzeveri hamar, nra tarac haghtanakneri masin taracvac lureri hamar, nra hamar, vor na shat lav hagnvum er ev misht lavaguyn hyuranoci lavaguyn senyakumn er ijnum։ Nra hamar, vor na arhasarak lav er tchashum, isk mi angam el nuynisk Lyudovikos-Filippi mot Vellingtoni het er tchashel, nra hamar, vor na amen tegh ir het tanum er iskakan arcatya nessesern u tchanaparhi logharany, vor misht vrayic mi inch vor artasovor, zarmanali «azniv» ocaneliqneri hot er burum, nra hamar, vor shat varpet kerpov vist er xaghum u misht el tanul talis։ Verjapes nran hargum ein naev nra anbasir aznvutyan hamar։ Kanayq nran zmayleli melamaghdzik ein anvanum, bayc na kananc het canotutyun cher hastatum։

— Ay, tesnum es, Evgeni, — asac Arkadin ir patmutyunn avartelov, — inchqan anardaraci es datum horeghbors masin։ El chem xosum ayn masin, vor na qani-qani angam hors azatel e neghutyunic, ir unecac bolor phoghy tvel e nran, isk kalvacqy, guce du ches el imanum, der bazhanvac che, na patrast e amen mardu el ognel ev, i miji ayloc, misht gyughacineri koghmn e brnum, tchisht e: nranc het xoselis demqy kntchrotum e ev odekolon e hototum։

— Haskanali ban e, nyardery kargin chen, — yndhatec Bazarovy։

— Karogh e patahel, miayn te na shat bari sirt uni։ Ev xeloq el mard e։ Inchpisi ogtakar xorhurdner er talis indz... manavand... manavand kananc het varvelu masin։

— Chal odz tesnoghy chal chatuic el kvaxena։ Gitenq։

— Mi xosqov, — sharunakec Arkadin, — na shat anbaxt mard e, havata indz hancanq e nran arhamarhely։

— Axr vov e nran arhamarhum, — ararkec Bazarovy։— Isk aynuamenayniv piti asem, vor mi mard, vorn ir amboghj kyanqy kapel e kanaci siro het, ev erb ayd kapy ktrel en, na ttvel e u ayn astitchanin hasel, vor voch mi bani aylevs yndunak che, aydpisi mardy tghamard che, aru che։ Asum es, te na dzhbaxt e, iharke, du ayd bany aveli lav karogh es imanal, bayc nra glxi hopopnery der bolorovin chen durs ekel։ Havatacac em, vor na, aranc kataki, iren hamarum e gorcunya mard, vorovhetev kardum e Galiniashkan[11] ev amisy mi angam gyughacun kazati marmnakan patzhic։

— Axr hishir nra stacac dastiarakutyuny ayn zhamanaky, erb na aprum er, — nkatec Arkadin։

— Dastiarakutyuny, — vra berec Bazarovy։— Amen mi mard partavor e inqn iren dastiarakel, ay, ete kuzes henc es, orinak… isk inch veraberum e, zhamanakin, inchu petq e es nranic kaxvac linem։ Aveli lav e togh na indzanic kaxvac lini։ Che, sirelis, ayd ameny meghkutyun e, datarkutyun։ Ev ayd inch xorhrdavor haraberutyun karogh e linel tghamardu ev knoj mej։ Menq, bnaxosners, gitenq, te ayd inch haraberutyun e։ Hapa mi usumnasirir achqi kazmutyuny, aydtegh inch gorc uni, inchpes du es asum, xorhrdavor hayacqy։ Ayd bolory romantizm e, anhetetutyun, nexacutyun, gegharvest։ Aveli lav e gnanq bzezy tesnenq։

Ev erku barekamnery gnacin Bagharovi senyaky, ur arden mi tesak bzhshka-virabuzhakan hot er tirel, vor xarnvel er ezhanagin cxaxoti hotin։

VIII

Pavel Petrovichy kartch zhamanak nerka eghav eghbor ev karavarchi xosakcutyany։ Karavarichy, vor mi bardzrahasak, nihar mard er, toqaxtavori qaghcr dzaynov u xardax achqerov, Nikolay Petrovichi bolor nkatoghutyunnerin patasxanum er. «Inch xosq, haytni ban e», ev ashxatum er gyughacinerin nerkayacnel arbecogh u gogh։ Verjin zhamanakners nor dzevi kazmakerpvac tntesutyuny tchrnchum er, inchpes chyughac aniv, tchaqtchaqum, vorpes xam phaytic tanu shinac karasiq, Nikolay Petrovichy cher husahatvum, bayc hatchax harachum er u mtacmunqi mej ynknum, na zgum er, vor aranc phoghi gorcy araj chi gna, isk unecac phoghery hamarya bolorn el caxsvac ein, Arkadin tchisht er asel. Pavel Petrovichy mi angam cher, vor ognel er eghbory, qani-qani angam, tesnelov, te inchpes er eghbayry charcharvum, glux kotrum mtacelov mi elq gtnelu, Pavel Petrovichy canraqayl motecel er patuhanin ev, dzernery grpany drac, atamneri aranqic phntphntacel. «Mais je puis vous donner dé I’argent» [12] ev nran phogh er talis։ Bayc ayd ory na inqn el phogh chuner, usti lav hamarec heranal։ Tntesakan glxacavanqy nran dzandzruyt er pattcharum, manavand vor nran misht tvum er, te Nikolay Petrovichy, chnayelov ir erandin u ashxatasirutyany, aynpes chi gorcy brnum, inchpes vor petq e, teev cuyc tal, te inch banum e, iskapes, sxalvum Nikolay Petrovichy, na cher karogh։ «Eghbayrs, — mtacum er na inqn iren, — aynqan el gorcnakan mard che, nran xabum en» ։ Isk Nikolay Petrovichy, yndhakaraky, mec hamarum uner Pavel Petrovichi gorcnakanutyan masin ev misht nranic xorhurd er harcnum։ «Es kakugh, tuyl mard em, voghj kyanqs anc em kacrel xul ankyunum, — asum er na, — isk du zur chi, vor aynqan erkar es aprel mardkanc het, du nranc shat lav es tchanachum, arcvi hayacq unes» ։ Pavel Petrovichy i patasxan ayd xosqerin: shur er galis, bayc eghbor karciqy cher zhxtum։

Nikolay Petrovichin arandznasenyakum toghnelov, na ancav mijancqov, vory tan arajin masy zatum er hetin masic ev, caclik drany havasarvelov, mtaxohutyamb kang arav, beghery dzgec u baxec dury։

— Vov e։ Mteq, — lsvec Fenichkayi dzayny։

— Es em, — asac Pavel Petrovichy ev ners mtav։

Fenichkan ver trav atoric, vori vra na nstel er erexayi het, ev erexayin talov aghjka dzerqy, vory nran iskuyn el senyakic durs hanec, shtapov ughghec glxi shory։

— Nereceq, ete xangareci, — sksec Pavel Petrovichy, aranc nra vra nayelu, — es miayn uzum ei dzez xndrel... karcem aysor mard en ugharkum qaghaq… hramayeceq, vor indz hamar kanach tey gnen։

— Shat bari, — patasxanec Fenichkan։— Inchqan khramayeq arnel։

— Karcum em mi kes funt arnen heriq e։ Aystegh, dzer senyakum es tesnum em phophoxutyunner, — avelacrec na arag hayacq dzgelov shurjy, vory sahelov ancav Fenichkayi demqi vrayov։— Aha ays varaguyrnery, — asac na, tesnelov, vor Fenichkan ir asacy chi haskanum։

— Varaguyrneri masin e։ Nikolay Petrovichy mez nvirec։ Ev vaghuc e, vor kaxvac en։

— Asenq es el vaghuc e, vor dzez mot chem eghel։ Ayzhm shat lav e dzez mot։

— Nikolay Petrovichi shnorhiv, — shshnjac Fenichkan։

— Dzez hamar aystegh aveli lav e, qan arajva tany, — harcrec Pavel Petrovichy qaghaqavarutyamb, bayc aranc zhpiti։

— Iharke, lav e։

— Ayzhm um en dzer teghy teghavorel։

— Lvacq anogh kanayq en։

— Hym, Pavel Petrovichy lrec։ «Hima durs kgna», — mtacec Fenichkan։ Bayc na durs cher gnum, ev Fenichkan ardzani nman kangnel er nra araj, matnery tetev kerpov sharzhelov։

— Inchu asaciq, vor dzer phoqrin durs tanen, — xosec verjapes Pavel Petrovichy։— Es erexaner sirum em։ Hapa nran cuyc tveq indz։

Fenichkan shphotveluc ev uraxutyunic bolorovin karmrec, na Pavel Petrovichic vaxenum er — na hamarya erbeq ir het cher xosum։

— Dunyasha, — kanchec na, -Mityayin ners bereq (Fenichkan tany amenqi het duq-ov er xosum) ։— Kam te che spaseceq. petq e shory hagcnel։— Fenichkan depi dury gnac։

— Mievnuyn e, — nkatec Pavel Petrovichy։

— Ays ropeis, — patasxanec Fenichkan ev arag durs gnac։

Pavel Petrovichy menak mnac ev ays angam arandzin ushadrutyamb ditec shurjy։ Da mi phoqrik, caclik senyak er, shat maqur u harmaravet։ Senyaki hataky nor er nerkac ev nerki hoty xarnvac er ericuki u xndzadeghi hoti het։ Pateri erkarutyamb sharvac ein qnaradzev mejqov atorner։ Ayd atornery der hangucyal generaln er gnel Lehastanum, paterazmi zhamanak[13], mi ankyunum drvac er phoqrik mahtchakal: shgharshya varaguyrov sqoghvac, koghqin mi erkatapat snduk bolorak xuphov։ Handipakac ankyunum Nikolay hrashagorci mec, sevacac patkeri araj varvum er kanteghy, surbi krcqin kaxac er haxtchapakya mi phoqrik dzu: karmir zhapavenov kpac srbi tcharagaytnerin։ Patuhanneri vra sharvac ein apakya amanner ancyal tarva ephac murabanerov li։ Nranc beranin xnamqov kapac tghte bolorakneri vra Fenichkan ir dzerqov xoshor tarerov grel er «kruzhovnik» ։ Nikolay Petrovichn amenic shat ays muraban er sirum։ Arastaghic erkar erizov kaxac vandaki mej phakac er kartch pochov mi deghdzanik, vory sharunak trchkotum er u tchrvoghum, isk vandakn andadar ororvum er u doghum։ Kanephi sermery tetev chxkocov ynknum ein hataki vra։ Erku paharani aranqum, paharanic verev, pati vra kaxac ein Nikolay Petrovichi bavakanin anhajogh lusankarnery, zanazan dirqov, vor patrastel er mi patahakan ancord lusankarich։ Henc aydtegh el kaxac er naev Fenichkayi lusankary, xist anhajogh։ Mi inch-or anachq demq larvac zhptum er sev shrjanaki mijic-urish vochinch cher kareli jokel։ Isk Fenichkayic verev kaxac er yaphnjavor Ermolovy, vori demqy kntchrotac, aharku hayacqov ughghvac er Kovkasyan heravor sareri vra, nayum er mi metaqsya votnamani takic, vory hatkacrac er gndaseghner pahelu hamar ev kax er ynkac ughigh Ermolovi tchakatin։

Ancel er hing rope, koghqi senyakum lvec xshxshoc u phsphsoc։ Pavel Petrovichy paharani vrayic vercrec mi yughotvac girq, vory Masalsku «Strelcineri» qrqrvac, bazhan-bazhan eghac hatorn er, mi qani tert shur tvec... Dury bacvec։ Ners mtav Fenichkan: Mityayin grkac։ Na erexayin hagcrel er karmir shapik, odziqin vosketel zhapaven karac, mazery sanrel er, eresy lvacel։ Erexan canr shunch er arnum, amboghj marmnov dzgtum araj ev tatiknery sharzhum, inchpes vor anum en bolor aroghj erexanery։ Bayc inchpes erevum er, shqegh shapiky nra vra nergorcel er bavakanutyan artahaytutyuny erevum er nra amboghj phaphlik kerparanqi vra։ Fenichkan ir mazern er kargi berel, ev glxi cackocn el aveli lav er hagel, bayc na karogh er inchpes kar aynpes el mnal։ Ev iskapes, mite ashxarhis eresin ka aveli hrapurich ban, qan norati geghecik mayry: aroghj erexan grkin։

— Mi ays trzikin tes, — neroghamtabar asac Pavel Petrovichy ev cucamati erkar eghungi cayrov xtut acec Mityayi krknakzaky։ Erexan achqy harec deghdzanikin u cicaghec։

— Sa horeghbayrd e, — asac Fenichkan erexayi vra xonarhvelov ev nran tetevaki cncelov։ Minchder ayd mijocin Dunyashan patuhani mej, kopekanoci vra dnum er varac hotavet momy։

— Qani amsakan e, — harcrec Pavel Petrovichy։

— Vec amsakan, shutov, amsi tasnmekin yoty kmtni։

— Uty chpiti mtni, Fedosya Nikolaevna, — qashvelov mej mtav Dunyashan։

— Che, yoterordy kmtni, inchpes kareli e։— Erexan noric cicaghec, achqy sndukin harec, ev hankarc bolor hing matnerov brnec mor qitn u shrtunqnery։— Charatchtchi, — asac Fenichkan, aranc eresy nra matneric heracnelu։

— Na eghbors nman e, — nkatec Pavel Petrovichy։

«Hapa el umn e nmanelu», — mtacec Fenichkan։

— Ayo, — karces inqn iren het xoselov, sharunakec Pavel Petrovichy, — ankaskac nman e nran։— Na ushadrutyamb, hamarya txur nayec Fenichkayin։

— Sa horeghbayrd e, — krknec Fenichkan, bayc arden shshnjalov։

— Pavel, du aystegh es eghel, — hankarc lsvec Nikolay Petrovichi dzayny։

Pavel Petrovichy shtapov shur ekav ev unqery havaqec, bayc eghbayrn aynpes urax-urax, mi aynpisi eraxtagitutyamb er nayum nran, vor na cher karogh zhpitov chpatasxanel nran։

— Shat lav tgha unes, — asac na u nayec zhamacuycin, — es eka aystegh teyi hamar...

Ev, antarber artahaytutyun yndunelov, Pavel Petrovichn iskuyn durs gnac senyakic։

— Inqn iren ekav, -harcrec Fenichkayin Nikolay Petrovichy։

— Na inqy, dury cecec u mtav։

— Hapa Arkashan. el chi ekel qez mot։

— Voch։ Chi ekel։ Lav chi lini, Nikolay Petrovich, vor es noric myus tuny phoxadrvem։

— Ayd inchu։

— Es mtacum em. aveli lav chi lini aydpes anel gone skzbi shrjanum։

— Che…— kmkmalov asac Nikolay Petrovichy ev tchakaty shphec։— Petq er araj anel... barev, tktchor, -asac na hankarc ashxuzhacac, u erexayin motenalov: nra tushy hamburec, heto na kracav ev shrtunqnery kpcrec Fenichkayi dzerqin, vor Mityayi karmir shapki vra kati nman spitak er erevum։

— Nikolay Petrovich, ayd inch eq anum, — totovec ma ev achqery xonarhec։ Apa kamacuk ver bardzracrec... Hrashali er nra achqeri artahaytutyuny, erb vor na karces te unqeri takicn er nayum u phaghaqush ev phoqr-inch anmit kerpov qmcicagh er talis։

Nikolay Petrovichy Fenichkayi het hetevyal kerpov er canotacel։ Mi angam, sranic ereq tari araj, stipvac er eghel gavarakan mi heravor qaghaqum mnal u ijevanum gisherel։ Na apshac er mnacel, tesnelov ir senyaki maqrutyunn u ankoghnu spitakegheni tarmutyuny, tantikiny ho germanuhi che, mtacec na, bayc durs ekav, vor tantikiny mot hisun tarekan, maqur hagnvac, vayelchakazm, xelaci demqov ev xohem xosakcutyamb mi rus kin er։ Teyi zhamanak na xosqi brnvec ayd knoj het ev xist havanec nran։ Ayd mijocin Nikolay Petrovichy nor er ir dastakerty phoxagrvel, ev, chcankanalov ir mot tchorter pahel, vardzu mardik er phntrum, mievnuyn zhamanak hishyal kinn el gangatvum er, te qich mard e galis qaghaq, canr zhamanakner en։ Nikolay Petrovichy nran arajarkec ir mot tntesuhi mtnel, kiny hamadzaynec։ Nra mardy vaghuc er merac ev toghel er nran mi aghjik, Fenichkayin։ Mi erku shabatic heto Arina Savishnan (aydpes er nor tntesuhu anuny) ir aghjka het ekav Maryino ev bnakutyun hastatec kic tnakum։ Nikolay Petrovichy hajogh yntrutyun er arel։ Arinan tan mej karg u kanon mtcrec։ Fenichkayi masin, vorn ayd zhamanak tasnut tarekan er, voch voq cher xosum, ev qchern ein nran tesnum, aprum er shat sus u phus, hamest ev miayn kiraki orern er, vor Nikolay Petrovichy nkatum er cxakan ekeghecu mi ankyunum nra spitak demqi nurb kisapatkery։ Mi taruc aveli ancav aydpes։ Mi aravot Arinan ekav nra arandznasenyaky ev yst sovorakanin xonarh glux talov harcrec, te ardyoq cher karogh ognel ir aghjkan, vori achqi mej vararanic kayc er trel։ Nikolay Petrovichy, inchpes bolor tnic durs chekogh mardik, bzhshkutyun el er anum ev minchev angam homeopatayin degharan er berel tvel։ Iskuyn patvirec, vor hivandin beren ir mot։ Erb Fenichkan imacav, vor parony kanchel e, shat vaxecav, bayc ev aynpes mor hetevic gnac։ Nikolay Petrovichy nran tarav patuhani mot ev gluxy erku dzerqi mejn arav։ Nra karmrac u borboqvac achqy lav diteluc heto patvirec, vor achqin trjoc dnen, ev henc teghnuteghy, tashkinaky patrec u cuyc tvec, te inchpes petq er ayd bann anel։ Fenichkan lsec asacy ev uzum er gnal. «Adayi dzerqy pachi, himarik», asac Arinan։ Nikolay Petrovichy dzerqy chtvec ev, shshklvac, inqy hamburec nra xonarhac gluxy։ Fenichkan shutov aroghjacav, bayc Nikoay Petrovichi vra nra toghac tpavorutyuny shut chancav։ Sharunak nra achqi arajn er galis ayd maqur, qnqush, erkchotutyamb verev bardzracrac demqy, ir dzerqeri apheri mej na zgum er nra phaphuk mazery, tesnum er ayd anmegh, mi qich bac shrtunqnery, voronc aranqic arevi araj tac phaylum ein margartanman spitak atamnery։ Na sksec ekeghecum aveli ushadrutyamb ditel nran, ashxatum er hety xosel։ Skzbum aghjiky nranic phaxchum er, ev mi angam iriknapahin, erb na anc er kenum mi negh kacanov, vor ancordnery bac ein arel terevukov u oshindrov busac tarekani arti mijic, handipec Nikolay Petrovichin ev vorpeszi nra achqin chereva, mtav bardzr u xit arti mej։ Nikolay Petrovichy haskeri voskeguyn canci mijic tesav nra gluxy, vor phoqrik gazani nman iren er mtik talis, ev qnqshutyamb dzayn tvec։

— Barev, Fenichka։ Mi vaxir, es mard utogh chem։

— Astcu barin, — shshnjac aghjiky: aranc ir taqstocic durs galu։

Fenichkan kamac-kamac sksec nran yntelanal, bayc eli nra araj qashvum er, erb hankarc mayry, Arinan, xolerayic merav, ur gnar Fenichkan։ Na moric zharangel er ser depi kargapahutyuny, xohemutyun u lrjmtutyun, bayc na aynqan jahel er, aynpes menak։ Nikolay Petrovichn inqn el xist bari er u hamest… Hark chka mnacacy patmelu...

— Uremn eghbayrs henc aynpes ughghaki ners mtav, — harcnum er nran Nikolay Petrovichy։— Dury cecec u mtav։

— Ayo։

— Ayd lav e։ De hima Mityayin indz tur, mi qich grkem։

Ev Nikolay Petrovichy sksec erexayin ver-ver trcnel, hamarya minchev arastaghy, i mec bavakanutyun mankan, voric mayry sastik anhangstanum er ev amen angam, erb erexan ver er trchum, dzerqy meknum er nra merk votnerin։

Isk Pavel Petrovichy veradardzav ir nrbatchashak arandznasenyaky, vori paterin moxraguyn geghecik pastar er kpcrac, parskakan erphnerang gorgi vra zenqer ein kaxvac, kah-karasiqy ynkuyzi phaytic er: eresin mug-kanach ktor qashac, senyakum kayin renesansi votchi gradaran hin, sev kaghnuc pharahegh graseghani vra bronze ardzanikner, buxari... na ynkav gahavoraki vra, dzernery calec glxi hetev ev mnac ansharzh, hamarya husahatutyamb nayelov arastaghin։ Ardyoq pateric el er uzum na cacuk pahel ayn, inch vor katarvum er nra demqi vra, te mi ayl pattcharov, miayn te na ver kacav, patuhanneri canr varaguyrnery bac toghec, ev noric ynkav gahavoraki vra։

XI

Nuyn ory Bazarovn el canotacav Fenichkayi het։ Na Arkadii het man er galis partezum u nran bacatrum, te inchn e pattchary, vor mi qani carer, manavand kaghninery, chen brnel։

— Aystegh petq e aveli arcatatern kaghamaxi u eghevni, mek el guce lori tnkel u mi qich sevahogh avelacnel։ Tes zovanocy lav e eghel, — avelacrec na, — vorovhetev hasmikn u akacian lav tpher en, xnamq chen aahanjum։ Vah, aystegh mard e eghel։

Zovanocum nstac er Fenichkan Dunyashayi u Mitkayi het։ Bazarovy kang arav, isk Arkadin Fenichkayin, ibrev hin canoti, glxov arec։

— Sa vov e, — harcrec Bazarovy, henc vor hovanoci koghqicn ancan։— Inch lavikn e։

— Ap du um masin es xosum։

— Haytni ban e um masin, mekn e miayn geghecik։

Arkadin phoqr inch shvatvac kartch xosqerov bacatrec, te vov e Fenichkan։

— Yhy, — asac Bazarovy։— Erevum e hayrd berani hamy gite։ Inch ka — hayrd indz dur e galis, tchisht em asum։ Kritchn e։ Sakayn harkavor e canotanal, avelacrec na u et dardzav depi zovanocy։

— Evgeni, — vaxecac kanchec Arkadin nra hetevic, — i ser astco, zguysh eghir։

— Mi huzvir, — asac Bazarovy, — menq qaghaqnerum aprac, ephvac mard enq։ Bazarovy, Fenichkayin motenalov, glxarky hanec։

— Tuyl tveq nerkayanalu, — sksec na qaghaqavarutyamb glux talov։— Arkadi Nikolayichi ynkery ev mi xonarh mard։

Fenichkan nstaranic ver kacav u lur nayum er nran։

— Inch hrashali erexa e, — sharunakec Bazarovy։— Mi anhangstanaq, kyanqums es der voch voqi achqov chem tvel։ Ays inchu en tshery karmrac։ Ho atamner chi hanum։

— Ayo, — asac Fenichkan, — arden chors atam hanel e։ Isk ayzhm lndery dardzyal urel e։

— Hapa mi cuyc tveq... Miq vaxena, es bzhishk em։

Bazarovy grkec erexayin, vor i zarmans mor ev Dyunashayi, voch vaxecav ev voch el ynddimacav։

— Tesnum em, tesnum... Vochinch, amen ban kanonavor e, lav atamner piti unena։ Ete voreve ban patahi, asaceq indz։ Isk duq inqnerd aroghj eq։

— Pharq astco, aroghj em։

— Pharq astcun — amenic lavn e։ Isk duq, — avelacrec Bazarovy Dunyashayin darnalov։

Dunyashan, vor aghayi tany shat xstabaro er, isk dursy sastik cicaghkot, patasxan chtvec ev miayn phrtkac։

— Shat lav, aha dzez dzer hskan։

Fenichkan mankany ir girkn arav։

— Inchpes na hangist er dzer grkum, — cac dzaynov asac na։

— Bolor erexanern el hangist en nstum im grkum, — patasxanec Bazarovy, — es dra gaghtniqy gitem։

— Erexanern zgum en, te vov e irenc sirum, — nkatec Dunyashan։

— Ayd tchisht e, — hastatec Fenichkan։— Ay henc mer Mityan. voch mi kerp urishin chi gna։

— Isk indz kga, — harcrec Arkadin, vory, mi qich zhamanak hervum kangneluc heto, motecel er zovanocin։

Na Mityayin dzerqov arec, uzec ver arnel, bayc Mityan gluxy et gcec u tchchac, vorov shat shphotecrec Fenichkayin։

— Mi urish angam, erb kyntelana, — neroghamtabar asac Arkadin, ev erku barekamnery heracan։

— Inchpes er ayd knoj anuny, — harcrec Bazarovy։

— Fenichka... Fedosya, — patasxanec Arkadin։

— Isk hayranuny։ Ayd el petq e imanal։

— Nikolaevna։

— Bene[14]. Indz nranum dur e galis ayn, vor na shat amachkot che։ Mek urishy, vov gite, henc ayd bann el kdataparter։ Inch himarutyun e, inch ka amachelu։ Na mayr e ev iravaci e։

— Asenq na iravaci e, — nkatec Arkadin, -bayc ay, hayrs…

— Na el iravaci e, — yndhatec Bazarovy։

— E, voch, es karcum em iravaci che։

— Inchpes erevam e avelord zharangy mer srtovy chi։

— Ches amachum, aydpisi ban es mtacum im masin, — taqacac vra berec Arkadin։— Ayd tesaketic che, vor hors iravaci chem hamarum, im karciqov na partavor er nra het amusnanal։

— Ehe — he, — handart kerpov asac Bazarovy։— Ay te inch mecahogi enq menq։ Mite amusnutyany nshanakutyun es talis, qezanic ayd bany chei spasum։

Ynkernery mi qani qayl ancan lrik։

— Es tesa hord bolor tntesutyuny, — noric sksec Bazarovy։— Anasunnery vat en, dziern el uzhaspar en։ Shinutyunnery xarxlvel en, ev mshaknery, erevum e, sarsapheli cuyl mardik en, isk karavarichy kam himar e, kam xabeba e, ayd der lav chem haskacel։

— Aysor du shat xstapahanj es, Evgeni Vasilich։

— Ev bari gyughacinern el anpattchar xabelu en hord։ Ho gites rusakan aracy, «Rus muzhiky astcun el kcaxi» ։

— Es sksum em horeghbors het hamadzaynvel, — nkatec Arkadin, — du bolorovin vat karciq unes rusneri masin։

— Shat harkavor e։ Rus mardy henc nranov e lav, vor inqn ir masin shat vattar karciq uni։ Karevorn ayn e, vor erku angam erkusy chors e, isk mnacyal bolory datark baner en։

— Bnutyunn el e datark ban, — asac Arkadin: mtaxoh nayelov heravor guynzguyn arterin, vor geghecik u qnqush lusavorvac ein voch shat bardzracac arevi shogherov։

— Ayn mtqov, inch mtqov vor du es haskanam, bnutyunn el datark ban e։ Bnutyuny tatchar che, ayl arhestanoc, isk mardy nra mej lok mshak e։

Ayd mijocin tan koghmic nranc akanjin hasan tavjutaki corun hnchyunner։ Meky, tepet anphordz dzerqov, bayc zgacmunqov nvagum er Shuberti Aknkalutyuny, ev qaghcrahunch meghedin anush zeghvum er odum։

— Ays vov e, — zarmacac asac Bazarovy։

— Hayrs։

— Hayrd tavjutak e nvagum։

— Ayo։

— Qani tarekan e hayrd։

— Qarasunchors։ Bazarovy hankarc qrqjac։

— Inchu es cicaghum։

— Axr inchpes chcicaghem, qarasunchors tarekan mardy, pater familias[15] gavarum tavjutak e nvagum։

Bazarovy sharunakum er qrqjal, bayc Arkadin, vorqan el patkarum er ir usucchic, ays angam nuynisk chzhptac։

X

Mot erku shabat er ancel։ Maryinoyum kyanqn ancnum er ir kargov — Arkadin anhog sibariti kyanq er varum, Bazarovn ashxatum er։ Tany amenqn el yntelacel ein nran, nra anphuyt dzeverin, nra hakirtch u kcktur xosqerin։ Manavand Fenichkan ayn astitchan yntelacel er nran, vor mi gisher mard ugharkec, vor nran zartecnen.— Mityayin jghadzgutyun er patahel, ev Bazarovy ekav ev yst sovorakani kes katakov-kes horanjelov nstec nra mot erku zhamva chaph ev ognec erexayin։ Nra phoxaren Pavel Petrovichy ir hogu bolor uzherov atam er Bazarovin։ Na nran hamarum er goroz, lirb, shnabaro, struk, kaskacum er, vor Bazarovn iren chi hargum ev nuynisk hamarya te arhamarhum e iren: Pavel Kirsanovin։ Nikolay Petrovichy eritasard «nihilistic» vaxenum er ev kaskacum er, vor na karogh liner Arkadii vra barerar azdecutyun unenal, bayc sirov akanj er dnum nran, sirov el nerka linum nra fizikakan u qimiakan phordzerin։ Bazarovy hety manraditak er berel ev amboghj zhamerov zbaghvum er dranov։ Caranern el ein nra het kapvel, teev na nranc vra cicaghum er, nranq zgum ein, vor na aynuamenayniv irencic e, agha che։ Dunyashan hachutyamb nra het zrucum er, cicaghum u amen angam moticn aragutyamb ancnelis achqi pochovy xorhrdavor hayacq er netum vran։ Pyotry, vor verin astitchani inqnaser u himar mard er, misht tchakaty kntchrotac, mi mard, vori bolor arzhaniqn ayn er, vor qaghaqavari er tvum, vank-vank kardal giter ev xozanakov el hatchax ir sertukn er maqrum, minchev angam na el lur cicaghum er u paycaranum, henc vor Bazarovy nra vra ushadrutyun er dardznum, tchorteri erexanery, shan nman vazvzum ein «doxturi» hetevic։ Miayn ceruni Prokofichn er, vor cher sirum nran, tchashi zhamanak mrayl tesqov nran kerakurner er matucum, anvanum er nran «qertogh» u «xardax» ev havatacnum er, te na ir aytmorusnerov kataryal tpherum parkac xoz e։ Prokofichn el yuratesak, Pavel Petrovichic voch pakas mi aristokrat er։

Tarva amenalav orery vra hasan — hunisi arajin orery։ Sqancheli eghanak er, tchisht e, xoleran hervic sparnaliq er talis, bayc ...i nahangi bnakichnern arden nra aycelutyunnerin sovorel ein։ Bazarovy shat vagh er ver kenum teghic ev erku-ereq verst gnum, voch te zbosnelu, che, na annpatak zbosanq tanel cher karoghanum, ayl xoter, mijatner havaqelu։ Erbemn ir het vercnum er naev Arkadiin։ Veradarnalu zhamanak sovorabar tchanaparhin nranc mej vetch er cagum, ev sovorabar Arkadin mnum er haghtvac, teev ir ynkerojic aveli er xosum։

Mi andam nranq sovorakanic aveli ushacan, Nikolay Petrovichy gnac partez nranc dimavorelu ev, zovanocin hasnelov, hankarc arag qayleri dzayn u erku eritasardneri xosakcutyun lsec։ Nranq galis ein zovanoci myus koghmic ev iren chein karogh tesnel։ — Du hors lav ches tchanachum, — asum er Arkadin։

Nikolay Petrovichr taq kacav։

— Hayrd bari mard e, — asac Bazarovy, — bayc arden zhamanakic et e mnacel, nra ergy ergvac e։

Nikolay Petrovichy akanjy srec… Arkadin vochinch chpatasxanec։

«Zhamanakic et mnacac mardy» mi erku vayrkyan kangnec ansharzh ev apa dandagh qaylerov dnac depi tun։

— Ereq or araj nayem, tesnem Pushkin e kardum, — sharunakec Bazarovy։— I ser astco, nran haskacru, vor ayd anharmar ban e։ Erexa ho chi, zhamanakn e ayd anmit baneric dzerq qashel։ Ev inch hatchuyq e nerka zhamanaknerum romantik linel։ Nran mi voreve ogtakar ban tur karda։

— Inch tam nran, — harcrec Arkadin։

— Karcum em, vor skzbum aveli lav klini tal Byuxneri: Stoff und Kraft[16]։

— Inqs el em aydpes karcum, — havanutyun tvec Arkadin։— Stoff und Kraft-y grvac e hanramatcheli lezvov։

— Aha te menq inchpisin enq, — asum er Nikolay Petrovichy nuyn ory tchashic heto ir eghbory, nstac nra arandznasenyakum, — hetamnac mardkanc sharqn ynkanq, eghbayrs, uremn, mer ergy ergvac e։ Inch arac։ Guce Bazarovn iravaci e։ Bayc, xostovanum em, mi ban indz cav e pattcharum, es huys unei, manavand ayzhm, aveli sert, aveli barekamabar kapvel Arkadii het, minchder banic parzvum e, vor es et em mnacel, isk na arajadimel e, ev menq irar haskanal chenq karogh։

— Axr, inchu e na mezanic araj gnacel։ Ev inchov e mezanic aydqan tarbervum, — anhamberutyamb bacakanchec Pavel Petrovichy։— Ayd bolory ayn paronn e, nihilistn e vordud gluxy lcrel։ Inchpes atum em ayd heqimin, im karciqov na ughghaki xabeba e։ Havatacac em, vor na, ir bolor gorcerov handerdz, bnagitutyan mej el shat araj chi gnacel։

— Voch, eghbayr, ayd bany mi asi, Bazarovy xeloq u haskacogh mard e։

— Ev inch zzveli inqnasirutyun uni, — dardzyal yndhatec Pavel Petrovichy։

— Ayo, — nkatec Nikolay Petrovichy, — inqnaser mard e։ Bayc, inchpes erevum e, aranc dran ankareli e. miayn mek bani xelqs chi hasnum։ Karcem, es amen ban anum em, vorpeszi ays daric et chmnam, gyughacineri gorcy kargavoreci, ferma himneci, aynpes vor minchev angam amboghj nahangum indz karmir en anvanum, kardum em, sovorum em, arhasarak ashxatum em zhamanakakic pahanjnerin hamapatasxan linel, isk nranq asum en, vor im ergy ergvac e arden։ Inch asem, eghbayr, inqs el em sksum mtacel, vor iroq im ergy ergvac e։

— Inchu aydpes։

— Aha te inchu։ Aysor es nstel ei, Pushkin ei kardum... Vorqan hishum em, bac ei arel Cigannery… Mek el Arkadin motecav indz ev, anxos, – phaghaqush cavakcutyan artahaytutyuny demqin, girqy kamacuk xlec dzerqics, inchpes vor erexayi het en varvum, ev arajis drec mi urishy, germaneren girq... zhptac u gnac, ev Pushkinn el hety tarav։

— Mite։ Isk inch girq tvec։

— Aha, ays girqy։

Ev Nikolay Petrovichy sertuki hetevi grpanic hanec Byuxneri txrahrchak grquyki innerord hratarakutyuny։

Pavel Petrovichy vercrec grquyky u shur u mur tvec։

— Hymm, — mrnchac na։— Arkadi Nikolayichy hog e tanum qo dastiarakutyan masin։ Hy, inch e, phordzecir kardal։

— Phordzecir։

— Heto։

— Kam es himar em, kam ayd bolory anmit baner en։ Erevi es em himar։

— Mite germanereny ches moracel, — harcrec Pavel Petrovichy։

— Germaneren haskanum em։

Pavel Petrovichy dardzyal dzerqi mejy shur u mur tvec dirqn u achqi takov eghbory nayec։ Erkusn el lrecin։

— Ha, i dep, — sksec Nikolay Petrovichy: cankanalov xosqy phoxel։— Kolyaginic namak staca։

— Matvey Ilyichic։

— Ayo։ Na ekel e ...-i nahangi gorcery qnnelu։ Ayzhm na mec mard e dardzel ev indz grum e, te ibrev azgakan uzum e hetners tesnvel, ev indz, qez u Arkadiin hravirum e qaghaq։

— Piti gnas, — harcrec Pavel Petrovichy։

— Voch։ Isk du։

— Es el chem gna։ Shat harkavor e hisun verst qarsh gam, te inch e: nra eresy tesnem։ Mathieu-n uzum e nerkayanal mez ir bolor pharqov, satanan nra het։ Bavakan e nran nahangi xunky։ Aranc merinin el yola kgna։ Mec ban e karces gaghtni xorhrdakan linely։ Ete es sharunakei carayel, qarsh tayi ayd himar lucy, ayzhm general-adyutant klinei։ Ays el ka, vor es el, du el arden hetamnac mardik enq։

— Ha, eghbayr, erevi zhamanakn e dagagh patvirelu u dzerners el krcqneris xashelu, — hogoc hanelov nkatec Nikolay Petrovichy։

— Che, es aydpes shut andznatur chem lini, — mrtmrtac eghbayry։— Ayd heqimi het menq der kriv kunenanq. es ayd naxazgum em։

Yndharumy patahec henc nuyn or erekoyan: teyi mijocin, Pavel Petrovichy yndunaran mtav arden krvi patrast, na grgrvac er ev vtchrakan։ Miayn arit er phntrum na, vorpeszi tshnamu vra hardzakvi, bayc erkar zhamanak arit cher nerkayanum։ Bazarovn arhasarak «ceruk Kirsanovneri» nerkayutyamb sakav er xosum (na aydpes er anvanum erku eghbayrnerin), isk ayd erekoyan vat tramadrutyun uner ev lur u munj teyy xmum er bazhak bazhaki hetevic։ Pavel Petrovichy anhamberutyunic ayrvum er. verjapes nra cankutyuny katarvec։ Harevan kalvacatereric meki vra xosq bacvec։ «Anpetq, xghtchuk aristokrat», — antarber kerpov nkatec Bazarovy, vor handipel er nran Peterburgum։

— Tuyl tveq dzez harcnelu, — sksec Pavel Petrovichy, ev nra shrtunqnery ghoghghoghacin։— Dzer haskacoghutyamb «anpetq» ev «aristokrat» barery mievnuyn nshanakutyunn unen։

— Es «xghtchuk aristokrat» asaci, — patasxanec Bazarovy, dandagh kerpov teyi umpy kul talov։

— Shat lav, bayc es karcum em, vor duq aristokratneri masin el mievnuyn karciqn uneq։ Partqs em hamarum haytararelu dzez, vor es ayd karciqin chem։ Hamardzakvum em asel, vor amenqn el indz tchanachum en vorpes mi liberal ev progresy sirogh mard, ev henc dra hamar el es hargum em iskakan aristokratnerin։ Hisheceq, mecargo paron (ays xosqeri vra Bazarovy achqy Pavel Petrovichi vra bardzracrec), hisheceq, mecargo paron, — krknec na zayracac, — angliakan aristokratnerin։ Nranq irenc iravunqneric mi nshanaxec angam chen zijum, ev ayd pattcharov el hargum en naev urishi iravunqnery, nranq pahanjum en, vor katarven depi irenc eghac partavorutyunnery, usti ev irenq el irenc partavorutyunnern en katarum։ Aristokratian er Angliayin azatutyun tvoghy u na e nran pahpanoghy։

— Menq ayd ergy shat angam enq lsel, — patasxanec Bazarovy։— Bayc dranov inch eq uzum apacucel։

— Estonq aselov uzum em apacucel, mecargo paron (Pavel Petrovichy, erb barkanum er, ditmamb gorc er acum «estonq-endonq» xosqery, teev shat lav giter, vor grakan lezvi qerakanutyuny nman xosqer cher tuylatrum։ Ayd qmahatchuyqy aleqsandryan shrchani avandutyunneri mnacord er։ Ayd zhamanakva akanavor andzinq, erb hazaric mek uzum ein mayreni lezvov xosel gorc ein acum meky: estonq, myusnery endonq, vorpeszi cuyc tan, te menq bun rusakner enq, ev mievnuyn zhamanak menq aznvatohm ishxanner enq, voronc tuylatrvum e karevorutyun chtal dprocakan kanonnerin), endonq vov es uzum em apacucel, vor aranc sephakan arzhanapatvutyan zgacumi, aranc inqnahargman, — isk aristokrati mej ayd zgacumnery zargacac en, — chka voch mi amur himq hasarakakan bien publie-i hamar, hasarakakan karucvacqi hamar։ Andznavorutyuny, anhaty, mecargo paron, aha glxavory։ Mardkayin anhaty zhayri nman amur piti lini, vorovhetev bolory karucvum e nra vra։ Es shat lav gitem, orinak, vor duq im sovorutyunnery, ard u zardy, im maqrasirutyuny gtnum eq cicagheli։ Sakayn ayd ameny bxum e inqnahargman zgacumic, partqi gitakcutyan zgacumic, ayo, partqi gitakcumic, es aprum em gyughum, xul teghum, bayc es im pativy chem gcum, es hargum em im mesh mardun։

— Nereceq, Pavel Petrovich, — asac Bagharovy, — ahavasik duq hargum eq dzez ev nstac eq dzerqerd calac. inch shah dranic bien public-i hamar։ Ete duq dzez chhardeq, dardzyal mievnuyn bany kaneq։

Pavel Petrovichr gunatvec։

— Ayd arden bolorovin urish xndir e։ Es ayzhm bolorovin avelord em hamarum dzez bacatrel, te inchu em dzerners calac nstel, inchpes duq eq asum։ Es uzum em miayn asel, vor aristokratizmy prinsip e, isk mer zhamanakum, aranc prinsipneri mer orerum aprel karogh en miayn anbaroyakan kam datark mardik։ Es ayd Arkadiin asel em nra galu henc myus ory, ev ayzhms el krknum em dzez։ Aynpes che, Nikolay։

Nikolay Petrovichy glxov arec։

— Aristokrat, liberal, progres, princip, — asac Bazarovy, — inchqan otar... ev anogut barer։ Mer zhoghovrdin amenevin petq chen dranq։

— Hapa inch e petq nran dzer karciqov։ Dzez vor akanj dnelu linenq, menq gtnvum enq mardkutyunic durs, orenqneric durs։ Bayc axr patmutyan tramabanutyuny pahanjum e...

— Inchneris e petq ayd tramabanutyuny։ Menq aranc nran el yola enq gnum։

— Inchpes։

— Aynpes։ Duq, es karcum em, tramabanutyan kariq chuneq, vorpeszi, erb qaghcac eq, haci patar dneq berannerd։ Mer inch bann e veracakan haskacoghutyunnerov zbaghvely։

Pavel Petrovichy taph tvec dzerqery։

— Sranic heto es aylevs dzez chem haskanum։ Duq anpatvum eq rus zhoghovrdin։ Chem haskanum, inchpes kareli e prinsipner, kanonner chyndunel։ Uremn hanun inch bani eq gorcum։

— Es arden dzez asaci, horeghbayr, vor menq heghinakutyunner chenq yndunum, — mej mtav Arkadin։

— Menq gorcum enq hanun ayn bani, inch vor ogtakar enq hamarum, — asac Bazarovy։— Nerkayums amenaogtakary zhxteln e, — ev menq zhxtum enq։

— Amen ban։

— Amen ban։

— Ւnchpes... voch miayn gegharvesty, poezian… aylev… sarsapheli e asely…

— Amen ban, — annkaragreli hangstutyamb, krknec Bazarovy։

Pavel Petrovichy achqery severec nran։ Na ayd cher spasum, isk Arkadin minchev isk karmrec bavakanutyunic։

— Bayc spaseceq, — xosec Nikolay Petrovichy։— Duq zhxtum eq amen ban kam, aveli tchisht artahaytelov, duq amen ban qandum eq... Che vor harkavor e naev shinel։ — Ayd arden mer gorcy che... Nax petq e tegh maqrel։

— Zhoghovrdi nerka drutyunn ayd e pahanjum, — karevor sheshtov avelacrec Arkadin, — menq partavor enq ayd pahanjnery katarel, menq iravunq chunenq mer andznakan esi gohacmany andznatur linel։

Ays verjin naxadasutyuny, yst erevuytin, Bazarovin dar chekav, vorovhetev nranic philisophayutyan, aysinqn romantizmi hot er phchum, qanzi Bazarovy philisophayutyunn el er romantizm anvanum, sakayn na hark chhamarec ir eritasard ashakerti asacy herqel։

— Voch, voch, — hankarcaki portkumov bacakanchec Pavel Petrovichy, — chem uzum havatal, vor duq, paronner, lav tchanachum eq rus zhoghovrdin, vor duq nra pahanjneri, nra dzgtumneri nerkayacucichnern eq։ Voch, rus zhoghovurdn aynpes che, inchpes vor duq eq nran patkeracnum։ Na srbutyamb pahum e avandutyunnery, na nahapetakan e։ Na aranc havati chi karogh aprel...

— Dra dem chem vitchi, — yndhatec Bazarovy, — minchev angam patrast em hamadzaynel, vor duq ayd banum iravaci eq։

— Isk ete es iravaci em...

— Bayc ev aynpes ayd der vochinch chi apacucum։

— Ardarev vochinch chi apacucum, — krknec Arkadin ayn phordzvac shaxmat xaghacoghi vstahutyamb, vory karces te naxatesel er hakarakordi aneliqy, usti ev amenevin chshphotvec։

— Inchpes te vochinch chi apacucum, — phntphntac apshac Pavel Petrovichy։-Uremn duq dzer zhoghovrdi dem eq gnum։

— Tekuz henc aydpes, — bacakanchec Bazarovy։— Zhoghovurdy karcum e, te erb vor ampy gorum e, ayd Eghia margaren e erknqum karqov man dalis։ Inch e։ Hamadzaynem nran։ Asenq na rus e, isk es, mite es inqs rus chem։

— Voch, ayn boloric heto, vor duq ays ropein asaciq, duq rus cheq։ Chem karogh dzez rus hamarel։

— Im paps hoghagorc er, — goroz hpartutyamb patasxanec Bazarovy։— Henc dzer gyughacineric vorin uzum eq harcreq, te mezanic vorin aveli iren hayrenakic khamari, indz te dzez։ Duq nuynisk nra het xosel chgiteq։

— Isk duq hety xosum eq ev mievnuyn zhamanak el nran arhamarum։

— Inch arac, ete arzhani e arhamarhanqi։ Duq kshtambum eq im ughghutyuny, bayc vov e dzez asum, te ayd ughghutyuny patahakan e im mej, vor da araj chi ekel henc nuyn zhoghovrdakan voguc, hanun vori aysqan maqarum eq։

— Inchpes che։ Xist harkavor en nihilistnery։

— Harkavor en te harkavor chen, ayd menq chenq voroshum։ Che vor duq el dzez anogut cheq hamarum։

— Paronner, paronner, andznavorutyan mi kpcheq, — bacakanchec Nikolay Petrovichy ev ver kacav teghic։

Pavel Petrovichy zhptac u, dzerqy eghbor usin dnelov, nran noric ir teghy nstecrec։

— Anhangist mi lini, — asac na։— Es gluxs chem korcni henc arzhanapatvutyan ayn zgacumi shnorhiv, vor aynpes sastik caghrum e paron... paron bzhishky։ Ev vov gite, — sharunakec na noric Bazarovin dimelov, — guce duq karcum eq, te dzer usmunqy mi nor ban e։ Izur eq karcum։ Dzer qarozac materializmy mi angam che, vor qarozvel e ev misht el snank e eghel...

— Dardzyal otar bar, — yndmijec Bazarovy։ Na sksum er charanal, ev nra demqy mi tesak pghndzi ev kopit guyn stacav։— Nax menq vochinch chenq qarozum, aydpisi sovorutyun chuninq...

— Hapa inch eq anum։

— Aha te inch enq anum։ Arajnery, der voch shat vaghuc, menq asum einq, te manr pashtonyanery kasharqner en vercnum, vor mezanum voch tchanaparhner kan, voch vatcharakanutyun, voch el ardar datastan...

— Iharke, iharke, duq merkacnoghner eq, karcem aydpes e kochvum։ Dzer merkacumneric shaterin es inqs el em hamadzaynum, bayc...

— Isk heto menq glxi ynkanq, vor mer verqeri masin xosely, lok xosely arzheq chuni, vor ayd mez tanum e miayn depi grehkutyun ev tesamolutyun. tesanq, vor mer xeloqnery, ayspes kochvac arajavor mardik u merkacnoghnern el bolorovin bani petq chen, vor menq datark banerov enq zbaghvac, xosum, datum enq inch-or arvesti masin, angitakcakan steghcagorcutyan masin, parlamentakanutyan masin, phastabanutyan masin ev satanan gite, te el inch baneri masin, erb xndiry hanapazorya haci masin e, erb amenakopit snapashtutyuny mez xeghdum e, erb mer bolor bazhnetirakan ynkerutyunnery snankanum en mimiayn azniv mardkanc pakasutyan pattcharov, erb henc azatutyuny, vori hamar dzer u vot e ynknum karavarutyuny, haziv te mez ogut beri, qani vor mer geghjuky patrast e inqn irenic goghanalu, miayn te xmichqi ta ginetany։

— Aydpes, — yndhatec Pavel Petrovichy, — aydpes, ayd bolori mej duq hamozveciq ev vtchreciq inqnerd voch mi ban lrjoren chdzernarkel։

— Ev vtchrel enq voch mi ban chdzernarkel, — mraylvac krknec Bazarovy։ Na hankarc sksec inqn ir vra zayranal, te inchu na aydqan erkar u barak xosec ays aghayi araj։

— Ayl miayn hayhoyel։

— Ev hayhoyel։

— Ev ayd kochvum e nihilizm։

— Ev ayd kochvum e nihilizm, — krknec noric Bazarovy, ays angam mi arandzin handgnutyamb։

Pavel Petrovichy achqery tetevaki kkocec.

— Aha te inch, -artasanec na tarorinak handart dzaynov։— Nihilizmy petq e amen cavi darman ani ev duq, duq mer phrkichnern eq u herosnery, Aydpes, el inchi eq duq uremn urishnerin, henc tekuz ayd nuyn merkacnoghnerin, vatabanum։ Mite duq el bolori nman lok shaghakratelov cheq zbaghvac։

— Urish banov chgitem, bayc ayd meghqy menq chuneinq, — atami aranqic asac Bazarovy։ — Uremn inch eq anum։ Gorcum eq, inch e։ Te patrastvum eq gorcelu։

Bazarovy vochinch chpatasxanec։ Pavel Petrovichy nstac teghy cncvec, bayc iskuyn el inqn iren zspec.

— Hym... Gorcel... qandel sharunakec na։— Bayc inchpes qandel, chimanalov nuynisk, te inchu։

— Menq qandum enq, vorovhetev menq uzh enq, — nkatec Arkadin։

Pavel Petrovichy nayec ir eghborordun u qmcicaghec.

— Ayo, uzh, usti ev hashiv chi talis, — asac Arkadin u shtkvec teghy։

— Tshvarakan, — aghaghakec Pavel Petrovichy. na aylevs bolorovin ankarogh er iren zspelu։— Gone du mtacir, te Rusastanum inch es pashtpanum qo ayd grehik xratabanutyamb։ Voch. da hreshtakin el karogh e hamberutyunic hanel։ Uzh։ Vayreni kalmiki mej el, mongholi mej el uzh ka — bayc inchneris e petq։ Mez hamar tank e qaghaqakrtutyuny, ayo, ayo, mecargo paron, mez hamar tank en nra ptughnery։ Mi aseq, te chnchin en ayd ptughnery, amenaverjin grchaky un barbouilleur[17], vardzvac hasarak dashnakahary, vorin mi erekoyi hamar talis en hing kopek, nuynisk nranq aveli en ogtakar, qan duq, vorovhetev nranq qaghaqakrtutyan nerkayacucichnern en, ayl voch te mongholakan kopit uzhi։ Duq dzez arajavor mardik eq erevakayum, minchder dzer teghy kalmiki kibitkayum e։ Uzh։ Hisheceq, verjapes, paronayq uzheghner, vor duq miayn erku juxt mi kent eq, isk myusnery milionner, voronq tuyl chen ta dzez votnatak talu irenc srbazan havataliqnery, voronq kjaxjaxen dzez։

— Te kjaxjaxen: aydpes el petq e, — asac Bazarovy։— Miayn en vagh er, vor eshy kagh er։ Menq aynqan el qich chenq, inchpes duq eq karcum։

— Inch։ Duq hanaq cheq anum, karcelov, vor amboghj zhoghovrdi haxic kgaq։

— Inchpes giteq, Moskvan ayrvec kopekanoc momic, — patasxanec Bazarovy։

— Lav, lav։ Nax hamarya divakan gorozutyun, isk heto el caghr։ Aha, aha te inchov e haphshtakvum eritasardutyuny, aha te inchic en haghtaharvum erexaneri anphordz srtery։ Aha, nayeceq, drancic meky dzer koghqin e nstac, qich e mnum, vor na dzer araj mom vari, uraxaceq (Arkadin eresy shur tvec ev unqery kitec) ։ Ev ays varakn arden sastik taracvel e։ Indz patmum ein, vor Hromum mer nkarichnery Vatikan votq chen dnum։ Rafayelin hamarya te hamarum en anxelq, vorovhetev na ibr te heghinakutyun e։ Isk irenq garshelu chaph anzor en u anardyunq, isk irenc erevakayutyuny «Aghjiky aghbyuri mot» nkaric deny chi ancnum։ Ayd el gone mi ban lini։ Aghjka patkern el durs e bervac vattar։ Dzer karciqov, keccen nranq, aynpes che։

— Im karciqov, Rafayeln el qor kopek charzhe, — ararkec Bazarovy, — ev dranq el Rafayelic lav chen։

— Kecceq, kecceq։ Lav lsir, Arkadi... aha inch votchov petq e artahaytven zhamanakakic eritasardnery։ Ev inchpes dzer hetevic chgnan sranq։ Arajnerum eritasardnern usanum ein, chein uzum tgeti hambav unenal, usti ev akama ashxatum ein։ Isk ayzhm bavakan e, vor nranq asen: «Ashxarhqums amen inch datark ban e» : prcav gnac։ Eritasardnern uraxacan։ Ev, iskapes, araj nranq pachzapes txmarner ein, isk ayzhm hankarc nihilistner dardzan։

— Ev aha dzer govac arzhanapatvutyan zgacumy davatchanec dzez, -sarnutyamb nkatec Bazarovy, minchder Arkadin amboghjapes borboqvec, ev achqery phaylatakecin։— Mer vetchy shat heru gnac... Terevs, aveli lav e dadarecnenq։ Isk es ayn zhamanak miayn patrast klinem hamadzaynel dzez het, — asac na ver kenalov, -ete duq indz knerkayacneq get mi voroshum mer ardi yntanekan kam hasarakakan kyanqic, vory liakatar ev anxna zhxtman arit chtar։

— Aydpisi milionavor voroshumner knerkayacnem, — bacakanchec Pavel Pevtrovichy, -milionavor։ Ay, tekuz henc hamaynqy, orinak։

Caghrakan sary zhpity crec Bazarovi shrtunqnery։

— Eh, hamaynqi masin, — asac na, — aveli lav e xoseq dzer eghbor het։ Karcem na ayzhm arden phordzov imacav, te inch ban e hamaynqy, inch ban e hamaynakan erashxavorutyuny, zhuzhkalutyunn u dra nman banery։

— Yntaniqy, verjapes yntaniqn aynpes, inchpes vor na goyutyun uni mer gyughakanneri mej, — gochec Pavel Petrovichy։

— Karcum em, vor ayd harcy evs aveli lav e henc dzez hamar manramasnabar chqnnel։ Erevi lsac klineq harsnapighcneri masin։ Lseceq indz, Pavel Petrovich, aveli lav e dzez mi erku or mtacelu zhamanak tveq, vorovhetev miangamic dzhvar te mi voreve ban gtneq։ Mi lav xorheceq mer bolor dasakargeri masin ev amen meki vra arandzin kang areq, isk minch ayd es u Arkadin el...

— Amen ban caghr u canak dardzneq, — vra berec Pavel Petrovichy։

— Voch, gorter shertatenq։ Gnanq, Arkadi, ctesutyun, paronner։

Erku ynkernery durs gnacin։ Eghbayrnery mnacin menak ev skzbum miayn mimyanc eresi ein nayum։

— Aha, — verjapes sksec Pavel Petrovichy։— Aha mer nerka eritasardutyuny։ Dranq en aha — mer zharangnery։

— Zharangnery, — taxcali harachanqov krknec Nikolay Petrovichy։ Na vetchi amboghj yntacqum karces aseghneri vra er nstac, ev mimiayn goghtuk, hivandagin nayum er Arkadiin։— Gites es inch hisheci, eghbayr։ Mi angam lusahogi mayriki het vetch uneca, na bghavum er, cher uzum indz akanj dnel... Verjapes es nran asaci, te duq ibr cheq karogh indz haskanal, vor menq ibr te erku tarber serundneri enq patkanum։ Mayriky sastik neghacav, isk es mtaceci, inch anem։ Haby darn e, minchder harkavor e kul tal։ Ayzhm aha mer hertn e hasel, ev mer zharangnery karogh en mez asel, duq mer serndi mard cheq, kul tveq haby։

— Du arden chaphazanc barehogi es u hamest, – ararkec Pavel Petrovichy, — es, yndhakaraky, havatacac em, vor menq qez het aveli enq iravaci, qan ays paroniknery, tepet ev guce phoqr inch hnacac vielli[18] lezvov enq mer mtqery artahaytum, ev chunenq nranc handugn andznapastanutyuny... Ev inch phqvac e dardzel nerka eritasardutyuny։ Erb harc es talis drancic mekn u mekin, vor ginucn eq uzum, karmir te spitak, «es sovorutyun unem geradaselu karmiry» patasxanum e na bamb dzaynov ev demqi mi aynpisi karevor artahaytutyamb, vor karces ayd mijocin amboghj tiezerqy nran e mtik talis...

— El tey cheq uzum, — harcrec Fenichkan drnic ners nayelov, minch yndunaranum lsvum ein vitchoghneri dzaynery, na sirt cher anum ners mtnelu։

— Voch, karogh es asel, vor heshtaery vercnen, — patasxanec Nikolay Petrovichy ev ver kacav, nran yndaraj gnac։ Pavel Petrovichy ktruk dzevov asac nran, bon soir[19], gnac ir arandznasenyaky։

XI

Kes zham het Nikolay Petrovichy gnac partez, ir sireli hovanocy։ Txur mtqery pasharel ein nran։ Arajin angamn er, vor na parz zgum er ir anjatvacutyuny vorduc։ Na naxazgum er, vor or-ori ayd anjrpety piti aveli u aveli mecanar։ Uremn zur er na dzmery Peterburgum amboghj orerov nstum noraguyn grqer kardum, zur er eritasardneri xosakcutyunnerin akanj dnum, zur er uraxanum, erb hajoghvum er iren nranc krakot tchareri mej ir xosqn el mtcnel։ «Eghbayrs asum e, te menq enq iravaci, — mtacum er na, — ev, amen mi inqnasirutyun mi koghm toghnelov, indz el aynpes e tvum, vor nranq aveli en heru tchshmartutyunic, qan menq, bayc mievnuyn zhamanak es zgum em, vor nranq unen mi aynpisi ban, mi tesak aravelutyun, vory menq chunenq... Eritasardutyunn e, ardyoq։ Voch eritasardutyuny che miayn։ Ardyoq ayd aravelutyunn ayn che, vor nranc mej aveli qich en aghayutyan hetqery, qan te mer mej» ։

Nikolay Petrovichy gluxy qash gcec u dzerqov eresy shphec։

«Bayc merzhel banasteghcutyuny, — mtacec na noric, — chsirel nkarchutyuny, bnutyuny...» ։

Ev na chors koghmy nayec, karces kamenalov haskanal, te inchpes kareli e bnutyuny chsirel։ Arden erekoyanum er. arevy cackvel er kaghamaxineri antari hetevy, vory gtnvum er partezic kes verst heru, nra stvern ynkac er ansharzh dashteri vra ev verj chuner։ Antari erkarutyamb mut, negh tchanaparhov kisarshav gnum er mi gyughaci: spitak dzi nstac, na amboghjovin erevum er parz kerpov, amboghjovin: nuynisk usi karkatann el, chnayac, vor stveri mijovn er dnum, hatcheli ev parzorosh erevum ein dziu voti sharzhumner։ Arevi tcharagaytnern el ir hertin mutq ein gorcum antary ev, tavuti mijic taphancelov, mi aynpisi jerm luysov ein voghoghel kaghamaxineri bnery, vor eghevnu bneri ein nmanum, isk tav terevnery hamarya kapuyt guyn ein stacel, isk antari verevy taracvac er bac-kapuyt erkinqy, vor verjaluysi tcharagaytneric tetevaki, karmrel er։ Cicernaknery trchum ein bardzrum, qamin bolorovin handartvel er. ushacac meghunery culabar u qnat bzzum ein hasmiki caghikneri mijev, mlaknery syuni nman vxtum ein heru dzgvac men-menak tchyughi verevy։ «Ax, inch sqancheli e, astvac im», — mtacec Nikolay Pearovichy ev arden sksel er ir sirac votanavory asel, bayc hankarc mitqn ynkan Arkadin, Stoff und Kraft-y ev lrec, bayc sharunakum er mnal mievnuyn teghum, sharunakum er andznatur linel xoheri vshtali u berkrarit xaghin։ Na sirum er anurjneri mej ynknel, gyughakan kyanqy nra mej ayd hatkutyunn er zargacrel։ Vaghuc e, vor na nuynpes erazum er: ijevanatany vorgu tchanaparhy pahelis, isk ayn oric heto arden phophoxutyun er teghi unecel, arden parzvel ein derevs ayn zhamanak anorosh haraberutyunnery... ev ayn el inchpes։ Dardzyal mitqn ynkav lusahogi kiny, bayc voch aynpes, inchpes vor na sovor er tesnel nran erkar tarineri yntacqum antntes, bari tantikin, ayl vorpes norati aghjik barak iranov, anmegh-phordzogh hayacqov ev pind hyusac camy mankakan vzovn ynkac։ Hishec na, te inchpes er tesel nran arajin angam։ Ayn zhamanak inqy der usanogh er։ Nran handipel er ir bnakac tan astitchanneri vra ev hankarc nran zarnvelov, shur er ekel, vor neroghutyun xndri, bayc aysqann er miayn karoghacel totovel: «pardon, monsieur» [20], isk na gluxd xonarhel er, qmcicaghel, ev hankarc karces vaxecac phaxel gnacel er, isk astitchanneri ptuytqin shtap nayel er nran, lurj demq yndunel u karmrel։ Aynuhetev hishec ir arajin veherot aycelutyunnery, kes-beran xosqery, kes-zhpitnery, ev apshutyuny, taxicy, xoyanqy ev verjapes ayn heghdzucich berkranqy... Ur koran ayn ameny։ Na dardzav. ir kiny։ Inqn aynpes baxtavor er, vor qcherin e vitchakvum erkris vra... «Bayc, — mtacum er na, — ayd qaghcr, arajin vayrkyannery, inchu chpetq e aprein nranq haverzhakan, anmahakan kyanqov» ։

Na cher ashxatum ir hamar parzel ir mtqery, sakayn zgum er, vor kcankar ayd eranavet zhamanakneri hishataky pahpanac linel mi aveli zoregh banov, qan te lok hishoghutyunn er. kuzenar noric shoshaphel ir Mariayi mtermutyuny, zgal nra jermutyunn u shunchy, ev nran arden tvum er, vorpes te na ir verevn er...

— Nikolay Petrovich, — motikic lsvec Fenichkayi dzayny, — ur eq։

Nikolay Petrovichy cncvec, na voch cav zgac, voch xghtchi xayt... Na cher karogh minchev angam hnaravor hamarel, vorpeszi ir knojn u Fenichkayin hamematen irar het, bayc na aphsosec, vor Fenichkan ekav iren phntrelu։ Fenichkayi dzayny miangamic nran hishecrec ir spitakac mazery, ir cerutyuny, ir nerkan...

Dyutakan ashxarhy, ur na nor er votq drel, vory arden cagum er ancyal migamac aliqneri mijic, sharzhvec u chqacav։

— Aystegh em es, — patasxanec na, — gna, kgam։ «Ahavasik aghayutyan hetqery», — ancav nra mtqov։ Fenichkan lrik mtik tvav zovanoci mejn u anhetacav։ Isk na zarmacac nkatec, vor minch inqy anurjnerin er andznatur eghel, arden gishery vra er hasel։ Chors koghmn amen ban mtnel u lrel er, ev Fenichkayi demqy nra achqi araj xist dzhguyn u manr tvac։ Na ver kacav ev uzum er tun veradarnal, bayc qnqshacac sirty cher karoghanum hangstanal ir krcqi mej, ev na sksec canr-canr man gal partezum: mert mtaxoh mtik talov votneri tak, mert achqery bardzracnelov depi erkinqy, vortegh astghern arden par brnac irar achqov ein anum։ Na erkar zhamanak, hamarya minchev hognely, man ekav, isk nersy inch-or anhangstutyun, voronogh, anorosh u txur anhangstutyun amenevin cher handartvum։ Oh, inchpes piti cicagher ayzhm Bagharovy, ete imanar, te inch er katarvum ir nersum ayd mijocin։ Arkadin inqn el kdataparter nran։ Nra, qarasun-chorsamya mardu, gyughatntes ev tnarar mardu achqern artasvakalecin anarit artasuqov։ Da tavjutakic haryur angam vattar er։

Nikolay Petrovichy sharunakum er man gal ev sirt cher anum mtnel tun, ir xaghagh u harmaravor buyny, vor ir bolor lusavor patuhannerov aynpes hrapurich kerpov nayum er iren։ Na uzh chuner bazhanvelu xavaric, partezic, demqi vra tarm odi zgacoghutyunic ev ir taxcic, anhangstutyunic…

Tchanaparhi shrjadardzum nra arajn elav Pavel Petrovichy։

— Ayd inch e patahel qez, — harcrec na Nikolay Petrovichin.— eresid guyn chka, karces urvakan lines։ Du tkar es, inchu ches parkum։

Nikolay Petrovichy kartch xosqerov patmec nran ir hogekan vitchaky ev heracav։ Pavel Petrovichy hasav minchev partezi verjy ev nuynpes mtqi mej ynkav, nuynpes achqy depi erkinq bardzracrec։ Bayc nra geghecik, sev achqeri mej, baci astgheri luysic, vochinch chandradardzav։ Na romantik cher cnvel ev nra: ptchnaserin hatuk, fransiakan dzevi mardatyac char u krqot hogin chgiter anurjnerov tarvel…

— Gites inch ka, — nuyn gishery Bazarovn asum er Arkadiin։— Mi hoyakap mitq e hghacel im glxum։ Hayrd aysor asum er, te dzer ayn nshanavor azgakanic namak e stacel։ Hayrd chi gnalu, ek es u du gnanq…-n, che vor ayd parony qez el e kanchum։ Tesnum es, te inchpisi eghanak e anum aystegh։ Isk menq mi qich qamun ktanq mez, qaghaqy ktesnenq։ Mi hing-vec or man kganq u bavakan e։

— Isk aynteghic du kveradarnas aystegh։

— Voch, petq e hors tesutyan gnam։ Gites, vor na ...-ic eresun verst heravorutyan vra e։ Vaghuc e es nran chem tesel, mors: nuynpes, petq e ceruninerin mxitarel։ Nranq lav mardik en, manavand: hayrs-zvartchali mard e։ Es axr nranc minutchar vordin em։

— Nranc mot erkar es mnalu։

— Chem karcum։ Erevi dzandzrali klini։

— Isk veradardzid mez mot ches mtni։

— Chgitem… tesnem։ Hy։ Inch kases։ Gnum enq։

— Inchu che, — culoren nkatec Arkadin։

Na ir srtum shat uraxacav ynkeroj arac arajarkutyany, bayc partq hamarec ir ayd zgacmunqy cackelu։ Zur cher na nihilist er։

Myus orn Arkadin Bazarovi het …-n gnac։ Maryinoyi eritasardutyuny nranc gnalun aphsosac. Dunyashan minchev angam lac el eghav... Sakayn ceruninery sksecin azat shunch qashel։

XII

Ayn *** qaghaqy, ur meknecin erku ynkernery, gtnvum er mi eritasard nahangapeti ishxanutyan tak, vory arajadem, bayc mievnuyn zhamanak naev brnakal mard er, mi erevuyt, vory sovorabar patahum e Rusastanum։ Na arden ir karavarutyan arajin isk tarum voch miayn yndharvel er nahangakan aznvakanutyan paraglux, dziabucarani ter ev hyuraser mardu gvardiayi pashtonatogh shtabs-rotmistri het, aylev ir sephakan pashtonyaneri het։ Ayd artiv cagac vetchern aynpisi chapheri ein hasel, vor Peterburgum ministrutyunn anhrazhesht gtav hatuk havatarmatar andz ugharkel, handzn ararelov teghn u teghy qnnel gorcy։ Ishxanutyan yntrutyunn ynkav Matvey Ilyich Kolyazini vra, ayn Kolyazini vordu, vori xnamatarutyan tak mi zhamanak gtnvum ein eritasard Kirsanovnery։ Na el er «eritasardneric», aysinqn nor er qarasunn ancel, bayc arden petakan bardzr pashtonneri achq uner ev krcqin erku koghmic mi-mi astgh er krum։ Teev ayd astgheric meky, xostovananq lini, otar petutyan mi hasarak astgh er։ Sa el, nahangapeti nman, vorin ekel er datelu, arajadimakan er hamarvum ev, arden nshanavor dirq uner, bayc nman cher nshanavor girq unecoghneri mecamasnutyan։ Ir masin na shat mec hamarum uner, nra pharasirutyuny chaph u sahman chuner, bayc iren pahum er parz, nayum er xraxusabar, akanj er dnum neroghamtabar ev aynpes baresrtoren cicaghum er, vor skzbi shrjanum korogh er minchev angam «hrashali mard» tval։ Karevor depqerum na giter sakayn, inchpes asum en, mardkanc achqin toz phchel։ «Erandn anhrazhesht ban e», — asum er na aydpisi depqerum, «l’énergie est la première qualite dum home d’état» [21], bayc, chnayelov dran, na misht xabvum er ev amen mi phoqr i shate phordzvac pashtoeya nstum er nra glxin։ Matvey Ilyichy mec harganqov er xosum Gizoyi masin, ev ashxatum er bolorin u amen mekin haskacnel, vor inqy hnapasht ev hetamnac byurokratneri tvin chi patkanum, vor inqn anushadir chi toghnum hasarakakan kyanqi voch mi nshanavor erevuyt… Bolor aydpisi xosqery shat lav canot ein nran։ Na minchev angam hetevum er, tepet ev anhog vehutyamb, zhamanakakic grakanutyan zargacmany, aynpes, inchpes vor hasakavor mardy phoghocum handipelov erexaneri xmbin, erbemn gnum e nranc hetevic։ Iskapes Matvey Ilyichr shat cher zanazanvum Aleqsandryan shrjani ayn petakan gorcichneric, voronq patrastvelov Peterburgum aprogh tikin Svechinayi tuny erekuyti gnal, aravotyan Kondilyakic[22] mi-mi ej ein kardum։ Miayn te sra dzevery urish ein, aveli zhamanakakic ein։ Na tcharpik palatakan er, xist xoramank mard, ev urish vochinch, voch mi gorcic gaghaphar chuner, xelq chuner, imanum er ir sephakan gorcery araj tanel, aydtegh arden voch voq cher karogh nran tamqel, isk glxavorn el ayd er։

Matvey Ilyichy Arkadiin yndunec lusamit pashtonyayin hatuk barehogutyamb, avelin asenq, cicagheres։ Sakayn na zarmacav, erb imacav, vor hravirvac azgakannery gyughumn ein mnacel։ «Qo hayriky misht tarorinak mard e eghel», — nkatec na ir pharahegh xalati phnshery dzerqi mej ver-ver dzgelov, ev hankarc, darnalov depi mi carayoghi, vory amenayn xnamqov kotchkel er ir nshanazgesti bolor kotchaknery, mtaxoh kerparanqov bacakanchec: «inch e» ։ Eritasardy, vori shrtunqnery erkar zhamanak lur mnaluc arden irar ein kpac, teghic mer kacav ev tarakusanqov ir mecavori eresin nayec։ Sakayn Matvey Ilyichy storadryalin tarakusanqi mej gceluc heto aylevs nra vra ushadrutyan chdardzrec։ Mer mecavornery sovorabar sirum en irenc storadryalnerin shphotecnel, ayd npatakin hasnelu hamar nranc gorc drac mijocnery bavakan tarber en։ I miji ayloc hetevyal mijocy bavakan gorcacakan e, «is quite à favourite» [23], inchpes asum en angliaciq. mecavory hankarc dadarum e amenahasarak xosqern angam haskanaluc, iren xul e dzevacnum։ Na, orinaki hamar, kharcni, te inch or e aysor։

Nran harganqov zekucum en: «Aysor urbat e, Dzerd me-cu-t-t-tyun» ։

— Hy, inch e, inch e։ Inch eq asum, — larvac krknum e bardzrastitchan pashtonyan։

— Aysor urbat e, Dzerd mm..m..tyun։

— Inchpes, inch, inch ban e urbaty։ Inch urbat։

— Urbat e, Dzerd … t…ttt…t…tyun, shabatva mi orn e։

— Inch e, chlini uzum es indz das tal։

Matvey Ilyichy, teev azatamit er hamarvum, bayc ev aynpes ho mecavor er։

— Qez xorhurd em talis, barekams, vor nahangapetin aycelutyan gnas, — asac na Arkadiin, — haskanum es, iharke, ays xorhurdy vor talis em voch te ayn pattcharov e, vor hetevogh em hin haskacoghutyunneri, te anhrazhesht e xonarhutyan hamar gnal ishxanavornerin glux talu, ayl parzapes ayn pattcharov, vor nahangapety lav mard e, manavand vor havanoren cankanum el es aysteghi hasarakutyan het canotanal... Husov em, hasarakutyunic phaxchogh ches։ Isk na vaghy che myus ory mec parahandes e talis։

— Duq linelu eq ayd parahandesin, — harcrec Arkadin։

— Parahandesy na im patvin e talis, — hamarya aphsosanqov asac Matvey Ilyichy։— Parel karoghanum es։

— Parum em, bayc voch lav։

— Izur։ Aystegh sirun kanayq aghjikner kan. ham el amot e, vor eritasardy parel chimana։ Dardzyal ays vor asum em amenevin chkarces, te hin haskacoghutyunneri hetevanq e asacs, amenevin chem karcum, te mardu xelqy votnerumn e, bayc bayronakanutyuny cicagheli ban e։ Il a fait son temps[24]։

— Es bolorovin el bayronakanutyunic che, vor...

— Es qez kcanotacnem aysteghi tikinneri het, qez karnem im teveris tak, — yndhatec Matvey Ilyichy ev inqnagoh zhptac։— Ches mrsi, che։

Ners mtav caran u haytnec, vor ekel e arqunakan palati naxagahy, kntchrapat shrtunqnerov qaghcrahayac mi ceruk, vory bnutyan sastik sirahar er, manavand amarayin ory, erb, nra xosqerov, «amen mi meghvik amen mi caghkic vercnum e harkik...» ։ Arkadin durs ekav։

Na Bazarovin gtav ayn pandokum, ur ijevanel ein ev erkar hamozum er nran, vor nahangapeti mot gnan։

— Inch arac, — asac verjapes Bazarovy, — jurn ynknoghy andzrevic chi vaxena։ Vor ekel enq kalvacatererin tesnelu, de ari tesnenq։

Nahangapety eritasardnerin siralir yndunelutyun cuyc tvec, bayc nranc chnstecrec u inqn el chnstec։ Na sharunak shtapum er u anhangist drutyan mej er. aravotic hagnum er negh hamazgestn u kapum er chaphazanc pind phoghkapy, voch kusht utum er, voch kusht xmum, sharunak kargadrutyunner er anum։ Nahangum nra anuny Burdalu ein drel, voch te aknarkelov haytni fransiaci qarozchin, ayl burdan[25]։

Nahangapety Kirsanovin ev Bazarovin hravirec ir mot: parahandesi, isk erku rope anc noric krknec hravery, entadrelov, vor nranq eghbayrner es ev Kaysarov anvanec։ Nahangapeti motic durs galov nranq tun ein darnum, vor hankarc aydteghov ancnogh karqi mijic durs trav kartch hasakov, slavyanofili zgestov mi mard u «Evgeni Vasilich» kanchelov vazec depi Bazarovy։

— Hy, ayd duq eq, herr Sitnikov, — asac Bazarovy sharunakelov qaylel maytov, — vor xachic։

— Erevakayeceq, bolorovin patahabar, — patasxanec sa ev, depi karqy shur galov, mi hing angam dzerqov arav u kanchec, — hetevnerics ari, hetevnerics։ — Hayrs aystegh gorc uner, — sharunakec na arvi vrayic trchelov, — indz xndrec, vor... Aysor lseci ekel eq ev arden dzer bnakarann el gnacel em... (Hiravi, erku barekam irenc hyuranocy veradarnaluc gtan Sitnikovi aycetomsy, erku cayry calac, ev vran grac nra anuny: mek eresin franseren, isk myus eresin: slavoneren caghkazard tarerov) ։ Husov em, nahangapeti motic cheq galis։

— Mi husaq, ughghaki nra motic enq galis։

— Ha, ayd depqum es el kgnam… Evgeni Vasilich, canotacreq indz dzer… nranc het։

— Sitnikov, Kirsanov, — mrtmrtac Bazarovs aranc kang arnelu։

— Indz hamar pativ em hamarum, — sharunakec Sitnikovy, koghe-kogh araj ancnelov, qaghcr zhptalov ev shtapov hanec ir chaphazanc yntir u vayeluch dzernocy։

— Xist shat ei lsel… Es Evgeni Vasilichi vaghucva canoty ev, karogh em asel, ashakertn em։ Ւm veracnutyuns nran em partakan։

Arkadin mtik tvav Bazarovi ashakertin։ Nra lpstac demqi manr, sakayn hatcheli gcagrutyan vra anhangist u but artahaytutyun er erevum, phoqrik, ases te depi ners seghmac achqery harac ditum ein anhangist, nra cicaghn el anhangist er, kartch u chor։

— Khavataq, — sharunakec na, — arajin angam vor Evgeni Vasilevichy im nerkayutyamb asac, te chpetq e heghinakutyun tchanachel, aynpes vogevorveci… karces achqers miangamic bacvecin։ Ahavasik, mtacum ei, verjapes gta mi mard։ I dep, Evdeni Vasilevich, anpattchar petq e duq aystegh ayceleq mi tiknoj, vory katarelapes karogh e ymbrnel dzez ev vori hamar dzer aycelutyuny kataryal ton klini։ Erevi nra anuny lsac el klineq։

— Inch kin e, — akama harcrec Bazarovy։

— Kukshina, Eudoxie, Evdokia Kukshina։— Mi zarmanali kin e, êmancipée[26] bari bun imastov, arajavor mi kin e։ Giteq inch ka։ Ekeq bolors el miasin gnanq nra mot։ Nra bnakarann aysteghic erku qayl e։ Ayntegh el knaxatchashenq։ Ho der cheq naxatchashel։

– Voch։

— Shat el lav eq arel։ Na, giteq, amusnuc aoandzin e aprum, voch voqic kaxum chuni։

— Sirun kin e, — yndhatec Bazarovy։

— Y… chi, chi kareli asel։

— El, ur eq mez qarsh talis nra mot։

— Ah, hanaqchi, hanaqchi... Na mez hamar shampayn gini kbana։

— Ha։ Iskuyn erevum e gorcnakan mardy։ I dep, dzer hayry dardzyal kapali gorcerov e zbaghvum։

— Ayo, — shtapov patasxanec Sitnikovn u tchghtchghalov cicaghec։— Hy։ Inch eq asum։ Gnum enq։

— Chgitem, tchshmarit։

— Du uzum eir mard tesnel, gna eli, — kisadzayn nkatec Arkadin։

— Hapa duq, p. Kirsanov, — vra berec Sitnikovy։— Duq el hameceq, aranc dzez chi kareli։

— Axr inchpes kareli e hankarc bolors miasin vra tanq։

— Vnas chuni, Kukshinan patvakan kin e։

— Shampayn gini klini, — harcrec Bazarovy։

— Ereq shish klini, — bacakanchec Sitnikovy։— Da es erashxavorum em։

— Inchov։

— Sephakan glxovs։

— Aveli lav klini: hord qsakov։ Sakayn ekeq gnanq։

XIII

Moskvayi tneri dzevov shinac phoqrik aznvakanakan tnaky, vortegh aprum er Avdotya nikitishna (kam Evdoqsia) Kukshinan, gtnvum er *** qaghaqi nor ayrvac phoghocneric mekum։ Haytni e, vor Rusastani nahangakan qaghaqnery hing tarin mi angam ayrvum en։ Drany cur xphac aycetomsi verevic erevum er zangaki kory, isk naxasenyakum nrany dimavorec glxazard cackac mi kin, vor voch aghaxni nman er, voch el ynkerakcuhu— haytni nshany tantiknoj arajadimakan dzgtumneri։ Sitnikovy harcrec, te Avdotya Nikitishnan tann e։

— Ayd duq eq, Victor, — koghqi senyakic lsvec mi barak dzayn։— Ners mteq։

Glxazardov kinn iskuyn anhetacav։

— Menak chem, — asac Sitnikovy tcharpkutyamb hanelov vrayi vengerkan, vori takic antev batchkoni kam erkar verarkvi pes mi ban erevac, ev Arkadii u Bazarovi vra hamardzak hayacq dzgec։

— Mievnuyn e, — patasxanec dzayny։— Entrez[27]։

Eritasardnery ners mtan։ Nranc mtac senyakn aveli arandznasenyaki er nmanum, qan te yndunarani։ Tghtery, namaknery, hast amsagreri hamarnery, voronc tertery mec masamb ktrvac chein, taphtphvac ein phoshot seghani vra. amen tegh erevum ein qashac cxaxoti spitak mnacordnery։ Kashve gahavoraki vra teq er ynkac derevs norati, shikaher, mazery mi phoqr shagh ekac mi kin, metaqsya, voch aynqan tarm hagustov, kartchik bazuknerin xoshor aparanjanner, glxin hyusken cackoc dzgac։ Na ver kacav gahavoraki vrayic ev anphuyt kerpov userin qashelov spitak aqisi mortuc karac, bayc arden deghnac mushtaky, cuyl— cuyl asac.

— Barev, Victor, — ev seghmec Sitnikovi dzerqy։

— Bazarov, Kirsanov, — Bazarovin nmanelov ktruk asac Sitnikovy։

— Hameceq, — artasanec Kukshinan, ev Bazarovi vra severelov ir klor achqery, voronc aranqum karces vorbacac mnacel er qity phoqrik karmir, cayry depi ver ccac, avelacrec, — es dzez tchanachum em, — ev nra dzerqn el seghmec։

Bazarovy notery kitec։ Ayd emansipacvac knoj phoqrik u tgegh kerparanqum voreve aylandak ban chkar. miayn demqi artahaytutyuny anhatcho tpavorutyun er gorcum tesnoghi vra։ Mard akama uzum er harcnel nran. «Inch e, qaghcac es։ Kam dzandzranum es։ Kam qashvum es։ Inchu es larvac mnacel։ Sitnikovi nman, nra sirtn el sharunak ases mi ban krcum er։ Na xosum u sharzhvum er shat azat, bayc mievnuyn zhamanak: anhamardzak։ Havanoren na inqn iren mi barehogi u parz eak er hamarum, minchder inch uzum e aner, misht aynpes er tvum, te henc ayd bann e, vor na cher uzum anel, nra amen aracn el, inchpes erexanern en asum, sarqovi er durs galis, aysinqn parz, bnakan cher erevum։

— Ayo, ayo, Bazarov, es dzez gitem, — krknec na (gavarakan ev Moskvayi shat kananc nman na el sovorutyun er arel henc canotutyan arajin oric tghamardkanc azganunov kochel) ։— Sigar kuzeq։

— Sigary ir hertin, — vra berec Sitnikovy, vor arden ver er ynkel bazkatori vra u votnery verev bardzracrel, — mez naxatchash tveq, sastik qaghcac enq։ Asaceq, vor mi shish el shampayn hanen։

— Phaphkamol, — asac Evdoqsian ev cicaghec։ Cicaghelis atamneri vra erevum ein nra verevi lindery։

— Es kyanqi harmarutyunnery sirum em, — ir xosqin karevorutyun talov, artasanec Sitnikovy։— Ayd bann im azatamit linelun argelq che։

— Che, argelq e, argelq, — bacakanchec Evdoqsian, ev spasuhineric mekin patvirec, vor naxatchashi vou mek el shampayn ginu patrastutyun tesni։— Duq inch karciqi eq, — asac na Bazarovin dimelov։— Havatacac em, indz hamakarciq klineq։

— Karcum em: voch, — patasxanec Bazarovy։— Mi ktor misy lav e, qan mi patar hacy, nuynisk qimiakan tesaketic։

— Isk duq parapum eq qimiayov։ Ayd im amenasirac bann e։ Minchev angam es inqs mi macik em hnarel։

— Macik։ Duq։

— Ayo, es։ Ev giteq inch npatakov, tiknikneri gluxner shinelu npatakov, vorpeszi chkotrven։ Axr es el gorcnakan mard em։ Bayc der patrast che։ Harkavor e Lirixi grvacqy kardal։ I dep, «Moskovskie vedomostii» mej kardacel eq kananc ashxatanqi masin Kislyakovi grac hodvacy։ Xndrem, kardaceq։ Kananc xndiry ho dzez hetaqrqrum e։ Nuynpes ev usumnarannery։ Inchov e parapum dzer barekamy։ Inch e nra anuny։

Tikin Kolkshinan irar hetevic qnqshacac anhogutyamb taphum er ir harcery, chspaselov patasxani։ Eres arac erexanery irenc dayakneri het aydpes en xosum։

— Indz kanchum en Arkadi Nikolayich Kirsanov, – asac Arkadin, — es vochnchov el chem parapum։

Evdoqsian cicaghec։

— Ayd lav ban e։ Inch e, duq cheq cxum։ Viktor, giteq, dzez vra barkacac em։

— Inchi hamar։

— Asum en, te duq dardzyal sksel eq Zhorzh Sandin govabanel։ Na mi hetamnac kin e ev urish vochinch։ Inchpes kareli e nran hamematel Emersoni het։ Voch mi gaghaphar chi artahaytum voch dastiarakutyan masin, voch el mardakazmutyan, voch mi bani masin։

Havatacac em, na saghmnabanutyan anunn angam chi lsel, isk mer zhamanakum-aranc dran kareli ban e։ (Evdoqsian minchev angam dzernerov zarmacakan sharzhum arav) ։ Ax, inch hrashali hodvac e grel Elisevichn ayd masin։ Hantcharegh paron e։ (Evdoqsian sharunak «mard» aselu tegh «paron» er asum) ։ Bazarov, nsteceq koghqis gahavoraki vra։ Guce chgiteq, es sastik vaxenum em dzezanic։

— Inchu։ Hetaqrqrakan e imanal։

— Duq vtangavor paron eq xist qnnadat eq։ Ax, astvac im, minchev angam cicaghs galis e, aynpes em xosum, karces hetamnac kalvacater kanancic linem։ Asenq, henc kalvacater el em։ Kalvacqs karavarum em inqs ev, erevakayeceq, im gyughapet Erofeyy zarmanali tipar e, tchisht ev tchisht Kuperi Patfayndern e, mi arandzin bnakan ban ka nranum։ Es verjnakanapes bnakutyun em hastatel aystegh։ Antaneli qaghaq e, che։ Bayc inch arac։

— Qaghaq e qaghaqi pes, — antarberutyamb nkatec Bazarovy։

— Bayc ev aynpes aystegh manr-munr shaher en mimiayn, ev ayd e sarsaphelin։ Arajnerum dzmernery Moskvayum ei aprum… bayc ayzhm ayntegh aprum e im koghakicy, msio Kukshiny։ Asenq Moskvan el ayzhm... chgitem tchshmarit, nuynpes naxkiny che։ Uzum em artasahman gnal, ancyal tari arden bolorovin patrastvel ei tchanaparh ynknelu։

— Iharke, Phariz, — harcrec Bazarovy։

— Phariz ev Haydelberg։

— Inchu Haւdelberd։

— Axr Bungenn ayntegh e։

Bazarovy voch mi ban chgtav aselu։

— Pierre Sapozhnikovy... tchanachum eq։

— Voch, chem tchanachum։

— Inch eq asum. Pierre Sapozhnikovy... ayn, vor sharunak linum e Lidia Xostatovayi mot։

— Es ayd tiknojn el chem tchanachum։

— Ayd paronn aha handzn e arel indz ughekcelu։ Pharq astuco, es azat em, zavakner chunem... Ays inch er asaci: pharq astuco։ Eh, asenq, ayd mievnuyn e, Evdoqsian cxaxotic deghnac ir matneqov volorec, glanak shinec, lezvov tughty trjec, ccec u kpcrec։ Ners mtav aghaxiny aphsen dzerin։

— Aha ev naxatchashy։ Uzum eq utel։ Viktor, shishy bac areq, ayd dzer gcov e։

— Ayo, ayo, im gcov e, — qrtmnjac Sitnikovy ev dardzyal tchghtchghalov cicaghec։

— Aystegh sirun kanayq kan, — harcrec Bazarovy errord bazhaky xmelis։

— Kan, — patasxanec Evdoqsian, — bayc bolorn el datarkamit baner en։ Orinak mon amie Odincovan vat che։ Miayn aphsos, vor mi qich varqy... Asenq, ayd el vochinch, bayc voch mi azat hayacq, voch mi yndardzakutyun, voch mi... aynpisi ban։ Petq e amboghj dastiarakutyan sistemy phoxel։ Es ayd masin arden mtacel em. mer kanayq shat vat en dastiarakvac։

— Nranc het duq vochinch cheq karogh anel, — vra berec Sitnikovy։— Petq e nranc arhamarhel, ev es arhamarhum em nranc, liovin u katarelapes։ (Arhamarhelu hnaravorutyunn u ir arhamarhanqy artahaytely Sitnikovi amenahatcheli zgacoghutyunn er. na manavand hardzakvum er kananc vra, aoanc kaskacelu, vor mi qani amsic heto inqy petq e ir knoj araj soghar lok ayn pattcharov miayn, vor na i cne ishxanuhi Durdueosovan er) ։ Nrancic ev voch mekn el charzhe, vorpeszi menq, lurj tghamardiks, nranc masin xosenq։

— Ev nranc bnav harkavor el che, vor mer zruycnery haskanan, — asac Bazarovy։

— Ayd um masin eq xosum, — mej mtav Evdoqsian։

— Sirun kananc masin։

— Inch։ Uremn duq Prudonin hamakarciq eq։

Bazarovn ambartavanutyamb shtkvec։

— Es voch voqi hamakarciq chem։ Es im karciqnern unem։

— Korchi heghinakutyuny, — gorac Sitnikovn uraxacac, vor arit nerkayacav xist artahaytelu ir karciqn ayn mardu nerkayutyamb, vori araj na aynpes strkanum er։ — Bayc isqy Makoleyy[28], — uzec sksel Kukshinan…

— Korchi Makoleyy, — vorotac Sitnikovy։— Duq pashtpanum eq ayd kananc։

— Ayd kananc che, ayl kananc iravunqnery, voronc es erdvel em minchev aryans verjin katily pashtpanel։

— Korchi, — Bayc Sitnikovn aystegh kang arav, — es ayd chem zhxtum, — asac na։

— Voch, es tesnum em, vor slavyanofil eq։

— Voch, es slavyanofil chem, tepet, iharke...

— Voch, voch, voch։ Duq slavyanofil eq։ Duq Domostroyi[29] hetevogh eq։ Dzez saz kga dzerqi mtrak pahel։

— Mtraky vat ban che, — nkatec Bazarovy, — bayc ahavasik menq hasanq verjin katilin...

— Inch bani, — yndhatec Evdoqsian։

— Shampayni, amenahargeli Avghotya nikitishna, shampayni ev voch dzer aryan։

— Es chem karogh antarber lsel, erb hardzakvum en kananc vra, — sharunakec Evdoqsian։— Aygh sarsapheli, sarsapheli e։ Phoxanak nranc vra hardzakvelu, aveli lav e Misheli De l’amour[30] girqy kardaceq։ Hrashaւi ban e։ Paronner, ekeq siro masin xosenq, — avelacrec Evdoqsian, dzerqy taluk kerpov gahavoraki tchmrtkac bardzi vra dzgelov։

Hankarcakan lrutyun tirec։

— Voch, inch hark ka siro masin xosel, — asac Bazarovy, — ay, duq hisheceq Odincovayi masin... Karcem ayspes asaciq։ Vov e ayd tikiny։

— Chqnagh, chqnagh ararac, — tchchac Sitnikovy։— Es dzez kcanotacnem։ Shat xeloq, harust, ayri kin։ Dzhbaxtabar bavarar chaphov zargacum chuni — lav kliner, vor mer Evdoqsiayi het motikic canot liner, Dzer kenacy, Evdoqsi, ekeq bazhakners chrxkacnenq։ «El toc, et toc, et tin-tin-tin. Et toc, et tin-tin-tin» [31].

— Viktor, duq charatchtchi eq։

Naxatchashy erkar sharunakvec։ Shampayni aoajin shshin hajordec erkrordy, errordy ev minchev angam chorrordy.. «Evdoqsian andadrum datarkabanum er։ Sitnikovy nran ardzaganqum er։ Erkar zhamanak xosum ein, te inch ban e amusnutyuny: naxapasharmunq te hancanq, ev mardik inchpes en cnvum: miatesak te voch, ev iskapes inchumn e anhatakanutyuny։ Verjapes, bann ayntegh hasav, vor Evdoqsian, xmac ginuc bolorovin karmrac, ev taphak eghungnerov xangarvac dashnamuri steghnery baxelov sksec xrpot dzaynov ergel nax: gnchuakan erger, heto el Seymur-Shiffi «Nirhum ev qnkot Granadan» romansy, isk Sitnikovy glxin vznoc phatatac katarum er talkahar sirekani dery, hetevyal xosqern artasanelov.

Ev qu shrtunqd im shrtanc het
I jerm hambuyr mi droshmvin։

Verjapes Arkadin chhamberec։ «Paronner ays arden Bedlami[32] nman mi ban dardzav», — nkatec na bardzr dzaynov։ Bazarovy, vor erbemn miayn xosakcutyan mijocin mek-mek caghrakan xosqer er bac toghnum ev aveli shampaynov er zbaghvac, bardzradzayn horanjec, ver kacav ev, aranc tantiknojy mnas barev aselu, Arkadii het miasin durs ekav tnic։ Sitnikovn el nranc hetevic durs trav։

— Inchpes e, hy, inchpes e, — asum er na shoghoqortabar mek aj ev mek dzax vazelov, — asaci axr, vor zarmanali andznavorutyun e։ Aha te inchpisi kanayq en mez petq։ Sa ir tesaki mej baroyakan, veh erevuyt e։

— Isk qo hor ayn hastatutyunn el baroyakan erevuyt e, — asac Bagharovy, matov pandoky cuyc talov, vori motic ayd mijocin ancnum ein։

Sitnikovy dardzyal tchchalov cicaghec։ Na sastik amachum er ir cagumic ev cher imanum, viravorver te, uraxanar Bazarovi ayd anspaseli du-ov xoseluc։

XIV

Mi qani or heto nahangapeti parahandesy kayacav։ Matvey Ilyichy iskapes «handesi herosn er» . nahangakan paragluxn amenqin u amen mekin haytnum er, te ekel e mimiayn i hargans Matvey Ilyichi, isk nahangapety minchev angam parahandesum, minchev angam ansharzh kangnac zhamanak sharunakum er «kargadrutyunner anel» ։ Matvey Ilyichi varmunqi qnqshutyuny karogh er havasarvel miayn nra vehutyany։ Na shoyum er amenqin, vomanc noghkanqi artahaytutyamb, isk vomanc el harganqi artahaytutyamb, «en vrai chevalier français» [33] qaghcrabanum er kananc araj ev sharunak xoshor, zil u arandznaki cicaghov cicaghum, inchpes vayel er bardzrastitchan pashtonyayin։ Na taph tvec Arkadii mejqn u bardzr dzaynov nran ir «azgakann» anvanec։ Bazarovin, vory mi hin frak er hagel, arzhanacrec mi mtazbagh, bayc neroghamit hayacqi, harevancioren, ayti vrayov, nayelov nra vra, ev ardzakec mi anorosh, bayc barehambuyr mrnchoc, vori mijic kareli er voroshel miayn «Es... shsht...» ։ Na maty meknec Sitnikovin u eresin zhptac, bayc miayn gluxy shur tvac։ Minchev angam iren, Kukshinayin el, vor parahandes er ekel aranc krinolini ev keghtot dzernocnerov, bayc draxtahav mazerum, minchev angam Kukshinayin asac. «enchanté» [34]։ Shat mec bazmutyun kar ev eritasardneri pakasutyun chkar, voch-zinvorakannern aveli pateri tak ein xrnvac, minchder zinvorakannery erandagin parum ein, manavand nrancic meky, vor vec shabatva chaph Pharizum mnalov, sovorel er mi qani xizax bacakanchutyunner, inchpes «zut», «Ah, qichtrrrre», «pst, pst, mon bibi» ev ayln։ Na ayd bacakanchutyunnern artasanum er katarelutyamb, isky pharizyan shikov, ev mievnuyn zhamanak asum er: «si j’aurais» phoxanak aselu «si j’avais», «absolument» [35], «anshushti» mtqov, mi xosqov, artahaytvum er ayn velikorusa-fransiakan barbarov, vori vra aynqan cicaghum en fransiacinery, erb nranq mez hark chen zgum havatacnelu, te menq xosum enq irenc lezvov, hreshtakneri pes «comme des anges» [36]։

Inchpes gitenq, Arkadin lav cher parum, isk Bazarovy amenevin cher parum, nranq erkusov qashvel ein mi ankyun։ Nranc miacav naev Sitnikovy։ Na, ir demqin arhamarhakan caghri artahaytutyun talov u tunalic nkatoghutyunner shagh talov, handgnabar nayum er shurjy ev yst erevuytin iskakan hatchuyq er ghgum։ Hankarc nra demqi artahaytutyuny phoxvec ev, Arkadii koghmy darnalov, ases te shphotvac, asac, «Odincovan ekav» ։

Arkadin shur ekav ev tesav sev zgestov mi bardzrahasak kin, vor kangnel er dahlitchi dran mej։ Knoj kecvacqi arzhanavorutyuny apshecrec nran։ Nra holani tevery geghecik kerpov ynkac ein vayelchakazm irani erkarutyamb, fuqsiayi vostery phaylun mazeri vrayov geghecik phrvel ein nra voghork useri vra. phoqr-inch cacr spitak tchakati takic xaghagh u xeloq, ardarev xaghagh, ev voch mtaxoh, nayum ein paycar achqery, ev shrtunqnery zhptum ein haziv nkateli zhpitov։ Mi tesak phaghaqush u meghm uzh er burum nra demqy։

— Canot eq hety, — harcrec Arkadin Sitnikovin։

— Mot canot em։ Uzum eq canotacnem։

— Inchu che… Miayn ays kadrilic heto։

Odincovayi vra Bazarovn el ushadrutyun dardzrec։

— Sa inch kerparanq e, — asac na։— Myus kananc nman che։

Kadrily verjanaluc heto Sitnikovy Arkadiin tarav Odincovayi mot, bayc dzhvar te na motik canot eghac liner Odincovayin, vorovhetev inqn el shphotvec xoselu mijocin։ Odincovan nayec nra vra mi qich tarakusanqov։ Sakayn erb lsec Arkadii azganuny: Odincovayi demqn urax artahaytutyun stacav։ Na harcrec Nikolay Petrovichi vordin che ardyoq.

— Ayo, nra vordin em։

— Dzer hory erku angam em tesel, bayc shat em lsel nra masin, — sharunakec tikiny, — shat urax em dzez het canotanalus։

Ayd mijocin mi adyutant srarshav motecav nran u kadrili hravirec։ Na hamadzaynec։

— Mite parum eq, — harganqov harcrec Arkadin։

— Ayo։ Inchu eq karcum, te es chem parum։ Kam guce dzez tvum e, vor es shat em parav։

— Qav lici... inchpes kareli e։ De vor aydpes e, tuyl tveq dzez mazurkayi hravirel։ Odincovan zijoghabar zhptac։

— Hameceq, — asac na ev nayec Arkadiin che te bardzric, ayl ughghaki aynpes, inchpes vor amusnacac quyrern en nayum irenc shat phoqrik eghbayrneri vra։ Odincovan phoqr-inch mec er Arkadiic, qsaninni mejn er, bayc nra nerkayutyamb Arkadin iren zgum er dprocakan, usanoghik, karces te nranc mej tariqi tarberutyuny anhamemat aveli liner։ Matvey Ilyichy pharahegh kerparanqov u shoghom xosqerov motecav nran։ Arkadin mi koghm qashvec, bayc sharunakum er ditel nran։ Na amboghj kadrili mijocin evs achqy nranic cher heracnum։ Odincovan miatesak azatutyamb er xosum te ir parakci ev te bardzrastitchan pashtonyayi het. na gluxn u achqery canrutyamb pttec ev mi erku angam handart kerpov cicaghec։ Nra qity, inchpes sovorabar hamarya bolor rusneriny, mi qich hast er, ev mashki guynn el aynqan maqur cher, bayc ev aynpes Arkadin vtchrec, vor na ir kyanqum aydpisi sirun kin erbeq cher tesel։ Odincovayi dzayny Arkadii akanjic cher heranum, ases te ayd knoj shori calqern andam urish kananc shori calqeric tarber ein nstum, aveli vayelchates u layn, ev nra marmni sharzhumnern el arandznapes sahun ein ev mievnuyn zhamanak bnakan։

Erb mazurkayi arajin hnchyunneri het Arkadin ir damayi mot nstec, nran tirec amachkotutyuny, uzum er nra het xosel ev mimiayn dzernerov mazern er shphum, voch mi bar cher gtnum aselu։ Bayc ayd erkar chtevec. Odincovayi xaghaghutyuny hamakec ev nran, qarord zham chancac na arden azatoren patmum er ir hor, horeghbor Peterburgum ev gyughum anckacrac kyanqi masin։ Odincovan qaghaqavarutyamb akanj er dnum nra patmacnerin, hovhary tetevaki bac u xuph anelov։ Arkadii shataxosutyunn yndhatvum er, erb Odincovayin pari ein hravirum։ Sitnikovr, i miji ayloc, nran erku angam hravirec։ Odincovan veradarnum er ev noric teghy nstum, dzerqn arnum hovhary, bayc nra kurcqn angam sovorakanic aveli arag cher sharzhvum։ Isk Arkadin noric er versksum ir shataxosely, ev katarelapes erjanik zgalov iren, vor motik e Odincovayin, vor xosum e hety nayelov nra achqerin, nra geghani tchakatin, nra amboghj sirun, veh ev xelaci demqin։ Odincovan inqy qich er xosum, bayc nra xosqeric erevum er kyanqi tchanachoghutyuny։ Arkadin nra mi qani, urish ditoghutyunneric ezrakacrec, vor ays norati kinn arden shat ban e zgacel ev shat ban mtacel…

— Asaceq, um het eiq kangnac, — harcrec Odincovan, — erb Sitnikovy dzez berec indz nerkayacnelu։

— Duq nran nkateciq, — ir hertin harcrec Arkadin։— Inch ereveli demq uni, aynpes che։ Da im ynkern e, Bazarov azganunov։

Arkadin sksec xosel «ir barekami» masin։ Na aynqan manramasn, aynpisi vogevorutyamb er nra masin xosum, vor Odincovan shur ekav ev ushadrutyamb nayec Bazarovi vra։ Minchder: mazurkan motenum er ir avartin։ Arkadin aphsosum er, vor piti bazhanvei ir damayic, na mot mi zham shat lav zhamanak, anckacrec nra het։ Tchisht e, na ayd bolor zhamanaky sharunak zgum er, vor Odincovan depi iren karces te neroghamtabar er verabervum, vor inqy vorpes te partavor er shnorhapart linel nran... bayc eritasard srtery dranic chen neghvum։

Erazhshtutyuny dadarec։

— Merci, — asac Odincovan teghic ver kenalov։— Duq xostacaq indz mot aycelutyan gal. hetnerd bereq naev dzer ynkerojy։ Shat hetaqrqrakan klini indz hamar tesnelu mi mard, vory hamardzakutyun uni voch mi bani chhavatal։

Nahangapety motecav Odincovayin, haytnec, vor yntriqy patrast e ev mtazbagh demqov tvec ir tevy։ Odincovan gnalis shur ekav, vorpeszi mi verjin angam el zhpta, Arkadiin glxov ani։ Arkadin xonarh glux tvec, nra hetevic nayec (orqan vayelchakazm tvac nra irany, vor zeghvac er sev metaqsi moxravun phaylov ev mtacelov: «ays ropeis na arden moracav im goyutyan masin», zgac ir nersum mi tesak vayechuch hezutyun։

— Hy, — harcrec Bazarovy Arkadiin, henc vor na ir mot, ankyuny veradardzav։— Bavakanutyun stacar։ Ays ropein indz mi paron asac, vor ayd tikiny oy-oy-oy. bayc ayd parony, tvum e indz, vor txmari mekn e։ Lav, isk, qo karciqov, inchpes e na, tchisht oy-oy-oy e։

— Es ayd artahaytutyuny chem haskanum, — patasxanec Arkadin։

— Ay qez ban։ Inch anmeghn es eghel։

— Ayd depqum es chem haskanum qo paronin։ Ankaskac, Odincovan xist qaghcrabaro kin e, bayc aynpes sarn u xist e pahum iren, vor...

— Vaxecir en jric… gites eli araky, — vra berec Bazarovy։— Asum es sarn er։ Henc hamn el dra mejn e։ Paghpaghak ho sirum es։

— Guce, — qti tak totovec Arkadin, — ayd masin es chem karogh ban asel։ Uzum e hetd canotanal ev xndrec, vor gnalis qez el hets tanem։

— Erevakayum em, te im masin incher asac klines։ Asenq shat el lav es arel։ Tar indz el։ Vov el vor lini na, sosk nahangakan mi eg aryuc te Kukshinayi nman mi «emancipe», aynpisi user uni, inchpisiq vaghuc chem tesel։

Bazarovi cinikutyuny Arkadii srtin dipav, bayc, inchpes ayd hatchax patahum e, na ir barekamin handimanec voch ayn bani hamar, vory iren dur cher ekel...

— Inchu ches yndunum, vor kananc mej el mtqi azatutyun lini, — asac na kisadzayn։

— Nra hamar, eghbayrs, vor inchqan es em nkatel, kananc mej mimiayn antchorninern en azat mtacum։

Xosakcutyuny henc aystegh el dadarec։ Erku eritasardnern yntriqic anmijapes heto tun dardzan։ Kukshinan nyardot zayruytov, bayc ev veherkot cicaghec nranc hetevic։ Nra inqnasirutyuny xory viravorvel er nranic, vor voch meky ev voch myusy ir vra ushadrutyun che dardzrel։ Parahandesum na amenic erkar mnac ev gisherva zhamy chorsin Sitnikovi het Pharizi dzevov polka-mazurka parec։ Ays xratakan tesaranov el verjacav nahangapeti parahandesy։

XV

— Tesnenq katnasunneri vor dasakargin e patkanum ays andzy, — myus ory Bazarovn asum er Arkadiin: Odincovayi ijevanac hyuranoci sandughqnerov miasin ver bardzranalis։— Sirts vkayum e, vor aystegh inch-or ban aynpes che։

— Zarmanum em qez vra, — bacakanchec Arkadin։— Inch։ Du, du, Bazarovd, hetevum es ayn negh baroyakanutyan, vory...

— Tarorinak mard es, — anhogutyamb yndhatec Bazarovy։— Mite chgites, vor mer barbarov ev mez nman mardkanc hamar «aynpes che» nshanakum e «lav e» ։ Asel e ogut ka։ Mite aysor inqd cheir asoghy, te tarorinak e eghel nra amusnutyuny, teev, im karciqov, harust ceruki mardu gnaly amenevin el tarorinak ban che, ev, yndhakaraky, xohemutyun e։ Es qaghaqi asekosenerin chem havatum, bayc sirum em karcel, inchpes asum er mer nahangapety, vor dranq ardaraci en։

Arkadin vochinch chpatasxanec ev baxec hamari dury։ Nshanazgest hagac mi eritasard spasavor erku barekamnerin tarav mi yndardzak senyak, vor, inchpes sovorabar bolor rusakan hyuranocneri senyaknery, vat er kahavorvac, bayc zardarvac er caghiknerov։ Shutov ners mtav naev Odincovan: aravotyan parz zgesty hagin։ Garnan arevi luysov na aveli evs norati er tvum։ Arkadin Bazarovin nerkayacrec nran ev cacuk zarmanqov nkatec, vor karces te Bazarovy shphotvec, minchder Odincovan, erekva nman, bolorovin hangist er։ Bazarovy inqn el zgac, vor shphotvec e inqn ir vra zayracav։ «Ay qez ban: knikarmatic vaxeca», — mtacec na ev Sitnikovic voch vat ynkav bazkatori vra u sksec chaphic anc hamardzakutyamb xosel, isk Odincovan ir parz achqery nra vrayic cher heracnum։

Anna Sergeevna Odincovayi hayry Sergey Nikolayich Loktevn er, mi haytni geghecik, shahaxardax ev tghtamol mard, vory mi tasnhing tari Peterburgum u Moskvayum ir dirqy pahpaneluc ev aghmuk haneluc heto verjiverjo tghtaxaghum amen ban tanul tvec u stipvac eghav bnakutyun hastatel gyughum, vortegh sakayn shutov merav, mi phoqrik karoghutyun toghnelov ir erku dustrerin: Annayin, vor qsan tarekan er ev Katerinayin, vor tasnerku tarekan er։ Nranc mayry, vor X… ishxanakan aghqatacac tohmi aghjik er, merel er Peterburgum der ayn mijocin, erb amusiny liakatar uzhi mej er։ Hor mahic heto shat canr vitchaki mej er mnacel Annan։ Peterburgum nra stacac phaylun krtutyuny nran cher patrastel tntesakan ev kyanqi hogsery tanelu, gyughakan xul ankyunum aprelu hamar։ Amboghj gavarakum chuner mi mard, voric gone xorhurd harcner։ Hayry xuys er talis harevanneri het haraberutyun unenaluc, na arhamarhum er nranc, ev nranq el nran ein arhamarhum, amen meky ir tesaketov։ Sakayn Annan gluxy chkorcrec ev anmijapes berel tvec ir moraqrojy, ishxanadustr Avdotya Stepanovna X...-in, mi char ev inqnahatch parav, vor qroj aghjka tany bnakutyun hastatelov, bolor amenalav senyaknery iren vercrec, aravotic minchev ereko sharunak grgrvum er u phntphntum, ev minchev angam partezum zbosnelis el anpattchar ir hetn er vercnum ir miak tchort spasavorin, vor mrayl demqov mi mard er: kaptaguyn erizavor hnacac, siseraguyn hamazgesty hagin, erankyun glxarkov։ Annan hamberatarutyamb dimanum er moraqroj bolor qmahatchuyqnerin, bolor zhamanaky zbaghvum er qroj dastiarakutyamb, ev tvum er, te arden hashtvel er anhaytutyan mej taramelu mtqi het... Bayc baxty urish kerp tnorinec։ Nran patahabar tesav Odincov anunov meky, qarasunvec tarekan mi shat harust, tarorinak bnavorutyan ter, maghdzot, hastlik, canr u ttvac mi mard, vory sakayn himar cher ev voch el char։ Na siraharvec Annayin ev arajarkec amusnanal։ Annan hamadzaynec nra kiny linel, isk na mi vec tari aprec Annayi het ev mernelis ir bolor kayqy nran toghec։ Anna Sergeevnan amusnu mahic heto mot mi tari gyughic chheracav, heto qroj het artasahman gnac, -bayc eghav mimiayn Germaniayum, dzandzracav ev veradardzav aprelu ir siralir Nikolskoye gyughy, vor gtnvum er ... qaghaqic qarasun versti chaph heru։ Ayntegh na uner mi pharahegh, shat lav kahavorvac tun, mi hianali partez jermocov. hangucyal Odincovy iren hamar vochinch cher xnayum։ Anna Sergeevnan shat qich er galis qaghaq, mec masamb gorcov, ev ayn el erkar cher mnum։ Nahangum nran chein sirum, sastik aghmuk ein hanum Odincovi het amusnanalu artiv, amen tesak stahod baner ein patmum nra masin, havatacnum ein, vor na horn ognelis e eghel xabebayakan ararqnerum, te artasahman gnaln evs zur teghy chi eghel, ayl hasarakutyunic mi bani anaxorzh hetevanqnery cackelu anhrazheshtutyunic... «Inch bani eghacy ho haskanum eq», — avelacnum ein zayracac patmoghnery։ «Ashxarhqi charn u barin tesac kin e», — asum ein nra masin, isk nahangum haytni sraxosy sovorabar avelacnum er «ev qoqvacn e» ։ Ayd bolor asekosenery hasnum ein nran, bayc na chimanalu er talis, azat ev bavakan vtchrakan bnavorutyun uner։

Odincovan mejqy bazkatori krnakin dem tvac u dzerqy dzerqin drac nstel er u Bazarovin er akanj dnum։ Sa, sovorakanin hakarak, bavakan shat er xosum ev parzapes ashxatum er zbaghecnel ir xosakcin. ays bann el zarmacrec Arkadiin։ Na cher karoghanum vtchrel, te ardyoq Bazarovn ir npatakin hasnum er te voch։ Dzhvar er Anna Serdeevnayi demqic haskanal, te na inchpisi tpavorutyun er stanum, nra demqy sharunak mievnuyn artahaytutyunn uner: barehambuyr u nurb, nra geghani achqery phaylum ein ushadrutyunic, bayc anvrdov ushadrutyunic։ Aycelutyan skzbi ropenerin Bazarovi kotratvely vat tpavorutyun arec nra vra, mi aynpisi tpavorutyun, vor anum e anaxorzh hoty kam sur tchichy, bayc na iskuyn el haskacav, vor Bazarovy shphotutyun zgac, ev ayd bany minchev angam nran gohunakutyun pattcharec։ Grehik xosakcutyunnery Odincovayin zzvanq ein pattcharum, isk grehkutyan mej Bazarovin cher karogh kshtamber Arkadiin ayd, vory vitchakvac er sharunak zarmanal։ Na spasum er, vor Bazarovy ksksi Odincovayi het, vorpes xelaci knoj het, xosel ir hamozmunqneri ev hayacqneri ases, che vor inqy: Odincovan cankutyun haytnec lsel mi mardu, vorr «hamardzakutyun uni voch mi bani chhavatalu», isk dra phoxaren Bazarovy xosum er bzhshkakanutyan, homeopatiayi, busabanutyan masin։ Banic erevac, vor Odincovan arandznutyan mej zur zhamavatchar cher linum, na mi qani lav grqer er kardacel ev kanonavor ruseren er xosum։ Na xosq bac arec erazhshtutyan masin, bayc nkatelov, vor Bazarovs gegharvest cher yndunum, annkateli xosq dardzrec busabanutyan vra, chnayelov vor Arkadin phordzec xosel zhoghovrdakan meghedineri nshanakutyan masin։ Odincovan dardzyal nra het varvum er aynpes, inchpes… krtser eghbor het. yst erevuytin Odincovan gnahatum er nra patanekakan parzasrtutyunn u barutyuny, urish vochinch։ Ereq zhamic aveli tevec nranc anshtap, bazmakoghmani ev kendani zruycy։

Barekamnery verjapes ver kacan teghneric ev sksecin hrazhesht tal։ Anna Sergeevnan hatchutyamb nayec nranc vra, ir geghecik, spitak dzerqy erkusin el meknec ev, mi qich mtacelov, anvtchrakan, bayc lav zhpitov asac.

— Ete duq, paronner, dzandzranaluc cheq vaxenum, ekeq indz mot, Nikolskoye։

— Inch eq asum, Anna Sergeevna, — bacakanchec Arkadin, — indz hamar es da hatuk baxtavorutyun khamarem...

— Isk duq, msio Bazarov։

Bazarovy miayn glux tvec, ev Arkadin verjin angam evs zarmacav, na nkatec, vor barekamy nuynisk karmrec։

— Heto, — asum er na Bazarovin phoghocum, – dardzyal ayn karciqin es, vor na oy-oy-oy e։

— Vov e imanum։ Tesnum eir inchpes er na inqn iren sarcrel, — ararkec Bazarovn u, mi qich lur mnaluc heto, avelacrec, — dqsuhi e, taguhi։ Miayn pakasum e, vor glxin tag unena u mek el shori pochy brnac pahen։

— Mer dqsuhinern aydpes ruseren chen xosum, – nkatec Arkadin։

— Dzhvar orer e tesel, eghbayr sireli, mer hacicn e kerel։

— Bayc ev aynpes chqnagh kin e, — asac Arkadin։

— Inch tchox marmin uni, — sharunakec Bazarovy, — inch andamahataran tanelu ban e։

— Heriq e, i ser astco, Evgeni, bani nman che asacd։

— De lav, mi barkana, qnqshik։ Asvac e. arajin tesakic e։ Petq e mi angam nra gyughy gnal։

— Erb։

— Tekuz henc vaghy che myus ory։ Aystegh el inch gorc unenq։ Kukshinayi het shampayn piti xmenq։ Azgakanid, ayn azatamit pashtonyayin akanj piti dnenq... Henc vaghy che myus orn el slananq։ I dep hors dastakertn el aynteghic heru che։ Nikolskoyen axr...-i tchamphin e։

— Ayo։

— Optime[37]։ Hapaghelu kariq chka. hapaghum en mimiayn anxelqnery — mek el xeloqnery։ Asum em tchox marmin uni։

Ereq oric heto erku ynkernery Nikolskoye ein gnum։ Paycar or er ev voch shat taq, ev phostayin kusht dziery, tetevaki sharzhelov kshkrac u hyusac pochery, urax-urax araj ein vazum։ Arkadin nayum er tchanaparhin u zhptum, inqn el chimanalov, te inch bani hamar։

— Shnorhavorir indz, — hankarc bacakanchec Bazarovr, — aysor hulisi 22-n e, im anvanakochutyan ory։ Tesnenq, te s. Evgenin inchpisi xnamq e tanum indz hamar։ Aysor indz spasum en tany, — avelacrec na dzayny cacracnelov... — Ban chka, kspasen, inch mi karevorutyun ka։

XVI

Anna Sergeevnayi bnakac dastakerty gtnvum er mi bac, phoqr-inch zarivayr blri vra, isk nran motik karucvac er deghin qarashen ekeghecin: ir kanach kturov, spitak, syunerov ev glxavor mutqin qashac al fresco nkarov, vor «italakan tchashakov» nerkayacnul er «Qristosi harutyuny» ։ Manavand achqi er ynknum arajin sharqum getnin phrvac mi ger u klor txaher zinvorakan: saghavarty glxin։ Ekeghecu hetevic erksharq dzgvac er gyughy, tegh-tegh hardya kturneri vrayic erevacogh cxneluyznerov։ Kalvacatiroj tunn u ekeghecin shinvac ein mievnuyn votchov, ayn votchov, vory mezanum haytni e Aleqsandryan anunov, ayd tunn evs deghin nerkac, uner kanach ktur, spitak syuner, isk tchakatin tohmanish nkarac։ Erku shenqn el nahangaka tchartarapetn er karucel hangucyal Odincovi havanutyamb, vory tanel cher karoghanum voch mi datark inqnakam, inchpes inqn er asum, noramucutyunner։ Tuny erku koghmic pasharel ein hin partezi mut carery, xuzac eghevnineric kazmvac tchemughin tanum er depi tan glxavor mutqy։

Mer barekamnerin naxasenyakum dimavoreci erku bardzrahasak, hamazgest hagac spasavornery. nrancic mekn anmijapes gnac senekapanin imac talu Senekapany, vor sev frak hagac mi hast mard er anmijapes ekav ev hyurerin gorgacack astitchanners arajnordec mi arandzin senyak, ur arden patrasth ein erku mahtchakal arduzardi bolor paraganerov։ Inchpes erevum er, amen tegh karg u kanon kar, ame ban maqur er, amen tegh mi tesak anush hot er burum, inchpes ministrakan yndunarannerum։

— Anna Sergeevnan xndrum e, vor kes zhamic heto shnorh bereq ir mot, — haytnec senekapany։— Voreve aseliq chuneq։

— Vochinch chunenq aselu, — asac Bazarovy, — ete mi phoqr bazhak oghi hramcneq, vat chi lini։

— Shat bari, — asac senekapany phoqr-inch zarmacac ev, koshiknery tchrtchracnelov, heracav gnac։

— Inchpisi granzhanr[38] e, — nkatec Bazarovy, — karcem aydpes e dzer lezvov kochvum։ Isky dqsuhi e։

— Lav dqsuhi e, — ararkec Arkadin, — vor henc arajin angamic ir mot hravirec aynpisi tund aristokratneri, inchpes es u du enq։

— Manavand es, vor apaga bzhishk em, ev bzhshki vordi, tiracui tor... Gites, vor es tiracui tor em...

— Inchpes Speranskin, — avelacrec Bazarovy, phoqr-inch lreluc heto u shrtunqnery crelov։— Bayc ev aynpes shat phartam kyanq e steghcel ays tikiny, ah, shat phartam։ Ardyoq menq el frak chhagnenq։

Arkadin miayn usery ver qashec... bayc na el er mi qich shphotvac։

Kes zhamic Bazarovn u Arkadin yndunaran gnacin։ Sa mi yndardzak, bardzr senyak er, vory tepet bavakan shqegh er kahavorvac, bayc mejy mi arandzin tchashak cher nkatvum։ Manr, tankagin kahuyqy sovorakan veh kargov darsac er pateri erkaynqov, paterin kpcrac er darchnaguyn voskezoc nkarnerov pastar. hangucyal Odincovn ayd pastary hatuk berel er tvel Moskvayic ir mi barekam ginevatchari dzerqov, vor mievnuyn zhamanak mijnordi der er katarum։ Mijin gahavoraki verevy patic kax er arac mi toghac, xartyash tghamardu patker, vor karces anbaremit kerpov nayum er hyurerin։ «Erevi inqn e, — shshnjac Bazarovy Arkadiin ev, qity kntchrotelov, avelacrec, — chphaxchenq» ։ Bayc ayd mijocin ners mtav tan tikiny։ Na hagel er tetev dipakya zgest, depi akanjneri hetevy hart sanrac mazery nra maqur u tarm demqin kusakan artahaytutyan ein talis։

— Shnorhakal em, vor xosqnerd katareciq, — sksec tikiny, — mnaceq indz mot hyur ev havataceq, vor aystegh vat tegh che։ Dzez kcanotacnem qrojs het. na lav dashnamur e nvagum։ Asenq ayd dzez hamar, msio Kirsanov, nshanakutyun chuni, bayc duq, msio Kirsanov, karcem erazhshtutyun sirum eq։ Im mot, baci qrojics, kenum e naev parav moraquyrs, mek el erbemn-erbemn tught xaghalu e galis harevannerics mi paron, aha mer amboghj hasarakutyuny։ Isk ayzhm— nstenq։

Odincovan ays phoqrik tchary skzbic minchev verjy mekik-mekik artasanec, ases te angir arac liner, heto dardzav depi Arkadin։ Banic erevac, vor ir mayry tchanachelis e eghel Arkadii mory ev minchev angam nra siro havatarmatarn e eghel depi Nikolay Petrovichy։ Arkadin sksec vogevorutyamb xosel ir hangucyal mor masin, isk Bazarovn ayd mijocin zbaghvec albomy tertelov։ «Inchpes xeloqacel em», — mtacum er na inqn iren։

Ayd mijocin mi geghecik qerce, kapuyt vznocy vzin, eghungnerov getiny chxkchxkacnelov vazec ekav yndunaran, isk nra hetevic mtav mi tasnut tarekan, sev mazerov, tux, phoqr-inch klor, hatcheli demqov, manr sev: achqerov aghjik։ Na dzerin caghiknerov li koghov uner։

— Ahavasik dzez ev im Katyan, — asac Odincovan glxovy qrojy cuyc talov։

Katyan tetevaki xonarhvelov barevec, nstec qroj koghqin u sksec caghiknery jokel։ Qercen, vori anuny Fifi er, pochy sharzhelov motecav erku barekamnerin ev ir— sary dnchov hertov hrec nranc dzerqy։

— Ayd bolory qo qaghacn e, — harcrec Odincovan։

— Ayo im, — patasxanec Katyan։

— Isk moraquyry teyi kga։

— Piti ga։

Erb Katyan xosum er: shat qaghcr zhptam er, amotxac u ankeghc, ev nayum er, nerqevic verev, cicagheli-dazhan er tvum։ Nra mej amen inch der kanach-garun er: te dzayny, te amboghj eresi aghvamazy, te vardaguyn dzerqery: spitakavun boloraknerov apheri mej ev te tetevaki seghmvac usery... Na sharunak karmrum er u arag-arag shunch arnum։ Odincovan depi Bazarovy dardzav։

— Evgeni Vasilich, — sksec na, — Duq mimiayn qaghaqavarutyunic eq tertum albomy։ Minchder da dzez chi hetaqrqrum։ Aveli lav e moteceq mez ev ekeq mi bani masin vitchenq։ Bazarovy mot ekav։

— Inch bani masin eq hramayum, — asac na։

— Inchi masin uzeq։ Naxazgushacnem, vor sastik vitchabanogh em։

— Duq։

— Es։ Karces te ayd bany dzez zarmacnum e։ Inchu։

— Vorovhetev, inchqan karogh em datel, duq handart u sary bnavorutyun uneq, isk vitchelu hamar harkavor e huzvel, haphshtakvel։

— Inchpes aydqan shut karoghacaq indz tchanachel։ Nax es anhamber em ev hamar, kuzeq Katyayin harcreq, ev erkrord es shat shut em haphshtakvum։

Bazarovy Anna Sergeevnayin nayec։

— Guce: duq aveli lav piti imanaq։ Uremn vichel eq uzum-hameceq։ Es dzer albomi mej nayum ei Saqsonakan Shveycariayi tesarannery։ Isk duq nkateciq, vor ayd bany chi karogh indz gravel։ Duq ayd asaciq ayn pattcharov, vor cheq entadrum, te im mej gegharvestakan haskacoghutyun klini, tchisht e, im mej ayd chka, bayc tesarannery indz karogh ein hetaqrqrel, orinak, erkrabanakan tesaketic, lerneri kazmutyan tesaketic։

— Nereceq, duq vorpes erkraban aveli shut kdimeq grqi, hatuk ashxatutyan, qan nkari։

— Nkary indz ararkayoren knerkayacni ayn, inch vor grqi mej tasy eresi vra asvum e։ Anna Sergeevnan lur mnac։

— Hetevapes duq voch mi katil gegharvestakan haskucoghutyun chuniq, — asac na armunkov seghanin krtnelov, ev ays sharzhumov ir demqy Bazarovin motecelov։— Ayd inchpes eq karoghanum aranc dran yola gnal։

— Ev inchis e da petq, tuyl tveq harcnel։

— Henc asenq nra hamar, vorpesi karoghanaq mardkanc tchanachel ev usumnasirel։ Bazarovy qmcicaghec։

— Nax, vor dra hamar ka kyanqi phordz, isk erkrord kasem dzez, vor charzhe neghutyun qashel arandzin anhatnery usumnasirel։ Bolor mardik, inchpes marmnov, aynpes el hogov, nman en mimyanc, amen meks el unenq ughegh, phaycagh, sirt, toq, voronq miatesak en kazmvac, ev ayspes kochvac baroyakan hatkutyunnern el amenqy mej mievnuynn en — chnchin dzevaphoxutyunnery nshanakutyun chunen։ Bavakan e vercnel mi mardkayin anhat, vorpeszi karoghananq datel myusneri masin։ Mardik nuynn en, inch antari carery, voch mi busaban chi sksi jok-jok usumnasirel amen mi kechi car։ Katyan, vor aranc shtapelu caghiknery jokum teghavorum er, tarakusanqov achqy Bazarovi vra dzgec ev nra arag u anhog hayacqin handipelov, minchev akanji armatnery karmrec։ Anna Sergeevnan gluxy sharzhec...

— Antari carery, — krknec na։— Uremn dzer karciqov voch mi tarberutyun chka anxelq ev xeloq, char bari mardkanc mej։

— Voch, ka: inchpes hivand ev aroghj mardu mej։ Toqaxtavori toqerr aynpes chen, iharke, inchpes vor en im u dzer toqery, tepet ev miatesak kazmutyun unen։ Menq motavorapes gitenq, te inchic en arajanum marmnakan cavery, isk baroyakan cavern arajanum en vat dastiarakutyunic, amen tesak datark baneric, vorov mankutyunic lcnum en mardkanc gluxnery։ Mi xosqov: hasarakutyan aylandak drutyunic ughgheceq hasarakutyuny ev hivandutyunnery kveranan։

Bazarovn ays ameny mi aynpisi dzevov er asum, karces te mievnuyn zhamanak el inqn iren mtacelis liner. «Indz hamar mievnuyn e. uzum es havata, uzum es: mi havata» ։ Na ir erkar matnerov shphum er aytamorusy, isk achqery senyaki ankyunnern ein vazvzum։

— Es karcum em, — asac Anna Sergeevnan, — te erb hasarakutyunn ughghvi, el voch anxelq mardik klinen, voch el char mardik։

— Gone, ete hasarakutyuny kanonavor kerpov kazmakerpvac lini, ayn zhamanak bolorovin nshanakutyun chi unena, te mards anxelq e te xeloq, char e te bari։ — Ayo, haskanum em. amenqn el miatesak phaycagh kunenan։

Odincovan depi Arkadin dardzav։

— Isk duq inch karciq uneq, Arkadi Nikolayich։ Evgenii het hamamit em, — patasxenec na։

— Henc aydpes el e, tikin։

Katyan tchakati takic nran nayec։

— Paronner, duq indz zarmacnum eq, — asac Odincovan — bayc menq der kxosenq։ Isk ayzhm es lrum em, moraquyrs tey xmelu e galis, petq e xnayenq nra akanjnery։ Anna Sergeevnayi moraquyry, ishxanadustr X...-y, vor mi vtit, phoqrik, bruncqi mecutyamb kuch ekac demqov ev ansharzh parav er, tchermak keghcami takic phaylogh char achqerov, ners mtav ev, hyurerin haziv barevelov, nstec tavshapat layn bazkatori mej, ur nranic zat, voch voq iravunq chuner nstelu։ Katyan phoqrik atoraky drec nra votneri tak. paravy nran shnor-hakalutyun chhaytnec, minchev angam vran el chnayec, miayn deghin shali tak, vory hamarya amboghj vtit marminy cackel er, dzernery sharzhec, na deghin guyny sirum er nra glxazardi vran el paycar deghin guyni zhapavenner kayin։

— Inchpes eiq gishers, moraquyr, — dzayny bardzracnelov harcrec Odincovan։

— Ays shuny dardzyal aystegh e, -i patasxan qrtmnjac paravy, ev nkatelov, vor Fifin erku anhastat qayl arec depi iren, bacakanchec, — kori, kori։

Katyan Fifiin kanchec ev bac arec dury։

Fifin urax-urax durs trav, husalov, vor zbosnelu en gnalu, bayc dran etevum menak mnalov, sksec dury chankrtel u vornal։ Ishxanuhin xozhorvec։ Katyan uzum er teghic ver kenal…

— Karcum em teyy patrast klini, — asac Odincovan։— Gnanq, paronner։ Hameceq tey anush anelu, moraquyr։

Ishxanuhin lur u munj teghic ver kacav ev araj inqy durs ekav yndunaranic։ Amenqn el nra hetevic seghanatun gnacin։ Livre hagac phoqrik kazaky aghmukov seghanic heracrec bardzerov patac, nuynpes nvirakan bazkatory, vori mej nstec ishxanuhin, Katyan, vor tey er acum, araj nran tvec gavaty, vori vra tohmanishn er droshmvac։ Paravy gavati mej meghr lcrec (na karcum er, vor teyy shaqarov xmely te meghq e ev te tank e nstum, tepet ev inqy voch mi bani hamar voch mi kopek cher caxsum), ev hankarc xrpot dzaynov harcrec.

— Inch e grum ishxan Ivany։

Voch voq patasxan chtvec։ Bazarovn u Arkadin shutov glxi ynkan, vor nra vra ushadrutyun chein dardznum, tepet ev hety harganqov ein varvum։ «Tpavorutyan hamar en pahum, vorovhetev ishxanakan cnund e», mtacec Bazarovy.., Teyic heto Anna Sergeevnan arajarkec zbosnelu gnal, bayc sksec andzrev shaghal, ev voghj hasarakutyuny, baci ishxanuhuc, yndunaran veradardzav։ Ekav naev tghtaxaghi sirahar harevany, Porfiri Platonich anunov, mi hast u alevor mard, kartch, ases hesanac votnerov, xist qaghaqavari ev cicaghkot։ Anna Sergeevnan, vor aveli Bazarovi het er xosum, harcrec, te ardyoq chi uzum yst hinavurc sovorutyan, preferans xaghal։ Bazarovy hamadzaynec aselov, te harkavor e, vor naxoroq patrastvi arajikayum standzneliq gavarakan bzhshki dery katarelu։

— Zguysh kaceq, — nkatec Anna Sergeevnan, — teseq, es u Porfiri Platonichy dzez kjardenq։ Isk du, Katya, — avelacrec na, — Arkadi Nikolayichi hamar mi ban nvagir, na erazhshtutyun sirum e. menq el, i dep, klsenq։

Katyan aranc hatchutyan motecav dashnamurin։ Arkadin el teev iskapes erazhshtutyun sirum er, nuynpes aranc hatchutyan gnac nra hetevic, nran tvac, te Odincovan glxic heracnum e iren, minchder arden nra srti mej, inchpes nra tariqn unecogh amen mi eritasardi mej, er er galis mi tesak anmekin u anhangstacucich, siro naxazgacman pes mi zgacoghutyun։ Katyan bac arec dashnamuri xuphy ev aranc Arkadii vra nayelu, cac dzaynov asac.

— Inch kuzeq, vor nvagem։

— Inch vor srtnerd uzum e, -antarber patasxanec Arkadin։

— Aveli shat inchpisi erazhshtutyun eq sirum, — krknec Katyan, aranc ir dirqy phoxelu։

— Klasik, — mievnuyn dzaynov patasxanec Arkadin։

— Mocart sirum eq։

— Mocart sirum em։

Katyan hanec Mocarti ce-mol sonat-anurjy։ Na shat lav er nvagum, tepet ev nvaghacy phoqr-inch chor u camaq er։ Aranc achqy notaneric heracnelu, shrtunqnery pind seghmac, ansharzh ev ughigh nstel er na, ev miayn sonatn avartelu zhamanak nra demqy phoqr-inch varvec ev ardzakvac mazeri mi phoqrik xopop ynkav sev honqi vra։

Arkadii vra aveli azdec sonati verjin masy, ayn masy, ur anhag nvagi zmayleli zvartutyan mej hankarc cagum en xist taxcali, hamarya egherakan vshti brnkumnery...

Bayc Mocarti dzayneri nergorcutyunic nra mej arajacac mtqery Katyayi verabermamb chein։ Arkadin nran mtik talov miayn mtacum er. «Iskapes, ays aghjiky vat chi nvazum, inqn el vaty che» ։

Katyan, sonaty verjacnelov, aranc dzerqy steghcneric heracnelu, harcrec: «Bavakan e» ։ Arkadin haytnec, vor chi hamardzakvum nran aveli neghutyun tal, ev sksec Mocarti masin nra het xosel, ev harcrec Katyayin, te inqn e ir ayd sonaty havanel, te urishn er nran arajarkel։ Bayc Katyan miorinak ayo kam er asum, na ir mej qashvel, taq er kacel։ Aydpisi depqum na heshtutyamb durs cher galis, nra demqn e hamar, hamarya but artahaytutyun er stanum na che te qashvogh er, bayc kaskacamit er ev iren dastiarakogh qrojic achqy mi qich vaxecel er, mi ban, vo Anna Sergeevnayi mtqovn el cher ancnum։ Arkadin verjo mot kanchelov Fifiin, vor ners er ekel, sksec dzevi hamar shphel nra gluxy։ Katyan noric ir caghiknery sksec jokel։

Isk ayd mijocin Bazarovy irar hetevic xaghatunganq er dnum ha gnum։ Anna Sergeevnan shat varpe er xaghum։ Porfiri Platonichn el amotov mnacoghy cher Bazarovy tanul tvec tepet qich, bayc ev aynpes nra hamar zgali ban։ Yntriqi zhamanak Anna Sergeevnan dardzyal busabanutyan masin xosq bac arec։

— Vaghy aravotyan ekeq zbosanqi gnanq, — asa na Bazarovin, — uzum em dzezanic imanal dashtayi caghikneri latineren anunnern u nranc hatkutyunnery։

— Inchnerid e harkavor latineren anunnery, harcrec Bazarovy։

— Amen bani mej karg u kanon petq e, — patasxanec tikiny։

— Inch hrashali kin e eghel ayd Anna Sergeevnan, — bacakanchec Arkadin, erb vor ir barekami het menak mnac irenc hatkacrac senyakum։

— Ayo, — patasxanec Bazarovy, — xelqy glxin kin e։ Vov e imanum incher e tesel։

— Ayd inch mtqov es asum, — Evgeni Vasilich։

— Lav mtqov, lav, hargeli paron, Arkadi Nikolayich։ Havatacac em, vor na ir kalvacqn el e lav karavarum։ Bayc hrashalin na che, ayl nra quyry։

— Inch, ayd tux aghjiky։

— Ayo, ayd tux aghjiky։ Gites, tarm e, dzerq chi trvac, ev veherot e, ev lrakyac e, ev amen ban, inch vor uzes։ Ay, um het arzhe zbaghvel։ Nran inchpes vor uzes, aynpes kdardznes, minchder myusy ekn ancac xmor e։

Arkadin vochinch chpatasxanec Bazarovin, ev yuraqanchyury nrancic ir arandzin mtqerov parkec qnelu։

Ayd ereko Anna Sergeevnan el mtacum er hyureri masin։ Bazarovy nran dur er ekel ir ktruk datoghutyamb ev kotratvelu sovorutyun chunenalu hamar։ Bazarovy nra hamar mi nor, der iren chhandipac mard er, isk na inqy hetaqrqrvogh bnavorutyun uner։

Anna Sergeevnan bavakan tarorinak kin er։ Na, azat linelov voreve naxapasharmunqic, chunenalov naev mi voreve zoregh havataliq, mievnuyn zhamanak voch mi bani araj teghi cher talis ev voch mi tegh el cher gnum։ Shat ban na parz tesnum er, shat ban zbaghecnum er nran, bayc ev voch mi ban liovin cher gohacnum nran, ev dzhvar te na liovin el gohacumn uzenar։ Nra mitqy miazhamanak ev hetaxuzogh er, ev antarber, nra tarakusanqnery erbeq minchev moracutyan astitchani chein xaghaghum ev erbeq minchev huzmunqi astitchani chein atchum։ Ete harust ev ankax chliner, guce na mtner krvi mej, imanar inch ban e kirqy... Bayc nra kyanqy tetev er, chnayelov, vor erbemn dzandzruyt er zgum, ev na aranc shtapelu, erbemn miayn huzvelov, orern anc er kacnum irar hetevic։ Erbemn nra achqi arajn el brnkvum ein, paycar guynery, bayc erb nranq marum ein, na hangstanum er ev erbeq cher aphsosum nranc hamar։ Minchev angam nra erevakayutyuny trchum ancnum er ayn sahmanneric durs, vor sovorakan baroyakani orenqnerov tuylatreli er hamarvum, bayc ayd zhamanak evs nra aryuny xaghagh hosum er nra zmayleli, vayelchakazm ev xaghagh marmni mej։ Patahum er, vor durs galov taqacac u qnqshacac anushabuyr logaranic, na sksum er anurjneri mej ynknel mtacelov kyanqi unaynutyan, vshti, ashxatanqi ev chariqi masin... Hogin lcvum er hankarcakan hamardzakutyamb, erum er azniv dzgtumnerov, bayc henc vor kisabac patuhanic phchum er taphancogh qamin, Anna Sergeevnan, bolorovin kuch ekac: sksum er gangatvel ev hamarya zayranal, ev ayd ropein nran miayn mi ban er petq vor ayd anpitan qamin chphchi ir vra։

Inchpes ayn bolor kanayq, voronq der chen karoghacel sirel, Anna Sergeevnan el mi ban er uzum, bayc te inch inqn el cher imanum։ Iskapes na vochinch cher uzum, tepet iren tvum er, te amen ban uzum e։ Hangucyal Odincovin na dzhvarutyamb er handurzhum (na hashvov er Odincovi het amusnacel, tepet ev na, havanoren, cher hamadzaynvi nra kiny darnalu, ete na Odincovin bari mard chhamarer) ev gaghtni zzvanq tacec depi bolor tghamardikn el, voronc na patkeracnum er vorpes phnti, canr ev dandaghkot, anzor, taghtkacucich eakner։ Mi angam artasahmanum mi inch-or tegh handipel er aspetakan demqov, bac tchakati takic phaylogh azniv kapuyt achqerov mi eritasardi, geghecik shvedacu eritasardy zoregh tpavorutyun er gorcel nra vra, bayc ayd bany argelq cheghav Rusastan veradarnalu։

«Tarorinak mard e ays bzhishky», mtacum er Anna Sergeevnan parkac ir pharahegh ankoghnum, zhanekavor bardzeri vra ev metaqsya tetev vermaki tak... Na ir horic zharangel er nra depi shqeghutyunn unecac hakumneri mi masy։ Na xist sirum er ir hancagorc, bayc bari hory, isk hayrn el pashtum er aghjkan ev vorpes iren havasari, barekamabar hanaqner er anum hety, ev liovin vstahum er nran, hety xorhurd anum։ Na ir mory haziv er hishum։

«Tarorinak mard e ays bzhishky», krknum er na inqn iren։ Na dzgvec-meknvec, zhptac, dzernery glxi verevy gcec, heto achqi anckacrec mi fransiakan himar vepi mi erku tert, girqy dzerqic vayr gcec ev, bolorovin maqur u sarn, qnec maqur u qaghcrabuyr spitakegheni mej։

Hetevyal aravot naxatchashic anmijapes heto Anna Sergeevnan Bazarovi het gnac busabanutyamb parapelu ev veradardzan tchashic araj։ Arkadin voch mi tegh chgnac ev mi zhami chaph Katyayi het anckacrec։ Katyayi het na dzandzruyt chzgac։ Katyan inqn arajarkec nra hamar erekva sonaty krknel, bayc erb verjapes Odincovan veradardzav, erb Arkadin tesav nran— iskuyn sirty tchmlvec... Odincovan partezov galis er hognac qaylerov, aytery karmrel ein, achqery, hardya glxarki tak, sovorakanic aveli ein phaylum։ Na matneri aranqum ptuyt er acum mi vayri caghki nurb coghuny, tetev tiknocy ijel er armunkneri vra, ev glxarki layn moxraguyn zhapavennery kpel ein krcqin։ Bazarovy, inchpes misht, inqnavstah ev ir anhog sovorakan qaylvacqov hetevum er nran, bayc nra demqi zvart ev minchev angam siralir artahaytutyuny Arkadiin dur chekav։ Bazarovy atamneri aranqov «barev» aselov gnac senyak, isk Odincovan mtamolor seghmec Arkadii dzerqn u nuynpes ancav motic։

— «Barev» ...— mtacec Arkadin։— «Mite menq aysor cheinq tesnvel» ։

XVII

Zhamanaky (inchpes haytni e) erbemn trchum e trchuni pes, erbemn el soghum e soghuni pes։ Bayc mardus hamar lav e linum manavand ayn zhamanak, erb na minchev angam chi el nkatum shut e ancnum zhamanaky, te dandagh։ Bazarovn u Arkadin el henc aydpes anckacrin mi tasnhing or Odincovayi tany։ Ayd banin masamb npastum er ayn karg u kanony, vor Odincovan mtcrel er ir tan u kencaghavarutyan mej։ Na tchshtutyamb pahpanum er ayd karg u k՚snony ev urishnerin el stipum nuynn anelu։ Orva yntacqum amen ban ir zhamanakin er katarvum։ Aravotyan zhamy ughigh utin amenqy havaqvum ein tey xmelu, teyic heto minchev naxatchash yuraqanchyurn inch uzum er, ayn er anum։ Tantikinn inqy zbaghvum er karavarchi (kalvacqy vardzov er trvac), senekapanneri, tntesuhineri het։ Tchashic araj dardzyal bolorov havaqvum ein zruyc anelu kam yntercanutyamb parapelu. erekon nvirvum er zbosanqi, erazhshtutyan, tghtaxaghi. Zhamy tasmkesin Anna Sergeevnan qashvum er ir senyaky, hajord orva hamar kargadrutyunner anum ev parkum qnelu։ Amenorya kyanqi ays chaphac-dzevac, phoqr-inch handisavor kanonavorutyuny Bazarovin dur cher galis «Karces sllum es relserov», — havatacnum eb na, hamazgest hagac spasavornery, kazm-patrast kangnac senekapannery viravorum ein nra demokratakan zgacmunqy։ Nra karciqov, te vor bann aydtegh e hasel, apa uremn petq er angliakan dzevov el tchashel, aysinqn frakov u spitak phoghpatov։ Na mi angam ayd masin bacatrvec henc ir: Anna Sergeevnayi het։ Sa iren aynpes er pahum, vor amen mekn el aranc qashvelu karogh er nra araj ir karciqnery haytnel։ Odincovan lsec nra asacnern u patasxanec «Dzer tesaketic duq iravaci eq ev, guce, ays depqum im aracs xanumutyun e, bayc gyughum chi kareli aranc karg u kanoni aprel, dzandzruyty khaghtahari», ev sharunakum er ir uzaci pes anel։ Bazarovy qrtmnjum er, bayc ete nra u Arkadii hamar zhamanaky aydpes tetev er ancnum Odincovayi mot, pattcharn ayn er, vor ayd tann amen ban «sllum er, inchpes relseri vra» ։ Ayd bolorov handerdz, henc Nikolskoye galu arajin isk orvanic phophoxutyun arajacav Bazarovi mej, depi vory Anna Sergeevnan aknhayt kerpov barehatch er, tepet qich er patahum, vor hety hamakarciq liner։ Bazarovi mej sksec erevan gal mi nerqin vrdovmunq, vor araj chkar, shut er grgrvum, xosum er akama, nayum er barkackot, ev mi tegh hangist nstel cher karoghanum, karces aseghi vra nstac liner։ Isk Arkadin, vor verjnakanapes inqn iren vtchrel er, te siraharvac e Odincovayin, sksec xaghagh taxcutyan andznatur linel։ Asenq ayd taxicy nran argelq cher linum Katyayi het motikanalu, da nuynisk nran npastec qaghcr, barekamakan haraberutyunner hastatelu Katyayi het։ «Na indz chi gnahatum։ Hog che… Bayc aha ays bari eaky indz chi merzhum», — mtacum er na, ev nra hogin verstin tchashakum er vehandzn zgacoghutyan qaghcrutyuny։ Katyan aghot kerpov ymbrnum er, vor Arkadin mi inch-or sphophanq er voronum ir hasarakutyan mej, ev cher merzhum voch nran ev voch el iren kisaamotxac, kisavstah barekamutyan anmegh hatchuyqum։ Anna Sergeevnayi nerkayutyamb nranq irar het chein xosum. Katyan qroj sur hayacqi tak misht kuch er galis, isk Arkadin, inchpes vor ayd vayel er siraharvac mardun, cher karogh ushadrutyun dardznel voch mi urish bani vra, qani ir siro ararkan motik e։ Bayc na iren miayn Katyayi het er lav zgum։ Na zgum er, vor ankarogh er Odincovayin zbaghecnel։ Arkadin qashvum er ev gluxy korcnum, erb nra het menak er mnum։ Odincovan nuynpes cher imanum, te inch aser sran. Arkadin der shat eritasard er nra hamar։ Yndhakaraky, Katyayi het Arkadin bolorovin azat er na neroghamtabar er verabervum Katyayin, cher argelum nran artahaytelu ir tpavorutyunnery, vor erazhshtutyuny, kardacac vipaky, votanavory ev urish datark baner arajacnum ein: nra mej: aranc nkatelu vor ayd datark banery iren, Arkadiin er zbaghecnum։ Isk Katyan el ir koghmic nran argelq cher linum taxcelu։ Arkadin iren lav er zgum Katyayi het, Odincovan: Bazarovi het, usti sovorabar inchpes er patahum, vor erku zuygery, mi qich zhamanak miasin lineluc heto, iraric bazhanvum ein, amen mi zuyg mi koghm er qashvum, manavand zbosanqneri zhamanak։ Katyan pashtum er bnutyuny, Arkadin el er sirum, tepet cher hamardzakvum xostovanel։ Odincovan depi bnutyuny bavakan antarber er, nuynn er ev Bazarovy։ Mer barekamneri hamarya mshtapes iraric anjat linely aranc hetevanqneri chmnac, nranc phoxharaberutyunnery sksecin phoxvel։ Bazarovn aylevs Arkadii het Odincovayi masin cher xosum, nuynisk dadarec Odincovayi «aznvakanakan hakumneri» vra hardzakvel։ Tchisht e, arajva nman ayzhm el er Katyayin govum ev Arkadiin miayn xorhurd er talis chaphavorel ayd aghjka zgayakan hakumnery, bayc nra ayd govasanqnery haptchep ein, xorhurdnery chor, ev arhasarak na ayzhm Arkadii het zrucum er arajvanic shat aveli qich-na karces nranic xuys er talis, karces nranic amachum er Arkadin ays ameny nkatum er, bayc ir ditoghutyunnery pahum er ir mej։

Ays bolor «norutyan» iskakan pattcharn ayn zgacmunqn er, vor Odincovan arajacrel er Bazarovi mej, mi zgacmunq, vor tanjum, kataghecnum er nran, ev voric na anmijapes arhamarhakan qrqijov u cinik hayhoyanqov hrazharvelov khrazharver, ete meknumeky tekuz heravor kerpov aknark aner ayn masin, inch vor nra mej katarvum er։ Bazarovy sastik knaser er, sirum er kananc gegheckutyuny, bayc sery idealakan imastov kam, inchpes inqn er asum, romantikoren, anhetetutyun, annereli himarutyun er kochum, aspetakan zgacmunqnery mi tesak aylandakutyun kam hivandutyun er hamarum, ev shat angam er zarmanq haytnel, te inchu Toghenburgin, bolor minezengerneri u trubadurneri het miasin, deghin tuny chen nstecrel։ «Ete kiny qez dur e galis, ashxatir npatakid hasnel, — asum er na, — isk ete chi kareli, de, harkavor el che. nranic shur ek-ashxarhqis eresin ho menak da che» ։ Odincovan nran dur er galis, ayd knoj masin taracvac lurery, nra mtqeri azatutyunn u ankaxutւuny, depi Bazarovy tacac ankaskac hamakrutyuny, ays ameny, yst erevuytin, Bazarovi ogtin ein։ Sakayn Bazarovy shutov haskacav, vor «nranic ban chi durs ga», isk nranic shur gal, eres dardznel, i mans nra, uzh chuner։ Henc vor Odincovan mitqn er ynknum, sksum er aryuny borboqvel, asenq na heshtutyamb karogh er ir aryuny handartecnel, bayc nra mej mi urish ban er bun drel, vory na erbeq cher entadrum, vory na sharunak caghrel er, vory grgrum er nra amboghj inqnasirutyuny, vrdovum hpartutyuny։ Anna Sergeevnayi het unecac xosakcutyunneri zhamanak na araqvanic el aveli er artahaytum ir antarber arhamarhanqy depi amen romantik ban. isk erb menak er mnum, zayruytov yndunum er, vor henc inqn el romantik e։ Ayn zhamanak gnum er antar, sksum er xoshor qaylerov man gal u handipac tchyughery jardotel ev, haziv lseli dzaynov, iren el, Odincovayin el kshtւsm-rel, kam te che dnum, mtnum er xotanocy kam maragy, achqerr pind phakum ev inqn iren .stipum qnel, vory, iharke, hajoghvum er voch amen zhamanak։ Mek el hankarc nran tvum er, te erbevice ayd voghjaxoh dzernery ir vzovy kphatatven, te ayd hpart shrtunqnern ardzaganq ktan ir hambuyrnerin, te ayd xeloq achqery qnqshutyamb, qnqshutyamb kang karnen ir achqeri vra, ev dra— et G1"՚lsY kpttvi ev mi vayrkyan inqy moracutyan mej Kynkni, minchev vor dardzyal ir mej kborboqvi zayruytr։ na hatchax vorsum er iren amen tesaki «amotali» xoherum, ases te devy nran grgrelis liner։ Erbemn nran aynpes er tvum, te Odincovayi mej el e phophoxutyun arajanum, vor nra demqi artahaytutyan mej mi nor ban e erevum, vor guce... Bayc aydpisi paragayin na sovorabar votnery getnin er xphum kam atamnery krtchtacnum ev bruncqov inqn iren sparnum։

Minchder Bazarovy shat el cher sxalvum։ Na xist nergorcutyun er unecel Odincovayi erevakayutyan vra, na zbaghecnum er Odincovayin ev verjins nra masin shat er mtacum։ Bazarovi bacakayutyamb Odincovan cher karotum, cher spasum nran, bayc erb vor Bazarovy galis er, na iskuyn kendananum er։ Odincovan hatchuyqov nra het mnum er menak, hatchuyqov hety zrucum er, nuynisk ayn mijocin, erb Bazarovy zayracnum er nran kam nra tchashaky, geghecik sovoruytnery viravorum։ Ases te Odincovan uzum er te nran phordzel ev te iren stugel։

Mi angam Bazarovy partezum Odincovayi het zbosnelis hankarc mrayl dzaynov asac, vor shutov mtadir e gnal gyugh: hory tesutyan... Odincovan guyny gcec, karces te mi ban nra sirty cakec, ev aynpes cakec, vor inqn el zarmacav, ev heto erkar mtacum er, te ardyoq ayd inch er nshanakum։ Bazarovy ir gnalu masin ayn mtqov chasac, vor nran phordzi, vor tesni, te dranic inch durs kga. na erbeq cher «hnarum» ։ Ayd ory aravotyan na tesnvel er ir naxkin spasavori, ayzhm ir hor gorcakatar Timofeyili het։ Ayd Timofeyichy, vor xunacac deghin mazerov, qamuc varvac karmir demqov ev artasuqi katilneric kuch ekac achqerov mi phordzvac, tcharpik ceruk er, anaknkal kerpov, hast moxra-kaptavun mahughe kartchik kisamushtaky hagin, mejqin phoki ktor kapac, dzyutov ocac koshiknery votin, busav Bazarovi araj։

— Hy, ceruk, barev, — bacakanchec Bazarovy։

— Astucu barin dzez, im hogi, Evgeni Vasilich, — sksec xosel cerunin ev zvartagin zhptac, vori pattcharov nra amboghj demqy kntchirnerov cackvec։

— Hy, inchu es ekel։ Chlini te hetevics en ugharkel։

— Inch eq asum, ter im, inchpes kareli e, — totovec Timofeyichy (na hishec aghayi xist patvery, vor tchanaparh dnelis tvel er iren) ։— Aghayis gorcerov qaghaq ei gnum, lseci dzerd voghormacutyan aystegh linelu masin, de tchamphi vra er, aseci, gnam mi tesnem… te che inchpes kareli e hramanocd anhangist anel։

— De lav, mi xabir, — yndhatec nran Bazarovy։— Mite aysteghov e gnum qaghaqi tchanaparhy։

Timofeyichy camcmec ev vochinch chapatasxanec։

— Hayrs aroghj e։

— Pharq astuco, aroghj e։

— Mayrs el։

— Arina Vlasevnan el, pharq astuco։

— Indz erevi spasum en։

Cerunin ir phoqrik gluxy mi koghm teqec։

— Ax, Evgeni Vasilich, axr inchpes chspasen։ Havata astcun, cnoghnerid nayelis: srtics aryun e katum։

— De, lav, lav. mi nkaragri։ Nranc asa, vor shutov kgam։

— Shat bari, — harachelov patasxanec Timofeyichy։

Cerunin tnic durs galov, erku dzerqov glxarky qashec glxin, bardzracav dursy darpasi araj toghac aghqatik tchepakarqy u tetev vazqov tchanaparh ynkav, miayn te voch qaghaqi ughghutyamb։

Nuyn ory erekoyan Odincovan Bazarovi het miasin nstac er ir senyakum, isk Arkadin dahlitchum man er galis u Katyayi nvagy akanj dnum։ Ishxanuhin verev, ir senyakumn er, na arhasarak hyurer cher sirum, manavand ays «noreluk lktinerin», inchpes asum er na։ Handisavor senyaknerum na inqn iren urchum er miayn, minchder ir senyakum, ir aghaxni araj, erbemn aynpisi hayhoyanqner er taphum, vor glxazardy keghcami het ver-ver er trchkotum glxi vra։ Odincovan ays ameny giter։

— Inchpes te uzum eq gnal, — asac na, — hapa dzer xostumy։

Bazarovy staphvec։

— Vor xostumy։

— Moracel eq։ Uzum eiq indz qimiayic mi qani das tal։

— Inch arac։ Hayrs indz spasum e, aylevs hapaghel chi kareli։ Asenq duq karogh eq kardal Pelouse et Frémy-i «Notions générals de Chimie» [39] lav girq e u parz el grvac։ Inch vor petq e, duq nra mej kgtneq։

— Isk hishum eq, indz havatacnum eiq, te girqy chi karogh phoxarinel… chem hishum, te inchpes asaciq, bayc giteq, te es inch em uzum asel… Hishum eq։

— Inch arac, — krknec Bazarovy։

— Ւnch ka gnalu, — asac Odincovan dzayny cacracnelov։

Bazarovy nayec nran։ Odincovan gluxy et gcac, bazkatori mejqin, minchev armunknery bac tevery calel er krcqin։ Mi hat lampari luysi tak, vori vra tghtic shinac canc er anckacrac, nra demqy dzhguyn er։ Spitak layn shrjazgesty ir nurb calqerov amboghjovin cackel er nran, haziv erevum ein nra votneri cayrery, nuynpes irar vra berac։

— Isk inchi hamar mnal, — patasxanec Bazarovy։

Odincovan gluxy tetevaki shrjec։

— Inchpes te inchi hamar։ Mite dzez hamar urax che indz mot։ Te duq karcum eq, vor aystegh chen aphsosa dzer gnalu hamar։

— Hamozvac em։

Odincovan lrec։

— Izur eq aydpes karcum։ Asenq es dzer asacin chem havatum։ Duq cheiq karogh ayd bany lrjoren asel։

Bazarovy sharunakum er ansharzh nstel։

— Evgeni Vasilevich, inchi eq lrel։

— Inch asem dzez։ Arhasarak charzhe mardkanc masin aphsosal, isk im masin aravel evs։

— Ayd inchu։

— Es drakan, anhetaqrqir mard em։ Xosel chgitem։

— Duq, Evgeni Vasilevich, uzum eq, vor dzez hatcho yaxosutyunner anem։

— Es aydpisi sovorutyun chunem։ Mite duq inqnerd chgiteq, vor kyanqi gegharvestakan koghmn indz matcheli che, ayn koghmy, vor duq aynqan gnahatum eq։ Odincovan tashkinaki ankyuny kcec։

— Mtaceceq inch uzum eq, — asac na, — bayc erb gnaq, es taghtkutyun kzgam։

— Arkadin kmna, — asac Bazarovy։ Odincovan tetevaki totvec usy։

— Es taghtkutyun kzgam, — krknec na։

— Irav։ Hamenayn deps dzer dzandzruyty erkar chi tevi։

— Incho ւ eq aydpes karcum։

— Nra hamar, vor inqnerd eq indz asel, te duq dzandzruyt kzgaq ayn zhamanak miayn, erb vor dzer karg u kanony xangarvum e։ Duq dzer kyanqy aynpes ansxal tchshtutyamb kargavorel eq, vor aystegh chi karogh voch taghtuk linel, voch karot zgal… ev voch el voreve canr zgacmunq։

— Ev duq karcum eq, te es ansxalakan em… aysinqn, vor es xist kanonavor drutyan mej em drel kyanqs։

— Inch asel kuzi։ Ahavasik, orinak, mi qani ropeic zhamy tasy kxphi, ev arden arajuc gitem, vor duq indz kvrndeq։

— Voch, chem vrndi, Evgeni Vasilevich, karogh eq mnal։ Baceq ays patuhany… shunchs ktrvum e։

Bazarovy ver kacav ev hrec patuhany։ Pheghky miangamic trxkalov bacvec... Bazarovy cher karcum, te aydpes hesht e bacvum, nra dzerqery doghum ein։ Xavar, qnqush gishery nayum er senyaki mej, erkinqy hamarya te sev er, carery tetevaki sosaphum ein, ev azat, maqur odi tarm hoty lcvec senyaki mej։

— Bac togheq varaguyry ev nsteceq, — asac Odincovan։— Dzer gnaluc araj es uzum em mi qich zrucel dzez het։ Dzer masin mi voreve ban patmeceq, duq erbeq dzer masin cheq xosum։

— Es, Anna Sergeevna, ashxatum em dzez het zruel ogtakar baneri masin։

— Shat hamest eq… Bayc es kuzei mi qani ban imanal dzer masin, dzer yntaniqi masin, dzer hor masin, vori pattcharov mezanic heranum eq։

«Inchu e aydpisi xosqer asum», — mtacec Bazarovy։

— Amenevin hetaqrqrakan baner chen dranq, — asac na bardzr dzaynov, — manavand dzez hamar, menq hasarak mardik enq…

— Hapa es, dzer karciqov, aristokratuhi em։

Bazarovy achqy Odincovayi vra gcec։

— Ayo, — chaphazancrac xstutyamb asac na։

Odincovan cicaghec։

— Tesnum em, duq indz qich eq tchanachum, teev havatacnum eq, te bolor mardik irar nman en ev vor charzhe nranc usumnasirel։ Mi zhamanak es im kyanqy kpatmem dzez... bayc araj duq dzery patmeceq։

— Es dzez qich em tchanachum, — krknec Bazarovy։ — Guce duq iravaci eq, vov gite, guce ardarev yuraqanchyur mard mi haneluk e։ Tekuz henc duq, orinak, duq hasarakutyunic xuys eq talis, hasarakutyunic tchnshvum eq, ev dzez mot aprelu hravireciq erku usanoghi։ Inchu duq dzer ayd gegheckutyamb, dzer ayd xelqov aprum eq gyughum։

— Inchpes։ Ayd inchpes asaciq, — ashxuzhutyamb vra berec Odincovan։— Im... gegheckutyamb։

Bazarovy honqery kitec։

— Ayd mievnuyn e, — phntphntac na, — uzum ei asei, vor lav chem haskanum, te inchu eq gyughum bnakvum։

— Ayd bany cheq haskanum... Bayc ho inqnerd dzez inch-or kerp bacatrum eq ayd bany։

— Ayo... indz tvum e, te duq ayn pattcharov eq sharunak mievnuyn teghum mnum, vor inqnerd dzez shat eq phaphuk kyanqi varzhecrel, vorovhetev duq shat eq sirum hesht, harmaravor kyanq varel, isk mnacac urish baneri verabermamb antarber eq։

Odincovan dardzyal cicaghec։

— Duq ktrakanapes cheq uzum havatal, vor es e, yndunak em haphshtakvelu։

Bazarovy honqeri takic nran nayec։

— Hetaqrqrutyamb guce, bayc voch aylapes։

— Irav։ Ayzhm es haskanum em, te menq inchu irar het mtermacanq։ Che vor duq el eq indz nman։

— Menq mtermacanq...— xul dzaynov asac Bazarovy։

— Ha... axr es moraca, vor duq uzum eiq gnal։

Bazarovy ver kacav։ Lampary aghot varvum er mtnac, anushabuyr, arandznacac senyaki mejteghum, erbemnaki tatanvogh eghegnya varaguyri aranqic ners er zeghvum gisherva grgrich tarmutyuny, lsvum er nra xorhrdavor shshunjy։ Odincovayi marmni voch mi masniky cher sharzhvum, bayc gaghtni huzmunqy kamac-kamac hamakum er nran... nuyny phoxancvum er naev Bazarovin։ Verjins hankarc zgac, vor inqy men-menak e norati, geghani knoj het...

— Ayd ur, — dandaghutyamb artasanec Odincovan։

Bazarovy vochinch chpatasxanec ev nstec atoraki vra։

— Aydpes uremn, duq indz hamarum eq mi xaghagh, qnqshacac, eres arac eak, — sharunakec Odincovan mievnuyn dzaynov, aranc achqy patuhanic heracnelu։ — Minchder, vorqan es indz gitem, es shat anbaxt em։

— Anbaxt eq։ Inchu։ Mite duq karogh eq voreve nshanakatyun tal stor bambasanqnerin։

Odincovayi demqy mraylec։ Na vshtacav, vor Bazarovy mitqn aydpes haskacav։

— Ayd bambasanqnery, Evgeni Vasilevich, minchev angam im cicaghs el chen sharzhum, ev es aynqan em hpart, vor chem tuyl ta nuynisk, vor indz anhangist anen։ Es anbaxt em ayn pattcharov… vor im mejs chka aprelu phaphag, cankutyun chka։ Kaskacanqov eq vras nayum. erevi mtacum eq: ays asum e «aristokratuhin», vory amboghjapes zhanyakneri mej e taghvac, nstac e maxmure bazkatori vra։ Es chem cackum, sirum em ayn, vory duq phaphuk kyanq eq anvanum, bayc mievnuyn zhamanak es aprelu qich cankutyun anem։ Inchpes giteq, aynpes el hashtecreq ays hakasatyany։ Asenq dzer achqum ayd ameny romantizm e։

Bazarovy gluxy sharzhec։

— Duq aroghj eq, ankax, harust, urish inch e petq։ el inch eq uzum։

— Inch em uzum, — krknec Odincovan ev harachec։— Es sastik hognel em, ceracel. indz tvum e, te shat zhamanak e, vor aprum em։ Ayo, es cer em, — avelacrec na tiknoci cayrery merk dzerneri vra qashelov։ Nra achqery handipecin Bazarovi achqerin, ev na mi phoqr karmrec։— Vorqan hishoghutyunner en mnum im hetevum-Peterburgi kyanqs, harstutyun, apa aghqatutyun, apa hors mahy, amusnutyuns, heto inchpes vor harkn er, artasahman gnals... Hishoghutyunners shat en, bayc hishelu ban chka, ev arajikayum im arjev erkar u erkar tchanaparh e, isk npatak chka... Es chem el uzum araj gnal։

— Duq aydchaph hiastaphvac eq, — harcrec Bazarovy։

— Voch, — yndmijumnerov asac Odincovan, — bayc es bavararvac chem։ Indz tvum e, ete es karoghanayi mi bani amur kapvel...

— Duq sirel eq uzum, — yndhatec Bazarovy, — bayc sirel cheq karogh, aha te vorn e dzer dzhbaxtutyuny։

Odincovan sksec ir tiknoci tevery ditel։

— Mite chem karogh sirel։

— Haziv te։ Bayc es izur ayd bany dzhbaxtutyun anvaneci։ Yndhakarakn, na e aveli shut cavakcutyan arzhani, um ayd bany patahum e։

— Inch e patahum։

— Sirel։

— Duq ayg vorteghic giteq։

— Lselov gitem, — barkacac patasxanec Bazarovy։

«Du koketutyun es anum, — mtacec na, — dzandzruyt es zgum ev paraputyunic indz grgrum es, minchder es…» ։ Ardarev, nra sirty uzum er durs prcnel։

— Manavand vor duq guce ev shat xstapahanj eq, — asac na amboghj marmnov araj xonarhvac u bazkatori ezerqi zhapaveni het xaghalov։

— Guce։ Im karciqov: kam bolory, kam vochinch։ Kyanqi dimac kyanq։ Te imy vercrir, tur qony, ev ayd zhamanak arden aranc aphsosanqi u andardz։ Te che aveli lav e vochinch chi harkavor։

— Vat ban che, — nkatec Bazarovy, — ardaraci payman e, ev es zarmanum em, te inchpes e eghel, vor minchev ors… dzer uzacy cheq gtel։

— Isk duq karcum eq, te hesht ban e liovin andznatur linel mi voreve bani։

— Hesht che, ete skses mtacel, spasel, inqd qez mec gin tal, aysinqn tank gnahatel qez, minchder aranc erkar-barak mtacelu andznatur linely shat hesht e։

— Inchpes inqd qez gin chtas։ Te vor es voch mi arzheq chunenam, el umn e petq im andznvirutyuny։

— Ayd arden im gorcy che. ayd arden urishi gorcn e: qnnel im giny։ Glxavory petq e karoghanal andznatur linel։

Odincovan bazkatori mejqic mi qich bazhanvec։

— Aynpes eq xosum, karces te duq ayd ameny phordzel eq, — sksec na։

Xosqy vra ekav: asaci, Anna Sergeevna, giteq, ayd ameny im xelqi bany chen։

— Bayc duq inqnerd kkaroghanayiq andznatur linel։

— Chgitem, chem uzum parcenal։

Odincovan vochinch chasac, ev Bazarovn el lrec։ Yndunaranic dashnamuri dzayner hasan nranc։

— Inchu e Katyan ayspes ush zhamanak nvagum, — nkatec Odincovan։

Bazarovy teghic ver kacav։

— Ha, ughigh vor arden ush e, dzer qnelu zhamanakn e։

— Spaseceq, ur eq shtapum... petq e dzez miayn mi xosq asem։

— Inch xosq։

— Spaseceq, — shshnjac Odincovan։ Nra achqery kang aran Bazarovi vra. tvum er, te ushadrutyamb ditum er nran։

Bazarovy qaylec senyaki mej, heto hankarc motecav nran, shtap asac «mnaq barov», nra dzerqn aynpes pind seghmec, vor qich er mnum, te tikiny tchchar, u durs gnac։ Odincovan irar kpac matnery shrtunqnerin tarav, vran phchec, ev hankarc, burn kerpov ver trchelov bazkatori vrayic, arag qaylerov depi dury gnac, karces te kamenalov Bazarovin et kanchel... Aghaxiny ners mtav senyak: arcate matucarani vra drvac jramanov։ Odincovan kang arav, paavirec syghaxinin heranal, nstec ev noric u noric sksec mitq anel։ Nra mazeri hyusy bacvel er ev sev odzi nman ynkel usi vra։ Der erkar zhamanak lampary var er Anna Sergeevnayi senyakum, ev erkar zhamanak na mnacel er ansharzh ev zhamanak ar zhamanak matnerov shphum er ir dzernery, voronc dipchum er gisherayin curty։

Isk Bazarovy mi erku zham anc, coghic trjvac koshiknerov, gzgzvac u ttvac, veradardzav ir nnjarany։ Arkadin, girqy dzerin, sertuki bolor kotchaknery kotchkac, nstac er graseghani araj։

— Du der ches parkel, — asac na mi tesak dzhkamutyamb։

— Aysor Anna Sergeevnayi het erkar nsteciq, — asac Arkadin nra harcin chpatasxanelov։

— Ayo, minch duq Katerina Sergeevnayi het dashnamur eiq nvagum, es el nra het ei nstel amboghj zhamanak։

— Es chei nvagum... — sksec Arkadin u lrec։ Na zgum er, vor arcunqnery lcvum ein achqery, minchder cher uzum ir caghraser ynkeroj araj lac linel։

Nyuty hraparakvel e Mamuli xosnaki shrjanaknerum:
Kisvir ays nyutov:
Armenak Avetisyan
21:16, 07.01.2018
13529 | 0
21:11, 07.01.2018
18116 | 0
21:02, 07.01.2018
8497 | 0
20:49, 07.01.2018
13006 | 0
18:57, 07.01.2018
18283 | 0
18:54, 07.01.2018
19111 | 0
18:51, 07.01.2018
11912 | 0
18:48, 07.01.2018
10331 | 0
18:42, 07.01.2018
9270 | 0
18:34, 07.01.2018
7013 | 0
18:32, 07.01.2018
11485 | 0
18:31, 07.01.2018
7042 | 0
18:27, 07.01.2018
13150 | 0
18:22, 07.01.2018
7165 | 0
18:20, 07.01.2018
7730 | 0
17:38, 07.01.2018
7657 | 0
17:34, 07.01.2018
12402 | 0
depi ver